Alternatieve christenen

R. Sollie-Sleijster

10-01-15

We leven in een onzekere wereld. Dat komen we buiten de kerk tegen, maar vandaag de dag ook binnen de christelijke kerk. BBC-correspondent voor religie, Robert Pigott (Amsterdam), geeft een impressie vanuit Nederland. We geven daarvan een samenvatting.

Voor het originele Engels-talige artikel Dutch rethink Christianity for a doubtful world, click hier.

Hoe Nederlanders alternatieve concepten van christen-zijn uitproberen in een wereld vol twijfel

Samenvatting

Robert Pigott

De imposante figuur van ds. Klaas Hendrikse, zwarte toga, gaat voor als predikant. Nee, hij zal de pil niet vergulden. De boodschap voor de gemeente is somber hier in de Exodus kerk (PKN) in Gorkum: 'Mensen, maak wat van uw aardse leven, haal er zo veel mogelijk uit, want het is waarschijnlijk het enige leven dat u krijgt!'

Ondanks conventionele elementen in de dienst, zoals Schriftlezing en het Onze Vader, is de boodschap van de preek alternatief: er is géén leven na dit leven.

Ook God als bovennatuurlijk wezen is voor Hendrikse ondenkbaar: 'God is geen wezen, het is een ander woord voor ervaring, voor wat tussen mensen kan gebeuren. Allemaal heel gewoon en alledaags.'

Het verslag over het leven van Jezus ziet Hendrikse als een mythologisch verhaal over een man die misschien nooit heeft bestaan. Hoogstens is het verslag een waardevolle bron van wijsheid over hoe goed te leven.

Natuurlijk veroorzaakte zijn boek Geloven in een God die niet bestaat protest bij behoudende christenen. Maar de classis besloot dat zijn gezichtspunten te breed werden gedeeld om hier speciale aandacht aan te schenken. Een VU-studie wees immers uit dat één op de zes geestelijken binnen de PKN óf agnost óf atheïst is.

Ook de vaste voorganger van de Exodus Kerk, ds. Kirsten Slettenaar, verwerpt wat algemeen als de kern van het Christendom wordt gezien, namelijk dat Jezus zowel goddelijk als menselijk was: 'Ik denk dat 'Zoon van God' een soort titel is en dat Jezus geen god of halfgod was, maar een speciale man, die goed was in leven vanuit de liefde, vanuit de geest van God die hij in zichzelf vond.'

Zij vindt dat ze de 'werkelijke betekenis van het Christendom niet verandert. Mensen moeten zich het geloof eigen kunnen maken en dat kunnen ze niet met de traditionele soorten geloof. Die zijn te strak en rigide'.

Dat bevestigt Dienie van Wijngaarden die al lang naar deze kerk gaat en deze manier van vrijdenken heel aantrekkelijk vindt: 'Klaas Hendrikse gebruikt de Bijbel op een metaforische manier, zodat ik het aan mijn eigen denk- en handelwijze kan aanpassen'.

Wim de Jong zegt: 'Hier kun je geloven wat je voor jezelf wilt denken, wat je echt voelt en gelooft is waar.'

Amsterdam volgde het voorbeeld van Gorkum en probeerde met een open avond zulke mensen te trekken. In de Oude Kerk, midden in het red-light district, was speeddating één van de attracties. Terwijl buiten in de straten achter de roodverlichte ramen schaars geklede meisjes te voorschijn kwamen, bewogen bezoekers in de kerk zich van tafel naar tafel om met een reeks vreemden over de liefde te discussiëren.

Volgens professor Hijme Stoffels van de VU is dit de manier om binnen de huidige kerkelijke marktsituatie ideeën aan de man te brengen. Dit vraagt om het vrijwel opnieuw uitvinden van het Christelijk geloof. Sommige groeperingen willen zo van Nederland een laboratorium maken, waar met radicaal nieuwe manieren van geloven wordt geëxperimenteerd.

Stroom West is zo'n experiment, ontworpen door een kerk om jonge mensen te trekken.

In een Amsterdams theater mediteren jonge mensen over het concept eeuwigheid door een hoop rijstkorrels korrel voor korrel over de vloer te verdelen. Rikko Voorberg, die helpt om Stroom West te runnen, verklaart dat ze 'experimenteren met de inhoud van het evangelie'. 'Dit is een alternatieve route.' Stroom focust op de persoonlijke zoektocht naar God, maar niet op de traditionele zwart-wit antwoorden.

'Rikko gelooft dat traditioneel geloof God in een te beperkt hokje plaatst en dat het dringend nodig is om 'God uit het hokje te halen'. 'De Kerk moet alert zijn op wat in de maatschappij gebeurt', stelt hij. ''Zij moet veranderen om Christelijk te blijven. Je kunt niet op dezelfde manier als 2000 jaar geleden over de hemel preken en we zullen opnieuw moeten bedenken wat dat dan is. We kunnen dezelfde woorden gebruiken en iets totaal anders zeggen.'

Maar Rikko leek wat van slag te raken toen ik hem vroeg of hij geloofde dat Jezus de Zoon van God was. 'Dat is een heel lastige vraag. Ik ben er niet zo zeker van wat het betekent', zegt hij. 'Mensen hebben heel strikte ideeën over wat het betekent. Met sommige ervan ben ik het misschien eens, met andere niet'.

Zulke dubbelzinnigheden zijn taboe onder orthodoxe Christenen. Sytse de Jong, locoburgemeester van Staphorst, beschuldigt progressieve groepen ervan dat ze het Christelijk geloof in willen passen binnen de huidige sociale normen.

'Wanneer we mensen de kerk in krijgen door Jezus Christus de Kerk uit te werpen, dan verliezen we het hart van het Christelijk geloof. Dan reformeren we niet de kerkgenootschappen en attitudes, maar transformeren we het hart van onze boodschap.'

Maar veel kerken geloven dat hun religie alleen door aanpassing kan overleven, als je maar in 'iets' gelooft.

De jonge mensen van Stroom West schrijven de namen van dingen die de aarde verhinderen een hemel te zijn op borden - kanker, oorlog, honger – en vernietigen ze dan symbolisch.

Zo ontwikkelt het nieuwe Christen-zijn al zijn eigen rituelen.