Printen

George en de Grootgrutter


D.J. Bolt

05-10-13

 

Countercolumn

 

Wat moeizaam manoeuvreert hij de opgeladen winkelwagen door de draaideur van zijn buurtsuper. Met enig passen en meten lukt het om de grutterswaren in de kofferbak van de geparkeerde bolide te stouwen. Er kan weer een week worden geleefd van westerse welvaart.

Zíjn super. Een fantastische Albert Heijn die alles heeft wat het culinaire hartje maar begeert. De liefde gaat door de mannelijke maag en dat geeft een sterke band met het bedrijf. Ze kennen elkaar daar, de medewerkers en deze klant.  Zelfs de super-chef beantwoordt joviaal Georges goeiemiddag; geen wonder natuurlijk als de familie niet alleen wezenlijk bijdraagt aan de omzet maar ook de jongere telgen hun energie steken in het vullen van vakken en het scannen van barcodes. Het valt hem op als het kapsel van een medewerkster bijgeknipt is, de rijst niet meer naast de pasta staat of de theezakjes zich links van de koffiepads bevinden terwijl dat de vorige zondagmiddag nog net andersom was.

 

Zondagmiddag?
Eh ja. Dat zit zo, verklaart prof. Harinck in zijn maandelijkse column in het Nederlands Dagblad[1]. In de vaart der volken heeft ook zijn geliefde super op zondag de draaideuren ontgrendeld voor de hongerige samenleving. En dat stelde de hoogleraar voor een moeilijk dilemma: wel of niet zijn mondvoorraad aanvullen op de Dag des Heren. Na veel principieel wikken en wegen is tenslotte toch het wat aarzelende besluit genomen: "Misschien ga ik zondagmiddag toch even langs Albert Heijn."


Het klinkt wat minder ferm dan we gewend zijn van deze vrijgemaakte voorman. Eerdere stellingnames in zaken als homoseksuele relaties, vrouwen in de ambten en deelname aan de roomse mis[2] klonken overtuigender. Want die "hadden gisteren al gemoeten", bijvoorbeeld.  Is de hooggeleerde misschien bang dat hij opnieuw een rel veroorzaakt en genoodzaakt zal worden weg te kruipen achter een mistige universiteitsverklaring[3]?  
Ach, de tijden zijn veranderd. Sinds Paas en Van Bekkum maken voornamelijk buitenlandse kerken zich nog druk om dit soort ethische peanuts afgezien van een enkele ingezonden in de krant. Maar verder blijft het kerkelijk doodstilletjes.

 

Zullen wij er dan ook maar het zwijgen toe doen? We hebben immers al zo vaak geschreven over Gods Dag en zijn heiliging? En over de gekantelde koers die de GKv sinds Leusden 1999 is gaan varen op dit punt.

Nee, we gaan niet allerlei verhalen opnieuw oppoetsen. Diegenen die willen weten hoe we de vork in de steel steken, kunnen dat vinden op deze site[4]. Maar Harinck geeft wel openhartig overwegingen die hebben geleid tot zijn progressieve koopgedrag. En die zijn de moeite waard om even nader tegen het licht te houden. Want ze tonen aan dat er een achtergrond is die veel verder reikt dan de aanschaf van wat zuurkool en dropveters op de Sabbat bij Appie.

 

Achtergrond

 

In zijn column gispt Harinck al het gepraat over verwereldlijking. We moeten eens ophouden met dat geleuter over verval. Vroeger was ons land christelijk, overlapte de publieke moraal de christelijke. Zo werd de zondagsrust in acht genomen. Maar sinds de jaren zestig, zijn christenen steeds meer gaan jeremiëren. Over het zwembad op zondag open, samenwonen i.p.v. trouwen, de Amsterdamse homomanifestatie gaypride en openstelling van winkels op zondag. Echter al dat geklaag vindt de vrijgemaakte hoogleraar maar ”oude koek". Men giet alles in een "een mal van verval".

Secularisatie? Die daar nog over begint "heeft de boot gemist". Alleen een lonesome atheïst heeft het daar nog over. Neen, net als de positieve effecten van de verbouw van zijn Albert Heijn moeten we het allemaal wat positiever zien, maant de docent.

Want tsjonge, in onze postmoderne samenleving ziet men ons als christenen weer staan. Harinck ontwaart daarvan vele lichtende voorbeelden. De talkshows van de EO, de SGP die de TV niet meer mijdt, christenen die zelfs in de Volkskrant en bij de VPRO hun woordje mogen doen. De verzuiling is opgedoekt en godsdienst staat weer op de publieke agenda.
Daarom "christenen die de verval-visie aanhangen, praten mee met hen die zeggen dat de religie onverenigbaar is met de moderne wereld", is het hooggeleerde oordeel.

 

En kijk, hier komt de Bonhoeffer aap weer uit de mouw. Misschien is het goed nog eens opnieuw iets uit het artikel op te diepen dat geestverwant prof. dr. G. Dekker schreef op  21 november 2011 onder de titel De actualiteit van Dietrich Bonhoeffer.[5]

 

"Bonhoeffer kan ons leren dat men met een bepaalde geloofsopvatting en houding volop aan het steeds autonomer, het steeds mondiger worden van de wereld kan meewerken. Ja, dat geloof in een God, wiens doel immers een nieuwe aarde is, waarin Hij alles in allen zal zijn, van een christen zelfs vraagt om wereldlijk te leven. En, hoe merkwaardig dat ook mag klinken, zo’n wereldlijk leven kan het geloof juist weer versterken. Dat is althans de ervaring van Bonhoeffer blijkens een van zijn uitspraken: dat hij heeft ervaren en ik ervaar het tot op dit moment, dat je pas leert geloven als je midden in de aardsheid van dit leven staat.

Nog steeds heeft Bonhoeffer christenen veel te zeggen, vooral ook als het gaat om hun houding tegenover en hun staan in de wereld. Daarom is het geen wonder dat velen nog door hem en door zijn gedachten geboeid zijn. Want die gedachten zijn nog volop actueel."

 

'Wereldlijk leven'. Daar passen  Harincks ontboezemingen en consumentengedrag naadloos in. Dat bleek ook al bij Dekkers boekpresentatie De doorgaande revolutie in Kampen[6]. De gedachten van 'de 21-eeuwse profeet' Bonhoeffer worden volop actueel gemaakt. Al eerder signaleerden we 'bedevaarttochten' naar zijn geboorteplaats, lezingen en cursussen over zijn ideeën. De universiteiten van Kampen en Apeldoorn lijken zijn theologie enthousiast te omarmen. Het werkt door in allerlei boeken en artikelen. Vergelijk bijvoorbeeld prof. dr. G.C. den Hertog van de CGK TU in Apeldoorn in Opbouw[7]:

 

"Hoe staan we in de cultuur? De gereformeerde wereld in ons land heeft zich de afgelopen anderhalve eeuw voornamelijk bewogen tussen twee lijnen. De eerste is die van het isolement: 'in de wereld, niet van de wereld'. Samengevat in één woord: cultuurmijding. De tweede lijn is die van de verzuiling, die een vorm van actieve participatie en zelfs emancipatie was. Deze laatste lijn lijkt het gewonnen te hebben, al wordt in de vanouds neocalvinistische stroming meer nadruk gelegd op vreemdelingschap en afstand tot de mainstream in de cultuur.
We zijn echter vaak vergeten dat God in die cultuur aanwezig is, op zo'n manier dat het zaak is daarnaar te luisteren. Gods Geest stelt dingen aan de orde, vanuit Christus, vragen die vanuit de cultuur naar ons toekomen. Als we alleen denken in termen van meegaan of isolement, gaan we aan de agenda van de Heilige Geest voorbij. Het vraagt overigens wel wat van ons, zo kritisch-ontvankelijk luisteren naar de cultuur."

Cultuurmijding en verzuiling, we hebben ze beiden achter ons gelaten, als we Den Hertog mogen geloven. We staan nu met twee, zij het nog wat onwennige benen stevig in de moderne cultuur waar we ontvankelijk het werk van de Heilige Geest kunnen ontdekken. Wel kritisch natuurlijk, waarschuwt hij. En dat is goed. Maar de vraag is wat  dáár nog van overblijft als je gecapituleerd hebt voor de wereld en haar orde. Hoe zul je de strijd aanbinden tegen secularisatie als je zelf seculier bent geworden in een seculiere samenleving? Bergen bestaan toch alleen bij de gratie van dalen?  

 

Antithese


Antithese is out. Toch is het onloochenbaar dat de Bijbel een volstrekte tegenstelling ziet tussen enerzijds 'de wereld en haar begeren' en anderzijds Gods Koninkrijk van burgers die Hem naar zijn Woord en Wet dienen. Hoe spreekt de Schrift daarover?:

 

De wereld ziet en kent Christus niet, kan de Geest van Waarheid ook niet ontvangen, Joh 14:17, 1Joh. 3:1. Christus bidt niet voor de wereld maar voor degenen die de Vader aan Hem heeft gegeven, om hen in de wereld te bewaren voor de boze, Joh 17:9, 15. Christus' Koninkrijk is niet van deze wereld, en haar wijsheid is dwaasheid, Joh 18:36, 1Cor. 1:20 e.v. We leven in een boze wereld, 1Joh. 5:19.

Dat heeft gevolgen. Het betekent kruisdragen Hebr. 11:38, 1Petr. 5:9. 

Want de wereld haat en veracht de gelovigen omdat zij niet haar maar Gods kinderen zijn, Joh 15:19, 17:14, 1Joh. 3:13, 1 Cor. 1:28. En hoewel we niet uit de wereld kunnen gaan, vermaant de Schrift geen deel te hebben aan haar, Joh 14:17. We hebben niet haar (tijd)geest ontvangen maar Gods Geest, 1 Cor. 2:12. Daarom zullen we goddeloosheid en wereldse begeerten verzaken, ons onbesmet van de wereld bewaren, Tit 2:12, Jak. 1:27. Vriend van de wereld willen zijn en haar schatten koesteren, betekent vijand van God worden en verlies van Gods liefde!, Jak. 4:4.

 

Dat is andere, nog steeds actuele koek. Zo staat het er in de Bijbel bij. Zo belijden we dat ook met de zesde bede (HC a127):

 

En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze.

Dat wil zeggen:

Wij zijn van onszelf zó zwak, dat wij zelfs geen ogenblik kunnen standhouden, en bovendien houden onze doodsvijanden - de duivel, de wereld en ons eigen vlees - niet op ons aan te vechten.

Daarom bidden wij U: wil ons toch staande houden en sterken door de kracht van uw Heilige Geest, zodat wij in deze geestelijke strijd niet het onderspit delven, maar altijd krachtig tegenstand bieden, totdat wij uiteindelijk de volkomen overwinning behalen.

 

Daarom zullen wij de voormannen van vervlakking niet volgen, het reliëf van wereld en Koninkrijk niet dempen, de geest van de antichrist blijven onderkennen, 1Joh. 4:3. Zo alleen kan in Gods kracht die strijd tegen de drievoudige vijand worden gewonnen.

En laten we dus op zondagmiddag de winkelwagentjes over aan de wereld.

 

-----

 

Mannenmode Meer Mans aan de overkant van het Amersfoortse plein staat er troosteloos bij op deze zondag. De lichten zijn uit, de deuren gesloten. Een plakkaat vermeldt: Algehele opheffingsuitverkoop. Daarachter is nog net de verplichte lijst met openingstijden voor een stukje zichtbaar: … ondags gesloten.
Deze winkelman voert het wereldmerk niet en kan dus niet meer kopen en verkopen op de nieuwe aarde van Bonhoeffer en Dekker.

Maar de langsronkende volgeladen cabriolet heeft daar geen Boodschap aan.

 



[1] ND 03/08/13

[2] Rubriek TU Kampen: Flits 31 – Hoogleraar en hoog mis; Harinck of Kuit(ert); Vertrouwen gevraagd (#)

[3] Rubriek TU Kampen: Vertrouwen gevraagd (1).

[4] Zie de rubriek Ethiek met verschillende artikelen over dit onderwerp.

[5] Zie voor het volledig artikel De synodalen achterna 2 – en Bonhoeffer is de profeet, in de rubriek Kerkverband.

[6] De synodalen achterna 3 – als Oliemannetje, in de rubriek Kerkverband.

[7] Opbouw 07/09/13.