GS Meppel – Impressie 08 / GKv/NGK fusie Kampen 3

D.J. Bolt

20-01-18

In deze serie impressies hebben we de vorige keer ds. P. Niemeijer uitgebreid aan het woord gelaten over de situatie in de zestiger jaren toen zich een breuk voltrok in de GKv die leidde tot het ontstaan van de Nederlands Gereformeerde Kerken. Zijn brochure[1] eindigt met de conclusie

…hoe fel de discussies en uitlatingen over 'de kerk' wellicht ook geweest zijn, uiteindelijk voltrok zich de breuk in de jaren zestig op het punt van de concrete geldigheid van en de eerlijke binding aan de confessie.

Nu op de combi-synode in Kampen dd. 11-11-17 de twee kerkgroepen elkaar in de armen vielen is natuurlijk een belangwekkende vraag hoe het nu staat met die eerlijke binding aan de confessie. Of er enige verootmoediging was te bespeuren over de geconstateerde kerkzonden in die tijd. En ook helder werd aangegeven dat er sprake is van bekering en er dus dáárom nu weer gezamenlijk de weg achter Christus kan worden gegaan.

Was daar iets van te merken in de 7x7 toespraakjes die door bekende (kerkelijke) Nederlanders werden gehouden als inleiding op de synodefusiebesprekingen?

Vooral vanuit die insteek willen we de verhalen aandacht geven.

Toespraken

We geven van elke toespraak een korte samenvatting (de volledig tekst is te vinden click hier) en voegen daar onze 'bijgedachten' aan toe.

Tussen haakjes, zou het toevallig zijn dat er zeven verhalen van zeven minuten werden gepland? Zeven maal zeven, waar doet dat toch aan denken? Het is het aantal keren dat Christus gebiedt elkaar te vergeven…! [Update: een lezer attendeerde me er op dat Christus vraagt 70 maal 7 maal te vergeven! Inderdaad! Maar gelukkig hebben de organisatoren dat niet als voorbeeld genomen want dan zou de morgenvergadering danig zijn uitgelopen...].

Vergeven, een prachtige zaak. Maar als dat gebeurt is het wel nodig dat er ook concreet schuld wordt beleden. Over confessionele onverschilligheid, independentisme, hardheid, en dwalingen. Of kan er zo maar wat geroepen worden en is het daarmee klaar? Maar dan gaat het toch niet om echt en oprecht vergeven? Interesseerde het men eigenlijk nog wel wat er werkelijk in het verleden is gebeurd? En zelfs: zijn de confessionele misstanden van tóen, nú in onze moderne verlichte tijd niet meer van toepassing?

We zullen zien.

Toespraak ds. Willem van 't Spijker

Predikant CGKV (combikerk van CGK en GKv) te Hilversum

Samenvatting

Ds. Van 't Spijker (CGK, 59) spreekt op persoonlijke titel. Hij vindt de eenwording van GKv en NGK prachtig: een mooi en beloftevol proces, een hoopgevend getuigend teken!

Ds. W. van 't Spijker

Na de breuk in de jaren '60 ontstonden spoedig samenwerkende en samenwerkingsgemeenten van NGK en CGK: en nu al op 85 plaatsen in ons land, ook met de GKv. En dat groeit. Ook in het diaconaat, de zending en evangelisatie wordt goed samengewerkt. Tegelijk uit de predikant zijn frustraties over de zorgelijke negatieve beslissing van zijn kerken t.a.v. de beoogde gezamenlijke Gereformeerde Theologische Universiteit van CGK, GKv en NGK waarin de TUA en TUK zouden opgaan.
Voor hoop en heling van de scheuring van de GKv is er balsem, zoals een gezamenlijk Avondmaal zoals die gevierd zal worden deze dag, nodig. En als woorden tekort schieten kun je nog altijd spreken van Jezus' liefde.

Bijgedachten

De predikant spreekt op persoonlijke titel maar hij vertegenwoordigt een heel belangrijke stroming in de CGK[2]. En daarom moet zijn verhaal serieus worden genomen. We proberen het in breder perspectief te zetten tegen de achtergrond van de eerdere taxatie van de zestiger jaren door ds. Niemeijer. Dat lijkt gerechtvaardigd gezien de actuele ontwikkelingen in de CGK.

De CGK spelen graag het 'oliemannetje' in kerkelijke eenheid, m.n. in wat de 'gereformeerde gezindte' heet. Om het wat onsympathiek te duiden: deze kerken 'lonken' graag naar vele kanten: PKN/gereformeerde bond, Gereformeerde Gemeenten, Hersteld Hervormde Kerk, en ja, ook naar buiten verband/NGK. Als voorbeeld van dat laatste haalt Niemeijer ds. J.H. Velema (CGK, inmiddels overleden) aan die in de zestiger jaren zó oordeelde over de kwestie Van der Ziel:

'Een kerkenraad heeft bezwaren tegen zijn predikant. Hij tamboert niet genoeg op de doorgaan­de reformatie ... .'

Ds. Niemeijer zegt daarvan:

Wie het voorgaande heeft gelezen; kan weten welk een mis­tekening dit is. Maar het deed zijn werk, naar binnen naar buiten.

Die sympathie van de CGK voor 'buiten verband' is altijd gebleven. Nog in 2014 stelden de christelijke gereformeerden een leerstoel voor de NGK in aan de Theologische Universiteit te Apeldoorn met de naam drs. H. de Jong, de Nederlands gereformeerde Bijbelgeleerde met Schriftkritische opvattingen[3]. Een leerstoel die ze overigens na het GTU-debacle weer kwijt zullen raken.

Tegelijk bleef de GKv tientallen jaren afgeweerd met het argument dat er iets mis was met hun opvattingen over de toe-eigening van het heil. Maar toen ten langen leste daar toch voldoende overeenstemming over kwam en voorzichtig nauwer zou worden samengeleefd volgens het zgn. federatief groeimodel, brak de CGK opnieuw een verloving. De GKv kwam te dichtbij, de CGK-partner 'kon het niet (ver)dragen'.

In onze dagen probeerde het CGK-oliemannetje zijn pretentie opnieuw waar te maken met een gezamenlijke theologische universiteit, gedragen door CGK, GKv en NGK en een vleugje standalone PKN/gereformeerde bond. Maar toen puntje bij paaltje kwam goot het  'CGK-mannetje' geen olie maar strooide zand in de wielen van hun eigen voorstel[4].

Maar eigenlijk is de CGK ook alláng geen oliemannetje meer. We citeren een stukje uit een recensie van Chris Janse – voormalig hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblag. Hij

'vroeg zich in zijn recensie van De stille revolutie[5] af hoe het stond met de secularisatie in de gereformeerde gezindte en wees met name op de vrijgemaakten

‘die nu eenmaal historisch gezien het dichtst bij de Gereformeerde Kerken staan en dezelfde ''geloofsvanzelfsprekendheid'' kennen als de vorige generatie synodaal-gereformeerden. Juist in hun kring doen zich de laatste jaren, nog niet zozeer in leer, als wel in leven, allerlei veranderingen voor die bepaald geen verbetering zijn.’

Dit was een nieuwe ontwikkeling die gemarkeerd wordt door de verschijning van De stille revolutie. Tot die tijd waren onder de orthodoxen de christelijk-gereformeerden de groep waar het gebeurde: daar was men orthodox en discussieerde men over abortus, daar was zowel contact met de middenorthodoxie als met de oudgereformeerden, ze waren het oliemannetje onder de orthodoxen en toonden meer souplesse en variëteit dan andere geestverwanten kerken en groepen. Maar nu, in 1992, namen de altijd zo starre, ongenaakbare vrijgemaakten het stokje over en zakten de christelijk-gereformeerden na twee decennia in de kijker te hebben gestaan weer terug naar de orthodoxe middelmaat.[6]   

Genoeg hierover, terug naar de toespraak van ds. Van 't Spijker. We vragen ons af hoe deze prominente voorman van de CGK zulke lieve woorden kon spreken over een fusie waar zijn kerken eigenlijk niets van (zouden) moeten hebben. Wat gaat er achter die façade van de CGK toch allemaal schuil? Hoe kan het dat deze kerken de 'vrouw in het ambt' afwijzen, homoseksuele relaties verbieden, geen dans en drama in kerkdiensten toestaan (laatste synode) en tegelijk een van hun voormannen het samengaan van GKv en NGK waar al het genoemde niet of nauwelijks meer een probleem is, met een Heilig Avondmaal wil laten 'balsemen'? Heeft het te maken met een verzwakt confessioneel besef? Wat betekent het bijvoorbeeld als ds. Van 't Spijker op een forumavond met o.a. remonstranten ter gelegenheid van 400 jaar synode van Dordt verklaart dat

'belijdenissen als de Dordtse Leerregels tijdgebonden (zijn): ‘Ze  geven antwoorden op vragen die nog steeds actueel zijn, zoals: Hoe weet je zeker of je bij God hoort? Hoe kan je omgeving zien dat je christen bent? Je moet geen afgestofte antwoorden uit het verleden gebruiken om die vragen te beantwoorden, maar terug gaan naar de Schrift.’'[7]

Typische buitenverband-jargon uit de zestiger jaren van de vorige eeuw, om zo te zeggen.

En wie begrijpt nog dat de CGK op synodaal niveau nee blijft roepen tegen samengaan met GKv en NGK terwijl Van 't Spijker signaleert dat op het grondvlak al 85 van de 184 CGK-kerken ja-wij-van-ganser-harte samenwerken of samenwerkingsgemeenten hebben gevormd? Een ontwikkeling die voortdurend maar door blijft gaan[8]?

Is dit eigenlijk niet kerkelijke onwaarachtigheid ten top waarop uiteindelijk geen zegen kan rusten?[9]

Een bevindelijk geluid

Laten we nóg een belangrijke stroming in de CGK aan het woord laten, die (natuurlijk) niet was uitgenodigd op de Kamper combidag. Dan zie je ook iets van de zich ontwikkelende wanhoop die achter de voordeur van de CGK groeit. We doelen daarmee op de bevindelijke rechtervleugel van de CGK die zich schaart rond het blad Bewaar het Pand. We duiden deze groep kerken en predikanten

Ds. P. Roos

verder gemakshalve aan als BhP.

De invloed van de vergrijzende BhP-groep is hoewel tanend nog steeds groot. Jarenlang slaagde men er in een wezenlijke toenadering tot de GKv te blokkeren. Maar men signaleert nu natuurlijk óók de eerder aangehaalde sterk groeiende relaties tussen hun kerken en GKv en NGK, die De Wekker, het landelijk CGK-kerkblad, als geestelijke verbondenheid (!) typeert[10]. BhP aanschouwt met weerzin de activiteiten van het DOE-overleg (DOE = Deputaten Overleg Eenheid), een samenwerking van kerkelijke commissies uit CGK, GKv en NGK die zelfs nieuw kerkrecht voor de CGKVs ontwikkelden. En nu daarvoor met een nieuw model samenwerkingsovereenkomst[11] komen.

In een artikel onder de kop Samenwerking[12] lucht ds. P. Roos in Bewaar het Pand zijn 'zorgelijke' gevoelens over deze gang van zaken. Volgens hem is het

'niet verstandig om te denken dat dit samenwerkingstra­ject oplossingen biedt. Allereerst omdat in grote delen van onze kerken niet positief gedacht wordt over deze vorm van samenwerking. Ik mag met recht zelfs zeggen: tot op Syno­daal niveau toe. Verder ook omdat het moeilijk lijkt om als gemeente tegelijk te behoren tot twee kerkverbanden.'

Maar moedeloos verzucht hij: 'Ik besef ook dat het tij niet meer te keren is'. Tegenstand is 'een roepen in de woestijn'.

Maar dan komen er voor ons wonderlijke manoeuvres in zijn betoog waardoor we vol vragen schieten. Want ondanks alle moeiten die ds. Roos heeft

 'voel (ik) ook mee met gemeenten die echte eenheid ervaren met genoemde kerken (), lijkt het me ook niet verkeerd om samen te werken als men dat echt begeert. Maar men zal zich dan wel moeten houden aan hetgeen oorbaar en redelijk is binnen onze kerken. Ik bedoel het zo: als men wil blijven behoren tot de CGK, moet men wel blijven onderschrij­ven wat in onze kerken voor bondig geldt. Opvattingen die binnen de beide andere kerken gelden, gelden niet in onze kerken.'

We zouden dit zo graag eens uitgelegd zien. Wat is 'oorbaar en redelijk' binnen de CGK? Is dat iets naast of boven de gereformeerde belijdenis? De zgn. christelijke gereformeerde beginselen' bijvoorbeeld? En wat houden die precies in? En hoe kan in een samenwerkende kerk – lees een gefuseerde gemeente die alles samendoet – tegelijk alléén voor 'bondig' worden gehouden wat in de CKG 'oorbaar' is?

Ach, ds. Roos weet het eigenlijk ook zelf wel: er ontstaat zó wat hij noemt 'kortsluiting'. Als puntje bij paaltje komt dan zal

'onder aan de streep er dus gekozen worden: of Christelijk Gereformeerd blijven, of aansluiting elders zoeken. () De voor­keur moet liggen bij een blijven binnen onze gelederen, want wij zijn met elkaar CG. Maar dat kan alleen als men het been bijtrekt en weer helemaal binnen de boot van het eigen kerkverband blijft.'

Stevige taal waarvoor onze vrijgemaakte voorvaderen vroeger (en nog!) voor kerkisten werden uitgescholden. Maar wij kunnen het wel waarderen. Áls je als kerken ergens voor staat dan moet de rug recht worden gehouden ook al dienen er zich nog zoveel verleidelijke compromissen aan.

Maar dan!

Het betoog van ds. Roos neemt een heel onverwachte wending. 'Als de loop der dingen nu zo is en als dit allemaal blijft door­gaan' dan heeft hij een uitweg: een 'voor wat hoort wat' alternatief!:

'Als het independentisme werkelijk wil binnen gehaald zijn, moet dat dan ook naar

alle kanten gelden. Meer samenwerking dus ook aan de andere kant van het schip.

Dan zouden we ook eens ernstig kunnen denken over samenwerkingsgemeenten met bijvoorbeeld sommige gemeenten in de Gereformeerde Bond en de HHK.'

Zijn motieven:

'… we hebben de roeping de beide andere genoemde kerken [PKN/GB en HHK, djb] te zoeken en te dienen. Daar vraagt de nood der tijden om. Als het in de eigen gelederen soms moeilijker wordt, kan het een ver­kwikking zijn om anderen te ontmoeten als vrienden en metgezellen die de Heere vrezen.'

Ds. Roos ziet zelfs een nog mooier vergezicht:

'Maar het mooiste zou natuurlijk nog iets anders zijn, na­melijk dat we eenheid mogen nastreven met zowel de GKV en de NGK alsook met de PKN en de HHK. Op die manier zouden we boven deze patstelling uitkomen. Dat vraagt van ieder van ons bekering, van Vrijgemaakten zowel als van Bonders. Die noodzaak ligt er ook voor onze CG kerken. Daar zouden wij dan maar moeten beginnen. Terugkeren tot het teken van de Kerstprediking. De herders moesten goed letten op het teken van de echte en enige Zaligmaker, en dat was de kribbe.'

Mooie woorden, maar wat zijn dan die 'zonden' die om bekering vragen? En welke concrete daden passen daar dan bij? We weten uit de Schrift dat geloof zonder daden geen waar geloof is[13]. En geloof in een kerkelijke eenheid zonder kerkelijke gehoorzaamheid naar de gereformeerde belijdenissen is toch ook een dood 'eenheidsgeloof'? Hoe kun je independentisme (een dodelijk gevaar voor de eenheid van Christus' kerk dat zoveel kapot maakt, zie het verhaal van ds. P. Niemeijer!) aan de linkerkant verwerpen en aan de rechterkant toch aanváárden als dat tactisch uitkomt? Is hier eigenlijk niet sprake van een naakt kerkisme cq. een berekenende kerkpolitiek waarin de instandhouding van het eigen christelijke gereformeerde, tot op de bodem verdeelde, instituut belangrijker wordt gevonden dan concrete gehoorzaamheid aan Christus' gebod tot eenheid in waarheid[14]?

Tot slot

Deze 'bijgedachten' zijn veel langer uitgevallen dan oorspronkelijk bedoeld. En de toon zal ongetwijfeld hier en daar als scherp zijn ervaren. Maar het verdriet aan onze kant is oprecht en groot omdat het maar niet lukt dat oprechte orthodoxe gereformeerde christenen uit de verschillende kerken één in Christus en zijn Woord worden. We kennen verschillende christelijke gereformeerde broeders waar we zo graag weer één Avondmaalstafel mee zouden willen delen. Maar we zijn gezien het bovenstaande verhaal met deze daadwerkelijke en verantwoorde eenheid nog geen millimeter opgeschoten.

Naar onze overtuiging mist de CGK de boot van de ware gereformeerde oecumene. Die boot is niet die van ds. P. Roos waarin aan bakboordzijde GKv en NGK hangen en hij aan stuurboord probeert met PKN/gb en HHK het schip niet te laten kapseizen. Want dat schip loopt al vast voordat het van de kade probeert los te komen.

De GTU is het laatste bewijs daartoe.

Een vraag

Is het bovenstaande nu een typisch staaltje onbegrip van een vrijgemaakte 'kerkist'? Daarom is onze vraag of niet iemand van CGK-zijde (bijvoorbeeld ds. W. van 't Spijker, ds. P. Roos, of iemand anders) eens serieus willen ingaan op de zaken die hierboven uitgebreid aan de orde zijn gekomen. En proberen ons duidelijk te maken waarom de koers van de CGK confessioneel en voor het aangezicht van Heere verantwoord is. Graag stellen we daar ruimte voor beschikbaar op deze site.

Waarschuwing

Regelmatig vluchten broeders en zusters van de GKv naar een dichtbije CGK. Dat is menselijkerwijs goed te begrijpen. Maar we willen hen waarschuwen die op het punt staan deze keuze te maken. De bovengenoemde schets van de kerkelijke situatie in de CGK kan duidelijk maken dat deze keuze nauwelijks of niet verantwoord is. De problemen die in de GKv worden achtergelaten doemen spoedig weer op in de vloedgolf van onverantwoorde kerkelijke verbintenissen.

Antwoord

Is er iets te merken van bekering en verootmoediging over de kerkzonden van de zestiger jaren in de vorige eeuw, zoals door ds. Niemeijer aangewezen?, vroegen we ons af aan het begin van dit artikel.

Nee.

Wordt vervolgd