Printen

Waar geen wil is, is geen weg - synode-impressie 2

D.J. Bolt
29-05-08

De rustdag en het vierde gebod

Aan alle ingediende revisieverzoeken niet voldoen. En, alle verzoeken om verduidelijking slechts voor kennisgeving aannemen.

Dat lot dreigt de revisieverzoeken rond 'Rustdag en vierde gebod'. In elk geval stelt de commissie Holland-Zuid met als woordvoerder ds. W. Tiekstra dat voor.
Tiekstra mocht de zaak inleiden voor de synode. En hij deed dat met frisse tegenzin zo te merken. Want het moest eigenlijk nu maar eens afgelopen zijn. Twaalf jaar en vele bomen heeft het gekost sinds die dominee, nog wel op Tiekstra's verjaardag!, die preek over de zondag als menselijke instelling heeft gehouden. Nog vier pagina's conceptvoorstellen en daarmee basta.
Het werd hoog tijd dat er nu aandacht kwam voor de Heer i.p.v. voor Zijn dag?

Dit zette voor ons gevoel de toon wat op die 23ste meimorgen. Er kwam geen discussie op gang over de dingen die aan de orde gesteld waren bij deze meeste van de kerkelijke vergaderingen. We hebben geen open Bijbel gezien behalve dan bij de dagopening. Maar dáár ging het de bezwaarde broeders en zusters wel om. Gehoord te worden omdat ze (grote) moeite hebben met de manier waarop met een gebod van Vader is omgegaan. Daar hoort toch over te worden doorgesproken? Door zesendertig mannenbroeders waarvoor we regelmatig bidden dat ze door de Heilige Geest besluiten mogen nemen die tot eer van God en tot heil van de kerken zijn? We mogen toch verwachten dat ze zich bij voorrang verdiepen in wat het Woord zegt en wat mondige kerkleden die óók leven door Gods Geest, onder de aandacht brengen?

Als we eerlijk zijn kregen we het gevoel dat de commissie en haar voorzitter deze zaak zo snel mogelijk van de synodetafel wil. Laat er alsjeblieft geen inhoudelijke discussie komen!
Maar als er geen echte wil is om elkaar te verstaan, dan is er geen weg meer naar elkaars hart1. Dan is ook de kerkelijke weg weg.

Antwoorden gevraagd
Het lukte de commissie overigens niet (helemaal). Het deed weldadig aan dat er mannen ter synode waren die wel kritische vragen stelden over de argumenten die de commissie in haar voorstel had aangedragen. En die begrepen waar de schoen wringt bij veel indieners, namelijk: Zeg nu eindelijk eens helder, wat de leer naar de Schrift is.
Zo deed het goed dat een predikant de commissie vroeg een vage verwijzing naar een weerlegging van nu ingediend Schriftbewijs door een vorige synode, aan te passen. Neem die weerlegging er dan ook maar kort samengevat in de gronden op, was zijn voorstel. Is die er echter niet, dan moet het aangedragen punt alsnog aan de orde komen. Nuchtere gereformeerde woorden.
Een andere predikant, die het voorstel en de onderliggende stukken kennelijk goed had bestudeerd, moest eigenlijk bij alle gronden constateren dat ze nogal eens de plank missloegen of tekortschoten.

Er waren indringende vragen om de Handreiking te verhelderen ingediend. Waarom wordt toch zo moeilijk gedaan om die te beantwoorden? Het document is op grote schaal verspreid in de kerken. Er wordt voortdurend propaganda voor gemaakt. Er zou nu eindelijk weer na zoveel eeuwen geschiedenis zijn geschreven in de exegese van het vierde gebod. Dan is toch verduidelijking noodzakelijk als daar alsmaar vragen over worden gesteld?
Die vragen komen overigens bepaald niet alleen van verontrusten. We herinneren aan de korte pittige discussie tussen ds. M. van Veelen en dr. P.L. Voorberg in De Reformatie kortgeleden. Voorberg die onvermoeid de Handreiking aanprijst en overal behandeld wil zien. Terwijl Van Veelen er ongezouten kritiek op uitoefent: de Handreiking helpt de discussie niet verder maar "frustreert die alleen maar". Het synodale schrijven werkt "met gesloten Bijbel, staat vol met suggestieve en onheldere formuleringen en zet een stap terug naar het oude verbond", aldus Van Veelen.
Alleszins redenen om dus, zoals afgevaardigden suggereerden, iets meer te doen met de verzoeken van kerkleden én kerkenraden om duidelijkheid te verschaffen.

Het gesprek geweigerd?
Nog een laatste opmerking.
Ds. Gunnink nam het br. D.J. Bolt (de schrijver van deze impressie) kwalijk dat deze in zijn revisieverzoek slechts "zijn eigen verhaal houdt zonder confrontatie met Zuidhorn". Bolt zou niet "in gesprek" willen, "geen bereidheid hebben om naar elkaar te luisteren".

Deze reactie is nu een typisch voorbeeld van een houding waar verontrusten voortdurend op stuk lopen. Want waarom reageert ds. Gunnink niet heel gewoon met een verwijzing naar expliciete synodebesluiten waarin ons uit de Schrift afgeleide bewijs voor het rusten op onze rustdag wordt ontkracht? Waarom roept hij alleen maar wat algemene veroordelingen die ons niets verder helpen?
Sinds 'Leusden' hebben we een stroom van artikelen geschreven over de Zondag en het vierde gebod. De lezer kan ze vinden op één in waarheid rubriek Ethiek, op de synodewebsite www.synodezwollezuid.nl, en verder enkele artikelen in De Reformatie.
Al deze jaren is op hetgeen we vanuit de Schrift hebben aangevoerd m.b.t. 'het rusten van het dagelijks werk naar het gebod' niet inhoudelijk ingegaan.
In het revisieverzoek (zie Bijlage 1 hieronder) is aangegeven dat de behandeling van het aangevoerde Schriftbewijs niet door ons kon worden gevonden. Als het niet te vinden is kun je je er logischerwijs ook niet mee confronteren, toch?
Bovendien is de Handleiding zeer intensief bestudeerd en onderzocht op het punt van rusten op de dag van Here en het resultaat daarvan is bij het revisieverzoek opgenomen2.

Om uit de welles-niet sfeer te komen vragen we aan ds. Gunnink dringend zijn beweringen ter synode, op dit punt waar te maken. Hij krijgt daarvoor onverkort alle ruimte op ons internetmagazine. 

Het kan best zijn dat we dingen over het hoofd zien. Maar behandel ons dan maar als een beetje dom en leg het alstublieft (nog) een keertje helder uit.

Vervolg
De commissie heeft van de synode de gelegenheid gekregen de zaken opnieuw te bekijken. Zal het tweede concept de dringend gevraagde helderheid brengen?
We zien er vol verwachting naar uit. In elk geval heeft een van de predikanten beloofd er dan nog eens dieper op in te gaan.


Achter de schermen

Voor voorzitter De Snoo is het niet om aan te zien. Al die laptops die de synodeleden tegenwoordig voor hun snufferd hebben staan. En daar is natuurlijk wel wat bij voor te stellen. Keurige grijze rechthoekjes en allemaal halve hoofden daarboven die jou óók nog eens niet aankijken maar ronddwalen over de wereld! Ja, want de synodeleden hebben een internetaansluiting ter plekke! Dat maakt het natuurlijk mogelijk je tijd zeer efficient door te brengen. Bij een saaie of oninteressante discussie kun je mooi je post afhandelen of nog een voorstel redigeren. Of nog aardiger, een collega even verder op een mailtje sturen, al of niet over het aan de orde zijnde onderwerp. Zelfs, het deed ons genoegen, zagen we een predikant artikelen op één in waarheid lezen tijdens de bespreking van 'rustdag en vierde gebod'! Daar kun je veel van leren, denken we eigenwijs. Er zijn slechtere sites voor gereformeerde mannen?

Toch voelt het niet helemaal goed. Zijn die broeders wel echt betrokken bij de zaak waarover het gaat? Veel discussies gaan toch over het leven met de Here naar zijn wil en geboden? En de besluiten zullen misschien wel tot in lengte van jaren invloed hebben op het leven van broeders en zusters. Is daar niet de volle aandacht voor nodig?
Of kunnen de synodeleden multitasken zoals de catechisanten in Dalfsen die naar de dominiee kunnen luisteren, vraag-en-antwoorden leren en tegelijk ook nog de krant lezen? We geloven daar niet in. Áls jongeren dat al kunnen, dan is de gemiddelde leeftijd van dominees en ouderlingen op de synode in elk geval daarvoor veel te hoog.
Daarom moeten misschien toch de internetstekkers eruit. Jammer natuurlijk voor onze informatieve artikelen maar het komt hoogstwaarschijnlijk ook het niveau van de synodebesprekingen ten goede. Die stijgen dan uit boven een gezellige, gemoedelijke bijeenkomst waar de buitenwereld in beeld is. De vergadering wordt weer een palaver waar met gloed en vol van de Geest opvattingen worden gewogen. Zo worden er besluiten genomen die de toets van Gods recht kunnen doorstaan.

Nog meer achter de schermen

We hebben er al eens een keer aandacht aan geschonken: de neiging die deze synode lijkt te hebben om zaken in comité te behandelen3.
Zo is er nu weer besloten de kwestie Kampen-Noord achter gesloten deuren te gaan behandelen. Waarom is dat?

Het zou zijn omdat het (ook) over personen gaat. En de synode van Amersfoort-Centrum 'Kampen-Noord' handelde hierover eveneens al in comité. Verder zouden de synodeleden zich vrijer kunnen uitspreken over deze zaak.
Het eerste argument lijkt hout te snijden. We kopiëren nog maar weer even een stukje synodevergaderreglement:

"4 - behalve in geval van beoordeling van personen zal de synode niet dan bij volstrekte noodzaak in besloten zitting vergaderen. Elk lid kan voorstellen tot een besloten zitting over te gaan."

In deze kwestie gaat het zeker ook over personen, m.n. de predikant van de Kampen-Noord/Ichthus gemeente die werd afgezet. Tegelijk zijn er vragen bij te stellen of om díe reden de behandeling valt in de categorie 'beoordeling van personen'. Het zal waar zijn dat zijn optreden wordt beoordeeld maar dat is op zichzelf geen reden om de zaak in comité te behandelen. Dat gebeurde ook niet met ds. D. Ophoff bijvoorbeeld, en zeer recent niet met de bezwaren tegen docenten van de universiteit. Denk daarbij aan de zaak dr. Harinck waarin zeer persoonlijke zaken aan de orde kwamen maar die terecht toch en publique is behandeld.
Waarom dan wel t.a.v. deze kwestie?
Is het omdat de predikant, ds. E. Hoogendoorn en zijn gemeente daar prijs op stellen? Nee, doorgaans welingelichte bronnen melden juist dat men er volstrekt geen behoefte aan heeft deze zaak achter de schermen te laten behandelen. Men heeft daarover kennelijk niets te verbergen.
Daar komt bij dat deze predikant publiek, in de gemeente en op de particuliere synode van Overijssel al zeer door het slijk is gehaald. Zo zelfs dat een emeritus-hoogleraar van de theologische universiteit sprak dat hier "ambtsmoord" én "karaktermoord" heeft plaatsgehad.
Bovendien is alles al publiek. De PS Overijssel 2005 heeft deze zaak publiek behandeld. De besluiten van Amersfoort 2005 zijn in extenso in de publieke acta opgenomen4, zij het geanonimiseerd. Verder heeft Kampen-Noord/Ichthus juist ter wille van openheid en eerlijkheid alle mogelijke stukken op hun website5 gepubliceerd zodat ieder er kennis van kan nemen.
De vraag laat zich niet onderdrukken: wat is hier aan de hand dat deze zaak uit het volle licht van kerkelijke meelevendheid moet worden gehouden? Als de voornaamste beklaagde in deze zaak om een openbare behandeling vraagt, is het dan ook niet een zaak van basaal recht om daarin toe te stemmen? Wie houden dit dan tegen? En om welke reden? Rechtspreken moet toch vooral in de (publieke) poort? En mocht er een allerpersoonlijkst aspect van de predikant, een gemeente of hoogleraar aan de orde moeten komen dan kan toch 'even' de deur dicht gedaan worden. Maar dat is toch onvoldoende reden om de héle zaak buiten het daglicht te houden?

Vertrouwen en openheid

We begrijpen dat het voor de synodeleden plezieriger is in besloten vergadering te discussiëren. Zonder publiek en pers kun je makkelijker meer en andere dingen zeggen dan wanneer er kritische oren meeluisteren. Maar dat mag toch geen enkel argument zijn? Juist in deze tijd waarin allerwegen openheid hoog in het vaandel staat zou je verwachten dat een gereformeerde synode frank en vrij haar beraadslaging houdt zodat ook de rechtsgang voor ieder eerlijk is te volgen en te overwegen.

Hebben wij dan geen vertrouwen in een eerlijke behandeling achter de deuren?, zo wordt ons gevraagd.
De vraag lijkt ons niet ter zake. Die vraag mag je ook niet, als voorbeeld, stellen als een vereniging de kas van zijn penningmeester wil controleren. Die vraag is evenzeer onterecht, ander voorbeeld, als het gaat over nieuwe opvattingen van hoogleraren. Vertrouwen moet zich (ook) bewijzen en wil, als het goed is, dat ook. Er mag vertrouwd én beproefd worden zonder dat de vertrouwenskwestie gesteld wordt.

Verblijdende aandacht

We verwachten niet dat de synode de zaak alsnog openbaar zal behandelen zodat de beraadslagingen voor iedereen waarneembaar en transparant zijn. Daarom is het te meer verblijdend dat anderen buiten onze kring wel heel open met deze zaak omgaan. We noemen het boek "Het Woord gaat voort... Hoe een kerkenraad in Kampen (weer) geschiedenis schrijft" (200 pag. uitgeverij Ipenburg) door de kerkhistoricus R. Ipenburg. Het zal verschijnen, zo is de bedoeling nog voor de synodebehandeling op 14 juni a.s.
Verder lazen we een ontroerend interview met ds. Hoogendoorn in het Reformatorisch Dagblad6. Dat legt (opnieuw) de kern van het conflict in Kampen-Noord bloot en geeft een duidelijke indruk waar deze predikant staat en waarvóór hij staat.

En waar andere predikanten mee te maken krijgen?
Het is te hopen dat dát beheersend is voor de bespreking van 14 juni.

BIJLAGE 1

We nemen het eerste gedeelte uit ons revisieverzoek over:

"
Revisieverzoek
Wij hebben een revisieverzoek bij de synode van Amersfoort ingediend (zie bijlage 1).
Daarin verzochten we de synode de ruimte die GS Leusden Acta besluit 25.4.3 biedt om te leren dat het rusten op de rustdag niet door de Here wordt geboden, weg te nemen.
Naar onze overtuiging leert de Schrift wel dat het rusten op onze zondagse rust gegrond is op het vierde gebod dat vanaf de schepping heeft gegolden. Het is naar onze overtuiging niet acceptabel in onze kerken te leren dat het rusten op menselijk of kerkelijk gebod gegrond zou zijn en niet op het vierde gebod.

De gereformeerde kerkorde bepaalt dat als er bewezen wordt dat een besluit tegen de Schrift ingaat, zo'n besluit niet voor "vast en bondig" gehouden moet worden (art. 31). We menen dat schriftbewijs aan de synode geleverd te hebben. Daarbij hebben we ons geconcentreerd op de kern van de zaak namelijk dat Gods rusten in Gen. 2:3 universele betekenis heeft. Oók voor het rusten op onze rustdagen, zie bijlage 1.

Synode Zuidhorn


Besluit 2 (Acta generale synode Zuidhorn, art 52)

Gronden:


Dat is alles. Want ook in het commissierapport 'sabbat en zondag' dat diende op de synode van Zuidhorn kunnen we geen argument vinden tegen ons schriftbewijs. Daar wordt wel, (te) kort samengevat, 'onze' overtuiging weergegeven: "Omdat het in Gen. 2:1-3 gaat om de Schepper, heeft Gods rusten, heiligen en zegenen van de zevende dag van meet aan universele betekenis."
Maar de commissie brengt daar tegen in:
"Het zal waar zijn, dat Gods rusten in Gen. 2:3 een universele betekenis heeft. Maar wie dat constateert, heeft daarmee nog niet aangetoond dat die universele betekenis bestaat in een universeel gebod om van het werk te rusten".
De commissie en de synode van Zuidhorn in haar voetspoor wilden dus een "onomstotelijk bewijs" hebben. Dat hebben we nu juist in ons schriftbewijs proberen te geven! Het enige dat de synode van Amersfoort daarop antwoordt, is dat er geen nieuwe argumenten zijn ingebracht.
Zonder enige inhoudelijke toetsing of een verwijzing daarnaar!
Wij kunnen die tenminste niet vinden in de synodestukken. Kennelijk is het voldoende om te zeggen: déjà vu, we hebben het al eens gezien.
Zonder dat te verantwoorden.
Echter zo verwordt het "tenzij" van artikel 31 wel tot een dode letter.

NOTEN
____________________________________________________________

1 Vergelijk 2Cor. 6:11 Onze mond heeft zich tegen u geopend, Korintiers, ons hart staat wijd open;
2 Zie www.synodezwollezuid.nl.
3 Achter gesloten deuren, rubriek Kerkverband.
4 Acta Amersfoort-Centrum, art. 67.
5 http://www.kampennoord-ichthus.nl/
6 http://www.refdag.nl/artikel/1344291/Ik+hunker+naar+het+einde+van+de+strijd.html