Signalen 10

R. Sollie-Sleijster

04-04-15

Wel degelijk fundamentele verschuivingen in GKv – RD 26/03/2015

Onjuist en naïef, zo noemt ds. J.R. Visser ( pred. GKv Dronten) de stelling van drs. Ophoff en prof. dr. Kuiper, dat de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt de synodalen niet achterna gaan. Ophoff en Kuiper hebben moeite met de getrokken parallellen in het RD van 19 maart tussen de ontwikkelingen binnen de Gereformeerde Kerken synodaal bij de invoering van de vrouw in het ambt én de GKv-ontwikkelingen in onze tijd.

Onjuist

Ds Visser wijst op de waarschuwing van prof. J. van Bruggen in zijn synode-advies over het rapport vrouw in het ambt, waar deze zegt:

“Suggereer ik nu kwade wil? Nee, wel ondoordachtheid. Wellicht hebben sommigen de illusie dat we alleen maar voor het onderwerp man/vrouw even afscheid kunnen nemen van enkele paulinische teksten. Meer niet, denkt u misschien. Maar dat is zeer ondoordacht. Er liggen minstens twee grote scheepswrakken op het strand die ons een baken in zee moesten zijn. Toen de (synodaal) Gereformeerde Kerken alle ambten open stelden voor de vrouw met een bijna vergelijkbare redenering als van uw deputaten, had men echt niet de bedoeling om daarmee de Schriftkritiek in te voeren of de Bijbel buiten werking te stellen. De verontwaardiging was dan ook groot toen prof. dr. H.M. Kuitert direct verklaarde dat zijn synode nu de Schriftkritiek had gelegaliseerd. Toch heeft hij gelijk gekregen: wat ondoordacht gedaan werd, heeft later velen berouwd.”

Ds. Visser kan deze woorden uit eigen ervaring destijds bevestigen en acht daarom het argument van Ophoff en Kuiper dat de GKv thans, in tegenstelling tot de synodale kerken toen, wél integer zouden handelen een onjuist beeld. Het leidt dan ook tot een onbillijk oordeel.

Naïef

Ds. Visser: het is ook naïef om te denken dat er niets aan de hand is in de GKv. De verschuivingen op het vlak van uitleg en gezag van de Schrift zie je duidelijk. En het rapport over de vrouw in het ambt wordt door de TUK (medeopstellers van het rapport) verdedigd. Dus ook in Kampen vinden duidelijke verschuivingen plaats.

De concrete argumentatie van Paulus vanuit de schepping wordt terzijde geschoven ter wille van het huidige gevoelen. Dr. K.K. Lim wees er in zijn proefschrift al op dat wie de Schrift cultureel- en tijdgebonden verklaart, de weg baant voor de openstelling van het ambt voor de vrouw. Hij vraagt zich af wat het gehanteerde criterium is en of er geen subjectieve maatstaven worden aangelegd. Om te concluderen dat hier het gevaar schuilt dat de openbaring van God ten prooi valt aan een subjectieve beoordeling van tekst en toepassing in het heden.

Ds Visser tenslotte: de vrouw in het ambt is een symptoom van een Bijbelomgang die openstaat voor cultuurinvloeden. De Schrift wordt een bron van Gods openbaring náást de bron van de huidige cultuur en de versmelting van die bronnen zou dan de waarheid doen oplichten.

Dat is tekort doen aan de Heere en zijn Woord. Daarom begrijpt hij de huivering bij christelijke gereformeerde broeders over het samenvoegen van de beide theologische opleidingen goed.

Hersteld Hervormd Seminarie: Spreek over Schriftgezag - RD 27/03/2015

Dit Seminarie staat welwillend tegenover nauwere samenwerking met de nog op te richten GTU (Gereformeerde Theologische Universiteit), maar wil wel eerst spreken over het Schriftgezag. De rector, prof. dr. W. van Vlastuin, wijst erop dat het Seminarie een contract heeft met de VU en dat dat geen problemen oplevert. Incidenteel wordt er samengewerkt met TUA en TUK, maar dr. Vlastuin denkt dat de synode nu een meer structurele samenwerking beoogt. Hij hoort in de wil van de synode om een preambule op te nemen over het Schriftgezag zorg doorklinken. Zorg die ook binnen de HHK leeft. Als voorbeelden noemt dr. Van Vlastuin de verschillende visies op hermeneutiek, de vrouw in het ambt en homoseksualiteit. Misschien moeten we het daar eerst eens over hebben, zo besluit hij.

NGK en GKV gaan kerkordes vergelijken - RD 28/03/2015

Een commissie Convergentie Kerkorde-AKS uit de NGK en de GKv gaat zoeken naar overeenkomsten en verschillen in de kerkordes en kerkelijke regelingen van beide kerken, zo vertelt ds. W. Smouter, voorzitter van de Landelijke Vergadering van de NGK. Volgens hem krijgt de eenwording op plaatselijk niveau al in hoog tempo vorm en is er “niet eerder een tijd geweest waarin kerkelijke eenwording op zoveel plaatsen tegelijk plaatsvond”. Maar hij verwacht wel dat het voor de landelijke verbanden 'een hele dobber' wordt om alles wat lokaal wordt geregeld ook een goede landelijke inbedding te geven. Toch vindt hij dat dat onvermijdelijk is, ook al zal dat plaatselijk pijnlijk blijken.

Ds. Smouter kijkt positief aan tegen het groene licht vanuit de CGK tot deelname aan de nieuw te vormen GTU, hoewel de gestelde voorwaarde dat de Gereformeerde Bond in de PKN en de HHK een substantiële bijdrage moeten leveren hem niet enthousiast maakt. De sleutel tot succes wordt zo in handen van een ander gelegd en dat is een koppelen van zaken: “Daar kunnen we het mee oneens zijn, maar laten we hopen dat er iets goeds uit komt.”

Kruimeldief - ND 28/02/2015

Je mist de helft als je leest wat er staat...

In een humoristische column vraagt Adrian Verbree aandacht voor de manier waarop wij kunnen lezen. Hij neemt als uitgangspunt de bekende uitlating: Gods Woord is veel rijker dan we dachten. Via een paar voorbeelden, waarin hij ons de code laat kraken om zo te komen tot de waarheid achter de waarheid, de boodschap achter de boodschap, laat hij ons in een spiegel kijken. Hoe vaak hebben we dit de laatste jaren niet gehoord? Niet wat er staat, maar wat er bedoeld wordt, dus wat er niet staat, dat moeten we ontdekken. Wie ontdekt de sleutel, de (Da Vinci)code en laat het rookgordijn dat we in de bijbel overal vinden optrekken? Daarvoor hebben we ELS (Equidistant Letter Sequence). Het opent onze ogen voor wat millennia lang verborgen bleef. Die verborgen boodschap staat er niet toevallig, nee die is bewust in de tekst verborgen. Advies van Verbree: Duik in de wereld van ELS en u zult meer dan ooit onder de indruk raken van de schoonheid en het geïnspireerde karakter van de Bijbel, maar voorlopig: LEES MAAR GEWOON WAT ER STAAT!

Bonhoeffer miskent toepassing heil - RD 18/03/2015

Dr. C.A. Van der Sluijs, hervormd emeritus predikant, stelt n.a.v. een symposium aan de CHE (Christelijke Hogeschool Ede) dat Bonhoeffer momenteel veel te kritiekloos wordt geaccepteerd. Hij vermengde Wet en Evangelie.

Monisme

Bonhoeffer vermengde Wet en Evangelie, omdat hij onder invloed van Karl Barth stond die in de menselijke godsdienst en religie zonder genade alleen maar een vorm van hernieuwd heidendom zag. Gods Woord komt loodrecht van boven volgens Barth en Bonhoeffer probeerde hierbij aan te sluiten en pleitte voor een 'religieloos christendom'. Dat zou het in een seculiere samenleving goed doen.

Bonhoeffer verplaatst de spanning van de rechtvaardiging naar de heiliging. Door het christusmonisme (het samenvallen van Woord en Geest) is er geen spanning meer in de rechtvaardiging. In het monisme van Barth ontbreekt het trinitarische denken, dus vanuit Woord en Geest in hun onderscheidenheid. Dit zien we ook bij Bonhoeffer. Hij liet zijn leven onder het Hitlerregime en leer en leven viel zo op zijn wijze samen. Maar in zijn theologische doordenking ontkwam Bonhoeffer niet aan een zeker wetticisme, zijn nadruk op het 'Gebot der Stunde'. Uit een bepaalde situatie zou rechtstreeks een gebod van God tot ons spreken dat we zouden moeten navolgen om voor God gerechtvaardigd te zijn. Deze sociale of politieke dadendrang vinden we zo niet bij Luther. Bonhoeffer verplaatst de spanning van de rechtvaardiging naar de heiliging.

Bij Luther lag het accent op de rechtvaardiging van de goddeloze alleen door het geloof en alleen door het Woord. Daaruit kwam de heiliging van het leven spontaan voort.

In Bonhoeffers brieven uit de gevangenis (zie: Verzet en overgave) zoekt hij naar een 'wereldlijke interpretatie'. We moeten 'werelds' leren spreken en de verlossing moeten we niet meer zoeken in een eeuwigheid na de dood, maar in het aardse bestaan. De verlossing is aan deze zijde van het graf. Zo opende Bonhoeffer een deur voor de verwereldlijking van kerk en theologie.

De kerk van Bonhoeffer is een voorhoede van een wereldrevolutie die het Messiaanse heil helpt voorbereiden en die uitsluitend voor anderen bestaat. Plaatsbekleding wordt geplaatst in een sociaal kader. Dat is de grondfout.

Trend

Secularisatie moet bestreden worden, maar de persoonlijk toegepaste genade verdwijnt. Bonhoeffer zag het proces van verwereldlijking, maar doorzag het niet. Zijn pleidooi is voor een daadchristendom, de eeuwigheid verdampt en daarmee uiteindelijk de kerk.

Dr. W. Aalders sprak van de 'aan ketterij grenzende theologie van Bonhoeffer'. Dr. Van der Sluijs betreurt het dat in de gereformeerde beweging in ons land momenteel Bonhoeffer bijna kritiekloos wordt aanvaard als een eigentijds alternatief voor Luther en Kohlbrugge. Hij besluit: “Maar niets is minder juist, omdat heel subtiel het Evangelie vervangen wordt door de Wet. Daarmee wordt de huidige impasse in het theologisch denken niet doorbroken, maar juist als zodanig aan de kaak gesteld..gesteld. De huidige Bonhoefferacceptatie is een manifestatie en bevestiging van een trend.”

Bonhoeffer wel degelijk barthiaans van inslag - RD 01/04/2015

Vervolgartikel

Dr. Van der Sluijs reageert op kritiek van prof.dr. G.C. den Hertog in het RD van 18 maart. Den Hertog opponeert over losse punten, maar gaat niet in op zijn grondbezwaar: Bonhoeffer stond onder invloed van Karl Barth en op díe basis stoelt heel zijn theologisch denken. Is dat tegenwoordig facultatief óf houden we onze gereformeerde grondslag? Die discussie is nog niet afgelopen.

Daadchristendom

Gereformeerd betekent de grondstructuur van 'verwerving' en 'toepassing' van het heil.

Het eerste is het werk van Christus en het tweede het werk van de Heilige Geest.

Maar volgens Barth is het 'een universele en objectieve werkelijkheid dat God de wereld met Zichzelf verzoend heeft in Christus'. Dit Christusmonisme (alleen door Christus) loopt uit op Barths algemene verzoeningsleer, waarvan wij ons bewust moeten worden in woord en daad.

De toepassing van het heil door Woord én Geest (trinitarisch) blijft achterwege. En deze universalistische tendens zien we ook in Bonhoeffers denken. In zijn Ethik zegt hij: 'het is de doorbraak van de gestalte van Jezus Christus, die de kerk aan zich laat gebeuren of anders – als ze dat niet doet – ophoudt kerk van Christus te zijn'. Dit 'daadchristendom', waarin het gearriveerde geloof alle ruimte krijgt, ziet Van der Sluijs vandaag overal en dat acht hij 'levensgevaarlijk'. De eeuwigheid 'verdampt' zo en uiteindelijk de kerk. Dat is de uiterste consequentie van dit denken, maar daarmee is niet gezegd dat Bonhoeffer niet in een leven na de dood geloofde. Dit laatste heeft Van der Sluijs dan ook niet gesteld.

Doperdom

De waarschuwing van dr. Aalders (voor de 'aan ketterij grenzende theologie van Bonhoeffer') acht dr. Den Hertog niet meer actueel, maar hij onderkent niet Aalders 'diepgewortelde vrees voor allerlei vormen van doperdom, waarbij het Koninkrijk van God nu reeds zo veel mogelijk gestalte moest krijgen'. Dit gevaar zag Aalders terugkomen. Zeker zullen de nieuwe hemel en aarde komen, maar 'dat is hier en nu niet te programmeren. Wij doen de toekomst van God niet komen, dat doet Hij!' Dit element van nomistisch denken leidt tot een andere inhoud van de begrippen 'genade' en geloof'. Zo komt Wet vóór Evangelie, waardoor het evangelie vertreden wordt.

Daarom, zo besluit dr. Van der Sluijs, lees Bonhoeffers boeken met onderscheid, want wie hem niet tegen zijn barthiaanse achtergrond verstaat, krijgt of geeft eventueel een vertekend beeld.