Printen

Een gezonde kerk (2)

 

Ds. H. Drost

09-02-19

 

 

3 - Preken

 

Het aandacht geven aan de mens ten koste van het Woord speelt ook een rol in het denken over preken.

 

In onze kerken is er altijd gesprek en discussie geweest over de vraag hoe je de plek van de mens ziet in relatie tot het Woord van God. Er was sterk de mening in de gereformeerd-vrijgemaakte kerk dat het in de preek gaat om Bijbel-uitleg. En de mens dan? En de toepassing dan? Dat zagen sommigen niet als de taak van de predikant. Dat moet de gelovige zelf doen. Ik vond het een grappige en gevatte opmerking van professor Douma dat hij toen zei : ‘Als je zo over preken denkt hoef je geen preek meer te maken, dan kun je net zo goed de Korte Verklaring voorlezen’ .

 

Dat is een eenzijdige keus voor het Woord. Ik heb als predikant daar mee geworsteld. Hoe spreek je de mens aan?

Je kunt – wat nog steeds het risico van gereformeerd-vrijgemaakte prediking is – ijzersterke betogen afsteken over een tekst of thema, maar wat moet die christen met Gods Woord? Wordt zij bemoedigd? Voelt hij dat hij zich moet bekeren? Landt het woord ook? En hoe preek ik zo dat God aan het woord komt en de mens raakt waar hij is? Velen van ons waren best goed in het uitleggen van de bijbel, maar raakten we harten? Waar is de hoorder? 

 

Dat punt kreeg vervolgens sterk de aandacht. Het ging zowel in de opleiding in Kampen als in de praktijk van het preken vooral over de hoorder. En dat is terecht. Maar als het uit reactie is dan slaat men door. Wij zijn nogal sterk in dat doorslaan van het ene naar het andere uiterste. Nu lijkt het wel of de hoorder gaat bepalen wat belangrijk is in de Bijbel, anders hoef je niet meer met Gods Woord aan te komen. Wat de mens vindt, wordt (te) belangrijk.

 

We leefden in de kerk waar het Woord centraal stond en de mens te weinig. De vragen van het hart kwamen nauwelijks aan bod. Dat was wel eenzijdig en ongezond voor het geestelijk leven. We leven nu in de kerk waar het terecht om de mens gaat, maar komt het Woord nog aan het woord? Krijgt dat genoeg aandacht zoals de apostelen deden?

Alle zorg voor mensen ging niet ten koste van aandacht voor het Woord. Ze wilden beide het volle pond geven

 

'Aan hen ( de zeven) zullen we deze taak (van de zorg aan tafels)  opdragen, terwijl wij ons zullen wijden aan het gebed en aan de verkondiging van het woord van God.’ Handelingen 6:4

 

Het gaat er in preken niet alleen om dat je de hoorder bereikt, maar dat je met het volle evangelie zijn/haar leven raakt.  

 

Hoe zie ik uit, HEER, naar uw heilig recht,

hoe staat uw woord van trouw mij steeds voor ogen.

Leer mij doorgronden wat Gij hebt gezegd,

wees Gij om mij genadiglijk bewogen.

Verleen mij inzicht, dat ik als uw knecht

uw wil versta, uw wijsheid kennen moge.

Psalm 119:47

 

Kerk

 

Wat is een gezonde kerk? Een goede kerk?

Zoals u weet gaat het om drie kenmerken. In onze tijd zijn dat

 

Opvang 

Gezelligheid

Muziek.

 

Het draait om de mens. Men wil gezelligheid en geen heiligheid. Men wil bevestiging en geen vermaning. Men wil zich goed voelen en niet sterven aan jezelf.

 

KENMERKEN KERK


WOORD   MENS
     
1. Bijbelse prediking   1. Warme opvang
2. Zuivere sacramenten   <<<< <----- >>>>> 2. Veel gezelligheid
3. Heilige tucht   3. Goede muziek
     
= Woord   = sfeer

Wat is een gezonde kerk?

Waar groeit nieuw leven?

Waar ontstaat discipelschap?

 

Vanouds kennen we nog de drie kenmerken van de kerk die erop neerkomen dat het Woord centraal staat. Wil je weten of een kerk gezond is, moet je de prediking beoordelen. De  Nederlandse Geloofsbelijdenis noemt ook als kenmerk de Bijbels-zuivere bediening van  doop en avondmaal en tot slot de tucht. Belangrijk is in de kerk de sfeer, ja, maar dan de sfeer van heiligheid.

 

De gezonde kerk is – kortom, zegt artikel 29 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis – een kerk waar men zich richt naar het zuivere Woord van God. Ik hoor daar het gereformeerde verlangen in "de kerk kerk te laten zijn in overeenstemming met het Woord van God" [1]. God gaf kerkenraden de taak de kerk die weg te wijzen en zo leiding te geven. Laten ze uitstralen dat het gaat om wat de Bijbel zegt. Nu krijg ik wel eens de indruk dat men koste wat het kost de boel bij elkaar wil houden. Maar daar gaat het niet om in de kerk. Een gezonde kerk is een kerk waar men zich richt naar het Woord van God.

 

Hier kan ik nog eens onderstrepen wat ik vanavond wil zeggen. Je kunt de vraag stellen of warme opvang, veel gezelligheid en goede muziek belangrijk zijn.

Ja, natuurlijk.

In de bijbel lees je bij voorbeeld hoe blijdschap de toon moet zetten in de eredienst. Dat is een goede sfeer van blijdschap over wat God deed en doet. Je kunt door kille erediensten de Geest ook in de weg staan. Maar het gaat om de volgorde en de hoeveelheid.

 

De trend van onze tijd in de kerken is dat er te veel nadruk ligt op sfeer en te weinig op het Woord. Het is een kwestie van de goede verhouding tussen de plek van het Woord en het gevoel van de mens.

 

Het Woord gaat voorop. De prediking is cruciaal.  Daarom ga ik tot slot in op de vraag die naar me toekwam hoe je een preek kunt en moet beoordelen. Wanneer is een preek gezond opbouwend?  Ik wijs dan op drie punten die belangrijk zijn bij het luisteren naar en beoordelen van de preek. Het Woord aan het woord in

 

gebed

genade

geloof

 

Gebed

 

Als de vraag komt hoe je preken moet beoordelen, zou ik willen beginnen te zeggen dat je pas iets mag gaan zeggen over de preken van je predikant nadat je voor hem gebeden hebt. Dat reinigt je houding. Te vaak gaat het op dit punt mis als je je bezwaard voelt. Er komt boosheid in je hart en - terecht of niet – daar gaat het fout.  Zo zaten en zitten er mensen met aantekeningboekjes in de kerk om nijdig op te schrijven wat hen niet aanstaat en vervolgens na de dienst triomfantelijk met elkaar te delen in wat voor barre tijden we toch leven met zulke predikanten.  Daar heeft de boosheid de liefde op de vlucht gejaagd.

 

Hoeveel bidt u voor de predikers?

Noem jij je predikant in je gebed?

Besef je iets van hun moeite?

 

Het preken begint steeds meer op evangeliseren te lijken. Dat komt omdat de wereld de kerk is ingetrokken. Jouw predikant zal dat niet fijn vinden, maar moet er wel mee dealen. Laat ik een voorbeeld noemen hoe de kerkmens veranderd is.

We denken vanuit de mens. Dan komen er veel vragen op bij Bijbellezen. Bekend is de vraag of je echt over al die oorlogen moet lezen in het Oude Testament?

Vroeger hadden we er geen moeite mee. Toen ik kind was en meester de verhalen vertelde over David en de Filistijn, konden er voor mij niet genoeg Filistijnen afgemaakt worden. Daar werd ik heel enthousiast van, van al die dode Filistijnen. Nu ben ik minder enthousiast als ik lees over zoveel slachtoffers. 

 

Wat is dat? Wat gebeurt er met u en mij? Zien we teveel om ons heen wat oorlog aanricht? Worden we niet blij van religieus geweld?

Of staan we niet radicaal genoeg achter God, de Krijgsheer? Hoe geef ik dat allemaal een plek als  ik het Woord van God ga preken over de overwinning van de HERE?!

 

"Goedemorgen gemeente, met vreugde verkondig ik u: vandaag 10.000 slachtoffers !? 

 

Laat ons bidden. We hebben de Geest nodig, herleving, revival. Er is een mooi lied over revival [2] waarin gebeden wordt om nieuw leven van de Geest in de stad waar je woont, voor de weduwe die huilt en ook voor de prediker die niet zo goed meer weet hoe hij het heilig Woord in een wereldse gemeente moet brengen.  Laten we bidden dat de Geest voorgangers de profetenmantel aantrekt voor ze de kansel opgaan. 

 

'Ik daarentegen ben vervuld van kracht, ik heb de geest van de HEER, ik ben rechtvaardig en ik heb de moed om aan Jakob zijn wandaden bekend te maken, en aan Israël zijn zonde.'  Micha 3:8

 

Genade

 

Het vraagt van de prediker moed om te blijven bij de kern van het evangelie – dat is de boodschap van zonde en genade. Er zijn gemeenteleden die je dan een zuurpruim noemen of wegrennen om een kerk met een wat vriendelijker boodschap te zoeken.

Hoe komt zonde en genade in de preek aan de orde? 

Dat is de centrale vraag.

Zoals een Indiase collega verwoordt waar het in preken in de kerk en spreken op straat om draait: Gods reddingsoperatie.

Wij zijn uitgenodigd om deel uit te maken van Gods grote reddingsplan om mensen in Gods eeuwige familie te brengen. Als we het geneesmiddel voor kanker wisten, dan zouden we alles doen om dat nieuws wereldwijd bekend te maken. Het zou miljoenen mensenlevens redden. Zonde is nog erger dan kanker en wij kennen het geneesmiddel Het evangelie van het eeuwige leven is ons gegeven, en het is het grootste nieuws ter wereld [3].

Je bent geen stokpaardje aan het berijden als je in een dienst verwacht dat dit heil aan de orde komt. Het gaat erom of zonde aan bod komt opdat de genade zal genezen.

 

Wordt er in de preek naar Jezus verwezen of alleen over de mens gepraat? Gaat het over algemene psychologische wijsheden of over de bijzondere genade van Jezus?

Ik leerde op de Theologische Universiteit dat in elke preek Jezus centraal moet staan. Gebeurt dat?

Ook bij de uitleg van het Oude Testament is dat de weg van de Geest. Denk eraan hoe vol van de Geest Petrus preekt en laat zien waar het in het Oude Testament over gaat. Op Pinksteren pakt Petrus vol van de Geest psalm 16  en zegt

 

dat David een profeet was en wist dat God hem onder ede beloofd had dat een van zijn nakomelingen zijn troon zou bestijgen – daarom –

heeft hij de opstanding van de Messias voorzien. Handelingen 2:30-31

 

Petrus werd er toch wel erg blij van. Waarom? Omdat de opstanding betekende dat de Heiland  hem vergeving kwam brengen en de deur openzette naar een nieuw leven..

 

Wat is preken?
Vergeving brengen en de deur openzetten naar nieuw leven.

 

Geloof

 

Het is opvallend hoe in de loop van de tijd het beoordelen van preken veranderd is. Werd er eerst vooral op gelet of het Woord van God wel aan het woord kwam, nu is de grote vraag of je in je gevoel en emotie geraakt wordt. 'Het deed me niks' – is de boodschap bij de koffie.

 

Een van de mooiste dingen van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt is dat we van B. Holwerda en anderen leerden te letten in welke tijd iets gebeurde in de geschiedenis van God. Dat is zgn. heilshistorische methode van preken. Over het algemeen bracht die goede Bijbelstudie voort waarin we leerden recht te doen aan het historisch karakter van de Bijbel. Maar omdat de moderne mens weinig met geschiedenis heeft, wordt er vaak kort-door-de-bocht gepreekt. Er moet een gevoelvolle boodschap uitkomen. De lijn wordt psychologisch. Het gaat over wat de mens beleeft.

Een voorbeeld.

 

In het boek Rechters wordt  verteld over het einde van Simson die uitgejoeld wordt in de tempel van de Filistijnen nadat ze hem de ogen hadden uitgestoken:

 

'Simson riep de HEER om hulp en bad: ‘HEER, mijn God, denk toch aan mij! Geef me alstublieft nog eenmaal genoeg kracht, zodat ik me voor minstens een van mijn beide ogen op de Filistijnen kan wreken.’

Voorzichtig betastte hij de twee middelste steunpilaren van de tempel, zette zich met beide handen schrap en riep uit: ‘Mijn dood zal de dood zijn van de Filistijnen!’ Toen duwde hij uit alle macht. De tempel stortte in en alle aanwezigen, ook de stadsvorsten, werden bedolven. Zo maakte Simson bij zijn dood meer slachtoffers dan tijdens zijn hele leven.' Rechters 16:28-30

 

In een mooie cursus over vergeving [4]  staat een les over "Wat gebeurt er als ik ervoor kies om niet te vergeven?"  Er wordt dan gewezen op Simson die sterft "als een bitter man, die wraak zocht voor het verlies van zijn ogen" [5]

 

Klopt dit? Je kunt het in zo’n boek wel gebruiken, denk ik. Maar als dit de enige manier van aanpak in het preken is, duwt de psychologie de geschiedenis van God teveel aan de kant. Het historisch kader is hier dat Simson de krachtpatser Gods is die de Filistijnen gevoelige klappen toebrengt zodat ze niet over Gods volk heenlopen. Het gaat om Gods weg naar Jezus.

 

De psychologische manier van Bijbellezen gaat te veel van de mens uit en te weinig van het Woord. Gods Woord brengen betekent niet alleen troosten en bemoedigen, maar ook aan fouten te ontdekken en te corrigeren zodat de zondaar sterft aan zichzelf en gaat leven voor God.

Preken is vergeving brengen en de deur openzetten naar nieuw leven.

Het is ook tot geloof en bekering roepen in de strijd met de zonde. Kortom: wijzen op Christus zoals Luther doet op dit schilderij van de Reformatie in Wittenberg.

En u snapt ook wel dat ik maar een paar dingen kon noemen.

 

Tot slot

 

Het is verwarrend wat er in de kerk gebeurt. Al de oude stevigheid verwaait in de wind. Ik adviseer u te proberen niet over allerlei kleine dingen te struikelen: dat herhalen bij Opwekking, dat applaus in de kerk, dat – noem maar op. Probeer de hoofdzaken in de gaten te houden. Probeer gezond gereformeerd te blijven, Dat is het verlangen dat Gods Woord recht wordt gedaan.

 

Gods Woord staat boven de kerk. Dat heb ik ook echt meegekregen in mijn gereformeerd-vrijgemaakte opvoeding: kerken komen en kerken gaan, maar het Woord van de Here zal blijven bestaan – en brengt nieuw leven waar God het wil.

 

Een smekeling, zo kom ik tot uw troon:

leg met uw woord beslag op mijn gedachten

opdat ik in het licht der waarheid woon.

Laat niet vergeefs mij op uw bijstand wachten.

Leer mij uw wet, die goed is, waar en schoon,

dan loof ik U bij dagen en bij nachten

Psalm 199:66


 

NOTEN

[1] Dordt in context, p132

[2] Robin Mark, Revival

[3] Metbhusela Limboo, Volg Zijn voetstappen, p.93

[4] Philipp Nunn, Vergeef zoals de Heer jou vergeven heeft

[5] Philipp Nunn, p. 26