Plaatselijke kerken

Donderslag in Enumatil 9

D.J. Bolt

10-03-12

We willen niet met de voorgaande analyse en aanbevelingen volstaan. Want de vraag kan worden gesteld, hoe het komt dat onze ouders en verre voorouders zich zo hebben ingespannen op allerlei plaatsen gereformeerd onderwijs van de grond te krijgen - in aanzienlijk moeilijker en armoediger(!) omstandigheden - en wíj, terwijl we veelal nog zwelgen in welvaart, dat onderwijs in steeds rapper tempo weer afbreken? Hoeveel inspanning, tijd en geld heeft het niet gevraagd en hoeveel is er niet om gebeden thuis en in de kerk om gereformeerd onderwijs! Hoe kan het dat we elkaar kennelijk op dit punt nauwelijks meer begrijpen? Dan moet de huidige ontwikkeling toch wel tot nadere bezinning nopen?

Ik wil proberen een aantal opmerkingen hierover te maken en daarbij trachten dieper peilen dan het drama aan het Hoendiep.

Kanttekening 1 - Kwaliteit

In onze samenleving is kwaliteit een sleutelbegrip geworden. Er zijn talloze normen gericht op het maken van kwaliteitsproducten. En niet alleen voor tastbare producten maar ook voor immateriële zaken als medische behandelingen, bedrijfsprocessen, communicatie, enzovoort.

We hebben het ook graag over 'de kwaliteit van het leven'. Als dat niet meer voldoende wordt geacht, moet er ingegrepen worden, er een einde aan gemaakt[1]. Een huwelijk moet aan minimum kwaliteiten voldoen, willen de partners bij elkaar blijven. Abortus wordt gepleegd als verwacht wordt dat het ongeboren leven niet zal voldoen aan een minimum levenskwaliteiten. En natuurlijk schreeuwen we  moord en brand als er een kikker in een soepblik zwemt. Dan is er zeker niet voldaan aan ISO 9000 eisen. En terecht brengen we de kikker en zijn blik terug. Maar er is meer over te zeggen.

We hebben de afgelopen tijd kwaliteit van het onderwijs veel langs horen komen. Bijvoorbeeld P. van Esch lokatiedirecteur Aduard:

"… toen wij ouders vroegen wat zij belangrijk vinden, zetten ze de afstand op de vijfde plaats. Bovenaan stond de onderwijs kwaliteit, daarna kwamen 'zorg' en 'identiteit'"[2].

En uit een gezamenlijke vergadering van afdelingsbestuur en lokale medezeggenschapsraad:

"…is duidelijk uitgesproken dat wij maar één gezamenlijk doel hebben, het garanderen van de kwaliteit van onderwijs voor onze kinderen, voor nu en in de toekomst!"[3]

Nu wil niemand onderwijs dat geen kwaliteit heeft. Daar waar kinderen de tafels niet leren of niet weten waar ze een d en een t moeten schrijven, Abraham in de Middeleeuwen plaatsen, moet er wat gebeuren[4].  Maar gaat het hier werkelijk om? Wordt hier niet het kwaliteitsargument gebruikt om mijn ik, mijn kind, mijn wensen in de het middelpunt te plaatsen? Buigen we allemaal zonder boe of bah als dat argument wordt gehanteerd? Brengen we zo alle kritische stemmen tot zwijgen? Worden niet al te gemakkelijk al de belangen van anderen  daaraan ondergeschikt gemaakt?

Ik denk hierbij ook aan de verantwoording die gereformeerden zullen moeten afleggen tegenover niet-gereformeerde dorpelingen over de aanslag op de leefbaarheid van hun dorp. "Had het niet anders gekund"?, zal de vraag zijn. Is dan het antwoord, ja maar, de kwaliteit van het onderwijs van onze kinderen gaat boven alles! Jullie belangen kunnen wij toch niet ook nog eens op onze nek nemen?[5]

En de volgende vraag van zo'n 'naïeve' medebewoner: "Als jullie problemen hebben met het onderwijs of de leiding, hadden jullie dat als christenen niet samen op kunnen lossen? Weet je wat je ons nu aandoet?"

Ik zou beschaamd gaan stotteren.

Hebben we ongemerkt en onbewust wellicht, zo niet een nieuwe afgod gecreëerd?

Er kan terechte zorg zijn over het niveau van het onderwijs. Ook dat is trouwens een landelijk issue. En soms kan het nodig zijn om drastische maatregelen te nemen door leerkrachten of leiding te vervangen.

Maar kan er ook zo'n focus zijn op mijn eigen (onderwijs)belang waaraan alle andere belangen van kerk en dorp ondergeschikt moeten worden gemaakt? Past het streven naar sterk en krachtig daar ook niet perfect in?

Als in bovenstaande citaten van prioriteitlijstjes, bovenaan 'kwaliteit' staat en vervolgens ergens onderaan identiteit bungelt, is er naar mijn overtuiging gewoon iets mis. In elk geval worden dan andere prioriteiten gesteld dan onze vaderen deden. Misschien moet je wel constateren dat het nu om ander onderwijs gaat dan wat toen gereformeerd onderwijs heette en waarvoor ze streden.

Kanttekening 2 - Onverbondenheid

Het is een woord dat rondzingt: onverbondenheid. In een lezing die prof.dr. M. te Velde een aantal jaren geleden hield te Drachten sprak hij daar al over. Kortgeleden kreeg het begrip volle aandacht van prof.dr. C.J. de Ruijter in een lezing te Capelle aan den IJssel[6]. Onverbondenheid betekent simpelweg het tegenovergestelde van verbondenheid. Je weet je verbonden aan elkaar. Verbondenheid hebben gereformeerden, en zeker vrijgemaakten, heel sterk met elkaar beleefd. Je was blij dat je een broeder of zuster ontmoette in Nederland of  waar ook in de wereld. Er was een eenheid en die werd gevoeld.

Waar kwam dat gevoel vandaan? Naar mijn overtuiging lag de basis daarvan in het gemeenschappelijke geloof. Dáár wist je je één in. Je had het bijvoorbeeld niet met synodaal gereformeerden omdat er een kloof tussen hen en ons lag op het punt van geloof en belijden. Er ontbrak een gemeenschappelijk basis. Dat wilde overigens niet zeggen dat er geen goede contacten waren en dat we elkaar negeerden, maar toch een innerlijk band miste.

Vanuit dat gemeenschappelijk geloof ondernam je ook veel activiteiten. Want geloof en leven zijn één[7], horen nu eenmaal bij elkaar. Wat is er door onze ouders niet veel tot stand gebracht. Soms onbegrijpelijk veel. Hoe kregen ze het voor elkaar?! Maar degenen die het van dichtbij hebben meegemaakt kennen het geheim: het was geloof door de liefde werkend[8]. Liefde tot God en de naaste. Dan kunnen er bergen worden verzet.

Maar de secularisatie heeft fors toegeslagen, ook in onze gelederen[9]. Formeel zijn we nog steeds één. We voeren immers nog steeds Schrift en belijdenis in ons vaandel? Echter wie luistert naar de geluiden uit de kerken weet allang dat de eenheid in de leer en overtuiging in allerlei zaken gebroken is. Eenheid vinden we in Jezus, zeggen velen. Al die regeltjes, wetjes, dogma's, daar gaat het niet om. 'Niet de leer maar de Heer', is een geliefde gedachte die duizenden verslaat.
Het kan niet missen, dit heeft ook z'n gevolgen voor het gewone leven. Waarom zouden we nog strijden voor vroegere 'verworvenheden' en inzichten? 

Zou het ook niet kunnen zijn dat God ons slaat met onverbondenheid? Dat het zijn straf is op onze zonden, op Woordverlating? Zoals in het oude Israël ieder deed wat goed was in eigen ogen tot de samenleving een chaos was geworden. En God het volk dat zijn weldaden vergat en zijn zegeningen niet achtte, strafte met vijanden die niets ontzagen. Tot steden en dorpen in puin lagen.
Worden zo misschien onze 'gereformeerde bouwsels' verwoest? Dat blijft niet beperkt tot kleine basisscholen. Want als wij niet meer willen woekeren met de talenten die God ons geeft dan "zal die niet heeft, ook wat hij (nog) heeft, ontnomen worden"[10].

Boos

Een poosje geleden ontving ik een mailtje van iemand uit Enumatil die zich hevig bleek te hebben opgewonden over mijn opmerking over de relatie tussen kindertal en Gods koninkrijk. Waar ik dat dan wel vandaan haalde?! En dat onze vaderen dat vonden is toch nog geen bewijs wel?
Dat brengt ons tot de volgende kanttekening.

Wordt vervolgd