Printen

Donderslag in Enumatil 7

 

D.J. Bolt

11-02-12

 

 

 

 

 

Het is gelukt!

De gereformeerde basisschool in het dorp Enumatil gaat dicht[1]. Het centrale bestuur van de scholenkoepel GSGPO alias NoorderBasis doet voorgoed het licht uit per 1 augustus van dit jaar. De kinderen mogen voortaan dagelijks naar de kilometers verderop gelegen scholen van Zuidhorn reizen[2].

De school is opgericht in 1861 en "in stand gehouden door de stuivers, centen en halve centen van kerkmensen, gedragen door hun liefde en gebed. Het was armoede, die eerste jaren"[3].

Vorig jaar bestond zij 150 jaar! Dit jaar wordt dat gevierd met een reünie in juni en verschijnt er een gedenkboek. Enumatil is wat onderwijs betreft uniek in Nederland: de enige basisschool in het dorp is een gereformeerde school.

 

Het schoolbestuur praatte graag over fusie met Zuidhorn. Maar voor wie daaruit enige verwachting putte kwam bedrogen uit. Opheffen was het doel. En niet alleen deze school, ook Aduard en Mussel treft hetzelfde lot.

Hoe heeft dit kunnen gebeuren?

Waarom moest deze unieke school, die het dorp siert en een zeer belangrijke factor vormt in de leefbaarheid van de plaats, sneuvelen? Was het echt nodig om het gereformeerde onderwijs hier te beëindigen?

 

In enkele slotartikelen willen we nog enige aandacht geven aan dit drama dat zoveel impact zal krijgen op het wonen en kerken in dit dorpje. Daar kunnen misschien lessen uit worden getrokken voor andere scholen die eveneens dreigen te verzeilen in situaties als in Enumatil, Aduard en Mussel.

 

Het proces

 

Hoe is de gang van zaken geweest die geleid heeft tot dit resultaat? We geven het proces in vogelvlucht weer, details zijn te lezen in vorige artikelen. Daarbij focussen we op de gebeurtenissen in Enumatil.

 

Het samenwerkingsverband Toerusting en Bereikbaarheid (TEB) van de gereformeerde basisscholen in de drie noordelijke provincies, ontdekt dat het gemiddelde aantal leerlingen per (zelfstandige) school een fractie lager is dan voor de rijksbekostiging van alle scholen vereist wordt. Op de teldatum van 1 oktober 2011 bleek het totaal aantal leerlingen 120 minder te zijn. Dat betekende in principe dat er i.p.v. 36 nog 35 scholen in aanmerking zouden komen voor rijkssubsidie.

De besturen van de twee grote scholenkoepels GSGPO en VGPONN die vallen onder TEB, besloten om basisscholen te gaan sluiten om het gemiddeld aantal leerlingen per school weer op te krikken. De scholen van Enumatil en Aduard van GSGPO, en Mussel van VGPONN moesten maar het loodje leggen. Weliswaar waren er andere mogelijkheden om het gemiddelde te verhogen maar de bestuurders kozen voor sluitingen. Want het algemeen beleid is gericht op "sterke regioscholen" gezien de krimp in leerlingenaantallen.

 

Begin december kregen de leden van de 'afdeling' en ouders van de basisschool in Enumatil een brief waarin een fusie werd aangekondigd met de grotere[4] basisschool van Zuidhorn. 'Fusie' betekende, zoals eerder aangegeven, sluiting. Als reden werd genoemd dat door de aanhoudende krimp het niet meer verantwoord zou zijn de school in stand te houden, ook niet met inzet van extra middelen. Het gaat níet om de kwaliteit van het onderwijs in de plaats, "die staat er goed voor", aldus de brief. En dat is te danken aan de inzet van kinderen en medewerkers, en ouders en leden. "Daar zijn we trots op", zo verklaart het bestuur met nadruk.

Maar helaas, schrijft de voorzitter van het centrale bestuur verder, "we moeten ingrijpen" want anders doet het onderwijsministerie het op een wijze waarop we geen invloed hebben.

In de brief wordt al de nodige uitwerking van de plannen geboden en de ouders gerustgesteld, want het bestuur zal "er alles aan doen om het hele proces zorgvuldig te laten verlopen".

 

Binnen een week[5] vindt een informatieavond plaats waarop iedereen welkom is. Een bestuurslid van het schoolbestuur, gesteund door andere leden mag het voorgenomen opheffingsbesluit verkopen. De lijn in het betoog is dat het bestuur alles heeft gedaan om dit te voorkomen, maar dat het, hoe pijnlijk ook, geen andere mogelijkheden ziet. Enumatil moet dicht, anders krijgen andere scholen problemen met het ministerie.

Op woensdag 14 december wordt alvast een avond belegd in de mooie basisschool van Zuidhorn waar op persoonlijke basis over het bestuursbesluit in gesprek kan worden gegaan onder het genot van een kop koffie.

 

Inmiddels is een stuurgroep bestaande uit twee GSGP-directeuren en de lokatiedirecteuren van de drie op te heffen scholen van start gegaan. Zij hebben als taak alles in gereedheid te brengen zodat per 1 februari 2012 het ministerie van onderwijs formeel de sluitingen kunnen worden gemeld.

 

Tenslotte wordt op 11 januari 2012 in Enumatil een nieuwe voorlichtingsavond georganiseerd door de lokale medezeggenschapsraad en het afdelingsbestuur. Er is de nodige onrust geconstateerd onder de ouders en er zijn "invloeden van buitenaf". Voor deze avond worden alleen de ouders van schoolgaande kinderen uitgenodigd.

De onderwijsdirecteur van het GSGPO zet nu uitgebreid de achtergronden en motieven uiteen waarom de school moet worden gesloten.

De leden krijgen hiervan achteraf een schriftelijke toelichting.

Het blijkt dat de argumentatie gekanteld is. Niet meer het ministerie is de boosdoener maar het gebrek aan kwaliteit van de school en de kosten zijn nu doorslaggevend: het bestuur wenst geen geld meer te steken in de school.

 

Evaluatie 1 - Bestuur

 

Bij degenen die het gereformeerde onderwijs in Enumatil een warm hart toedragen, moet deze gang van zaken toch wel een heel wrang gevoel achterlaten, om geen andere woorden te gebruiken.

Een paar vragen:

Terecht is er bij veel mensen het gevoel van een overval, een "donderslag bij heldere hemel", zoals iemand het verwoordde. Als de ouders/leden serieus waren genomen dan was gelijk de hele achtergrond, de alternatieven met hun consequenties op tafel gelegd en niet pas ongeveer twee weken voor de deadline van 1 februari.

 

Eenzijdig

 

De publiciteit is zeer eenzijdig geweest. We herinneren aan het artikel in het ND[6]. Weinig tot niets aandacht hierin voor de overheid die zijn best doet de problematiek van kleine scholen aan te pakken. De website van het Landelijk Verband van Gereformeerde Schoolverenigingen (LVGS) vermeldde nota bene al vóór de jaarwisseling dat de scholen zouden worden opgeheven. Hetzelfde geldt voor de website van 't Klimop dat reeds begin december de opheffing van de eigen school vermeldde. In prediking en publieke gebeden was het verlies van de school uitgangspunt i.p.v. behoud van het plaatselijke gereformeerde onderwijs.

Het leidde tot vervreemding, moedeloosheid.

 

Het is ook verbazingwekkend dat er zo'n kanteling van argumenten voor de sluiting heeft plaatsgevonden. Eerst stak het centrale bestuur en het management in op ongewenst handelen van het ministerie van onderwijs. Het wekte de indruk dat er geen enkele mogelijkheid meer door de overheid werd opengelaten. Later, toen van allerlei kanten alternatieven werden aangedragen waarbij zonder meer Enumatil nog jaren kon blijven bestaan, was ineens de kwaliteit van Enumatil de bottleneck en was het bovendien onverantwoord nog centen in deze basisschool te steken. Waarom is daar geen verantwoording van gedaan? Waarom heeft niemand enig inzicht in de financiën van de scholenkoepel ontvangen? Moeten met de schoolsluitingen financiële gaten in het beheer worden gedicht misschien?

 

Waarom is niet serieus ingegaan op het alternatief nevenvestiging van Zuidhorn? Enumatil had op z'n minst nog een aantal jaren vrijwel zonder veel kosten gereformeerd onderwijs kunnen bieden.
Waarom is er niet studie gemaakt, zoals als van een bekwaam bestuur verwacht mag worden, van de steun die de overheid biedt en wil gaan bieden aan kleine scholen in zgn. krimpgebieden? Waarom niet op het vinkentouw gezeten om hier de mogelijkheden in het nieuwe politieke klimaat optimaal te benutten? Dat is toch ook een primaire taak van een 'onderwijskoepel'?

 

Lokken

 

Het bestuur belegde persoonlijke gesprekken in de mooie school van Zuidhorn. Dat is slim, maar is het wel helemaal eerlijk? Er zullen echt wel ouders zijn geweest die er doorheen hebben geprikt maar misschien zijn er ook velen die zijn gelokt en verblind werden door een school die door zijn grootte inderdaad meer mogelijkheden zal hebben. Lijkt dit niet op manipulatie, duwen in de gewenste richting?

 

Worden in het opereren van een centraal bestuur niet de (grote) nadelen zichtbaar van grote scholenkoepels? Deze besturen staan op grote afstand van de scholen met hun ouders. Het contact met plaatselijke ouders en leden verloopt getrapt. Een plaatselijke 'afdeling' van de koepel mag één of twee van zijn bestuursleden zo nu en dan naar de 'algemene vergadering[7]' sturen om 'toe te zien' op het centrale stichtingsbestuur. Ja, stichtingsbestuur! Er is niet veel inzicht voor nodig om te concluderen dat het contact met ouders en leden op deze wijze sterk gemarginaliseerd is. De invloed van de mensen om wie het gaat is minimaal geworden.

Hoe is hier al jarenlang indringend tegen gewaarschuwd![8]

 

Is het feit dat de leden van de afdeling Enumatil op de laatste voorlichting waar eindelijk de zo gewenst informatie werd gegeven, niet waren uitgenodigd ook eigenlijk niet een teken van de 'arrogantie van de macht'? Gewoon buitenspel gezet dus?

Waarom de sluiting niet een jaar uitgesteld zoals is voorgesteld? Dat had kosteloos gekund (de overheid vergoedt de extra kosten van een nevenvestiging voor 100%). Dan was het mogelijk geweest in alle rust met ouders, leden en dorpsgemeenschap alternatieven te overwegen en tot een consensus te komen.

 

Er is veel meer op te merken maar we laten het hierbij. Concluderend uit al het beschikbare materiaal kunnen we stellen dat het bestuur de school in Enumatil gaat sluiten, niet omdat het moest van de overheid maar omdat men het zelf wil, gedreven door het 'ideaal' van grote onderwijseenheden. En daarbij de ouders/leden door rommelen met informatie in die richting heeft gestuurd.
Maar hoe hebben de ouders en leden hier op gereageerd?

 

Wordt vervolgd



[1] GKv Kerkblad van het Noord dd 20-01-12 onder Kerknieuws: "Een opmerkelijke gegeven rond de reünie is het feit[!] dat juist in 2012 de basisschool de deuren gaat sluiten". Op de website van het LVGS meldde nieuwe voorzitter J. Westert het al vóór de jaarwisseling.

[2] De bedoeling van de fusie was dat de kinderen allemaal naar Zuidhorn zouden gaan. Maar naar verluidt zijn er nogal wat ouders die andere keuzen maken.

[3] In het gedenkboek 150 jaar gereformeerde kerk in Enumatil aangehaald door H. Schipper (nu onderwijsdirecteur van GSGPO/NoorderBasis) die hoofdverantwoordelijk is voor de sluiting van de school.

[4] Ongeveer 190 leerlingen.

[5] 6 december 2011.

[6] ND 17/12/11.

[7] Algemene vergadering.

[8] S.T. Bolt: De school niet van de ouders?, De Reformatie 3 juni 2000, en Te veel macht in te weinig handen, Nader Bekeken 5 mei 2002.