Ethiek

Plaatselijke kerken

Nieuwe artikelen
Signalen



Aanmelden GRATIS nieuwsbrief

Naam:
E-mail:



printen

mailen

Donderslag in Enumatil 8

D.J. Bolt

25-02-12

 


Evaluatie 2 - Ouders en leden

 

Hiervoor is voldoende aangetoond dat de ouders in dit soort processen in hoge mate buiten het eigenlijke spel staan. Een centraal bestuur met zijn management, zeker als dat in een stichting is ondergebracht, heeft alle touwtjes in handen. Maar dat wil niet zeggen dat ouders en leden helemaal machteloos zijn. Zij kunnen natuurlijk in geweer komen als hun hun school wordt afgenomen.

In Enumatil zijn er ook ouders geweest die hebben geprotesteerd, vragen gesteld en acties hebben ondernomen, die alternatieven hebben aangedragen. Er zijn vlak na de eerste informatieavond een tweetal enquêtes gehouden. Maar alle positieve activiteiten ten spijt, het uiteindelijke resultaat was nul komma niks.

Hoe komt dat toch? Je mag toch verwachten dat ouders en leden van harte hun school, een Godsgeschenk!, steunen en er voor opkomen, juist in deze sterk seculariserende wereld? Alles in het werk stellen om 'boze plannen' te verijdelen?
We geven een aantal waarnemingen dat kan verklaren waardoor het zo jammerlijk mis is gegaan.


Organisatie
 

In de eerste plaats hebben ouders/leden zich niet georganiseerd. Zodra het voornemen om te sluiten bekend werd, hadden bekwame mensen leiding moeten geven aan het protest. In zulke barre omstandigheden als in Enumatil is het absoluut noodzakelijk dat er gericht actie wordt ondernomen. Mensen moeten zich inspannen en tijd vrijmaken om hiervoor aan het werk te gaan. Er is wel iets ondernomen maar het bleef los zand. Zelfs de resultaten van de initiële enquêtes zijn niet in de openbaarheid gebracht terwijl die toch positief waren. Andere initiatieven kwamen helemaal niet van de grond.
Iemand zei: er is een knuppel in het hoenderhok gegooid, en nu lopen alle kippen wild tokkend door hun onderkomen. Precies zo is het, en de vossen konden rustig hun prooien grijpen.

 
Bestuur en raad

Maar, zo zou kunnen worden tegengeworpen, er waren toch een plaatselijk afdelingsbestuur en een lokale medezeggenschapsraad? Die hadden toch in principe het voortouw kunnen nemen?

Dat is inderdaad zo. Maar de ervaring leert dat hier niet teveel van moet worden verwacht. Zoals eerder aangegeven, is de afdeling met zijn bestuur in deze stichtingsvorm een vrij machteloos instituut. Zij heeft na die ene voorlichtingsavond voor de leden niets meer georganiseerd. Kennelijk was het voor haar 'klaar'.

De medezeggenschapsraad heeft wel een beslissende stem. Hij had nee kunnen zeggen en daarmee was Enumatil gered. Toch heeft de raad dat niet gedaan. Waarom niet?

We weten niet wat de persoonlijke overwegingen zijn geweest maar kunnen ons voorstellen dat het alles te maken heeft met de wettelijk voorgeschreven samenstelling van de raad. Deze bestaat uit vier personen. Twee ervan zijn leerkrachten van de school. De andere twee zijn ouders van kinderen op de school.

Het is niet moeilijk voor te stellen dat in de gezagsrelatie van personeel naar bestuur het moeilijk is nee te zeggen. De 'baas' zal het niet waarderen als je dwars gaat liggen voor zijn mooie plannen. Bovendien is er ook een direct persoonlijk maatschappelijk belang.

En hoe handelen ouders in zo'n raad? Ook daar is 'natuurlijk' niet zonder meer het algemeen belang van de school veilig. Want wat als die bewuste ouders er alle belang bij hebben dat hun kind wel naar Zuidhorn gaat? Dan zal er een afweging van belangen moeten worden gemaakt die knap lastig kan zijn. Daarom zouden deze oudersleden van de medezeggenschapsraad ook niet op eigen houtje hun stem moeten geven of onthouden aan zulke ingrijpende zaken, zoals we al eerder hebben voorgesteld. Waarom niet alle ouders zich (anoniem) laten uitspreken en dat maatgevend laten zijn? De school is toch van de ouders en leden, we zeggen het nog maar eens, en niet van een bestuur of een raad? De laatsten zijn als puntje bij paaltje komt toch de 'dienende geesten' van de ouders?   

Maar we hebben niets vernomen van zo'n doorslaggevende peiling.

 

Verdeeldheid

 

Toch is hiermee niet het belangrijkste gezegd. Want uiteindelijke hebben ouders en leden het er zelf bij laten zitten, de goede niet te na gesproken. Als de ouders en leden eendrachtig hun stem hadden verheven was de school blijven bestaan, naar mijn overtuiging.

Maar er is verdeeldheid gezaaid in deze gemeenschap. Er waren zelfs ouders die aangaven dat hun kinderen sowieso naar Zuidhorn zouden gaan, ongeacht of Enumatil zou blijven bestaan of niet! Het is niet moeilijk voor te stellen wat voor grote invloed dit had, juist terwijl het aantal leerlingen op deze kleine school de aanleiding vormde voor sluiting. Zo'n keuze op voorhand kan als een dolksteek in de rug worden ervaren door hen die probeerden tegen de managementstroom op te roeien. In elk geval werkte het verlammend om krachtig weerstand te bieden.

 

Kerkelijke leiding

 

Daarbij kwam ook nog eens dat de kerkelijke leiding van de GKv in Enumatil zich zonder meer achter de opheffingsplannen schaarde. Men moest realistisch zijn, zo werd gezegd, het deskundige bestuur wist het wel. Ja, het centrale bestuur was zelfs te feliciteren met zijn moed om de scholen te sluiten …

De kerkenraad moet alleen geestelijke leiding geven, vindt men verder. Daar hoort niet bij dat men zich actief bezig houdt met het behoud van een school. Dat deed men vroeger wel, maar dat is niet meer van deze tijd.

Inderdaad dacht men daar vroeger heel anders over. We noemen één voorbeeld. De synode van 1854(!) richtte zich tot de koning, niet om subsidie, maar wel om beëindiging van de tegenwerking van de overheden bij de oprichting van gereformeerde scholen. En wat later werd besloten kerkenraden op te wekken zoveel mogelijk de zaak van de opleiding van gereformeerde onderwijzers te behartigen...   

 

De instelling en mentaliteit van geestelijke voormannen in deze tijd is dus duidelijk een andere. Voeg daarbij dat eerdere fraaie uitspraken van het centrale bestuur over de kwaliteit van het onderwijs niet door iedereen werden gedeeld, dan is het niet moeilijk voor te stellen hoe snel de school in de luttele weken van begin december tot eind januari uit de handen is geglipt en te gronde is gegaan.

 

Bang

 

Eerder constateerden we al dat er een zeker angstklimaat in Enumatil heerst. Angst dat het negatieve gevolgen heeft als je je hoofd boven het maaiveld uitstak. Angst voor nog meer verdeeldheid. Bang dat je streven voor het behoud van de school repercussies zou kunnen hebben voor je kinderen op school. Misschien is dit wel de meest onthutsende ervaring in deze affaire. Wat voor samenleving is dit?

 

Als ooit verantwoording van het sluiten van deze school wordt gevraagd, dan valt niet alleen te wijzen naar het centrale bestuur maar ook naar de ouders/leden (de goede niet te na gesproken).

Gij hebt niet gewild!

 

Lessen

 

De reden voor deze paar slotartikelen is o.a. dat er lessen uit kunnen worden getrokken. Want de ellende in Enumatil kan zich zomaar herhalen op andere plaatsen. De krimp in leerlingenaantallen is immers niet beperkt tot Noord-Nederland. Regelmatig berichten de kranten over voortgaande krimp op grote schaal[1].

De gang van zaken in Enumatil kan een aantal zaken leren als er zulke ingrijpende beslissingen als een schoolsluiting van bovenaf worden in- en doorgezet. We geven enkele aanbevelingen: 

  • Zorg dat ouders/leden van de plaatselijke schoolvereniging voortdurend op de hoogte zijn van de situatie van hun school. D.w.z. actuele leerlingenaantallen, prognoses en eisen overheid. Eis van lokaal en centraal bestuur dat die informatie jaarlijks op tijd wordt verstrekt. Concreet bijvoorbeeld: zorg dat na 1 oktober op heel korte termijn deze informatie beschikbaar komt, zeker als de school in de gevarenzone zit. Zo wordt voorkomen dat besluiten van besturen als een donderslag bij heldere hemel worden ervaren.
  • Als blijkt dat er een ernstig probleem is, onmiddellijk handelen. Dat houdt in ouders/leden mobiliseren. Dat kan via het afdelingsbestuur of met een andere organisatievorm als dat meer vertrouwen geeft.  Daarbij is het van groot belang betrouwbare en moedige mensen te kiezen die van harte staan achter de doelstelling om het gereformeerd onderwijs te behouden en in staat zijn leiding te geven.
  • Zoek zelf publiciteit. Kranten willen vaak wel een goed verhaal, zelfs als de redactie het er inhoudelijk niet mee eens is. Probeer een 'communicatienetwerkje' op te zetten zodat ieder snel op de hoogte is van laatste ontwikkelingen en er onderling 'voeling' blijft.
  • Probeer alle ouders en leden te bereiken. En ook als de school van wezenlijk belang is voor de plaats waarin zij staat. Betrek hierbij ook andere inwoners.
  • Eis van bestuur en management dat volledige openheid wordt gegeven over achtergronden, voornemens en alternatieven. Nodig het 'bevoegd gezag'/management uit om op korte termijn verantwoording te doen. Maak afspraken hoe het proces gaat verlopen. Eis dat ouders en leden gezamenlijk worden gehoord voordat definitieve onomkeerbare stappen worden ondernomen.
  • Neem contact op met personen en instanties die het behoud van gereformeerd onderwijs en zijn scholen kunnen ondersteunen. Dat geldt in de eerste plaats van predikanten en kerkenraden. Probeer hen er bij te betrekken en vraag steun voor de initiatieven. Leg contacten met het ministerie van onderwijs en andere overheden waar dat zinvol is.
  • Voer activiteiten waardig, op een christelijke manier uit. Vermijd discussies op teveel details, houdt de grote lijn en het doel voor ogen. Wees bereid nieuwe informatie te verwerken.
    Last but not least, laat er veel gebed zijn. Vraag ook kerkelijke voorbede voor het behoud van onderwijs en school.

Natuurlijk garandeert zo'n aanpak niet dat het dus wel lukt. Maar het voorkomt in elk geval een ernstige kater als het helaas toch anders is gegaan dan gehoopt. Want dan kun je eerlijk, ook voor God, zeggen: we hebben onze best gedaan, maar het is niet gelukt zoals we graag wilden. Dan is er vrede te vinden en kan de zaak rustig in Zijn hand worden gelegd.

Maar die rust is er niet en komt er niet als we de zaak hebben laten zitten.

 

Wordt vervolgd


Laatste update 1 25-02-12

[1] Zie b.v. ND 23/02/12: "Het aantal basisschoolleerlingen holt in het hele land achteruit; de komende drie jaar daalt het aantal leerlingen met bijna 70.000. () Door de daling van het leerlingenaantal dreigen 4500 leerkrachten hun baan te verliezen. () Het aantal scholen dat minder leerlingen heeft dan toegestaan, loopt op van 870 tot 1000…"