Dag Fokko 1
D.J. Bolt
31-10-15
Prof. mr. dr. F.T. Oldenhuis is hoogleraar aan de Rijksuniversiteit te Groningen. Universitair hoofddocent, tevens bijzonder hoogleraar Religie en Recht aan de faculteit Rechtsgeleerdheid en aan de faculteit Godgeleerdheid en godsdienstwetenschap. En minstens zo belangrijk: hij woont in het dorpje waar ik geboren ben. Dat roemruchte dorp waar zoveel strijd is gevoerd tussen vrijgemaakten en synodalen. Een dorpje onder de rook van Groningen. Daar vermengden begin zestiger jaren de kruitdampen van de 'kwestie’ ds. A. van der Ziel zich met de stank van de suikerfabrieken tussen Hoogkerk en De Stad. Het dorpje waar woeste verhalen over worden verteld door een andere Oldenhuis die er vroeger ook ergens woonde en maar geen genoeg kon krijgen van moddergooien naar virtuele vrijgemaakten die zouden denken of willen dat synodalen niet in de hemel komen, zie het wespenverhaal, click hier (ga naar Archief).
We lieten net even de naam Van der Ziel vallen. Met reden. Deze dominee kon het in de zestiger jaren niet harden in de gereformeerd-vrijgemaakte kerken. Het klimaat van doorgaande reformatie deugde niet naar zijn smaak en hij had heimwee naar de veronderstelde synodale vleespotten van vroeger. Dus organiseerde de dominee op eigen houtje samensprekingen met de schorsers en afzetters van weleer. Helaas stond daarbij zijn eigen kerkenraad hem vierkant in de weg. Maar hij trotseerde Lutheriaans jarenlang alle weerleggingen, vermaningen, smeekbeden en volgde zijn eigen kerklicht.
Om een lang verhaal kort te houden, de dominee werd synodaal-gereformeerd samen met honderden sympathisanten. Andere volgelingen scheurden de gemeente van Groningen en deden de Tehuis-gemeente geboren worden. En die bestaat nog steeds. Een gemeente die deel uitmaakt van de Nederlands Gereformeerde Kerken (NGK). Een kerkverband waar huidige vrijgemaakten hevig mee verloofd zijn.
Wat heeft nu Oldenhuis, Fokko voor vrienden, helemaal met dit verhaal te maken? Wel, Oldenhuis, van oorsprong vrijgemaakt, is sinds enkele jaren lid van deze Tehuis-gemeente. En nu heeft hij een uitgebreid interview over vrijgemaakt, kerkstrijd en oecumene gegeven. En je kunt zijn verhaal niet begrijpen als je niet minimaal iets weet van de Groninger kerkstrijd in de zestiger jaren van de vorige eeuw.
Wellicht kan het nu ook duidelijk zijn geworden waarom wij met meer dan gewone belangstelling, ja met rode oren op die maandagochtend het verhaal van mr. dr. Oldenhuis in het ND hebben gelezen. Want wat is de boodschap van dit prominente lid van deze Nederlands gereformeerde kerk, in dat pittoreske Groningse dorpje waar ik bijna wekelijks wel even door rijdt om zeker te weten of het er nog wel ligt?
Oldenhuis' boodschap is een heel bijzondere, striking om zo te zeggen. Graag zouden we het hele interview hier willen weergeven, echter dat mag niet. Maar u kunt het vinden op de website van het ND, zoek maar even op 'Fokko'. Hier geven we een samenvatting met een aantal saillante krenten uit de interview-pap.
En we laten het van commentaar voorzien. Laten voorzien. Ja, want het aardige is dat iemand ons al voor is en ter plaatsing een indringende beschouwing toezond. Een kritiek die ons uit het hart gegrepen is. Een open brief van een vrijgemaakte predikant aan beste Fokko. Om hem luidkeels te vermanen over zijn publieke uitlatingen.
Lees mee.
Niet zeuren, gewoon laten voorgaan
Samenvatting interview met prof. mr. dr. F.T. Oldenhuis te Enumatil
De Tehuis-gemeente bestaat vijftig jaar. Een reden om een kerkelijk feestje te vieren? Nee, zegt prof. Oldenhuis, een kerkscheuring vier je niet. En daarom is er een alternatief verzonnen, namelijk een echt symposium over kerkelijke eenheid. Niet omkijken, maar vooruit zien dus. Oldenhuis wil een eenheidsdoorbraak bewerkstelligen.
Hoe?
Zo!
Hij wil
"dat kerken in Groningen de schroom van zich af gooien en elkaars voorgangers toelaten tot het leiden van de kerkdiensten."
Als het aan hem ligt zullen
"alle predikanten, priesters en pastores in Groningen – protestanten, Nederlands-, christelijk- en vrijgemaakt-gereformeerden, rooms-katholieken en baptisten – zeggen: we gaan niet discussiëren over “kanselruil”, we gaan dat gewoon doen."
Met een evaluatie na één jaar. De katholieke daad bij het oecumenische woord dus. Er is al enige ervaring mee want er zijn al heel wat PKN-dominees in de Tehuis-gemeente voorgegaan. En het trof Oldenhuis, ja het was "adembenemend"
"hoe goed, beleefd en belijnd ze hun geloof deelden en voorgingen."
Stom, stom, stom dat hij vroeger in zijn vrijgemaakte tijd vrijwel nooit naar een andere kerk ging. Hij kan zich er nu wel om "voor de kop slaan".
Maar de journalist (Gerard ter Horst) stelt toch wel even voorzichtig de typisch(?) vrijgemaakte vraag of het voor prof. Oldenhuis dan irrelevant is wie je toelaat op de preekstoel.
Nou, eigenlijk nauwelijks een probleem voor de hooggeleerde heer. In een contact met de roomse bisschop van het Noorden, De Korte, heeft die al aangegeven "allerlei mogelijkheden te zien als het gaat om een viering van Woord, zang en gebed."
Oldenhuis zit "er oecumenische gezien heel breed in", vindt hij zelf. Maar hij houdt wel vast aan "zijn identiteit". Dat weer wél. Maar overigens
"niet zeuren, gewoon laten voorgaan, en dat een jaar lang."
Maar kom, je kunt toch geen, we noemen maar wat, Hendrikse in de Tehuis-gemeente laat voorgaan? Ach,
"vrijzinnig is ook zo’n etiket. Als je zegt: God is slechts een gedachte ... Dat kan niet, sommige zaken zijn zo fundamenteel. Natuurlijk zijn er grenzen. Maar bij de hoofdstromen van het christendom ben ik geneigd die grenzen niet op voorhand te stellen."
Maar waar was de oecumenische breedte bij Oldenhuis zelf toen hij een aantal jaren overging van GKv naar NGK? Nu, dat kan hij heel simpel uitleggen:
"het exclusieve denken overheerst zo bij de vrijgemaakt-gereformeerden. Ik vind dat mannen en vrouwen voor God volkomen gelijk zijn, en dat een kerk niet moet treden in de samenlevingsvorm die homo’s en lesbiennes kiezen. () Dat betekent [overigens] niet dat ik één kerkgenootschap links laat liggen."
Het zou misschien nog kunnen natuurlijk dat niet iederéén hier gelukkig mee is. En dat begrijpt Oldenhuis óók wel. Want als de meerderheid in de gemeente het "eng en onjuist" vindt moet je natuurlijk wel "pas op de plaats maken en niet voor de troep uitlopen". De ander als Gods schepsel zien, dat is immers het mooie van geloven?, belijdt hij.
En verder: "Christenen mogen er zijn in het publieke domein maar ze moeten zich overigens wel een beetje normaal gedragen", vindt de hoogleraar. En dus niet de mensen niet frustreren door kinderen van het Avondmaal en vrouwen uit de kerkenraadbanken te weren …
Dag Fokko,
Ik schrijf je naar aanleiding van jouw interview in het ND en dat gepubliceerd is in de krant van maandag 26 oktober 2015.
Het gezegde luidt dat als er oorlog uitbreekt, het eerste slachtoffer de waarheid is.
Mijn gezegde is dat bij het postmodernisme de waarheid ook het eerste slachtoffer is. Ook de religieuze waarheid.
Dat wat volgens jouw en mijn kerk(gemeenschap) de waarheid is, is vastgelegd in oude belijdenissen en in de drie gereformeerde belijdenisgeschriften. Elke predikant die begint in een eerste of nieuwe gemeente ondertekent in onze kerk(gemeenschap) de drie formulieren van eenheid. Dat doen eveneens de benoemde ouderlingen en diakenen in elke gemeente van ons kerkgenootschap.
De jonge mensen die belijdenis doen in een van onze gemeenten, verklaren dat ze bij de leer van de kerk zullen blijven en doopouders beloven hun kinderen op te voeden in de ‘voorzeide leer’.
Jij snijdt op geen enkel moment in wat jij volgens het interview gezegd hebt, de notie van ‘de waarheid’ aan. Het gaat om vriendelijk met elkaar omgaan, voorgangers van allerlei slag laten voorgaan, zonder ook maar naar ‘de waarheid’ te vragen. Het postmodernisme zegt wat meer ronduit dan jij doet, dat jouw waarheid jouw waarheid is en dat mijn volslagen contradictoire waarheid mijn waarheid is, en wat moet je er meer van zeggen! De waarheid is het slachtoffer en wat kun je dan aardig voor elkaar zijn: het ene dat overblijft is tolerantie in een nieuwe betekenis, in een bepaalde betekenis: niet tolerantie die zegt: Jij zit fout, maar ik sla je niet de hersens in…nee, bij jou lijkt tolerantie verworden tot: ik heb misschien gelijk, maar jij hebt misschien ook gelijk: zullen we een biertje drinken!
Wat zou jij antwoorden als ik je zou vragen: is de inhoud van de Nederlandse Geloofsbelijdenis, van de Heidelbergse Catechismus en de Dordtse Leerregels ook jouw belijdenis en vind je die inhoud belangrijk?
In de Dordtse leerregels staat de uitdrukking dat de Remonstranten de dwaling van Pelagius weer uit de hel naar boven hebben gehaald. De Roomse Kerk is Pelagiaans. En de priesters bij ons laten voorgaan?
Hoe kom je erop?
Ja, postmodernisme.
Ik kan je verzekeren dat in vele Engelse en Amerikaanse theologische werken van vandaag met grote eerbied de inhoud van de Dordtse Leerregels wordt onderschreven. En verdedigd met een zekere hartstocht, hartstocht weet je waarvoor? Voor de waarheid.
Je moet dus wel goed weten dat jij, door deze opvattingen te ventileren, meewerkt aan de ondergang van het Christelijke geloof dat de 'onfatsoenlijke' Jezus van Nazareth hoog houdt, ook wanneer Hij zegt: Ik ben de weg, de waarheid en het leven; niemand komt tot de Vader dan door Mij.
En vanwaar de uitdrukking: ‘Christenen mogen er zijn in het publieke domein, maar dan moeten ze zich wel een beetje normaal gedragen’? Fijn dat het mag, zeg! Normaal je gedragen? Naar welke norm dan? De norm van een geseculariseerde samenleving? De norm van het agnosticisme, of openlijk atheïsme, de theorie die zelfs onder niet-christenen op zijn retour is, juist door de moderne wetenschap, die o.m. het DNA ontdekt heeft? De norm van: de waarheid doet er niet toe, als je je maar goed voelt? De norm van brood en spelen? Gelukkig zeg je dat ze zich slechts ‘een beetje’ normaal moeten gedragen.
Er blijft wat ruimte.
Ze mogen er zijn, christenen.
Jij mag er ook zijn.
Geweldig.
Waarom zeg je niet, in navolging van je Heer, dat alle volken, dat alle mensen verplicht zijn christenen te zijn: "Gaat dan heen, maak alle volken tot mijn discipelen en leert ze onderhouden wat Ik u geboden heb"!?
Die verplichting leg ík niemand op. Zeker niet met geweld of onfatsoen, maar die verplichting bestaat er door de Redder van de wereld die wil dat ieder tot bekering komt en behouden wordt. Het is christenen eenvoudig verboden thuis, in hun binnenkamer te blijven. Ze moeten ook trachten de cultuur waarin ze leven christelijk te beïnvloeden.
De waarheid maakt je vrij, ook van druk van welke kant of instantie ook om mee te doen.
Je bent als wetenschapper zeker gewend aan tegenspraak en pogingen tot weerlegging. Wil deze brief ook als zodanig behandelen.
Ik ben je zwager. Anders had ik niet geschreven.
Ik wens je de zegen van God toe en dat wens ik, allicht, ook Nely toe.
Ik stuur deze brief ook aan anderen toe, zoals het interview ook velen bereikte.
Groeten,
Wubbo Wierenga
28 oktober 2015, Midlaren.
Rafeltjes
We kunnen het niet laten om toch nog wat rafeltjes bij elkaar te binden. Uiteindelijk zijn we, al was het alleen maar geografisch, toch ook wat bij deze mini(?)kerkstrijd betrokken.
Een paar dingetjes maar.
Even tussen haakjes, het is wel wat te dun als in het journalistieke kadertje gesteld wordt dat ds. Van der Ziel "geschorst en afgezet werd omdat hij ter plaatse contact had gelegd met de Gereformeerde Kerk (synodaal)." Hier is enig eerlijk terugkijken naar het kerkelijk verleden, ook al mag dat niet van Oldenhuis, toch wel aan te bevelen.
En wat zou het bijvoorbeeld mooi zijn geweest als ds. Van der Ziel destijds toen de meerderheid in de gemeente het 'eng en onjuist' vond om zich onderhands uit te leveren aan de synodale hiërarchie en Kuyperiaanse verbondsfilosofie, pas op de plaats had gemaakt en niet hardnekkig voor de troep was blijven lopen. Wat zou het fijn zijn geweest als er dan dus geen Tehuis-gemeente was ontstaan.
Toch?
Het gevoel bekruipt me dat met Oldenhuis een nieuwe Van der Ziel is opgestaan. Immers wéér dat independente drijven naar een eenheid waarbij de waarheid sneuvelt.
Overigens heeft Oldenhuis niet de primeur met zijn idee. In GKv Den Haag/Scheveningen staat ds. J. Klapwijk hetzelfde voor, zij het op kleinere schaal. En hij praktiseert het al met zijn 'uitwisseling van GKv/PKN dominees'.
Eigenlijk vind ik dit hele gedoe nogal halfhartig. Waarom gewoon niet met z'n allen naar, hup, de RK? Waarom dat illegale, haast stiekeme gedoe van kansel- versus dominee-ruil, verwisseling van pasto(o)r?
En waarom bij al dat geestelijken gehutsel ook nog steeds vasthouden aan een 'eigen identiteit'? Wat is dat nog, eigen identiteit, als je kerkelijk omnivoor bent geworden en eigenlijk nergens meer vies van bent?
De vrijgemaakte Deputaten Kerkelijke Eenheid en synode te Ede vonden het niet (meer) nodig en onmogelijk onderzoek te doen naar binding aan de gereformeerde belijdenis in de praktijk van de Nederlandse Gereformeerde Kerken. Zonder dat kon ook wel de weg naar eenheid worden ingeslagen, vond men.
Maar is met dat gevallen steek(je) het GKv-NGK breiwerk bij voorbaat al niet gaan broddelen?