Printen

FLITS 34 - Dopen in een grot

D.J. Bolt
18-12-10

Sterven? en dan? . slapen,

De predikant ging dus duidelijk tegen de belijdenis in. Het gaf heleboel strijd. Bezwaren werden tegen hem ingebracht. De kerkenraden van Bedum, Hoogeveen en
's-Hertogenbosch dienden bezwaarschriften in. De kwestie kwam op de particuliere synode van het zuiden. Maar de predikant, ds. B. Telder te Breda gaf niet toe. Wilde niet erkennen dat hij ook handelde in strijd met het ondertekeningsformulier dat immers verplicht:

Wij ondergetekenden, dienaren des Woords bij de Gereformeerde Kerk te ?? (c.q. binnen de classis van ??), verklaren hierbij voor het aangezicht van de Here, oprecht en met een goed geweten dat wij er hartelijk van overtuigd zijn dat de leer van de drie formulieren van eenheid - de Nederlandse Geloofsbelijdenis, de Heidelbergse Catechismus en de Dordtse Leerregels - in alle delen geheel met Gods Woord overeenstemt.
Wij beloven daarom dat wij deze leer met toewijding zullen onderwijzen en trouw verdedigen, zonder dat wij openlijk of anderszins, al of niet rechtstreeks, iets zullen leren of publiceren wat daarmee in strijd is. Verder beloven wij dat wij niet alleen elke dwaling, die in strijd is met deze leer zullen afwijzen, maar die ook zullen weerleggen, bestrijden en helpen weren.
Voor het geval wij ooit een bedenking tegen deze leer of een afwijkende mening zouden krijgen, beloven wij dat wij die niet openlijk noch anderszins zullen uiteenzetten, leren of verdedigen, hetzij mondeling of schriftelijk, maar dat wij ons gevoelen in de kerkelijke weg aan de kerkelijke vergaderingen voor onderzoek zullen voorleggen?.
(Groningen-Zuid 1978, art. 213, vet van mij)


Telder verwierf vele luidruchtige aanhangers in de kerken1. De kwestie bleef niet beperkt tot Breda maar kreeg een landelijk vervolg want Telder en de zijnen bleven vasthouden aan hun denkbeelden2. Mede hierdoor scheurden de gereformeerde kerken en ontstonden de buitenverbanders, de latere Nederlands Gereformeerde Kerken (NGK).

Een kleine afwijking van de gereformeerde leer, waar eigenlijk niet zo'n ophef over had moeten worden gemaakt?
Drs. H. de Jong, destijds studiebegeleider van a.s. predikanten van de NGK zag deze zaak als behorend tot de geboortepapieren van zijn kerken! Daarin werd immers de vrijheid weerspiegeld om van de gezamenlijke belijdenis af te wijken zonder dat dat kerkelijke consequenties zou moeten hebben. En nog steeds mag deze dwaling vrij geleerd worden in de NGK.
Prof. J. Kamphuis zag in 1994 deze zaak nog als een fundamenteel struikelblok in de verhouding tussen de GKv en de NGK dat eerst zou moeten worden opgeruimd voordat er sprake kan zijn van vereniging met deze kerken3. Er is daar een niet aanvaardbaar "tolerantie-denken" ontwikkeld, zo sprak de hoogleraar.
De gereformeerde kerken vrijgemaakt stonden destijds pal voor hun gezamenlijke belijdenis en duldden er geen "gescharrel" (Kamphuis) mee.

Wij zij nu 50 jaren verder.
Er is een predikant in Friesland die niet meer het exclusieve recht van de kinderdoop in zijn kerken kan verdedigen. O ja, hijzelf staat nog wel achter wat de belijdenis leert in HC v/a 74 :

Moeten ook de kleine kinderen worden gedoopt worden?
Ja, want de kinderen horen evengoed als de volwassenen bij Gods verbond en bij zijn gemeente.

Maar naar zijn oordeel heeft de getuigenisdoop door volwassenen die de kinderdoop afwijzen of verachten, eenzelfde recht. Hij kan die getuigenisdoop in elk geval op grond van onze belijdenis, laat staan uit de Schrift niet meer weerleggen. Tenminste niet, zolang hij geen document vindt "ergens in een grot" waaruit blijkt dat kinderen moeten worden gedoopt. Dus bestaansrecht van beide.

Wij gaan niet in discussie met deze predikant hoewel hij dat wel zou willen. Een poos geleden hebben we reeds uitgebreid aandacht gegeven aan de betekenis van de (kinder)doop, het verbond, de verhouding van besnijdenis en doop4. Wij hebben geen grot nodig om door de Schrift volledig overtuigd te zijn van de diepe betekenis en waarheid van de doop bediend aan pasgeborenen in opdracht van de Here aan zijn volk. De geweldige betekenis van het moment waarop de Here zich verbindt aan een klein en al schuldig schepsel en zegt: Jij bent van Mij, mijn kind. Een zekerheid die heel het volgende leven mag worden meegedragen en waarop mag worden teruggegrepen.
Wat arm en onzeker is dan die zgn. getuigenisdoop waarop mensen het anker van hun zekerheid gooien in het drijfzand van eigen overtuigingen en emoties.
Hoe is het gereformeerde geloof (ook) op dit punt van kostbare betekenis!

En nu komt daar dus ds. J.G. van der Hoeven, in een vergelijkbare setting als destijds van Telder, publiek verklaren dat we het niet meer redden met Zondag 27. Dat onze belijdenis op dit punt niet meer betrouwbaar is. En dat we niet "zo exclusivistisch" over de kinderdoop moeten spreken?

Kan dit ook al in de vrijgemaakte kerken?
Niemand kan ontkennen dat hier duidelijk wordt afgeweken van de belijdenis en dus de leer van de kerk. Gaat er nu opnieuw een storm door de kerken als in de zestiger jaren?
Nee, het blijft stilletjes. Geen reeksen ingezondens in het Nederlands Dagblad5. Geen verontwaardigde artikelen in de kerkelijke bladen. Geen aankondiging van boeken die uitgebreid de dwaling weerleggen6.
Hoe komt dat?
M.i. zijn er een paar redenen.
In de eerste plaats is er in de kerken een lauw en onverschillig klimaat t.a.v. de leer ontstaan. Wie interesseert zich er nu voor wat ene dominee in die Harlingse uithoek van het land beweert? Bovendien vinden we overgangen van het gereformeerde nest naar een baptistenkooi nog wel "verdrietig" maar we bidden er toch allang Gods zegen over af in kerkdiensten. Zo'n punt is het nou ook weer niet, hoor ik regelmatig. We zijn toch allang blij "dat men God niet heeft verlaten"?
Maar ook, we nemen onze belijdenis niet meer serieus. In vele gemeenten staat de catechismusprediking op de tocht. Deze 'rondpreken' in ongeveer een jaar anderhalf, waar gebeurt dat nog? Waar zijn nog kerken waar de kinderen dit leerboek van de kerk uit hun hoofd moeten leren7? Belachelijk toch en ouderwets, dat kunnen ze toch niet meer?! Bovendien, de Catechismus zelf is uit de gratie aan onze universiteit8. Hoe zou hij dan op het 'grondvlak' van de kerk worden gewaardeerd?
Tenslotte, de kerkelijke weg is onbegaanbaar geworden. Immers waarom is er niet een kerkenraad als van Hoogeveen destijds, die gewoon deze zaak aan de orde stelt in de kerkelijke weg? Met een bezwaarschrift van één A4-tje waarin duidelijk wordt gemaakt dat de bewuste predikant in strijd handelt met zijn belofte dat hij niets zal leren dat in strijd is met onze gemeenschappelijke belijdenis? En als hij 'nieuwe inzichten' heeft die eerst in de kerkelijke weg aan de orde zal stellen?
Het antwoord is simpel: sinds de synode van Zwolle-Zuid zijn kerkenraden monddood gemaakt. Een kerkenraad noch 'gewoon' kerklid kan een gravamen meer inbrengen tegen een predikant van een andere gemeente. Het principe is: bemoei je niet met opvattingen van een andere predikant, toezicht daarop is voor verantwoordelijkheid van zijn eigen kerkenraad!9
Vandaar.

Op de synode van Zwolle-Zuid beloofden de Deputaten Administratieve Organisatie dat de volgende synoden aanzienlijk korter zouden worden. Dat zal waarschijnlijk wel lukken. Want bezwaren tegen dwalingen in de kerken zullen nauwelijks worden ingebracht. En als iemand toch de euvele moed zou hebben dan kan er zo het stempel onontvankelijk op. Oftewel, bemoei je met je eigen zaken.
Deze ontwikkeling staat niet los van andere. Daar waar het Woord niet meer veilig is in kerken, moeten we ook niet verwachten dat de sacramenten die er tekens en zegels bij zijn, buiten schot blijven. We hebben dat gezien met het Heilige Avondmaal waaraan je in veel plaatsen niet meer kunt deelnemen. En dat predikanten die de heiligheid van Gods tafel serieus nemen dat niet meer kunnen bedienen. Eenzelfde lot wacht nu ook het tweede sacrament.
Hier is een bewijs.

Of zal het kerkverband, of de synode van Harderwijk tenslotte, ds. Van der Hoeven terugroepen van zijn grottentocht en hem Vraag en Antwoord 74 uit zijn hoofd laten leren? Dat is te hopen. Want met een kerkelijke afwijzing van de dwaling en terugkeer naar de belijdenis staat of valt wel de confessionele betrouwbaarheid van de kerkgemeenschap!

 NOTEN
____________________________________________________________

1 O.a. ds. C. Vonk van Schiedam die de leer dat gelovigen die in de Here sterven onmiddellijk naar de hemel gaan "de oudste leugen van de Satan" noemde.
2 Telder schreef nog een tweede boek: Sterven? waarom? (1963) waarin hij vasthield aan zijn opvattingen.
3 ND 24 september 1994. Op een vraag van de journalist: De Nederlands Gereformeerden kun je toch niet helemaal ophangen aan Telder en Vonk?, antwoordde Kamphuis: Ja, dat tolerantiedenken, dat is toch de achterliggende moeite. En terecht zegt drs. H. de Jong: we zijn niet meer die we waren in 1967. Ze hebben in die sfeer van tolerantie hun ontwikkeling gehad. Het gescharrel met het gezag van de Schrift, en het: 'gross modo ben ik het wel met de Dordtse Leerregels eens'. Grosso modo, zo leef je niet in de kerk. Dan wordt de belijdenis toch 'de belijdenis van de vaderen'."
4 Verbond en doop, rubriek Sacramenten.
5 Slechts enkele kritische ingezondens in het ND verschenen, o.a. van ds. J.R. Visser.
6 Vergelijk Léven tussen sterven en opstanding, ds. J.R. Wiskerke, destijds tegen Telders opvattingen.
7 Het is aardig te vermelden dat in DGK (hersteld gereformeerden) de catechismus wel weer moet worden geleerd.
8 Vergelijk WeerWoord, rubriek Uit de kerken.
9 Vergelijk de behandeling van het bezwaarschrift tegen ds. J.J.T. Doedens door broeders van de gemeente te Spakenburg. De gronden om het gravamen onontvankelijk te verklaren waren (samenvatting):
- Het recht zich te beroepen op de meerdere vergadering heeft alleen degene die meent dat hem door een uitspraak van een mindere vergadering onrecht is aangedaan.
- Drs. Doedens publicatie is geen uitspraak van een mindere vergadering.
- Kerkleden en kerkenraden hebben geen recht naar art 31 een publicatie van een predikant met wie zij niet in een bijzondere (rechts)betrekking staan, te doen toetsen op schriftuurlijk of confessioneel gehalte.
- Het primaire toezicht op leer en leven van een predikant is primair toevertrouwd aan kerkenraad en zijn classis.