Preken en onze kleine verhalen
N. van Dijk
10-01-15
In een artikel in het Nederlands Dagblad ‘Een vangnet voor onze kleine verhalen’ schrijft Stefan Paas (theoloog) over onze “kleine verhalen, zowel van prachtige ervaringen als van diepe twijfel”. Het zou niet meer goed lukken om deze kleine verhalen te ‘hangen’ in het vangnet van een groter verhaal.
Als Paas zijn opa vroeg wat hij geloofde, was het antwoord: ‘ik geloof wat de dominee gelooft’. Hij ging trouw naar de kerk, las uit de Bijbel, zijn opa was een christen. Maar niet van het moderne type, hij kon volgens Paas niet goed zeggen wat hij geloofde:
“Hij begreep die vraag volgens mij niet eens. Geloven, dat was voor hem niet zozeer dat je voortdurend over jezelf kon praten met ‘God’ of ‘Heer’ in elke zin. Het was: ergens bijhoren. Dat ging fysiek. Ooit hadden een Drentse boer en boerin hem in de kerk aangeboden voor de doop, zoals zijzelf ooit aangeboden waren. Hij was, na enkele vragen en zonder verdere discussie, door het water heen gesleurd en toen hoorde hij erbij. Zo simpel was dat. En voor lastige vragen verwees hij naar de medicijnman van de stam: de dominee. Die sprak namens allen, hij had er tenslotte voor doorgeleerd. Opa hing, zoals heel zijn voorgeslacht, in het vangnet van de kerk. Dat was geloven: ingelijfd en geborgen zijn. De kerk was van God en jij was van de kerk”.
En hij vervolgt zijn verhaal: Nu is het helemaal anders:
“Binnen en buiten de kerk zijn wij individuen geworden die verwikkeld zijn in de strijd om schaarse goederen. En de ervaring van God is zo’n schaars goed”.
Hij spreekt nu even niet over Middelharnis en Ghanese kerken, nee hij heeft het over de jongere hoger opgeleide witte mensen in Amsterdam. Hij komt tot de conclusie dat wij, anders dan ons voorgeslacht, ons niet meer deel voelen van een gemeenschap. God onderhoudt zich met ieder op hoogst individuele wijze. Je komt met je ervaringen dan gauw tegenover elkaar te staan als consumenten en concurrenten, kerken worden een religieus verlengstuk van de markt. En Paas vindt het dan ook één van de belangrijkste uitdagingen van christelijke gemeenschappen om dit patroon te doorbreken. Het is volgens hem nodig om weer te zien dat God allereerst een relatie heeft met de kerk en door de kerk heen met individuen. Dat is het grote verhaal en als we dat gaan zien hoeven we ons niet bedreigd te voelen door mooie ervaringen van anderen en ook niet door hun twijfels.
Maar dit grote verhaal moet volgens Paas niet te massief over zonde en genade gaan. In een reactie op het boek van Tim Keller ‘Centrum-kerk. Het evangelie midden in je stad’ schreef Paas dat Keller het te massief heeft over ‘het evangelie’, de boodschap van zonde en genade. Paas schrijft:
“Je moet twee dingen goed onderscheiden: het evangelie en de versie die Keller geeft. Die is niet on-bijbels maar wel selectief. Hij schetst in zijn boek vooral een lijn van verzoening door het werk van Christus. Dat noemt hij hét evangelie. Maar het evangelie is Christus, en niet een bepaalde theorie over verzoening. Er zijn diverse Bijbels verantwoorde manieren om het evangelie te verwoorden”.
Ook David Heek, theoloog en evangelist is kritisch over Tim Keller zijn samenvatting van het goede nieuws: ‘je bent slechter dan je ooit hebt gedacht, en geliefder dan je ooit hebt durven dromen’. In zijn rubriek ‘Scheidsrechter’ in het ND noemt Heek dit “een eigentijdse hertaling van Luthers ‘zowel rechtvaardig als zondaar”. Heek vindt dit niet de kernboodschap. Heek is opgegroeid in de gereformeerde traditie en
“weet niet beter dan dat dit het troostrijke evangelie of goede nieuws is, gebaseerd op de brieven van Paulus: ‘ik ben in leven en sterven het eigendom van Jezus Christus’. Maar theologen als Tom Wright en Stanley Hauerwas maken wat mij betreft de beweging terug naar de kernboodschap van Jezus: het koninkrijk van God is dichtbij, en wel nu! Wil je dat meemaken? Ga omdenken op basis van vertrouwen, want Gods nieuwe wereld zet onze wereld op zijn kop”.
Binnen de GKV wordt het gedachtegoed van Tom Wright steeds meer uitgedragen. Over zijn nieuwste boek ‘Hoe God koning werd. De kern van het evangelie herontdekt’ zegt Wright in zijn openingszin:
"In de kern van het christelijke geloof en de geloofspraktijk waarmee ik vertrouwd ben, schuilt een fundamenteel probleem. In een traag proces dat vele jaren heeft geduurd, is mij dat duidelijk geworden. Dit probleem kan heel gemakkelijk beknopt weergegeven worden: we zijn allemaal vergeten waar het in de vier evangeliën om gaat. In de kern zijn we dit vergeten: dat het gaat om het koninkrijk van God op aarde. We zijn gaan geloven in een evangelie van vergeving en verzoening binnen het schema van zonde en genade. Maar dat is niet de kern. Dit is de kern: het koninkrijk van God."
In 2012 publiceerde dr. W. van Vlastuin (HHK) een boek over de prediking: Naar het hart van Jeruzalem. In een aantal artikelen in het kerkblad van de Hersteld Hervormde Kerk schreef hij over de prediking. Door de geschiedenis heen waren er verschillende preekstijlen. Maar wat verbindt ons met de predikers uit verschillende tijden?
"Het gaat hier om de vraag wat we vanuit de Schrift kunnen zeggen over het centrum waarin al deze verschillende preekstijlen samenkomen. Daar laat Gods Woord geen misverstand over bestaan. Petrus’ preek op de pinksterdag was prediking van Christus als hij laat zien hoe Christus de vervulling van de heilsgeschiedenis is. We zouden het een heilshistorische preek kunnen noemen met een onthutsende toepassing. Blijkbaar is het niet alleen op het geweldige keerpunt in de geschiedenis zo dat Christus wordt gepreekt, ook van Paulus lezen we dat hij Christus verkondigde. Het is het eerste wat we van Paulus’ prediking lezen (Hand. 9: 20). Hiermee is ontzaglijk veel gezegd. Wij verkondigen geen visie, mening of levensbeschouwing, maar we verkondigen een Persoon. De kern van de verkondiging betreft geen sociale actie, menselijke ervaringen of religieuze behoeften."
Er zal verwondering in de prediking moeten doorklinken als we Christus’ trouw tegenover onze ontrouw aanwijzen en aanprijzen.
Dit is geen trouw van menselijke kwaliteit, maar het gaat hier om het mysterie dat geen oog heeft gezien en geen oor heeft gehoord en dat zelfs nog nooit in een mensenhart is bedacht (1 Kor. 2: 9). Hier wordt eeuwige juichensstof geboren. Dan gaat de verkondiging over in aanbidding."
Paulus karakteriseert zijn prediking als prediking van Christus, de Gekruisigde.
"Hier klinkt het drama van de zondeval in door. Tegen deze gitzwarte achtergrond schittert des te helderder het licht van het Evangelie. Nergens komt onze verlorenheid en goddeloosheid dieper aan het licht dan rondom het kruis van Golgotha en nergens zien we méér dat God verschrikkelijk toornt over de zonde."
Van Vlastuin noemt de slagader van het geestelijk leven dat God de goddeloze rechtvaardigt. Als dit wegebt uit de prediking “dan wordt genade een goedkope geruststelling of een stichtelijke voorstelling, zonder dat de verzoening wordt bediend”.
Een lezer uit Engeland vroeg zich onlangs af of niet stilzwijgend in de GKV de leer van de verzoening naar de achtergrond wordt verschoven. Voor wie de Engelse taal beheerst een interessante link: click hier.
En nog een interessant artikel als het gaat over opgaan, blinken en verzinken in de orthodoxie: click hier.