CGK waarheen?

D.J. Bolt

08-02-20

Het zijn spannende dagen voor de Christelijke Gereformeerde Kerken. Hun generale synode, die bijeenkomst in Nunspeet, heeft met moeilijke onderwerpen te maken: openstelling van kerkelijke ambten voor vrouwen en ook toelating van samenlevende homoseksuelen tot het Heilige Avondmaal. De besprekingen worden zwaar belast doordat verschillende samenwerkingsgemeenten, maar niet alleen die, tegen kerkelijke afspraken in, besluiten namen. Het geeft heel veel beroering en moeite. In Nederland maar ook in het buitenland. We vermelden enkele signalen uit de pers en geven daarna enige commentaar.

Prof. dr. A. Huijgen

Dr. Huijgen is een jongere hoogleraar aan de Theologische Universiteit te Apeldoorn (TUA), we kwamen hem op EIW al eerder tegen bij de recensie van zijn boek Lezen en laten lezen. In het CGK-kerkblad De Wekker (31-01-20) reflecteert Huijgen op 'De eenheid van de kerk': 

'….er is nogal wat te doen rondom de kerk, en er zijn grote zorgen over 'onze' Christelijke Gereformeerde Ker­ken: blijven we wel één? Soms zijn die zorgen zo groot, dat je er verdrietig of zelfs cynisch van zou worden. Klinkt de oeroude belijdenis dat de kerk één is, heilig en katholiek, dan niet heel hol? In plaats van eenheid zien we verdeeldheid. In plaats van heiligheid zien we zonde. En in plaats van katholiciteit zien we soms een benauwdheid, waardoor we onze manier van kerk-zijn tot de enig ware verheffen. Hoe meer je van de kerk ziet, des te meer klemt de vraag: hoe zullen we ooit met hartelijke overtuiging meekomen in de hoge tonen die de belijdenis al vanaf de vroege kerk aanslaat?'

Dat is inderdaad de kernvraag: Hoe blijven we bij verdeeldheid en zonde, kerk van Christus?  Huijgen refereert aan de Catechismus Z21: 'Dat de Zoon van God zich een gemeente vergadert'. De kerk is van Christus, altijd en overal. Daarom is de kerk ook 'katholiek', dat wil zeggen: algemeen, niet aan één volk, cultuur of groep gebonden. Huijgen:

'Zo komen we ook de echte eenheid van de kerk op het spoor. Die ligt niet allereerst in onze organisatiestructuur, in een gevoel van verbondenheid of juist in een set afspraken. Christus vergadert 'in de eenheid van het ware geloof'. Christenen zijn dus één in dat geloof, dat bestaat in kennen en vertrouwen (Zondag 7). ()

De manier waarop Christus Zijn kerk verzamelt, is 'door zijn Geest en Woord' (HC Z. 21). De kerk is tempel van de Heilige Geest, en geboren uit het Woord van God. De woorden van God zijn aan de kerk toevertrouwd, en de Schrift is haar schat. Die Schrift is geen koud boek, maar het levende Woord van de levende God. Daarom staat de prediking ook centraal in de kerk.'

Hoe wil deze theoloog dan uit de impasse komen?

'Als we geloven dat de eenheid met broeders en zusters niet allereerst berust op onze keuze, maar op Christus' keuze, kijken we toch anders tegen de broeder aan. Hij behoort ook tot de 'gemeente, tot het eeuwige leven uitverkoren' (HC Z. 21). En Christus houdt zijn kerk in stand. Daarom kunnen we zomaar niet van elkaar en van besluiten die bij een open Bijbel genomen zijn, af. Zo mogen we elkaar in de ogen zien: als door Christus aan elkaar gegeven.'

Ds. J.G. Schenau

Ds. J.G. Schenau is preses van de CGK-synode en heeft als zodanig grote invloed op de gang van zaken en besluitvorming. We lazen een uitgebreid interview met hem in Onderweg (01-02-20). Schenau (ouders oorspronkelijk vrijgemaakt(!) maar later christelijk gereformeerd geworden) wil 'best een echte calvinist heten' en beweegt zich graag in 'het midden' van zijn kerken. En hij zou zó graag het over andere dingen dan vrouwelijke ambtsdragers en homoseksualiteit hebben, namelijk over

'wat vanuit Christus het kerk-zijn ten diepste bepaalt en wat daarvan in de prediking naar voren komt'. 

We dreigen voortdurend te hobbelen van ethisch issue naar ethisch issue. Tijdens de vorige synode was het homoseksualiteit, nu vrouwenambt, over drie jaar schepping en evolutie, over zes jaar transgender en over negen jaar spoelt Nederland weg door het veranderde klimaat, en dáár hebben we het dan nooit over gehad.

Eigenlijk kan ik daar heel moeilijk mee leven.'

Denkt Schenau dat hij met zijn synode de CGK bij elkaar kan houden?

'God moet ons bij elkaar houden, maar de tijdgeest doet ondertussen zijn werk. In de samenleving zie je de nuance verdwijnen en dat werkt door in de kerk.'

Dat ziet hij doorwerken in

'gemeenten en mensen die autonoom willen doen wat zij denken dat het beste is voor hun gemeente, en in mensen die vinden dat 'er afspraken zijn waaraan iedereen zich simpelweg moet houden'. Beide kan niet want 'funest voor het in liefde, gehoorzaamheid en verdraagzaamheid samenleven binnen een kerkverband. Willen we als CGK niet breken, dan moeten we weg bij de polarisatie en meer de nuance zoeken.'

Ruimte, nuance en depolarisatie, die zijn dus zijn oplossing. Toch staat Schenau wel achter het rapport 'Homoseksualiteit en homoseksuele relaties' (2013) dat stelt dat homoseksuele relaties tegen de Bijbel ingaan, 'zonde' zijn en dat 'kerkelijke vermaning' nodig is. Maar, er moet wel volgens hem nader worden gestudeerd op 'vriendschappelijke liefdesrelaties' van homo's en wat daarin mogelijk is.

Prof. dr. H. Selderhuis

De Wekker, eerder genoemd, bevat ook een artikel van dr. Selderhuis, ook hoogleraar aan de TUA, getiteld Recht en hermeneutiek. Hij vraagt zich af  

'Heeft de nieuwe hermeneutiek nu ook het kerkrecht bereikt? Nadat ons voorgehouden is dat een Bijbeltekst eigenlijk iets anders zegt dan wat er staat, wordt dat principe nu toegepast op de kerkorde. Ook wat de kerkorde betreft worden teksten zo uitgelegd dat er iets anders uitkomt dan wat in een kerkelijke vergadering besloten is.'

De hoogleraar gispt de tegenstelling 'het gaat tegen de kerkorde in maar niet tegen de Bijbel'. Als voorbeeld daarvan noemt hij de classis Haarlem die constateert (RD 19-12-20)

'dat een gemeente die vrouwen tot ambtsdrager bevestigt weliswaar van de kerkorde is afgeweken, maar dat daarmee 'geen principieel Bijbelse regel is overtreden'.

Dat is 'wel een uiterst riskante benade­ring', meent Selderhuis

'Immers, als het goed is heb je juist met elkaar in de kerkorde vastgelegd wat de Bijbelse regels zijn. Het besluit van de classis Haarlem suggereert ech­ter dat de, kerkorde en de Bijbel elkaar tegen kunnen spreken. En als dat zo is, moet je natuurlijk voor de Bijbel kiezen. Niet alleen principieel gezien, maar ook praktisch gezien kan dit knap vervelend worden.'

Ga zo maar eens met de emeritikas om!, zo geeft hij ieder te denken. Met de Haarlemse benadering

'wordt het rap een puinhoop in de kerk zoals dat ook het geval is als in een gezin, in een be­drijf, in een samenleving gedoogd gaat worden dat mensen zo met afspraken, wetten en regels omgaan.

In feite gaat het om een doperse benadering. De dopers vonden kerkelijke regels maar uitwendig, dingen van de buitenkant. Het ging toch om het innerlijke, om wat de Geest in je binnenste zegt.'

Velen maken een tegenstelling tussen wet en evangelie. Maar het is fundamenteel anders

'…Wet en recht zijn inherent aan het Evange­lie. Genade wordt door recht verkregen. Christus' dood voldoet aan de eis van Gods recht en het begrip verzoening is van juridisch gehalte. Rechtvaardiging en recht hebben alles met elkaar te maken. God geeft aan Israël duidelijk wetten en ook de dienst in tabernakel en tempel heeft rechtskarakter waar het gaat om overtreding, schuld, straf en vergeving. Jezus organiseert de kerk door twaalf mannen als apostel uit te zoeken en aan te stellen. Hij is het die bijvoorbeeld heldere regels geeft voor de tucht (Matth. 18) en Hij is het die op­dracht geeft tot preken en zending (Mat.28). In de brieven van het Nieuwe Testament worden heldere en bindende regels voor het kerk-zijn beschreven.'

Ds. W.E. Klaver

Op de CGK-synode was ook de stem van ds. W.E. Klaver namens de Free Reformed Churches of North America (FRCNA) te horen (14-11-19). Uit zijn toespraak bleek diepe bezorgdheid over de ontwikkelingen in de CGK. We nemen er iets uit over.

De predikant gewaagt van grote dankbaarheid over zusterkerkrelatie met de Nederlandse 'moederkerk': 'de geestelijke band en broederlijke liefde zijn ons lief'. Maar de eenheid wordt

'niet met alle kerken ervaren. In toenemende mate ervaren wij een verwijdering met een deel van uw kerken. Dat doet ons verdriet en vervult ons met zorg. () Wij maken ons zorgen over de laatste ontwikkelingen die zich aftekenen binnen een deel van uw gelederen. Voor ons besef verandert er veel in korte tijd. Een an­der verstaan van de Heilige Schrift dringt zich aan u op en wint terrein. In sommige samenwerkingsge­meenten zijn de ambten opengesteld voor vrouwen. Naar ons gevoelen raakt deze ontwikkeling het gezag en het verstaan van de Schrift. Dit raakt het wezen van het kerkverband.'

De FRCNA blijken goed op de hoogte te zijn van de ontwikkelingen in de GKV t.a.v. de vrouw-in-ambt en de breuk met Canadian Reformed Churches. Zij voorzien ernstige vergelijkbare gevolgen voor de CGK en zusterkerken als de synode ruimte biedt voor een ander verstaan van de Heilige Schrift. Klaver:

'Wij willen niet voorbijgaan aan de nood die op dit moment wordt ervaren in samenwerkingsgemeenten. Wij proberen te begrijpen hoe het zover heeft kunnen komen, maar de eerlijkheid gebiedt ons te zeggen dat wij het niet meer meemaken. ()

Het is onze bede dat wij samen trouw zullen blijven aan de rijke erfenis die ons is gegeven in de Reforma­tie, de Nadere Reformatie en het Puritanisme en dat de band aan elkaar zal worden bestendigd.'

Daarom sluit ds. Klaver af met het vermaan van de apostel Paulus aan de gemeente van Thessalonica:

"Broeders, staat vast en houdt de inzettingen, die u geleerd zijn, hetzij door ons woord, hetzij door onze zendbrief. En onze Heere Jezus Christus Zelf, en onze God en Vader, Die ons heeft liefgehad, en gegeven heeft een eeuwige vertroosting en goede hoop in genade, vertrooste uw harten, en versterke u in alle goed woord en werk".

Enige commentaar

We veroorloven ons enige opmerkingen over wat we lazen.

In de beide publicaties van dr. Huijgen en ds. Schenau lezen we veel 'gewoon gereformeerde zaken' waar wij ons geheel mee verbonden voelen. Maar het gaat op dit cruciale moment in de geschiedenis van de CGK in de kern niet om gebrek aan 'ruimte, nuance, om depolarisatie'. Prof. Selderhuis raakt o.i. die kern van problematiek wél aan, namelijk dat er sprake is van

'een nieuwe hermeneutiek die een Bijbeltekst eigenlijk iets anders laat zeggen dan wat er staat, en die ook toegepast wordt op kerkelijk-ordelijk samenleven naar de Schrift.'

Dáár heb je in twee zinnen waar het omgaat. Prof. Huijgen stelt terecht dat 'Christenen dus één (zijn) in dat geloof, dat bestaat in kennen en vertrouwen' (Zondag 7). Ja, maar dat ware geloof begint wel met 'een stellig weten waardoor ik alles voor betrouwbaar houd, wat God ons in zijn Woord geopenbaard heeft'. En we belijden naar art. 29 NGB dat die kerk met dat ware geloof gekenmerkt wordt door zuivere bediening van Woord, Sacramenten en tucht.

Precies dáár schuurt en wringt het! Dát is in geding. Als deze hoogleraar de vraag stelt 'Hoe blijven we bij verdeeldheid en zonde, kerk van Christus?', dan is toch in wezen het antwoord niet moeilijk: doe die zonde weg!

Degenen die de ontwikkelingen in de GKv hebben meegemaakt de laatste jaren, en nu het gebeuren in de CGK volgen, zullen regelmatig een aha-erlebnis hebben: precies zó is het gegaan in de GKV met als resultaat dat vrouwen tot alle ambten werden toegelaten en in veel plaatsen homoseksueel samenleven geen punt meer is. En dat op basis van een nieuwe hermeneutiek die zo onthutsend op de GKv-synode Goes wordt toegepast en verwoestend is voor gereformeerde leven naar de Schrift, zie GS Goes Impressie 02.

   
De strijd in de CGK is nog niet beslist. In de tweede vergaderweek van de synode in januari konden nog geen besluiten worden genomen en werd de zaak verdaagd naar de vergaderweek in maart. Hoe zal het aflopen? Het houdt ook ons intensief bezig. Als de CGK op dit punt overstag gaan is opnieuw een 'gereformeerd bolwerk' gevallen en krijgt de secularisatie weer meer wind in de zeilen. Raakt Nederland nog meer geïsoleerd van de wereldwijde gereformeerde gemeenschap, zie het indringende verhaal van ds. Klaver hierboven.

We horen van uitstellen naar een volgende synode, over drie jaar. Maar o.i. ruikt dat naar een Eli-besluit. Laat toch het op de klippen gelopen GKv-schip een waarschuwend baken zijn.

En laat een vurig gebed voor deze kerken opgaan in onze huizen en kerken.