Veranderd geloof

N. van Dijk

15-10-16

In het Nederlands Dagblad staan regelmatig artikeltjes waarin afstand genomen wordt van het ‘regeltjesgeloof’ van vorige generaties. Onze voorouders wisten alles zo zeker. Dat stadium zijn we voorbij.

De initiatiefnemers van een onlangs gestart on- en offline platform, genaamd ‘Lazarus’ trokken tot begin juli door Nederland. Opzet was in contact te komen met mensen die zoeken naar nieuwe woorden en manieren om te geloven. Het ND deed verslag van cabaretier, dichter en columnist Timzingt. Hij vertelt:

“Ze imponeerden en intimideerden me. Zekerweters: mensen die zeggen wat de waarheid is. Ze waren nogal prominent aanwezig in het evangelisch-reformatorisch milieu waarin ik opgroeide. Ik wist het allemaal niet precies maar zij wel”.

Hij ontwikkelde  een manier om met deze spanning om te gaan: humor, af en toe een ruitje intrappen van de heilige huisjes. De humor werd niet erg gewaardeerd. Later ontdekte hij dat er ruimte was voor mensen zoals hij: de niet-zeker-weter.

“Het gaat niet om wat de waarheid is, maar wie de waarheid is. Het gaat om het verhaal, niet om de moraal. Er zit nog steeds spanning tussen weten en niet weten. Ontspannen spanning, waarin geloof en humor elkaar in evenwicht houden. Daar ontstaan mooie verhalen met licht zinnig inzicht in God en hele goeie grappen”.
 

***

Ook Rikko Voorberg heeft afstand genomen van diverse zekerheden. In het ND van 25 juni liet hij een Syrische ex-vluchteling die bij hem in huis woont vertwijfeld uitroepen: ‘we leven in een ander universum’.

Wat was er met de man aan de hand? De man uit Syrië legde zijn vragen over de hem ‘vreemde’ cultuur neer bij het gezin Voorberg. Ditmaal ging het over homoseksualiteit en of Rikko wel wist wat de Koran daarover zegt. Rikko antwoordde dat dat wel ongeveer hetzelfde zou zijn als wat er in de Bijbel staat, tegelijk  vroeg hij zich af of dat direct op vandaag toegepast kan worden.

“Ging het in die veroordeling niet over getrouwde mannen, die voor hun plezier seks hadden met mannen en jongens en hun vrouwen behandelden als nageslacht-productie-fabriekjes? In onze cultuur is er iets nieuws ontstaan. Single-zijn is gewoon geworden, mensen ontdekken een andere geaardheid in zichzelf en willen zich onvoorwaardelijk toewijden aan een partner van hetzelfde geslacht”.

De Syrische vriend opperde dat het wellicht een besmettelijke ziekte was, er komen er steeds meer. Rikko moest lachen:

“Nee, het is geen ziekte. Het is wel anders dan heteroseksuele liefde, biologisch gezien dan. Er zijn genoeg christenen die zeggen: mag niet. En verwijzen naar de Bijbel”.

Hierop reageerde de Syriër goedkeurend. Maar Rikko onderwees verder:

“Mijn probleem daarmee is dat de Bijbel gericht is op bevrijding en verlossing. Mensen in de marge worden een voorbeeld. Je kunt wel zeggen dat je uit liefde het homohuwelijk of een variant daarvan afwijst, maar Jezus, rabbi Issa, is niet geïnteresseerd in of je iets met liefde zegt, maar of je daadwerkelijk de liefde doet.

Is de biologie van het lijf een essentieel onderdeel in de bijbelse vergelijking van man en vrouw met Christus en zijn gemeente? Ging dat over seks en kinderen krijgen? Het ging over onvoorwaardelijkheid, exclusiviteit en opoffering. Dat moet toch gezegend kunnen worden op een of andere manier?”

***

In het ND van 3 juni bespreekt Rick Timmermans de film ‘Compostelle’, waarbij tientallen pelgrims hun verhaal doen. Timmermans concludeert dat niet alleen de pelgrim die naar Santiago trekt moet loslaten en accepteren wat komt, het is een basishouding voor alle gelovigen.

“God daagt ons uit alle zekerheden die wij formuleren over wie Hij is en hoe Hij werkt los te laten. Geloven gaat niet over grip krijgen op de situatie, het gaat veeleer over onze  twijfels en het niet-weten radicaal onder ogen zien en toch vertrouwen. Haaks op wat mij vroeger geleerd werd, trek ik nu dan ook de conclusie dat geloof nooit een vast en zeker weten kan zijn. Ten diepste blijft God een onbekende.

Toch stuurt evangelist en brievenschrijver Johannes mij in een bepaalde richting als ik iets wil begrijpen van God. Hij zegt dat God liefde is. Ik ben zo vrij dat om te draaien en te zeggen dat de liefde God is. Wie leert liefhebben leert onbewust God kennen”.

***

In ‘Nader Bekeken’ (juni 2016) schrijft B.P. Hagens een artikel: Geloven na de ontkerkelijking. Hij begint met een citaat uit het boek van Emiel Hakkenes, ‘God van de gewone mensen’ (2013). Hakkenes beschrijft hoe het geloof uit een (zijn) familie verdween:

“Tussen mijn ouders en mij loopt een belangrijke scheidslijn, een breuk die veel scherper is dan tussen henzelf en hun eigen ouders. Ten opzichte van mijn ouders val ik onder een ander ‘religieus regime’.”

In zijn artikel schrijft Hagens over het veranderd karakter in onze maatschappij van religie. Er wordt wel gesproken van een revitalisering van het orthodox-christelijk geloof, maar: “kerk en geloven vallen in onze maatschappij niet samen”, zo stelt hij.

“Religie is veel minder leerstellig en met een grotere gerichtheid op de eigen ervaring. De aandacht verschuift van de inhoud naar riten (kaarsje branden) en spirituele ervaringen. Dit leidde tot een kerkelijke herverkaveling ten gunste van charismatische gemeenten, maar tegelijk ook tot een positieve herwaardering van buitenkerkelijke religie, zodat kerkverlating acceptabeler werd. Kerkverlating hoeft geen Godsverlating te zijn, maar de ‘vrijzwevende’ gelovigen zweven wel alle kanten op. De ‘zelfspiritualiteit’ gooit hoge ogen: de zin van je leven ligt in de ontdekking van je authentieke ‘ik’.”

Groeikerken die er zijn zoeken bij voorkeur contact met jongeren. Ze beroepen zich op de Bijbel,

“hebben meestal een eenvoudige, arminiaanse verlossingsleer (Jezus toelaten in je hart), bieden veel ruimte voor emotie en voor direct contact met het heilige door middel van de Heilige Geest. Ze willen op een warme manier leven vanuit de Bijbel, maar ook met hun tijd meegaan. Veel jongeren uit orthodox-gereformeerde kerken zijn hier gevoelig voor”.

Als het gaat over de eigenheid van de kerk citeert Hagens uit een artikel in het ND van Ad Prosman (confessioneel gereformeerd predikant in de PKN). De eigenheid van de kerk (de oorsprong van de kerk ligt niet beneden, maar komt van boven) wordt niet meer erkend.

“De kerk is geen verlengstuk van de samenleving, maar een verlengstuk van het Woord van God. Daarom is de zwakke plek van kerken niet het ledenverlies, maar het proces waarbij de kerk een zaak wordt van de christen, de gelovige mens of (nog erger) de deskundige mens. De kerk wordt ontkerkelijkt”.

Hagens constateert dat  de kerken hun monopolie op morele antwoorden hebben moeten opgeven.

“Religieuze consumenten gaan winkelen op de zingevingsmarkt om in hun religieuze behoeften te voorzien. Vandaag is het zoeken naar zingeving vooral een kwestie van ‘zin’ ervaren en dus van religieuze of spirituele beleving.  De kerken moeten op die markt concurreren met andere religieuze en spirituele aanbieders om de gunst van de religieuze consument”.

Als het gaat om de kerkdienst is in de beleving van veel christenen de aandacht verschoven van de (zichtbare) kerk als moeder van de gelovigen naar

“de abstracte kerk als beweging van mensen die Jezus willen navolgen. ‘Kiezen voor een leven in de geest van Jezus’, dan is de kerk vooral de gemeenschap van medegelovigen met wie je samen op zoek bent naar een authentiek christen-zijn. De kerk als beweging (van onderop) van navolgers mist het besef dat ik mezelf niet tot christen heb gemaakt: dat heeft God gedaan door de dienst van mensen.

Een kerkdienst is de ontmoeting van God met zijn volk, hiertoe opgeroepen door de dienaren van God. Wegblijven is hier dus geen ‘optie’. Mijn persoonlijk geloof heeft de Woorddienst van de kerk broodnodig om te kunnen leven en te kunnen groeien.

Er is veel aandacht voor wat jongeren aanspreekt, maar is er ook veel aandacht voor wat jongeren echt nodig hebben?

Het Woord van God moet verkondigd worden – de boodschap (Christus) van de apostelen is het fundament van het Nieuwe Jeruzalem. Anders stagneert jouw geloof en drijf je doelloos rond tussen al die religieuze belevenissen”.