Printen

MV in Assen 4 slot

 

D.J. Bolt

13-12-14

 

Scheefgroei

 

Vanuit de Verenigde Staten schreef prof. dr. A.L.Th. de Bruijne enige tijd geleden een opmerkelijke column in het Nederlands Dagblad[1]. Als visiting scholar woont hij aan het Princeton Theological Seminary[2] af en toe ook interessante debatten bij op allerlei gebied. In één publieke discussie daar ging het om de verhouding tussen het klassieke bijbelse en het burgerlijke huwelijk. Die discussie is volop actueel, vergelijk maar de discussie op onze synode te Ede[3].

In genoemd publiek debat verdedigde ene Sherif Girgis de traditionele huwelijksopvatting terwijl opponenten als de politicoloog Stephen Macedo en de antichristelijke filosoof Peter Singer deze bestreden. Uiteraard kon prof. De Bruijne het debat niet in zijn column samenvatten maar hij wilde wel een drietal lessen doorgeven. Daarvan geven we de derde weer.

 

De derde les

 

Prof. Bruijne schreef

 

"De derde les gaat het diepst. Zowel Girgis als Macedo maakte duidelijk dat de huwelijksdefinitie niet pas veranderde met het homohuwelijk, maar dat orthodoxe christenen en conservatieve burgers daar al veel eerder zelf aan hebben bijgedragen. Wij gingen mee met de cultuur toen het huwelijk van een objectief alomvattend levensverband met een hoger doel veranderde in een romantische diep-emotionele band van twee individuen die samen optrekken om gelukkig te worden. Ook sneden wij met de cultuur mee de band tussen trouwen en kinderen krijgen door. En wij volgden, toen in de cultuur de eigen posities en de verschillende rollen van man en vrouw vervaagden.

Het homohuwelijk volgt daaruit. Want waarom mogen homo’s geen diepe banden met elkaar aangaan en samen gelukkig worden? En waarom zou het niet kunnen krijgen van kinderen bij homokoppels een probleem zijn, als voortplanting ook in heterohuwelijken geen regel meer is? En hoe meer de rollen in de man-vrouwrelatie uitwisselbaar blijken, des te logischer worden man-man- of vrouw-vrouwhuwelijken."

 

Tot zover de derde les die de hoogleraar in de USA leerde.

"Wij volgden, toen in de cultuur de eigen posities en de verschillende rollen van man en vrouw vervaagden." De zin trof ons als een bliksemschicht. Hier zit o.i. precies hét grote probleem van de mensheid en m.n.  in de westerse samenleving. We hebben in veel opzichten Gods scheppingsorde losgelaten. We zijn gaan scheiden wat God heeft samengevoegd en verbonden: huwelijk en seksualiteit, huwelijk en kinderen krijgen, gezinsgrootte, moederzorg voor kinderen, zorg van kinderen voor oude ouders, de man als hoofd van zijn vrouw, en de vrouw die onderdanig hoort te zijn[4]. Het pást gewoon niet meer in onze cultuur. Ook wij persoonlijk en als kerken zijn er door aangetast. We zijn haast ongemerkt scheefgegroeid en gaan alles gewoon vinden en drijven graag met de cultuur mee. Zo nemen ook hét parool van onze tijd over: mannen en vrouwen zijn gelijk. Op alle fronten.

 

Scheppingsstructuren

 

Terug naar de Asser preek. Want er is in onze kerken nog één front dat niet voor de cultuur is/was bezweken: de man die naar Gods scheppingsorde de leiding van Christus' kerk toekomt. Maar de druk in en buiten de kerk is groot groeiend om ook hier de verschillende 'rollen' van man en vrouw te 'vervagen'. En dat is precies wat er in de preek van ds. Meijer in voorzichtige bewoordingen gebeurt. Waar de synode Ede de facto toe heeft besloten en op basis waarvan gemeenten in allerlei plaatselijke samenwerkingseenheid met de NGK mee bezig zijn[5].

Prof. De Bruijne heeft gelijk, het probleem zit heel diep. Het gaat om veel meer dan vrouwelijke ambtsdragers an sich. Ook niet alleen om de ambten die een deputaatschap naarstig gaat bestuderen om te kijken hoever die opgerekt kunnen worden. Het gaat om de geschapen structuren in Gods creatie die je niet straffeloos kunt negeren of ontkennen. Doe je dat toch dan wordt het samenleven van man en vrouw, in het gezin, in een volk en tussen volken vroeg of laat chaos en anarchie. Vergelijk de enorme toename van echtscheidingen en hertrouwen na scheiding,[6] ook in onze kring, het trieste leed van kinderen die tussen wal en schip vallen, de demografische scheefgroei en instabiliteit.

 

Zalige vrouwen

 

Het is zo opvallend dat Paulus in 1Tim. 2 onmiddellijk nadat hij voor zijn vrouwenvoorschriften verwezen heeft naar de schepping, het 'zalig' zijn van vrouwen verbindt aan haar unieke gave van kinderenbaren. Daar is ongetwijfeld veel over te theologiseren. Maar ook deze verbinding, die wij (alweer) niet zelf konden bedenken, past wonderwel in het geheel van deze perikoop. Gods creatie wordt verbonden aan haar procreatie. In die weg ligt zaligheid, geluk, als zij blijft in geloof, liefde en heiliging, gepaard met bezonnenheid. Prof. Van Houwelingen schrijft daarvan fraai zo:                                                           

 

"Met een ingetogen levenswijze kunnen de vrouwen uit de gemeente laten zien dat ze het gebod van God niet willen overtreden zoals hun moeder Eva ooit deed, maar dat ze blijven volharden in geloof, liefde en heiliging. Niet als heilsweg, maar in navolging van Christus Jezus, die ter wereld kwam om zondaren te behouden. Dan zal uiteindelijk ook hun leven gered worden!"[7]

 

Straf of wijsheid

 

Ds. Meijer vraagt zich in zijn preek af of je Paulus' verwijzing naar de zondeval en daarmee naar de straf voor vrouwen, haar maar moet blijven "nadragen" door haar het ambt te ontzeggen.

Maar als hij het zo stelt, neemt hij hier dan niet haast ongemerkt een wissel? Waarom zouden de voorschriften van Paulus als een straf moeten worden aangeduid? Zouden we niet eerder moeten denken aan de wijsheid van God die vrouwen beschermt door vast te houden aan scheppingsstructuren? Vergelijk het maar met moeders die in gezinnen worden beschermd als vaders met gezag hun gezin besturen[8].
 

Genderstudies

 

Men verwacht veel van genderstudies ook m.b.t. tot dit onderwerp. Deze studies moeten antwoorden geven op vragen als waar het specifieke van mannen en vrouwen in schuilt. Wat kan de een wel van nature en de ander niet of minder goed. Daaruit zou kunnen komen dat vrouwen uitstekend toegerust zijn om pastoraal werk te doen en mannen meer genen hebben voor leidinggeven. Of omgekeerd misschien wel. Of het maakt helemaal niet uit, wie zal het zeggen. En hetzelfde zou je kunnen doen voor homoseksuelen en lesbiennes. Zijn zij misschien niet minstens zo goed in (adoptief- of donor-)kinderen opvoeden dan heteroseksuelen…?

Maar wat zulke studies ook mogen opleveren, het Woord van Paulus, van God blijft staan. Uiteindelijk is dat het eind van alle (tegen)spraak. Ook het Woord van 1Tim. 2!
 

Orde en rust

 

Hét thema van de brief aan Timotheüs zou volgens de preek orde en rust zijn. Dát zou het doel van Paulus' voorschriften zijn.

Maar onze vraag is: Wordt dat bereikt of bevorderd als de ambten opengesteld worden voor vrouwen? Met een knipoog, als dát het ultieme doel zou zijn dan zouden we onmiddellijk met de deputaatschappen en discussies moeten stoppen. Voordat er formeel-kerkelijk gelegaliseerd één vrouwelijke ambtsdrager is aangesteld in de Gkv is er al heel veel kerkelijke herrie en verwarring, zie de serie Vrouwen op vrijgemaakte kansels op deze site. Stoppen dus.

Maar dat werkt natuurlijk niet zo. Daarmee houd je geen kerkelijke ontwikkelingen tegen. En daarom willen nog een aantal andersoortige overwegingen meegeven in deze zaak. Want de invoering van vrouwelijke ambtsdragers heeft nogal wat neveneffecten. We noemen er een paar.

 

Vervrouwelijking

Het blijkt dat in die kerken die de ambten hebben opengesteld voor vrouwen de balans tussen aantallen mannelijke en vrouwelijke ambtsdragers langzaam maar zeker doorslaat naar de laatsten[9]. In zekere zin vervrouwelijkt de kerk. Mannen laten nog meer dan nu al het geval is ambtelijk werk over aan anderen, i.c. vrouwen en kerkelijk werkers van beider geslacht. Het beeld van het 'voortreffelijke ambt'[10] kantelt, het wordt door de mannen niet meer zo 'uitdagend', zo 'sexy', laat staan een hoge eer gevonden. Een soortgelijke ontwikkeling heeft in het (basis)onderwijs plaatsgevonden waar soms hele scholen alleen maar vrouwelijke docenten kennen.

 

Overspannen vrouwen

Veel ambtsdragers haken af in onze kerken. Het regent ontheffingen. Steeds meer worden in arren moede maar broeders zonder verkiezingen benoemd. Een vaak gehoorde

klacht is dat ambtsdrager-zijn niet meer te combineren valt met het maatschappelijke werk waar de uiterste inzet wordt gevergd. Maar de vraag is: Hoe kunnen vrouwelijke ambtsdragers dat dan wél aan? Hebben zij meer tijd en gelegenheid?
Niets blijkt minder waar[11]. Hoe zullen zij veel zwaar ambtelijk werk met de unieke taak van huisvrouw en moeder kunnen combineren? Dat is toch niet vol te houden? Daar moet toch de invulling van taken onder gaan lijden?
En, zal het tenslotte ook hier niet zo zijn: het verkrijgen van de zaak is het einde van het vermaak? Zodat na enkele jaren er opnieuw een gapend tekort aan ambtsdragers m/v zal zijn.

 

Haantjes en hennetjes

Men zou denken dat na het heftige jarenlange gevecht om de openstelling van de ambten in verschillende kerken, de rust daar zou zijn weergekeerd. Het tegendeel blijkt het geval. Kortgeleden lazen we de geschiedenis van 25 jaar vrouwen in het ambt in de toenmalige syn. gereformeerde kerken[12]. Het is geschreven door zes vrouwelijke predikanten, ouderlingen en diakenen. Het relaas biedt een inkijkje in de harde intensieve strijd om welke haantjes en hennetjes op het bovenste stokje in het kerkkippenhok mogen zitten. De emancipatorische strijd voor de openstelling gaat over in een gevecht om de belangrijkste posities in de kerk in een voortdurende strijd tegen al dan niet vermeende mannelijke discriminatie.
Onverkwikkelijk.

 

Natuurlijk zijn dit geen doorslaggevende argumenten als de Schrift principieel zou gebieden dat vrouwen deel mogen/moeten hebben aan het gezag over de gemeente. Maar er blijkt wel uit dat voor het bereiken van 'rust in de kerk' je er beter niet aan kunt beginnen …

 

Conclusie

 

De strijd in de GKv om de toegang tot de ambten intensiveert. De geesten lijken rijp te worden gemaakt om deze open te stellen voor vrouwen. Dat gebeurt in preken zoals die hier besproken[13]. Maar ook door de praktijk zoals in Nunspeet en Dalfsen waar via de NGK vrouwelijke ambtsdragers naar binnen worden gereden. Tegelijk woedt er in de media een heftige strijd. In kerkbodes kan de ene keer een principiële betoog worden gevonden tegen de vrouw in het ambt, terwijl de volgende keer dat weer wordt afgebroken[14].
 

Het beeld dat voorstanders heel graag neerzetten is dat het een praktische aangelegenheid is, een zaak van kerkordelijkheid, zoals in de besproken preek gedaan werd. Over de motivatie kun je dan verschillende opvattingen hebben maar je moet elkaar daarover niet veroordelen maar er in vrijlaten[15]. Het gaat om vertrouwen dat de ander ook graag het Woord aanvaardt.

Maar naar onze overtuiging staat in deze zaak het schriftgezag ter discussie. Hoe wij in  leven en sterven kunnen bouwen op het betrouwbare Woord. Het gaat ook om de handhaving van de gereformeerde belijdenis[16]. Aanvaarding van de vrouw in het ambt betekent afstand nemen van duidelijk geopenbaarde scheppingsnormen. Dat heeft consequenties voor tal van andere vraagstukken. Op deze weg valt het niet meer te verdedigen dat de Schrift concrete geboden geeft voor het christelijk leven. Als nu al het 'niet heffen van heilige handen' en blootshoofdse vrouwen als breekijzers worden gehanteerd hoeveel te meer zullen krachteloos verklaarde Paulus' vrouwenvoorschriften in 1Tim.2 die gegrond zijn in de scheppingsorde, kunnen worden gebruikt om tal van andere geboden te laten sneuvelen…!

Het gaat om ons gereformeerde schriftgeloof. En of we als kerken gereformeerd blijven. Wat ons betreft, wij willen vasthouden aan de uitroep waarmee Paulus zijn voorschriften afsluit in 1Tim. 3:1

 

Dit is een betrouwbaar woord.

 

 

Noten



[1]Nederlands Dagblad 08/11/14.

[2]Het seminarie is verbonden aan de Presbyterian Church of the USA.

[3]Discussie op de synode van Ede. Click hier.

[4]O.a. 1Tim.2:11; Col.3:18. In dit rijtje zou ook goed passen het losmaken van de zondagse rustdag van de zevendaagse scheppingsstructuur.

[5] Zie bijvoorbeeld Vrouwen op vrijgemaakte kansels 14 en 18 over de gang van zaken in Nunspeet resp. Dalfsen.

[6] Er zit iets paradoxaals tussen enerzijds de terechte analyse van prof. De Bruijne en anderzijds de grote rol de hij gespeeld heeft bij de, ongetwijfeld niet bedoelde, relativering van Gods concrete geboden m.b.t. huwelijk, echtscheiding en hertrouwen na echtscheiding. Daarmee werd het fundament – wat God samenvoegt scheide de mens niet - van het huwelijk ondermijnd. Mede daardoor zijn kerkenraden nu onder voorwaarden zelfs verplicht zulke nieuwe relaties kerkelijk te bevestigen.  

[7] CNT op Timoteüs en Titus p82.

[8] Vergelijk 1Tim. 3:4,5. Merk op: Paulus zegt dit midden in een perikoop die gaat over het ambt van de (mannelijke) opziener!

[9] Opbouw 04/10/14 over de PKN: "Er komen steeds meer vrouwelijke dominees. Voor het eerst zijn er nu meer vrouwelijke theologiestudenten dan mannelijke. Mooi, maar ook wel een uitdaging. De kerk schuift zomaar op naar de zachte sector van de sa­menleving, terwijl op dit moment een robuustere kerk en verhaal weleens meer nodig kunnen zijn."

[10] 1Tim.3:1.

[11] Een aardige uit het leven gegrepen schets geeft Martha Aalbers: "Druk, druk, druk. Heel wat vrouwen lopen continu te stressen. Je propt staande een boterham naar binnen terwijl je de kinderen maant door te eten. Opschieten, want je loopt alweer tien minuten achter. Waar zijn je sleutels en waar is de gymtas van de oudste, en moest er niet een door jou ingevuld briefje mee naar school? In de auto voel je je al doodmoe, en dat is nog maar het begin van een lange dag. Je hebt geen tijd om na te denken, en al helemaal geen tijd om iets aan je te drukke leven te veranderen." ND 26/11/14.
Moeten deze vrouwen ook nog 's avonds naar de kerkenraadsvergadering of op huisbezoek?

[12] Een ander AMBT, 25 jaar vrouwen in het ambt in de gereformeerde kerken in Nederland, Annerien Groenendijk, Annelies Knoppers, Ineke Wattel-de Heer, Lieke Werkman, red. Martine Bakema en Lies Sluis.

[13] Al eerder hebben een preek besproken van ds. T.P. Nap die ook openingen bood. Click hier.

[14] Zie de serie Vrouwen op vrijgemaakte kansels in de rubriek In de pers.

[15] Terecht zei deputaat mr. D.A.C. Slump dat aanvaarden van beide opvattingen in de kerk niet kan: het standpunt 'voor' eet het standpunt 'tegen' op in de praktijk.

[16] Zie NGB art. 31.