Printen

Gaan de CanRC de GKv achterna? 1

 

Ds. J. Moesker

17-03-18

 

Introductie

 

Allereerst dank ik u voor uw uitnodiging om mijn gedachten uiteen te zetten over de richting waarin de GKv gaat en hoe wij, als CanRC, hierin onze houding moeten bepalen.

  Ik ben geen deskundige, maar een gewone, al wat oudere predikant met familie in Nederland, en die ook Nederlands verstaat. Regelmatig bezoek ik dit land, mede doordat ik in de CRCA Subcommissie voor Betrekkingen met de Nederlandse GKv  zusterkerken werd benoemd. Hier in Ontario werd me gevraagd daar vanavond een lezing over te houden. Ik spreek hier niet namens de Subcommissie, maar geef mijn persoonlijke indrukken weer.

 

Het onderwerp waarover ik gevraagd werd te spreken is:

 

Lopen de CanRC 20 jaar achter op de GKv?

 

Ds. J. Moesker

Misschien heeft u in dit verband het artikel van dr. James Visscher in het julinummer van Clarion gelezen. Hij schreef dat er sterke aanwijzingen zijn om juist niet aan te nemen dat de CanRC 20 jaar achter de GKv aanlopen. In dat artikel concentreert hij zich uitsluitend op het besluit van de GKv om vrouwen tot alle kerkelijke ambten toe te laten. Hij verklaarde dat het simplistisch en onjuist is te denken dat de CanRC rond 2037 zullen besluiten om alle ambten voor vrouwen open te stellen. Hij gaf een aantal redenen waarom hij betwijfelt of dat zal gebeuren.

 

Nu zijn dr. Visscher en ik oude vrienden van mijn tijd in Cloverdale en ik heb veel waardering voor hem. Ik geloof dat hij een aantal factoren naar voren brengt, die het openstellen van alle kerkelijke ambten voor vrouwen kan vertragen. Maar ik ben niet zo optimistisch als dr. Visscher, omdat ik geloof dat het GKv besluit tot het toelaten van de vrouw in alle kerkelijke ambten een trieste uitloper is van een bredere en diepere ontwikkeling, die zich in onze Nederlandse zusterkerken heeft voorgedaan en nog voordoet.

 

Het is niet mijn bedoeling om kerken hier of in Nederland weg te zetten, maar alleen om aandacht te vragen voor wat ik zie als zorgwekkende ontwikkelingen in onze Gereformeerde kerken in de wereld van vandaag. Samengevat meen ik dat het aanvankelijk begon met een hang naar meer emotie in de erediensten van de GKv.  Die hang om gevoelens meer te laten spreken werd veroorzaakt door een sterk op de mens en zijn gevoel gerichte cultuur in Nederland. Daarop heeft die hang naar meer gevoel in de GKv kerken tot veel veranderingen in de erediensten geleid. Het heeft ook de basis gelegd voor een toenemende verlegenheid met tegen onze cultuur ingaande teksten in de Bijbel, bijvoorbeeld over de rol van de vrouw en meer recent over homoseksuele relaties. Nadat ik deze ontwikkelingen heb geschetst, wil ik wijzen op enkele van mijn zorgen over de toekomst van de CanRC .

 

Veranderingen in het kerkelijk leven op plaatselijk niveau

 

Sommigen van u hebben misschien onlangs een GKv kerkdienst bijgewoond. Dan zult u wel gemerkt hebben dat de erediensten in de meeste kerken grote veranderingen ondergingen en nog ondergaan. Veel kerken zijn bijvoorbeeld in de muzikale onderdelen van de diensten behoorlijk vrij geworden. We zien een forse toename van liederen en naast orgel- of pianobegeleiding ook bandjes en solozangers. Gebruik van beamers is vrij normaal geworden, handig omdat in het verleden verschillende liederenbundels werden gebruikt. Ook veel evenementen worden op de beamer aangekondigd en het lijkt erop dat de kerk behoorlijk wat sociale activiteiten organiseert, zelfs in sommige kerken bar-avonden voor de jeugd. Ik merkte dat de laatste keer sommige predikanten en tamelijk veel ambtsdragers vrijetijdskleding dragen tijdens de eredienst.

 

De wet wordt niet altijd uit de Bijbel voorgelezen, soms krijg je een soort gemoderniseerde samenvatting van de wet en soms wordt die alleen maar in het gebed samengevat. We zien een toename van inzet van gemeenteleden voor onderdelen van de diensten, met mannen, vrouwen, jongeren en ouderen die de Bijbellezing verzorgen, collecteren, aankondigingen doen en zelfs persoonlijke getuigenissen laten horen, enzovoort. In de meeste kerken is er ook een ‘kindermoment’, wanneer jongere kinderen naar voren worden geroepen en de predikant bij hen op het podium gaat zitten en kindvriendelijk samenvat waar de preek over zal gaan. In de meeste kerken verlaten de kinderen dan de samenkomst voor zondagschool en zij komen aan het eind van de dienst terug.

 

De middagdiensten worden matiger bezocht dan de morgendiensten en sommige kerken combineren middagdiensten met een naastgelegen kerk. Sommige kerken behandelen blijkbaar de Catechismus niet meer in de middagdiensten. De preken kunnen goed zijn, maar soms ook sterk op een bepaald onderwerp toegespitst. Soms vinden we samenvattingen op de beamer en plaatjes of video’s om de dingen interessanter en relevanter te maken. En de predikanten maken af en toe gebruik van materialen of zelfs toneelstukjes om een punt te maken. Er zijn vrij veel bijzondere diensten, gericht op inclusiviteit in de kerk of voor de jeugd of vervolgde christenen. Er zijn ook gezamenlijke diensten met de Christelijke Gereformeerde Kerken en de Nederlands Gereformeerde Kerken, omdat die kerken als zusterkerken worden erkend. Bij speciale gelegenheden, zoals de Reformatie herdenkingsdag vorig jaar, werden gezamenlijke diensten met de meeste plaatselijke kerken in een regio georganiseerd, zelfs met de Rooms Katholieke Kerk in sommige plaatsen.

 

De bediening van de sacramenten is in veel kerken veranderd. De doop vindt plaats met de kinderen van de gemeente rond het doopvont en vaak met foto’s en een korte toespraak tot de ouders erna, waarbij dan het doopcertificaat  wordt overhandigd. Het formulier voor het Heilig Avondmaal wordt soms aangepast of de predikant geeft een uitleg van het sacrament. En na een mondelinge waarschuwing lijkt het sacrament open te staan voor gasten uit verschillende kerken. Het lijkt erop dat kerken zich niet houden aan de aangenomen Kerkorde hieromtrent om zo geen aanstoot te geven aan bezoekers uit andere kerken. Maar ook heeft een aantal predikanten onlangs beweerd dat zij geen reden zien waarom zwaar gehandicapten alsook kinderen van het Heilig Avondmaal zouden moeten worden afgehouden. Belijdenis van geloof afleggen gaat gewoonlijk gepaard met een nogal willekeurige ceremonie , waarbij zij die hun geloof belijden symbolisch een bloem op het doopfont leggen en getuigenis geven van hoe zij tot het doen van geloofsbelijdenis zijn gekomen.

 

De GKv is behoorlijk missionair geworden. Ik merkte dat sommige kerken samen met andere plaatselijke kerken hulpprogramma’s als de Alpha-cursus verzorgen. Veel kerken zijn betrokken bij stadsprojecten. De buitenlandse afgevaardigden naar de synode van Meppel 2017 werden meegenomen naar een interkerkelijk project ‘Het Scharlaken Koord’ in het ‘red light’ district (hoerenbuurt) van Amsterdam. Er is ook belangstelling voor missionaire kerken in steden om ‘het geloof nieuwe vorm te geven’. Er is veel animo voor een soort projecten met  ‘geloofswerken’ in derde wereld landen, samen met allerlei min of meer kerkelijke organisaties. Veel geld gaat vanuit de GKv kerken naar de derde wereld.

Tot hier toe de veranderingen die je opvallen, als je gewoon GKv kerkdiensten bezoekt en kijkt naar de informatiefolders in de hal.

 

Veranderingen bij de uitleg van de Bijbel

 

Een verandering die de komende jaren steeds meer zal opvallen, is dat je meer vrouwelijke ambtsdragers in de kerk ziet. En sommige bezoekers zullen zelfs constateren dat ongehuwd samenwonende paren door de kerken worden omarmd. Ik hoorde op de synode Ede dat het burgerlijk huwelijk wordt aanbevolen, maar niet langer kan worden geëist. Ook homoparen worden in veel kerken geaccepteerd. Die veranderingen zijn door een nieuwe manier van Bijbeluitleg in de GKv gerechtvaardigd. De veranderde Bijbelinterpretatie wordt volgens mij bevorderd door de invloed van de eigentijdse humanistische cultuur op veel kerkleden. De invloed van deze Europese cultuur op veel kerkleden werkt ook door naar boven, naar de Theologische Universiteit in Kampen, waar de veranderingen door theologen daar worden gelegitimeerd in interactie met eigentijdse vrijzinnige theologie.

 

Dit blijkt ook aan de manier waarop de kwestie van de vrouw in het ambt zich ontwikkelde. Ik bezocht synodes waar de rol van man en vrouw in de kerk werd bediscussieerd. Uit de rapporten en discussies werd duidelijk dat wat deze kwestie naar voren had geschoven, was dat in het zakenleven, de politiek en op veel andere vlakken vrouwen nu dezelfde posities kunnen innemen als mannen. Feminisme heeft gelijkheid van man en vrouw zo vertaald, dat in alle opzichten mannen en vrouwen gelijke rollen hebben. De eigentijdse cultuur accepteert geen enkel verschil meer in de rol van man en vrouw. Vandaar dat gemeenten van de GKv die geen vrouwen in kerkelijke ambten hebben, zich steeds meer in onbalans voelen met de omringende cultuur. Kerkleden voelen dit en daardoor is er een toenemende druk op het kerkelijk leiderschap om de GKv meer in lijn met de heersende sociale codes te brengen. Dit werd dan ook in verschillende synoderapporten over de rol van de vrouw in de kerk naar voren gebracht. We hoorden bijvoorbeeld op de synode Ede door een synodelid zeggen: Vrouwen kunnen en moeten en zullen toegelaten worden tot de ambten in onze kerken. We moeten er alleen nog een goede Bijbelse basis voor vinden.

 

Deze druk heeft er de afgelopen jaren toe geleid dat vrouwen steeds meer betrokken worden bij de eredienst, pastorale zorg en diaconale hulp, zowel in de kerk als ook in synodecommissies.

In 2005 besloot de synode de rol van de vrouw in de kerk te onderzoeken en vormde daartoe het deputaatschap Man/Vrouw in de Kerk. Deze deputaten worstelden met een aantal synodes om een Bijbelse definitie te geven van de rol van de vrouw in de kerk. De synode Meppel 2017 ontving een rapport dat grotendeels het werk van TU professoren was. Het beval aan dat kerken vrij zouden zijn vrouwen tot alle kerkelijke ambten toe te laten. De synode aanvaardde de aanbeveling van dat rapport, maar kwam met eigen gronden voor het openen van de ambten voor vrouwen. Wat de synode 2017 uiteindelijk uitsprak is dat de Bijbel niet duidelijk is over de rol van de vrouw in de kerk en dat er in de Bijbel voorbeelden zijn van vrouwen die leiding geven. Aangezien er geen duidelijk verbod in de Bijbel staat om de vrouw in het ambt te laten dienen, zou de kerk hun niet kunnen verbieden in enig ambt bevestigd te worden.

 

Maar de kerk heeft wat betreft de vrouw in het ambt de Bijbel al honderden jaren op een bepaalde manier geïnterpreteerd en dat gebaseerd op bepaalde duidelijke en gezaghebbende teksten zoals in 1 Tim. 2. En vrijwel altijd laat de Bijbel de vrouw in een andere rol zien dan de man, ook in het Nieuwe Testament. Maar wat in de GKv is gebeurd, is een herinterpretatie van de Bijbel om zich zo aan de druk van de hedendaagse cultuur aan te passen. Zo’n uitleg van de Bijbel verzwakt de duidelijkheid en normativiteit van de Bijbel in veel zaken, zoals homoseksuele relaties bijvoorbeeld. En deze herinterpretatie wordt volgens mij door de TU in Kampen gefaciliteerd.

 

Hoe kon het gebeuren dat Kampen,  in het verleden zo’n bastion van Gereformeerde theologie,  zo’n middel werd voor culturele aanpassing in de GKv?

Welnu, de TU is zoals u weet een universiteit geworden met behoorlijk wat overheidssubsidie. Om die overheidssubsidie te krijgen moet de theologische faculteit ook laten zien dat het zich bezighoudt met eigentijds theologisch onderzoek. Als commissie hebben wij aan de TU een toenemende onkritische interactie gezien met hedendaagse vrijzinnigheid. Denk alleen maar eens terug aan de conferentie aan ons seminarie in januari 2014 over hermeneutiek: Correctly Handling the Word of Truth. Onze professor G. Visscher gaf een lezing over het verbod van Paulus voor vrouwen in het ambt in 1 Tim. 2. Hij stelde dat het verbod van Paulus nog steeds geldt, zelfs in de huidige egalitaire cultuur, omdat de apostel dat verbod op de schepping baseert. Paulus volgt dat verbod voor de vrouw om in de eredienst te zwijgen met het argument dat Adam eerst werd geschapen, daarna Eva….

Dr. R. van Houwelingen verklaarde daarop dat het verbod vandaag niet meer normatief is want Paulus heeft het toentertijd speciaal voor Timotheüs en zijn gemeente in Efeze geschreven. En Van Houwelingen schoof de scheppingsbasis voor Paulus’ woorden opzij door te benadrukken dat de schepping door de val en verlossing is gevolgd en dat zo die grond niet langer van belang is.

 

Waarom wordt de Bijbel nu zo anders gelezen dan in het verleden? De reden waarom is naar mijn mening om de pijnpunten te verzachten, die door de cultuur van vandaag worden veroorzaakt.

Dat idee van ‘pijnpunten’ komt uit het laatste rapport van de commissie over de rol van de vrouw in de kerk aan de synode 2017. Wat zijn ‘pijnpunten’? Nu, een kerk die vrouwen uitsluit van ‘posities van leiderschap’ en een negatief moreel oordeel over homoseksuele praktijken laat zien, is niet aantrekkelijk voor een wereld die niet op grond van gender of seksuele oriëntatie discrimineert. Men voelt zich ongemakkelijk bij zo’n kerk te horen. Bovendien is het moeilijk evangeliseren onder je buren als je met een leer komt die er toe leidt dat sommige mensen op basis van gender of seksuele geaardheid worden uitgesloten van het volle lidmaatschap van de kerk.

 

Soortgelijk ongemak wordt gevoeld als de eredienst formeel is ingericht en de muziek en liederen verschillen van de huidige westerse cultuur. Dit contrast wordt kennelijk het meest door jongeren gevoeld. Een jongerenwerker in een grote kerk schreef een paar jaar geleden:

 

Kerkdiensten die een one-man-show zijn, met veel kerktaal, preken van 30 tot 40 minuten met weinig gelegenheid tot  interactie, gebruik van talenten of visuele media, zullen de band met de jeugd verliezen. Ook de dertigers en veertigers blijven weg.

 

Zo hoorde ik ook zelf vergelijkbare kritiek in de GKv. Het lezen van de wet klinkt zo wettisch en het afschermen van het Heilig Avondmaal lijkt zo exclusivistisch.  Gereformeerde erediensten lijken zo sober, vooral ook als er bijzondere gelegenheden zijn zoals dopen of het doen van geloofsbelijdenis. Die gelegenheden moeten veel feestelijker gemaakt worden en lofprijzing moet opgeleukt worden, mensen zich goed laten voelen over de Heer en over zichzelf.

 

En dat is waar het m.i. om draait. De gevoelens van de mens worden tot de maat voor goed en kwaad gemaakt. En dit is naar mijn overtuiging waar de GKv in het algemeen terecht zijn gekomen met hun aanpassingen van eredienst en theologie. Er is enorme druk om zich aan de cultuur in Nederland waar men zo dicht op elkaar leeft, aan te passen. En omdat de Nederlandse cultuur,  eens heel christelijk en zelfs gereformeerd, steeds meer seculier en op emotie gericht is geraakt, worden de broeders en zusters in de GKv m.i. daarin meegesleurd. Zij roeien niet zo graag tegen de stroom in en passen zich liever aan. Erediensten worden steeds meer op de omgeving ingericht en zo in een eigentijdse culturele mal geperst.

 

Nu wil ik niet beweren dat elke culturele aanpassing verkeerd is. Erediensten zijn niet precies hetzelfde als toen ik opgroeide. Ik herinner me dat alle mannen in de kerk tijdens de gebeden gingen staan en dat de predikant bij de preekstoel bleef staan voor een stil gebed en dat bijna alle dames vlotte hoedjes droegen. Verandering is zeker mogelijk. Maar we moeten zorgvuldig onderscheiden aan de hand van de Bijbel wat wel en wat niet aan de eigentijdse cultuur kan worden aangepast.

Zo kan men bijvoorbeeld vragen of het goed is in de erediensten beamers te gebruiken, als het erop uitloopt dat sommigen niets meer kunnen vinden in de Bijbel. Alles staat immers toch wel op het scherm?  Bijbels onderscheid moet er ook in deze dingen zijn om te zien of ze nuttig zijn bij het vereren van Hem en of ze ons helpen te groeien in kennis en dienst aan Hem. Als we alleen maar proberen de mensen zich niet te laten vervelen, dan zou dat kunnen wijzen op een geestelijk probleem. En dat probleem wordt niet opgelost door gemeenteleden de Bijbellezing te laten doen of door het invoeren van een band.

 

Het is dat Bijbelse onderscheidingsvermogen dat in onze Nederlandse zusterkerken te kort schiet. Ik merkte dat bijvoorbeeld toen ik mijn zorg over de veranderingen in de eredienst bij een ouderling/familielid uitte. Zijn antwoord was: We moeten experimenteren om te zien wat het beste werkt.

Helaas bedoelde hij eigenlijk: dat wat het beste werkt voor de mènsen in plaats van hetgeen God meer eer geeft. De mensen worden door de heersende westerse cultuur beïnvloed in hun ideeën over eredienst. En waar draait het in die cultuur om?

Dat komt de volgende keer…

 

Wordt vervolgd

 

Ds. J. Moesker, BA, MDiv, is emeritus predikant van de Canadian Reformed Church te Owen Sound, Canada.

Dit artikel bevat vertaald een toespraak die de predikant in november 2017 te Smithville, Canada hield. Eerder is een beknopte Engelse versie verschenen op de website defenceofthetruth, click hier.

 

Vertaling: R. Sollie-Sleijster