Synodeverslagen

GS Meppel – Impressie 05 / Homo Quaestio 2

D.J. Bolt

17-03-18

Een van de (drie) grote zaken die aan de orde kwam op de generale synode van Meppel 2017 was de vraag van de classis Hardenberg over de plaats van homo's in de kerk. De behandeling ervan, alsook de uitkomst van de besprekingen op de synode is opmerkelijk. We willen daar de komende tijd aandacht aan geven. Eerder publiceerden we al een indruk in de eerste aflevering in de serie met bovengenoemde titel. Maar er is meer dat nadere beschouwing waard is want ook op dit punt laat de GKv zien welke koers zij is ingeslagen.

Wat vroeg Hardenberg?

De classis Hardenberg verlangde van de synode een antwoord op de volgende quaestio, deze vraag:

'De bijbel lijkt de homoseksueel die de Here oprecht liefheeft en in liefde en trouw wil leven niet te kennen. Wij weten tegenwoordig dat hij/zij wel bestaat. Daarom luidt de Quaestio die de classis aan de synode voorlegt: is er ruimte voor een volwaardige plaats, in volle rechten en plichten, voor deze broeder en zuster in de gemeente van Christus?'

Daarmee vraagt Hardenberg nogal wat. Tegelijk hebben wij van onze kant veel inhoudelijke vragen bij deze quaestio en zijn reikwijdte.
 

Allereerst, wij twijfelen er niet aan dat ook homoseksuelen de Heere oprecht kunnen liefhebben. Dat is bijna een open deur. Maar deze waarneming gaat wel een heel bepaalde rol spelen zoals we later nog breder zullen zien. Want de Bijbel kent deze mensen waarschijnlijk niet, meent Hardenberg in zijn vraagstelling. En dat heeft natuurlijk vérreikende consequenties: de Bijbel kan er dán ook niets over hebben gezegd. Als dát weer waar is kunnen we natuurlijk met deze ene grote stap snel thuis zijn: we mogen dan zelf op basis van ons eigen overwegingen en onze cultuur bepalen hoe we met deze homoseksualiteit in al zijn facetten omgaan. Als die maar met het label 'liefde en trouw' gekarakteriseerd kan worden. En redeneren velen niet zo…?

Die 'liefde en trouw' kwalificatie is een sjibbolet geworden. Maar wat houdt die voor een homoseksuele verbintenis in? Waarin onderscheidt deze 'liefde' zich van liefde in het algemeen of meer specifiek van liefde tussen man en vrouw?
We kunnen ook dezelfde vragen stellen toegespitst op seksualiteit. Hoe is deze gerelateerd aan begrippen rond geslachtsgemeenschap in de Bijbel?

Verder, als de Bijbel deze homoverbintenis of -relatie niet kent, kan die dan wel gedekt worden met de typering 'trouw'? En moet zo'n relatie (vraag van synodeafgevaardigde br. De Haan) dan ook niet bevestigd worden op de een of andere wijze? Moet een homoseksuele relatie monogaam zijn zoals in een huwelijk? Of kan een homo ook in 'liefde en trouw' (samen)leven met meerdere personen van hetzelfde geslacht?
Dit is nog maar een subset van vragen die je kunt stellen als deze richting van seksuele 'liefde en trouw relaties' wordt ingeslagen.

De quaestio vraagt of er in de gemeente een volwaardige plaats met volle rechten en plichten is voor homoseksuelen. Als homoseksueel samenleven niet zondig is (zoals GS Zwolle-Zuid nog dacht, zie onder), en dus het antwoord volmondig ja moet zijn dan zijn de gevolgen veelomvattend. We noemen het een en ander:

• Onvoorwaardelijke toegang tot het Heilig Avondmaal.
  Natuurlijk, zij vallen immers dan niet onder die categorie gelovigen 'die, getrouwd of ongetrouwd, hun lichaam niet rein bewaren' (Avondmaalsformulier).
• Zij kunnen ambtsdrager, predikant worden, of bijvoorbeeld deputaat voor huwelijk en echtscheiding.
  Dat houdt toch 'volle rechten en plichten' ook in?
• Zij kunnen een 'huwelijk' aangaan.
  Hóórt dat eigenlijk ook niet naar analogie van het 'heterohuwelijk'? Zo'n 'huwelijk' is in veel landen waaronder Nederland zelfs een burgerlijk recht. Of gaat die vergelijking mank omdat de Bijbel deze relatie 'in liefde en trouw' niet kent, naar Hardenberg vermoedt?
• Zij hebben dan ook het recht hun 'huwelijk' te laten inzegenen (vergelijk de PKN).
• Zij kunnen door adoptie kinderen 'krijgen', en lesbiennes met donorzaad.
  Overigens werd dat laatste in een heterorelatie wel eens als overspel aangemerkt. Maar in een homorelatie?
• De doop moet ook aan deze kinderen worden bediend. Wel zal er een aangepast doopsformulier nodig zijn (… waarvan u de vaders/moeders bent…).
• …

Als deze kant opgegaan wordt moet er dus stevig doorgedacht worden over de aard van een homoseksuele verbintenis en over de gevolgen ervan. We laten het er op dit moment even bij en komen er later op terug.

Kerkelijke uitspraken

Maar de GKv heeft in het verleden toch al uitspraken op basis van de Schrift gedaan over homoseksualiteit? De generale synode van Zwolle-Zuid 2008 heeft zich er uitgebreid mee moeten bezig houden door kwesties die speelden in Almelo en Zwolle-Noord. De achterliggende algemene gronden zijn door de volgende synode, die van Harderwijk, in de publiciteit gegeven. Gemakshalve geven we ze weer zoals prof.dr. De Bruijne ze samenvatte in zijn advies (zie onder):

• Eenduidige afwijzing van homoseksuele relaties, zelfs wanneer daarin sprake was van een ‘gelofte van onthouding’;
   
• Erkenning van de eigen verantwoordelijkheid en pastorale ruimte van kerkenraden in concrete gevallen.

Dat is dus de 'lijn' die er in de GKv is gevolgd tot nu toe en zou moeten worden gehonoreerd. Maar deze overtuiging en het daaruit voortvloeiend handelen zijn aan een sterke erosie onderhevig zoals uit de besprekingen bleek die aan de Hardenbergse vraag werden gewijd en ook uit de besluitvorming. Die besprekingen vonden plaats op twee dagen: 19 mei 2017 en op 24 november. We gaan ze volgen.

Bespreking 19 mei 

Een volledige verslag van deze synodezitting wordt geboden GS Meppel Verslag 09, - Quaestio Hardenberg 1, click hier):

Op de synodetafel liggen de volgende conceptbesluiten:

Besluit 1:

de vraag van de classis Hardenberg op dit moment niet te beantwoorden.
 

Besluit 2:
een studiedeputaatschap te benoemen met de opdracht zich te bezinnen op de vraag die door de classis Hardenberg is aangedragen.

Besluit 3:

1. de kerken op te roepen om zich in het kerkelijk handelen met betrekking tot homo’s toe te leggen op gastvrijheid, begeleiding, onderwijs en vorming, en terughoudend te zijn met maatregelen van tucht;
2. de kerken te vragen aanhoudend te bidden om hernieuwde eensgezindheid, hetzij in de vorm van overtuigend nieuw inzicht, hetzij in de vorm van hernieuwde overtuiging met betrekking tot de traditionele gedragslijn.

Gronden:

1. de generale synode is op dit moment niet in staat om de bestaande, door eerdere synodes bevestigde, benadering van homoseksualiteit te wijzigen;
2. terecht stelt de classis Hardenberg dat zich op dit terrein vragen aandienen die binnen die bestaande benadering nog niet afdoende onder ogen zijn gezien en beantwoord;
3. de bestaande gedragslijn blijkt voor steeds meer betrokkenen zelf niet overtuigend te zijn, waardoor homo’s en lesbiennes vaak van de kerk en soms van God vervreemden;
4. binnen de kerken groeit de pluraliteit en onzekerheid in de bezinning op homoseksualiteit in het algemeen en de kerkelijke omgang met samenlevende homo’s in het bijzonder.

Advies

Ook ligt er een advies van prof.dr. A.L.Th. de Bruijne, ethicus aan de TUK. We vatten kernpunten ervan samen (zie voor volledige tekst zie GS Meppel Verslag 09, - Quaestio Hardenberg 1, click hier):

• De vraag van Hardenberg deugt niet, laat staan dat er nu een antwoord op gegeven kan worden. Er zijn (nog) géén eenduidige exegetische conclusies. En Hardenbergs vraag naar Bijbelse normen in onze werkelijkheid m.b.t. homoseksuele handelingen is 'onvruchtbaar'. Het gaat erom dat we de wil van de Heer in een gebroken werkelijkheid vinden. En bovendien is homoseksuele intimiteit nergens in de Bijbel verboden want het woord 'intimiteit' komt daarin niet voor, evenmin trouwens als 'seksualiteit'.
   
• Homoseksuele verhoudingen 'in liefde en trouw' waren er wel degelijk in Paulus' dagen. Maar waarschijnlijk níet onze situatie waarin gelovige kerkleden ontdekken dat ze homo zijn. Daar hebben de apostelen het dan ook nergens over. Wellicht werden homoseksuele handelingen toen (nog) wél als zonde gezien.
  Het eigenlijke probleem is dat destijds homoseksualiteit nog niet als een onvervreemdbaar onderdeel van mensen werd gezien. Hierop moet het antwoord nog worden gevonden, maar dat kan niet afdoende uit de Bijbel. Hardenbergs vraag raakt dus maar een deel van de problematiek.
   
• De uitspraken van GS Zwolle-Zuid zijn ongelukkig. Maar een studiedeputaatschap om dat op te lossen duurt lang, polariseert en leidt zelden tot consensus. En mensen en kerken gaan intussen toch hun eigen gang. Daarom eerst een (lange) tijd samen (theologisch) bezinnen en discussiëren. Mogelijk wordt er dan eensgezindheid gegeven.

En nu dus maar uitspreken:

• De synode kan geen afdoende antwoord geven op de quaestio.
• De besluiten van Zwolle-Zuid zijn steeds minder overtuigend voor betrokkenen.
• Laten we bidden om groeiende pluraliteit en onzekerheid m.b.t. (het omgaan met) homoseksualiteit te boven te komen.
• Leg alle nadruk op gastvrijheid, begeleiding, onderwijs en vorming van homo's.
• Zeer terughoudend zijn met maatregelen van tucht.

Tot zover het advies.

Moeiteloos kan in de conceptbesluiten dit advies van de hoogleraar worden herkend. Het komt ons voor dat prof. De Bruijne met zijn advies de verwarring niet kleiner maar groter maakte. En dat bleek... Een bloemlezing.

• Ds. Koster wil gaan voor huidige opvatting zie hierboven onder Kerkelijke uitspraken.
• Ds. G.J. Oosterhuis signaleert een veranderde wereld en wil het vraagstuk 'serieus nemen';
• Br. Heij heeft behoefte aan meer duidelijkheid;
• Br. Poutsma constateert: wij weten het niet;
• Ds. Roth wil het eerst 'op het grondvlak laten uitkristalliseren';
• Br. Van Winden vindt het niet nodig nog te studeren, er zijn al rapporten genoeg;
• En tenslotte ds. Balk: er moet een volwaardig plaats komen voor homoseksuelen. Ze moeten zich net zo veilig gaan voelen in de kerk als op de Amsterdamse Gaypride. Want die is echt geen poel van liederlijkheid, even afgezien van enkele incidenten. Om deze laatste opmerking op waarde te schatten, click hier of hier.

Prof. De Bruijne staat er in 'verlegenheid' bij want er is al jarenlang grote verwarring. Er kunnen nu geen besluiten worden genomen, betoogt hij, want eerst moet uitgezocht wat precies homoseksualiteit is. Misschien is het wel een stukje biologische evolutie!

De hoofdvraag die daarbij beantwoord moet worden is: als het in homoseksualiteit om een identiteit gaat, dan is niet de vraag wat wel en niet mag, maar welke positieve Goddelijk roeping er is in een homoseksueel leven, en hoe dat van nut kan zijn in de kerk en in Gods koninkrijk.

De hoogleraar waarschuwt alvast dat het boek dat hij over homoseksualiteit aan het schrijven is veel zal losmaken...

Pastorale Handreiking

In deze turbulente botsing van gedachten en meningen komt ds. Stolper met een briljant idee. Dat komt neer op: geen antwoord op de vraag maar Hardenberg een pastorale handreiking aanbieden! De vergadering haalt haast opgelucht adem, het ei van Columbus!

Maar…

Daarover de volgende keer.

Wordt vervolgd