GS Goes Impressie 07 – Aanbiedingsbrief Regiegrp NGK-GKv 2

D.J. Bolt

14-11-20

We eindigden de vorige editie ermee dat de Aanbiedingsbrief (AB) een ernstig probleem signaleert in de GKv/NGK kerken, maar er ook een oplossing voor aandraagt. We willen zowel het een als het ander nader bezien.

Het probleem

Met een te waarderen openhartigheid beschrijft de AB wat het ernstige probleem is in de NGKv kerken:

'… we kunnen er niet omheen dat in beide kerkverbanden de klassieke belijdenisgeschriften als verwoording van het gemeenschappelijke geloof en als verbinding met de ‘gezonde leer’ steeds minder functioneren. Dat geldt voor het geloofsonderwijs in en voor het leven van de gemeenten. De inhoud van de belijdenisgeschriften is steeds minder bekend. Kerkleden ervaren steeds vaker gevoelens van vervreemding, niet alleen van de tekst en het taalkleed, maar ook van sommige vraagstellingen en antwoorden en daarmee ook van de inhoud van de belijdenisgeschriften. Dat is soms ver weg van het ‘geloven met het hart en belijden met de mond’ waar art. 1 NGB van spreekt.'

Hier moeten mensen die oprecht gereformeerd zijn en willen blijven toch wel diep door geschokt zijn. Kerken die de kwalificatie gereformeerd in hun naam dragen, blijken de inhoud van hun gereformeerde belijdenis niet meer te kennen en ook (delen ervan) niet meer te geloven! En dan gaat het niet alleen om 'gewone' kerkleden maar óók om ambtsdragers, zo signaleren de auteurs van de AB! Kortom, op het naambordje bij de kerkdeur prijkt nog wel de aanduiding gereformeerd maar eenmaal binnen weet men eigenlijk nauwelijks meer waar dat op slaat, laat staan dat men zich aan die oude gereformeerde belijdenissen gebonden voelt. De AB beseft dat

'… de (binding aan de) belijdenis steeds minder wortelt en leeft in de kerken. Zo groeit er een kloof tussen de papieren werkelijkheid van kerkordebepalingen en te ondertekenen formulieren die de binding aan de belijdenis betreffen én de werkelijkheid van het gemeentelijk leven.'

En met een aansprekend beeld constateren de opstellers

'Het anker van de binding aan de leer van de Bijbel en aan het gezamenlijk geloof via de binding aan de belijdenisgeschriften is aan het krabben en aan het losraken van de bodem.'

In feite is de hier gebezigde beeldspraak nog te eufemistisch want het anker is naar onze waarneming allang losgeraakt van de vaste bodem zoals kan blijken uit de kerkelijke ontwikkelingen van de laatste, zeg twintig jaren. Verontruste kerkleden waarschuw(d)en al jaren, maar veelal tevergeefs. Nu zien we deze observatie op niet mis te verstane wijze bevestigd door hen die midden in deze kerken staan en schrikken voor de gevolgen ervan. Maar wat is ten diepste de oorzaak ervan?

De oorzaak

Het is natuurlijk heel belangrijk wat de verantwoordelijke leidslieden van de regiegroep zien als oorzaak van deze ontankering. Dan alléén kan er immers een goede remedie gevonden worden.

De brief stelt dat er door

'allerlei ontwikkelingen veel minder duidelijk is te zien hoe de gezonde, heilzame leer van de Schriften en de vertolking daarvan in belijdenisgeschriften die eeuwen geleden zijn opgesteld, samenvallen'.

Ja, het feit is dat

'we als kerken een kloof hebben laten groeien door niet opnieuw te verwoorden hoe de ‘gezonde leer’ in deze tijd beleden en geleerd kan worden: op zo’n wijze dat ambtsdragers zich daaraan met overtuiging en toewijding kunnen committeren en de gemeente daarin voorgaan'.

Dát is dus de oorzaak volgens de regiegroep: de verwoording van de leer is blijven steken in eeuwenverouderde teksten. Die spreken moderne mensen van onze tijd niet aan. En dát niet alléén, want ook bepaalde inhouden geven 'gevoelens van vervreemding'.

De urgentie om hier iets aan te doen, is hoog. Want de kans is groot dat het nu al krabbende anker 'over een aantal jaren helemaal los zweeft', vreest de AB. En dat ieder dan 'met de mond vol tanden staat tegenover de vragen en fronten van deze tijd en steeds vatbaarder worden voor allerlei wind van leer’.

Dus?

De oplossing

De oplossing die de AB biedt is het ontwerpen van een nieuw soort anker dat het NGKv-kerkschip moet vasthouden in Bijbelse grond. Dat kan een 'hedendaagse toekomstgerichte en toekomstvaste geloofsbelijdenis' of misschien 'een eigentijdse geloofsgetuigenis' zijn die qua vorm en inhoud 'nieuw en verrassend' moet zijn

Zoiets is ook Bijbels, want dat doet volgens de AB 'recht aan het woord van onze Heer over de rentmeester die behalve oude ook nieuwe schatten uit de voorraadkamer tevoorschijn haalt (Matth. 13)'.
En zo stellen de bouwers aan de NGKv-kerk voor een proces in te richten dat over een aantal jaren zo'n nieuwe verankering van hun kerken moet waarborgen.

Waarnemingen

We hebben nogal wat vragen bij deze 'oplossing'. Allereerst, het is opvallend dat de AB nauwelijks de (diepere) oorzaken van het losraken van de confessionele binding taxeert en analyseert. Want er is toch veel meer aan de hand dan dat belijdenisteksten verouderd zouden zijn? (Tussen haakjes, dat valt ook nog reuze mee, er is juist in de GKv heel voor energie gestopt in modern-Nederlandse verwoording met mooie resultaten.)

We proberen daarom een aantal oorzaken aan te wijzen die naar ons inzicht de band van kerkleden en ambtsdragers met de leer van de Schrift hebben ondermijnd, zo niet verbroken.

Prediking

Systematische prediking van de Schriftleer verdween. Het eeuwenoude kerkelijke voorschrift de Heidelbergse Catechismus 'rond te preken' (art. 66 KO) werd veronachtzaamd. Met het verdwijnen van de middagdienst (art. 65 KO) in veel gemeenten is het ook niet meer goed mogelijk.

Tegelijk werden met voor het opleuken van gereformeerde erediensten allerlei wezensvreemde elementen als film, dans, popmuziek etc. ingevoerd en wordt een goede hoor-houding negatief beïnvloed. Er ontstaat gemakkelijk vervreemding t.a.v. de 'saaie' leer van de Schrift.

Leerrelativisme

Sinds de millenniumwisseling zijn er veel dogma's, onderdelen van de leer, ter discussie gesteld. Bijvoorbeeld t.a.v. het vierde en zevende gebod, huwelijk en echtscheiding, (homo)seksualiteit, vrouw-in-ambt. Theologen blijken uiterst knap, (schijnbaar) Bijbelse redeneringen te kunnen opzetten die allerlei eeuwenoude overtuigingen als achterhaald of niet meer passend bij deze tijd afbreken. Zoals het spreekwoord zegt: iedere ketter heeft z'n letter, iedere theoloog z'n tegenbetoog. Het gevolg is een groeiend relativisme t.a.v. de Schrift en haar leer. We willen het de volgende keer met een voorbeeld uit de AB zelf, illustreren.

Kerkelijk onderwijs
Het oude welbeproefde catechetisch onderwijs werd samengevoegd met jeugd- en jongerenclubs. Jongeren bepalen zelf onderwerpen die hun interesse hebben. Het systematisch onderwijs in de Schrift en de belijdenis verdampte zo.

Gereformeerde scholen

Deze scholen werden opgericht omdat ouders beloofden hun kinderen niet alleen thuis te onderwijzen in Gods Woord maar ook zich verplichtten dat te laten doen. Daarin had onderwijs in 'de voorzeide leer' een plaats. Naar onze waarneming is de afbraak van het gereformeerde onderwijs in volle gang.

Studieverenigingen

Mannen- en vrouwenverenigingen die complete Bijbelboeken behandelden en de belijdenissen bespraken, werden als ouderwets afgedankt. Of leiden een kwijnend bestaan waar jongvolwassenen zich niet meer laten zien. Het elkaar opscherpen in de leer van de Schrift verwaterde zo. 

Studie en voorlichting

Vanouds besteden gereformeerden veel tijd en geld aan het maken van voorlichtings- en studiemateriaal. In 'de goede tijd' van de GKv beschikten we over gereformeerde lectuur op allerlei gebied: boeken, het blad De Reformatie, kerkbodes, Burgerschap (Politiek), Ambt en Plicht (Maatschappij), een gereformeerd dagblad, talrijke brochures en vele andere periodieken voor jeugd en jongeren. Waar zijn ze gebleven? Beter: waar is gereformeerde voorlichting en opbouw, toerusting naar de Schrift gebleven in de NGKv?[1]

Tijd en cultuur

Het leven is druk geworden. De moderne werkgever vraagt veel van zijn personeel. Sport legt veel beslag op levens. De media vragen continu aandacht en vreten tijd. Is er nog tijd in gezinnen voor een voortdurende omgang met de Schrift? Gewoon, Bijbellezen, proberen kennis te verdiepen door goede (studie)boeken?

In de postmoderne cultuur is aanvaarding van gezag moeilijk geworden. Aanvaarden van de leer en daarvoor staan is moeilijk bij mensen die hun anker in hun eigen gevoel en eigenwijsheid hebben uitgeworpen.

Natuurlijk hebben deze ontwikkelingen niet overal en in gelijke mate zich zo doorgezet. Maar deze waarnemingen zijn o.i. voldoende om de diepere oorzaken te ontdekken waarom het moderne kerklid en de dito ambtsdrager niet veel, of soms in het geheel niet meer, opheeft met de gereformeerde wereld en zijn belijdenissen, uitzonderingen niet te na gesproken.

Het gereformeerde anker is gaan krabben. Of zoals afgevaardigde Hoekstra het op de combi-synode 2017 in Zwolle glashard verwoordde:

'Vele leden en ook gemeenten zowel NGK als GKv voelen zich allang niet meer geheel of gedeeltelijk gebonden aan de oude belijdenisgeschriften (). Het enige boek dat naast de Bijbel in lijn gezet mag worden is wat ons betreft het boek van de natuur, Gods schepping. En wat de gebondenheid betreft is dat alleen in de liefde en genade van Jezus Christus, onze Heer. We kunnen en willen ons niet meer thuis voelen in de gereformeerde geloofsbunker.'

Zal met het voorgestelde project de vervreemding en bindingsangst kunnen worden overwonnen? Zal het met het beoogde nieuwe ankertje of ruim(er)e bunkertje wel lukken zich harte te (laten) binden aan de gereformeerde leer?
Of hoeven Hoekstra c.s. zelfs dat niet?
We proberen dat helder te krijgen uit de rest van de aanbiedingsbrief.

Wordt vervolgd