Printen

Een synodaal jaar

 

D.J. Bolt

17-09-16

 

Een nieuw seizoen is aangebroken. En dus is ook een in waarheid uit de zomerslaap ontwaakt en kijken we met veel belangstelling rond: wat gebeurt er allemaal?
Overigens, ook deze zomer hebben we het, vooral kerkelijk, nieuws zoveel mogelijk bijgehouden. En allerlei publicaties gelezen die geloof en leven raken. De vruchten daarvan hopen we de komende tijd te laten proeven.

 

We kijken intensief rond. Want ontwikkelingen buitelen over elkaar heen. We geven nu aandacht aan bijzondere kerkelijke bijeenkomsten, generale synoden. We hebben er maar liefst vijf geteld! En het is niet onmogelijk dat we er nog een enkele over het hoofd hebben gezien.

Een globale rondblik.

 

Synode GKv

 

Volgend jaar hoopt de generale synode van de vrijgemaakt-gereformeerde kerken (GKv) te worden gehouden in Meppel. Een zeer belangwekkende vergadering! Op de agenda staan in elk geval een drietal koersbepalende onderwerpen:

 

- De vrouw in het ambt

- Toegang homoseksuelen tot het Heilig Avondmaal

- Eenwording met de Nederlands Gereformeerde Kerken (NGK)

 

Enige opmerkingen erover.

 

Vrouw in het ambt

Maar liefst twee deputaatschappen zijn heel druk in de weer om de behandeling van dit onderwerp voor te bereiden. En dat niet alleen in de stilte van studeerkamers, nee, men zoekt nadrukkelijk de gemeenten en publieke aandacht. In diverse gemeenten zijn of worden discussieavonden belegd om het onderwerp 'te doordenken' en elkaars 'pijnpunten' te horen bij mogelijke beslissingen. Om op dat laatste alvast in te schieten heeft het deputaatschap MV en ambt een eerste rapport laten verschijnen Pijnpunten rond vrouw en ambt compleet met een gesprekshandreiking in de gemeente.

 

Zó bereidt men de komende beslissing voor, want die zal nu toch na jaren discussie wel genomen moeten worden. We hopen de komende tijd op dit rapport terug te komen in de serie Vrouwen op vrijgemaakte kansels.
Tussen haakjes, er is wel eens kritiek geuit op die artikelentitel: voorbarig. Maar inmiddels hebben we een vrouw op de GKv-kansel gezien in Haulerwijk. En wat misschien nog meer zegt: de kerkenraad van GKv Utrecht-NoordWest heeft definitief besloten vrouwen in beide ambten te bevestigen.[1] En in diverse plaatsen heeft men het voornemen vrouwelijke diakens aan te stellen, of dat al gedaan, want 'de nieuwe Herziene Kerkorde maakt dat mogelijk'. Met deze voorhoeden verhuizen de formele MV deputaatschappelijke operaties schielijk naar de achterhoede. 

 

Homoseksualiteit

Ook dit onderwerp zal de nodige aandacht vergen op de synode. Immers, er is een bezwaarschrift ingediend tegen het oordeel van de provinciale synode (PS) Zuid-Holland (2015) dat 'er ruimte is voor de vraag of de Bijbel iets zegt over homoseksuele relaties van liefde en trouw' en dat er reden is om 'terughoudend te zijn in tuchtmaatregelen wanneer over het antwoord op deze vraag (nog) geen duidelijkheid bestaat'. Deze PS-uitspraak was op zijn beurt weer het gevolg van bezwaar tegen een beleidsnotitie van GKv Rotterdam-Oost waarin samenlevende homoseksuelen als lid aanvaard kunnen worden en toegelaten tot het Avondmaal.

 

Ook m.b.t. deze vraag wordt het spannend. Want in veel gemeenten is dit allang geen vraag meer: deze broeders en zusters worden 'gewoon' toegelaten als er maar sprake is van 'een relatie in liefde en trouw'.

 

De druk van de burgerlijke samenleving op dit punt is enorm. Het wordt niet meer begrepen als homoseksueel samenleven wordt 'gediscrimineerd'. Elke afwijking van de seculiere ethiek van het seksuele samenleven wordt genadeloos afgestraft in de publieke arena.
Het valt te verwachten dat eenmaal op deze weg het niet lang meer duren zal dat de vraag naar bevestiging of inzegening van het homo'huwelijk' aan de orde zal worden gesteld.
En hoe lang kunnen de universiteiten van Kampen en Apeldoorn nog subsidie van minister Bussenmaker verwachten? Als zij zich niet geheel conformeren aan de wetteloze waarden en normen van onze samenleving op dit gebied?  

 

Eenheid GKv-NGK

De synode van Ede besloot 'de contacten met de NGK voort te zetten en over te gaan van gesprekken naar samensprekingen met het oog op kerkelijke eenheid' (besluit 4).

Sindsdien groeit de eenheid tussen deze beide kerkengroepen met de dag, zouden we haast zeggen. De komende synode zal zich er definitief over moeten uitspreken. Definitief, want het is niet meer denkbaar dat opnieuw landelijke eenwording drie jaar vooruit zou worden geschoven. Dat zou leiden tot een kerkscheuring of naar een volslagen minachting van het aanzien en gezag van een generale synode, is onze inschatting.

 

Ook hier, evenals bij 'MV' kan gezien worden hoe de (synodaal gestimuleerde!) voorhoede op de 'kerkvloer' het landelijke formele overleg en besluitvorming inhaalt en achter zich laat.

 

Synode CGK

 

De generale synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) vergadert. We hebben daarvan tot nu toe niet al te veel van waargenomen. Maar er is zeker een aantal onderwerpen aan de orde die ook onze belangstelling verdienen:

 

- De relatie met de GKv (en NGK)

- Bezwaren tegen synodale besluiten m.b.t. homoseksualiteit

- De Gereformeerde Theologische Universiteit

 

Deze onderwerpen alleen al maken dat het van belang is de besluitvorming van deze meeste vergadering te volgen.

 

De relatie met de GKv

Uiteraard komt de relatie tussen deze kerkengroepen weer aan de orde. Op een heel aantal plaatsen is sprake van een groeiende samenwerking, soms zelf ineenschuiven van gemeenten.
Wel is onze indruk dat er een zekere verkoeling in de relatie is. Weliswaar worden nog steeds warme woorden over en weer gesproken maar het 'vurige' van de liefde wordt gemist. Naar onze mening is 'de boot gemist' toen destijds werd voorgesteld in een gezamenlijk 'groeimodel' verder te komen op de weg naar landelijke eenheid.

Ook hier, net als t.a.v. de NGK, geldt toch dat de eenheid 'van onderaf' groeit en vastere vormen krijgt. Maar landelijke eenheid zullen ook nu de christelijke gereformeerde kerken 'niet kunnen dragen'. En dus weer naar de toekomst worden verwezen.

 

Homoseksualiteit

Anders dan de GKv heeft de CGK op landelijk niveau wel een krachtig standpunt ingenomen op dit gebied. Deze kerken wijzen homoseksuele relaties unaniem (!) categorisch af, het is zonde (2013). En ook het Heilige Avondmaal is niet toegankelijk voor hen die samenleven.

Maar op de tafel van de synode liggen er 18 bezwaarschriften tegen dit besluit. Dat betekent dat de synode opnieuw zich over dit brandende ethische vraagstuk zal moeten buigen. Houden deze kerken hun koers óf bieden ze opening naar 'lossere' opvattingen? De gevraagde revisie is de laatste mogelijkheid.

 

Gereformeerde Theologische Universiteit

De theologische universiteiten van de GKv (Kampen) en CGK (Apeldoorn) zijn maar klein vergeleken met grote instituten als de Protestantse Theologische Universiteit en de Vrije Universiteit. Al jaren broedt men daarom op de vraag: zouden beide scholen niet in elkaar moeten worden geschoven tot één onderwijsinstelling voor m.n. GKv, CGK en NGK. En ja, daarin zouden dan ook de PKN/gereformeerdebonders en de Hersteld Hervormden moeten participeren.

 

Een groot punt is m.n. de eigen identiteiten van de kerkelijke richtingen die moeten worden gehonoreerd. Dat is vooral een eis van de CGK. Een gemeenschappelijk baccalaureaat prima maar de (predikant)masters per 'richting' zodat de typisch christelijke gereformeerde 'beginselen' (vooral het 'bevindelijke element'), behouden blijven. Daarom eist de CGK ook de betrokkenheid van de PKN/bonders en de HHK. Maar ook de laatste heeft haar eigen seminarie (aan de Vrije Universiteit) en staat niet te trappelen deze te verlaten voor een avontuur met o.a. de vrijgemaakten.

 

Daar speelt in mee dat er in orthodox bevindelijke kringen steeds meer bezorgdheid groeit over de koers van en de vrijzinnig getinte ontwikkelingen in de GKv. En past het vrijgemaakte 'Kuyperiaans activisme' wel bij de 'vroomheid en lijdzaamheid' van het bevindelijke christendom?

Het wordt heel spannend.  

 

Interessant is ook dat de vraag op tafel ligt of niet-predikant de vredegroet en zegen (ongewijzigd) mogen of behoren uit te spreken.   

 

Synode Gereformeerde Gemeenten

 

In Utrecht is deze week de generale synode van de Gereformeerde Gemeente begonnen met een bidstond te Barneveld-Centrum. Behalve in deze week zal er ook begin oktober nog enkele dagen worden vergaderd.
Als voorzitter werd verkozen ds. J.J. van Eckeveld die voor de zevende achtereenvolgende keer leiding mag geven aan de meeste vergadering van deze kerken.

 

 

Veelal is onder ons (vrijgemaakten) het reilen en zeilen van deze kerkgemeenschap wat onbekend. Toch is het van belang deze grote groep bevindelijke gemeenten niet te negeren. De kerk telt ruim 107.000 leden, dus in dezelfde orde van grootte als de GKv. Er is zelfs nog sprake van een, zij het geringe, groei: ongeveer 300 leden afgelopen jaar.

 

Schrijnend is het enorme aantal vacatures. In de 152 gemeenten werken maar 61 predikanten, 41% van de gemeenten is vacant. Dat is voor een belangrijk deel te wijten aan het uiterst restrictieve toelatingsbeleid tot hun Theologische School in Rotterdam. Zo werden er in 2014 4, 2015 2 en in 2016 uit een groep van 15(!) kandidaten slechts 1 persoon tot de opleiding toegelaten. Het zou interessant zijn om eens wat meer te weten over deze gang van zaken die op z'n minst verwondering wekt.

 

Aan de School gaat ds. G. Clements de bekende ds. A. Moerkerken (70) als vaste docent vervangen. Wie de nieuwe rector wordt is nog niet bekend.


Op de synode werd een pleit gevoerd om het 'erfgoed van de Reformatie en Nadere Reformatie' meer uit te dragen. Het pleit werd geplaatst tegen de achtergrond van het ontstaan van de Gereformeerde Theologische Universiteit waarvan nog niet duidelijk is hoe die zich zal ontwikkelen en hoe de Gereformeerde Gemeenten daarin willen of kunnen participeren.

 

Interessant is ook de vraag of de tekst van de soms wat 'ontoegankelijke kerkorde' op niet-principiële, praktische punten niet herzien moet worden in het licht van de huidige tijd. Zo staat er in de kerkorde nog dat de kerkenraad wekelijks vergadert en er zes keer per jaar avondmaal gehouden moet worden, maar dat is nergens meer het geval. Ook voor rechtszaken en overheid is een heldere kerkorde van groot belang, zo werd betoogd.

Tot slot de vraag om een opmerkelijk advies.
Trouwen onder de 18 jaar mag niet van de overheid. Maar wat als nu kerkjongeren onder de achttien 'moeten trouwen'? Het advies luidde – 'hoe moeilijk ook' – de overheid te gehoorzamen.

 

Nationale synode

 

En dan is er 5 november a.s. de Nationale Synode, interkerkelijke kookpot van orthodox tot vrijzinnig. Daarin participeren ook GKv, CGK en NGK.
Was deze bijeenkomst initieel meer een praatomgeving waarin het 'geloofsgesprek' tussen diverse en divergerende geloofsgemeenschappen kon plaatsvinden, het instituut ontwikkelt zich steeds meer tot een beweging die kerkelijke eenwording in het vaandel voert. Weliswaar wordt bij hoog en laag verzekerd dat het geen synode is maar sluipenderwijs krijgt zij wel die trekken.
En natuurlijk staat op de achtergrond de grote wens en het streven: protestanten aller snit verenigt u (in de PKN). Want waarom toch eigenlijk al die afzonderlijke kerken en kerkjes die niet of nauwelijks in staat zijn hun kerkbroek op te houden en een eigen identiteit te voeren die hun afzonderlijk bestaan rechtvaardigt?

 

Onmiskenbaar groeit ook hier van onderaf een nieuw oecumenisch eenheidstreven waar de gemeenschap steeds breder en de basis smaller wordt. De minimale maar fundamentele belijdenis van de kerk van alle tijden, de Apostolische Geloofsbelijdenis of Twaalf Artikelen, is daarvoor nog te breed en wordt op wezenlijke punten toegesneden op vrijzinnige aanvaardbaarheid[2].

 

Promotoren zijn o.a. het rooms-protestantse Nederlands Dagblad dat met zijn verbrede samenstelling en versmalde basis een belangrijke aanjager is van dit gebeuren. Ook het kerkelijke blad Onderweg, waarin de vrijgemaakte De Reformatie en de Nederlands gereformeerde Opbouw opgingen, krijgt steeds meer protestantse allure[3].

 

En als we het goed waarnemen staat dit alles in een nog veel breder, zij het verder verwijderd, streven naar verbroedering met Rome. Ook daarvoor zijn veel signalen waar te nemen zoals we hopen te laten zien de komende tijd.

De ontwikkeling lijkt op een bekende profetie:

 

"Kerken die zich eens lieten vergaderen op het fundament van Gods Woord en de drie formulieren van enigheid, samenlevend naar de regels van de Dordtse Kerkenordening; de situatie tevens, waar dat volk, in velerlei stijl bouwend op dit fundament, zoekt naar de grenzen van zijn kerkelijke gemeenschap; waarin, gestuwd naar het niveau van denken in wereldproporties, ieder zich opnieuw afvraagt, of het historisch fundament van de Nederlandse Gereformeerde Kerken[4] ook samenvalt met het fundament van de heilige, algemeen, Christelijke Kerk. ()

We worden met ons vaak klein vaderlands gedoe als Gereformeerde Kerken in Nederland weggeroepen naar het niveau van de wereldkerk. En dat zal steeds meer gebeuren, of we het willen of niet. Daarheen dringt ons Christus' leiding van de wereldgeschiedenis."
(
Open Brief aan de Tehuisgemeente, 1966).

 

Deze 'profetie' lijkt steeds meer gerealiseerd te worden.

 

Synode GKN

 

Op zaterdag 1 oktober vergadert de generale synode van de Gereformeerde kerken Nederland (GKN) in Ede. Eén van de belangrijke punten op de agenda is het gesprek met De Gereformeerde Kerken hersteld (DKG).
 

De Landelijke Vergadering van de GKN besloot op 12 maart 2016 na het eerste oriënterende gesprek geen volgende gesprekken meer aan te gaan met DGK. De belangrijkste reden ervoor was een bepaalde interpretatie van de DGK synodebesluiten: DGK zou de agenda willen bepalen en teveel aandacht voor zaken uit het verleden vragen.
 

Inmiddels hebben deputaten ACOBB van DGK een verhelderende toelichting aan GKN gezonden waarin ze aangeven hoe de gewraakte besluiten dienen te worden gelezen. Verder ligt er op de GKN-synodetafel een voorstel het gesprek weer voort te zetten.

 

Laat er veel gebed zijn in beide kerkengroepen dat het tot een vruchtbare bespreking en besluiten komt en de door velen begeerde eenheid van gereformeerde belijders een stap dichterbij komt.


Gespannen rust

 

Het is dus druk op de kerkelijke erven.

Al deze ontwikkelingen vinden plaats in een spannende tijd en in een zeer onrustige wereld. De dreiging van internationaal moslimterrorisme groeit. Op meer dan 33 plaatsen op aarde worden Gods kinderen vervolgd, gemarteld en gedood op een wijze die wij ons niet voor kunnen stellen. Regeringen weten niet hoe ze enorme groeiende vluchtelingenstromen moeten beheersen. Het karakter van samenlevingen kantelt door de instroom vanuit de Islam. Voeg daarbij de voortschrijdende secularisatie die een vastberaden weerstand tegen duivelse invloeden ondermijnt en het zou je bang te moede worden.  

 

We kijken gespannen naar wat er om ons heen gebeurt. Allereerst in de kerken maar ook in de samenleving. Wat brengt de toekomst voor ons en onze kinderen? Houden we een plek waar we in vrijheid, vrede en eenheid de Heere kunnen dienen? Of worden ook wij om onze zonden van eigenwilligheid en onverzoenlijkheid ontworteld en raken op drift?

 

Toch kan angst niet het laatste woord hebben. Want we kijken omhoog en zien daar op een grote witte troon[5]. En op die troon Jezus Christus, de Koning over alle machthebbers, of ze nu Obama, Putin of Xi Jinping heten.

Christus, Heer en Hoofd van zijn kerk, regeert over alle dingen en stuwt alles naar de Grote Dag waarin hij zal oordelen over levenden en doden!

Ons leven en onze samenleving kunnen in een chaos veranderen. Sterker, alle aardse zekerheden zullen ons ontvallen. Want zegels worden verbroken, donderende bazuinen klinken, schalen vol gramschap worden uitgegoten. Christenlevens op aarde wordt gesmoord in bloed.
Dát is ons voorland.

 

Maar we kijken verder, zien uit naar een nieuwe hemel boven een nieuwe aarde. We worden bewoners van een nieuw Jeruzalem. God zal dan bij ons wonen. Alle zorgen van nu zijn dan verdwenen, alle tranen worden gewist. En alle dingen worden nieuw.

Dát is ons echte voorland.

 

Daarom: wijd open ogen en oren. Ontwaar de tijdtekens in gespannen verwachting. En wees gerust want alle dingen zijn door de Vader aan onze Heer overgegeven. Hij gebiedt en belooft:

 

Kom naar Mij toe, allen die vermoeid en belast bent, en Ik zal u rust geven. neem mijn juk op u, en leer van Mij dat Ik zachtmoedig ben en nederig van hart; en u zult rust vinden voor uw zielen; want Mijn juk is zacht en Mijn last is licht. (Mat. 11:28-30)

 

Zo kunnen we ook in dit nieuwe seizoen gerust en met goede moed en weer verder!

 

NOTEN


[1] De GKv Utrecht Noord/West die vanaf de eerstkomende ambtsdragersverkiezingen ook het ambt van ouderling open voor vrouwen.

[2] . Allerlei aspecten die op de Christus ‘van boven’ duiden, zijn eruit gesneden, zoals de maagdelijke geboorte, de Hemelvaart, het zitten aan de rechterhand van God en de wederkomst ten oordeel.

[3] Het is ook zeer opmerkelijk dat een PKN-gereformeerdebonder de grote voorman (voorzitter) van dit gebeuren is! Terecht spreekt een andere vanouds hervormde voorganger, dr. W. van Vlastuin, hoogleraar aan het HHK seminarie, van een 'heilloze weg' en 'schade' die de belijdenis van Christus hier lijdt.

[4] Hier is niet de huidige NGK bedoeld maar de gereformeerde kerken in Nederland in het algemeen.

[5] Openb. 20:11