Kerkverband

Kiezen of verliezen 6

D.J. Bolt en T. Bolt-Slager

17-10-15

We kijken nog één keer om naar gebeurtenissen van deze zomer waarin we ons hebben afgescheiden van de gereformeerde kerken vrijgemaakt en de gemeente van Drachten-ZuidWest. Aan het eind van onze Verantwoording aan de gemeente gaven we aan

"…we kunnen ons voorstellen dat een en ander nogal schokkend overkomt. En verwarrend is. Als u er met ons over wilt praten bent u welkom. U mag ons ook e-mailen als u dat liever doet."

Ongeveer tien broeders en zusters hebben gereageerd via e-mail of een kaartje. Eén gemeentelid kwam heel even langs.

We waarderen deze betrokkenheid. Zonder uitzondering vond men het "jammer" dat we de GKv-gemeente verlieten. En dat geldt ook van onze kant. Er is een kerkelijk band van zeventig jaar doorgesneden. We verlaten een kerkgemeenschap waar we met hart en ziel bij betrokken zijn geweest. En dat doet pijn.

Nogmaals, wij waarderen het dat verschillende broeders en zusters reageerden. Tegelijk moet er iets meer worden gezegd. Ook omdat er een belangrijke waarschuwing aan dient te worden verbonden.

Kerk of club

Nadat we de kerkenraad van Drachten-ZuidWest te kennen hadden gegeven dat we het voornemen hadden ons 'te onttrekken aan zijn opzicht en tucht' kregen we bezoek van twee ouderlingen, de voorzitter van de kerkenraad en één van de wijkouderlingen. De broeders hadden vooraf aangegeven dat het niet de bedoeling was om inhoudelijk op onze moeiten in te gaan en de bij de kerkenraad ingediende bezwaren te bespreken. Het doel van het bezoek was pastoraal: hoe voelden wij ons in de moeiten waarin we verkeerden: konden we het aan en verwerken?
Natuurlijk hebben wij ook dát gewaardeerd. Herders zien om naar hun schapen en houden hun welbevinden in de gaten. Dat is een onderdeel van hun taak.
Maar wat we niet begrijpen is dat de broeders ambtsdragers (opnieuw) niet met ons over de aanleiding tot en de inhoud van onze de moeiten wilden praten. Hoe kan dat toch? Ons vertrek leek haast een vanzelfsprekendheid te zijn waarover ook nog eens de zegen van de Here werd afgebeden. We vragen ons verwonderd af: waar is hier het kerkelijk besef dat er vermaand moet worden als de kerk van Christus wordt verlaten? Of is dat besef helemaal uitgesleten? Durft men de 'eigen' kerk niet als zodanig meer te kwalificeren?

Hetzelfde moet ook gezegd worden t.a.v. de reacties uit de gemeente. Men vindt het 'jammer' en zal ons (en zelfs onze 'kritische noten'!) missen… Maar men vindt het, zoals een broeder en zuster het verwoordden, 'mooi':

Wat mooi dat jullie nu wel een kerk hebben gevonden waar jullie het kunnen vinden.

Jammer dat wij dat niet samen kunnen beleven in dezelfde kerk.

Toch blijven we verbonden als broer en zus in Christus, ongeacht verschillende denominaties.

Wij wensen jullie Gods onmisbare zegen toe, persoonlijk en ook in de kerk!

Opnieuw, we waarderen het vanuit het intermenselijke vlak. Maar er zou toch vermaan op z'n plaats zijn geweest? Als je er van overtuigd bent dat de GKV Drachten-ZuidWest kerk van Christus is dan moet er toch ándere taal worden gebezigd als iemand de band met deze kerk doorsnijdt? Het gaat toch om het Lichaam van Christus en niet om een of andere club waar je je al of niet in thuis kunt voelen en al naar gelang de wind waait kunt toetreden of afscheid nemen? Had niet het ernstige woord moeten klinken: jullie zijn scheurmakers, jullie breken de kerk? Jullie verloochenen het woord en de belofte die je bij je belijdenis hebt gesproken. Was dat in wezen niet barmhartiger geweest dan de zo goedbedoelde 'hoe gaat het nu met jullie?' en 'we hopen dat jullie je maar snel thuis mogen voelen op je nieuwe stekje'?

Het blijkt niet alleen onze ervaring te zijn bij afscheid van de GKv. Broeders en zusters uit andere plaatsen vertellen eenzelfde 'vriendelijk' verhaal. Blijven? Graag! Vertrekken? Even goede vrienden.

We hebben tenslotte onze moeiten en voornemen voorgelegd aan een hoogleraar van de kerken. Maar ook hier niets.

Er wordt in deze tijd veel geschreven over ons vrijgemaakte verleden.  En wat wordt er op afgegeven[1]. Het is bon ton om te spugen op de vroegere 'ware-kerk-idee' van de gereformeerde (voor)vaderen en met gretigheid wordt van wat nog rest van de vrijgemaakte 'minizuil' weggebroken of opgeblazen[2].
Maar de ongeruste vraag die steeds meer gereformeerde mensen in de GKv zich stellen is: wat kerk(besef) komt er in dit 'lege huis' voor in de plaats? Zoals ds. Z.J. van Harten zich afvroeg in de GKv Kerkbode van het Midden[3]. Na eerst meegezongen te hebben in het koor dat de donkere dissonanten van het vroegere vrijgemaakte 'kerkisme' verklankt, schreef hij:
 

"Dit is vandaag de dag gelukkig heel anders. Maar tegelijk bekruipt mij wel eens het gevoel dat wij als reactie op ons kerkelijk verleden met het bad­water ook het kind hebben wegge­gooid. Werd er vroeger bijvoorbeeld (te) veel gepreekt en geschreven over de kerk, vandaag hoor en lees je daar nauwelijks nog iets over. Behalve dan op sites van verontruste broeders en zusters. Het lijkt echter alsof de over­grote meerderheid van onze kerk de kerk niet meer belangrijk vindt. Wat zullen we ons bijvoorbeeld nog druk maken om het verschil tussen evan­gelisch en gereformeerd? Het gaat immers niet om de kerk maar om onze relatie met God! Bovendien hoor ik meer dan eens zeggen dat de jeugd niets meer met kerkgrenzen heeft en dat wij ons er daarom ook maar niet al te druk over moeten ma­ken.
Nu kan dat laatste argument mij niet overtuigen. Dat de jeugd niets heeft met kerkgrenzen bewijst vol­gens mij juist dat ze hier geen goed onderwijs over gehad heeft. We hebben dit als kerken de laatste jaren laten liggen."

En even verder

"De kerk is het lichaam van Christus en dat betekent dat het be­langrijkste criterium dus niet is of wij ons ergens wel of niet prettig voelen. De kerk is geen verzameling mensen die elkaar liggen, maar een gemeen­schap die in leer (jazeker, dat ook!) en leven leeft vanuit het evangelie van Jezus Christus. Ik denk dat het hoog tijd is dat we als kerken weer een kerkvi­sie ontwikkelen. Een kerkvisie die volop recht doet aan zowel ons gere­formeerd belijden als aan de weer­barstige praktijk van de kerkelijke verdeeldheid. Hoe die visie er precies uit moet zien weet ik niet. Maar ik wil me er graag op bezinnen."

Prachtig, uit ons hart gegrepen! En misschien, dat is onze suggestie, zou het goed zijn om toch weer wat proberen te leren van die vermaledijde vroegere vrijgemaakte 'kerkisten', als K. Schilder, J. Kamphuis, W.G. de Vries, C. Trimp en Joh. Francke bijvoorbeeld.
Van Harten meldde in het geciteerde artikel dat hij bij een recente opruiming van zijn boekenkast ook maar vele cahiers van Woord en Wereld heeft weggegooid. We raden hem aan nog even in de papiercontainer te kijken of hij daarbij per ongeluk ook niet een heel aantal prachtige geschriften over de Kerk[4] heeft weggemikt …

Het is dat gemis aan kerkbesef, dat gebrek aan kerkvisie of beter confessionele kerkelijke belijndheid dat node wordt gemist in het Friese dorp Drachten. En elders.

Nog een laatste opmerking in dit kader. In zijn column in de GKv Kerkbode van het Midden breekt H. Walinga er een lans voor dat bij overgang naar een ander 'kerkgenootschap' de broeder of zuster het nieuwe lidmaatschap pas ontvangt na een goed gesprek. Net als bij vluchtelingen moet

"de serieuze vraag worden gesteld: is het een oorlogsvluchteling? Kan die broeder of zuster zijn/haar geloof niet meer gewetensvol belijden in zijn/haar gemeente? Of zoekt hij of zij meer blijdschap (geluk?) in een andere gemeente? () Hoeveel ontvangende gemeenten gaan serieus het gesprek met de vluchteling aan in de poging om hem of haar te verzoenen met de gemeente die hij of zij verliet?"[5]
 

Walinga heeft "het bange vermoeden dat dat nul of vrijwel nul is".

Uit onze recente ervaring kan ik melden dat toelating tot DGK pas na een serieus gesprek aan de orde is en ook de gemeente de gelegenheid krijgt eventuele bezwaren kenbaar te maken. Maar inmiddels zal uit het bovenstaande wel duidelijk zijn geworden dat er een probleem zit aan de andere kant van de overgang. Namelijk er is geen inhoudelijk gesprek en poging tot behoud bij het afscheid, bij de achteruitgang van Walinga's 'kerkgenootschap'.
Misschien dat hij daar ook eens een column aan kan wijden.

Kerk en onderwijs

Ds. Van Harten signaleert in zijn verhaal "dat de jeugd niets heeft met kerkgrenzen bewijst vol­gens mij juist dat ze hier geen goed onderwijs over gehad hebben."

Dat klopt, dat is ook onze waarneming. In Drachten, maar je kunt het ook zo tegenkomen in andere plaatsen. Voorbeeld: op de classis Rotterdam werd op basis van onderzoek gemeld dat

"er een cultuur onder jongeren blijkt te zijn van uitstel van beslissingen, ook als men belijdenis heeft gedaan. Daarbij past ook een zoektocht in de stad of er ander kerken zijn waarbij men zich beter thuisvoelt. Het betreft een respectabel aantal jongeren."[6]  

Precies, waar is hier fundamenteel kerkelijk onderwijs gebleven?

Maar het is nog ernstiger. Want de mainstream in de kerken heeft nauwelijks meer iets met kerkgrenzen. "Want die zijn door mensen gemaakt", wordt er frequent en lustig op los gezongen. In de prediking en gebeden zegeviert de oude Kuyperiaanse ketterij van ' de pluriformiteit van de kerk', ook onder voorgangers in Drachten, zo hebben we gemerkt. Zo is de 'liefdevolle' begeleiding van ons vertrek uit de GKv Drachten te verklaren: we zijn immers slechts van filiaal veranderd maar horen nog steeds bij dezelfde kerkholding. Vertrek is jammer voor het dagelijkse contact maar spiritueel? Niks aan de hand!

Kerk en oecumenisme

De nieuwe dominee van Spakenburg-Zuid[7] vindt dat

"het hoog tijd is dat we als kerken weer een kerkvisie ontwikkelen. Een kerkvisie die volop recht doet aan zowel ons gereformeerd belijden als aan de weerbarstige praktijk van de kerkelijke verdeeldheid."

Maar heeft de predikant niet door dat er allang een nieuwe visie is en welig bloeit in een nieuw oecumenisme? Enkele waarnemingen.

In Nader Bekeken schreef dr. A. Bas een belangwekkend verhaal over de zogenaamde 'Nationale Synode'. Bezwaren tegen dit oecumenistische fenomeen werden in het verleden steeds weggewuifd met 'het is slechts een gespreksforum' waarin je vast je gereformeerde inbreng kunt exerceren tot heil des volks. Bas signaleert terecht dat onder sterke invloed van de Protestantse Kerk Nederland (PKN) het streven van de krachten achter deze 'synode' steeds meer is omgebogen naar een pogen om tot een federatie te komen van zo veel mogelijk kerken. Wat zou het fantastisch zijn, vindt men, als dát 400 jaar na de grote oecumenische Nationale Synode van Dordrecht, dus in 2018/19, zijn beslag zou kunnen krijgen!

Maar dr. Bas heeft hier zijn ernstige bezwaren tegen. Natuurlijk is hij blij als er meer eenheid zou kunnen komen tussen de kerken in Nederland. Tegelijk wijst hij er op dat er ook terechte scheidingen zijn tussen kerken. Als voorbeeld noemt hij de Remonstrantse Kerk die ook aanschuift in de 'Nationale Synode'. Hoe is het toch mogelijk vraagt hij zich in gemoede af, dat deze kerk waarvan de leer grondig veroordeeld werd in Dordt en die vandaag landelijk adverteert met een geloof dat je helemaal zelf mag invullen, in dit federatieve streven wordt betrokken? Dat kan toch eenvoudig niet als je gereformeerd wilt blijven? We belijden toch nog steeds de Dordtse Leerregels?

Het is goed dat dr. Bas hier de vinger bij legt. Hopelijk komt er een bezinning op gang zodat van dit heilloze protestantse streven afstand wordt genomen. Maar we signaleren wel dat van de Stuurgroep die in juni van dit jaar deze federatie-koers heeft uiteengezet ook de vrijgemaakte prof. dr. B. Kamphuis formeel afgevaardigde(!) is. En ook de christelijke gereformeerde ds. W. van 't Spijker. Het is dus bepaald niet de jeugd die node een goede gereformeerde kerkvisie ontbeert maar ook gepokt en gemazelde voorgangers van de (kleine) gereformeerde kerken.

Overigens laat niemand denken dat dit streven los staat van het gewone gereformeerde leven en daar niet zoveel mee te maken heeft. Want juist plaatselijke kerken lopen in deze 'oecumenische' ontwikkelingen ver voorop. De toenadering tot de PKN en andere kerken is groeiend en voltrekt zich zonder substantiële tegenstand. Enkele voorbeelden.

GKv Enkhuizen

Uit een interview[8] met ds. A. de Groot (GKv) van CGK/GKv Enkhuizen:
"Mede door het grote aantal niet christelijke mensen, koesteren we de samenwerking met andere kerken die aan het evangelie vasthouden. Zo organiseren we al meer dan tien jaar, samen met een plaatselijke baptisten en evangelische gemeente een kerstnachtdienst, waar veel niet-gelovige mensen op af komen. Het is fijn om elkaar rondom het kruis van Golgota te mogen vinden."

GKv Stadskanaal

Uit verslag[9] van GKv classis Stadskanaal:
"Stadskanaal kijkt dankbaar terug op de zomerperiode vanwege de gezamenlijke diensten met CGK en PKN (Oosterkade kerk). Verheugend was het om te zien dat mensen die best weerstand hadden toch kwamen."[10]

GKv Drachten-ZuidWest

Uit een interview[11] met S. de Jong die hier dominee is geworden:
"Qua standpunten ben ik niet zoveel veranderd, al kan ik me niet meer zo druk maken over bepaalde verschillen en meningen. Bijvoorbeeld het verschil tussen volwassendoop en kinderdoop, het standpunt over de plaats van Israël in de geschiedenis, de grote opname van de gemeente en dat soort issues. Geloven is vooral iets tussen God en jou. Een verbondenheid, een relatie, Daar bij aanhaken en er op inspelen trekt me veel meer. Ik heb in feite nooit heel veel met het kerkverband gehad, en dat is de laatste jaren zeker niet meer geworden."

GKv Assen-Kloosterveen

Ds. S. de Jong[12]: "Met ds. Ron Koopmans van de PKN Assen-Centrum (Jozefkerk) en ds. Harry Harmsen van de PKN Kloosterveen (De Ontmoeting ) had ik wat meer (dan met vrijgemaakte collegae) contact. We hebben in Kloosterveen ook elk jaar een gezamenlijke kerstavonddienst."

GKv Leek[13]

Op 6 augustus 2015 werd een 'Grunneger Dainst' in de GKv Leek gehouden in samenwerking met de PKN. Voorganger ds. T.J. Oldenhuis van Emlichheim.
(Zie voor het onthutsend 'aardige' profiel van deze protestantse/synodale predikant: Flits 30 – Als door een wesp gestoken, click hier)

GKv/NGK/PKN opleiding interim-predikanten

GKv en NGK gaan in samenwerking met de PKN, een opleiding voor interim-predikanten starten. Deze predikanten kunnen gemeenten in een overgangssituatie, b.v. bij een crisis, begeleiden.[14]

GKv Den Haag

Uit classis Midden-Holland[15]: De drie GKv kerken in Den Haag hebben een missionair plan voor het gebied Leidscheveen/Ypenburg. De classis is "positief en enthousiast (). Wel wordt gevraagd om te onderzoeken of er wellicht ook door andere kerkgemeenschappen initiatieven worden ontplooid (met name de PKN) in ditzelfde gebied, waarbij eventueel aangesloten kan worden."

GKv Den Haag-Centrum/Scheveningen

"Als er zich initiatieven aandienen, pakken we die graag op. Maar op de klassieke wijze samenspreken doen we al jaren niet meer"[16]. Er is predikantenruil met b.v. de NGK en PKN. 'We noemen het bewust predikantenruil, niet kanselruil', zegt Klapwijk. 'Kanselruil is zo'n geijkte term in het proces van samengaan, maar wij hebben geen behoefte aan een fusie'. De predikantenruil reikt ook verder dan de NGK. Klapwijk ging al eens voor bij de BOEI 90, een wijkproject van de PKN. En inmiddels is besloten dat de voorganger aldaar ook welkom is op de kansel van de Ichthuskerk."

Tot zover maar uit de kerkelijke pers van deze zomer. Wellicht hebben we nog het een en ander over het hoofd gezien. Maar het is voldoende om te laten zien dat ook hier dijken zijn doorgebroken en een stroom op gang is gekomen die niemand meer tegenhoudt.

Kerk en belijdenis

Ds. Van Harten heeft behoefte aan "een gezond en bijbels kerkbesef". En "het is hoog tijd dat we als kerken weer een kerkvisie ontwikkelen".

Maar hebben we dat 'besef' en die 'visie' al niet in onze belijdenis? Daar is toch een schat aan informatie te vinden over wat de kerk van Christus is, wie er bij horen en hoe ze zich heeft te gedragen? Is het niet hoog tijd om deze belijdenis[17], die "wij geloven" immers, ons weer eigen te maken?

We zijn bang dat voor velen deze belijdenis heeft afgedaan. We kunnen er niet meer mee uit de voeten. Voorbeeld:
 

"Guido de Bres heeft nooit kunnen dromen, dat er in Nederland nu wel tien gereformeerde kerken zijn met de NGB als basis, die toch gescheiden leven! NGB art. 29 is niet zonder meer bruikbaar om de kerkelijke lappendeken van vandaag in Nederland te inventariseren. () NGB art. 29 heeft onze dagen niet voorzien en kan niet in alle behoeften van onze tijd voorzien. Dat is nog nooit de pretentie van een belijdenis geweest. De wijsheid van de Geest is niet uit voorraad leverbaar."[18]

Aldus ds. J. van der Wal, GKv Appingedam.
Maar we zullen toch eerst maar eens met elkaar moeten nagaan waarom die belijdenis niet meer adequaat zou zijn en "niet meer in onze behoefte (sic, djb) voorziet". Want hij rust stevig op de Schrift zelf, zie de talloze Schriftverwijzingen. En het gaat toch (ook hier) niet aan dat de zondige praktijk van verdeeld kerkelijk leven en handelen de 'visie' en 'besef' van onze confessie gaat bepalen? Het moet net andersom. De praktijk toetsen aan de belijdenis. En dan kunnen er heel wat antwoorden, soms bijna uit de losse pols, worden gegeven over schuldige of terechte kerkelijke gescheidenheid. Om ons te beperken tot één concreet voorbeeld voortvloeiend uit bovenstaande aanhalingen uit de kerkelijke pers: hoe kan het toch dat steeds meer vrijgemaakten er geen been (meer) in zien intensief te gaan samenwerken met de protestanten van de PKN, tot en met kanselruil en verkapte fusie toe? Een protestantse gemeenschap waarin de loochening van het bestaan van God en het historische bestaan van Jezus Christus wordt getolereerd en vrij mag worden uitgedragen!
De voorman van deze 'kerk' probeert wanhopig en in paniek[19] de boel nog wat bij elkaar te houden door te pleiten voor de aanstelling van een bisschop en voor een zweverige religiositeit door verregaande aanpassing aan de tijdgeest:

"De kerkdiensten zelf moeten toegankelijker. Voor een buitenstaander is het alsof je naar een Chinees schouwspel zit te kijken. () Laat er iets naast komen, waardoor een 'zwevende gelovige' of een Happinez-lezer ook denkt: verrek nog aan toe, ik ben op reis geweest naar India, maar ik moet gewoon in het buurtkerkje zijn."[20]

Maar dat zal niet baten. Er is maar één weg: terug naar de schriftuurlijke belijdenis van de kerk, anders is er geen dagenraad. We hopen daarom van harte dat de oproep van ds. Van Harten en ook de kritische beschouwing van dr. Bas, dit positieve gevolg heeft. Dan komt er onder Gods zegen weer herstel van verbroken kerkelijke eenheid.
Ook in Drachten.