Signalen 60

R. Sollie-Sleijster

03-02-18

De schele dominee

Nader Bekeken – januari 2018

Bij de bevestiging van drie ouderlingen vroeg de schele dominee aan br. A: ‘Wat is daarop uw antwoord?’, waarop br. B ‘ja’ zei. De dominee zei tegen B: ‘Ik heb u toch niets gevraagd?’

Toen zei br. C: ‘Ik heb toch ook niets gezegd, dominee!’

Deze grap van ds. Roel Brands geeft uiting aan zijn gevoel van verbijstering na de breuk in de kerk van Oegstgeest en zijn schorsing door de kerkenraad van Valkenburg in de zestiger jaren.

Prof. Dr. Erik A. de Boer vervlecht in het boek De schele dominee deze gebeurtenissen met de landelijke ontwikkelingen binnen de GKv. Drs. Balten Pieter Hagens schrijft een kritische recensie.

De Open brief

De Open Brief speelde een grote rol. Ds. Brands, predikant van Oegstgeest en Valkenburg, ondertekende die (oktober 1966) en kwam daardoor in conflict met zijn kerkenraden. In Valkenburg werd de Open Brief compleet afgewezen. Oegstgeest was verdeeld. Een ouderling diende een bezwaar in bij de classis, die vervolgens de Open Brief veroordeelde. De classis vond echter dat het niet bewezen was dat ds. Brands de belijdenis discutabel stelde. Wel moest hij zijn handtekening terugnemen. De meerderheid van de kerkenraad wees deze uitspraak af en ging in beroep bij de particuliere synode. Twee ambtsdragers riepen de gemeente op tot doleantie (april 1967).

De Boer vraagt zich af hoe dit kon zonder aantoonbaar bezwaar tegen leer of leven van ds. Brands.

Binding

De classis achtte de diskwalificatie in de Open Brief van de kerkreformatie als ‘vrijmakingsgeloof’, dat religieus zeer gevaarlijk kan zijn (‘ideologie’), in tegenspraak met art. 28 en 29 NGB. De ‘verwarring stichtende onduidelijkheid’ of de grondslag van de GKv wel of niet samenvalt met de heilige algemene christelijke kerk vormde ook een reden om de handtekening terug te nemen.

Brands bleef echter weigeren en werd vervolgens door de kerkenraad van Valkenburg regulier geschorst (6 mei 1967). Hij ging in appel bij de classis: ‘Binding aan de ‘theorie’ die de vrijmaking met art. 28 NGB verbond, was voor hem even verwerpelijk als de binding(!) aan de leer van de veronderstelde wedergeboorte’.

De classis wees zijn verweer af, waarop deputaten PS advies werd gevraagd over zijn afzetting. Dat werd geweigerd, omdat alleen werd verwezen naar besluiten van kerkelijke instanties (GS Amersfoort-West 1967). De kerkenraad hief de schorsing op, maar desondanks legde Brands zijn ambt neer en sloot zich aan bij de synodale kerk in Oegstgeest.  Het deel van de gemeente dat hem steunde wilde niet zo ver gaan en vormde een vrije kerk (later NGK). Brands zag de weg openliggen voor hereniging met de synodale kerken vanwege hun brief aan de GS Amersfoort-West, waarin zij om vergeving hadden gevraagd voor hun aandeel in de ‘broedertwist’.

Kernpunt

Brands keerde zich niet slechts tegen een bepaalde hantering van art. 28 NGB, maar verzette zich tegen een verbinding tussen de Vrijmaking en artikel 28 (de roeping zich bij de kerk te voegen)

De verhouding tussen de gemeente van Valkenburg en de predikant was ernstig verstoord door Brands’ beschuldiging van het aanhangen van een ‘ideologie’. De kerkenraad zag deze beschuldiging als zonde tegen het negende gebod.

Onderzoek

Prof. De Boer denkt dat ds. Brands geholpen zou zijn geweest met een beroep naar een andere gemeente. Maar Hagens vraagt terecht of daar dan andere geboden gelden.

Het onderzoek van De Boer is niet altijd even nauwkeurig. Hagens wijst op onjuistheden en slordigheden bij het noemen van data en de daardoor ontstane onjuiste beeldvorming.

Het gehannes met deze data leidt bijvoorbeeld tot een complete verwarring bij een dubieus deel van het verhaal (een gesuggereerde relatie tussen de wraking van ds. Schoep, opsteller van de Open Brief, en de voorbereiding van de schorsing van ds. Brands). Hagens concludeert dan ook dat kennelijk niet alles even grondig gecontroleerd is.

De veroordeling van de Open Brief riep naast instemming ook verzet op. De Boer ziet hier vrijmakingsallergie voor tucht over ambtsdragers. Of dit zo is? Hagens wijst er in ieder geval op dat het ook een uiting van confessionele zwakte is.

De binding aan de belijdenis was immers in het geding.

NGK-proef met team dominees niet gelukt

ND 22/1/2018

De Commissie Loopbaanbeleid Predikanten en Kerkelijk Werkers rapporteerde aan de Landelijke Vergadering van de NGK dat de proef om deze mensen professioneel samen te laten werken was mislukt. In acht jaar tijd was geen vooruitgang geboekt.

De proef botste op de vrijblijvende cultuur van deze kerken. Vorig jaar meldde de Vertrouwens- en Adviescommissie al dat het beroepingswerk vastzat en dat er vaker conflicten ontstonden wanneer dominee en gemeente op elkaar uitgekeken raakten.  Het idee was om dominees elkaars zwakke plekken te laten ondersteunen, zodat de ene dominee bijv. in meerdere kerken catechisatie zou geven en de andere op meerdere plaatsen het pastoraat zou verzorgen.

Het bericht lokte teleurgestelde en emotionele reacties uit. Ouderling Jan Maris wees erop dat van de 85 predikanten er elk jaar wel één wordt losgemaakt. Dramatisch, want dan heb je over veertig jaar bijna de helft van de predikanten nog.

Ds. Jan uit de Bosch gaf geëmotioneerd aan dat de kerken de ongemakkelijke waarheid niet wilden zien. Ze zijn niet klaar voor de 21^ste eeuw: “ De kerk is vloeibaar geworden, we zijn opgeschoven van de leer naar het leven, van weten naar gevoel!” Jongeren kiezen volgens hem al jong voor of tegen Jezus, maar dan niet op basis van een preek of catechisatie, maar van een Opwekkingsconferentie of Athletes in Action. De predikant wil alsnog actie van de predikanten.

Commissievoorzitter Louwerse was het met hem eens en stelde voor om met het vrijgemaakte Steunpunt Kerkenwerk opnieuw naar het loopbaanbeleid te kijken en bijvoorbeeld een maximale termijn te bezien, waarin een dominee aan een gemeente is verbonden.

Rechter velt oordeel in kerkelijke zaak – Predikant had arbeidsovereenkomst

RD 12/1/2018

Het gerechtshof Arnhem-Nijmegen heeft zich inhoudelijk bemoeid met de gevolgde procedure bij het ontslag in 2008 van ds. Peter R. Gort (NGK Hattem). Eerdere zaken rond ontslag, losmaking of afzetting eindigden altijd in de conclusie dat door de scheiding van kerk en staat de kerken een zelfstandige bevoegdheid hebben (vgl. bijvoorbeeld de zaak rond de CGK predikant H.R.H.A. de Boer uit Zeewolde in 2012). De kerkorde van de NGK stelt dat er geen arbeidsovereenkomst bestaat tussen een predikant en zijn gemeente, maar volgens het hof was er wel sprake van een arbeidsovereenkomst. De beide partijen hebben een arbeidsrelatie met wederzijds vastgelegde rechten en plichten. Daarom was het ontslag van Gort ‘onredelijk’ en ‘onrechtmatig’ en moet de NGK Hattem hem een schadevergoeding betalen.

Advocaat mr. Teunis van Kooten gaf aan dat de uitspraak raakt aan de rechtspositie van predikanten binnen het overgrote deel van de kerken. Een uitspraak ‘van vérgaande betekenis, juist ook voor andere kerkverbanden die de Dordtse kerkorde of varianten daarvan als statuut hebben”.

Kennelijk is de kerkelijke rechtsgang naar het oordeel van het hof niet allesbeslissend en niet voldoende om de burgerlijke rechter op afstand te houden.

Gezamenlijke diensten CGK en GKv Steenwijk stoppen

ND 20/1/2018

De beide predikanten van de CGK en en GKv in Steenwijk merkten een afnemend draagvlak voor de gezamenlijke diensten. Ds. Harry Offereins (GKv) meldt dat de diensten waren bedoeld om de eenheid tussen beide kerken te bevorderen, maar het werkte averechts. De samenwerking werd juist belemmerd en zo bleef alleen de resetknop over. Stoppen dus.

De cultuurverschillen bleken vooral in de manier van preken, aldus ds. Koen Jonkman (CGK), al is het lastig uitleggen waar dat precies in zit.

Daarbij komen de ontwikkelingen binnen de GKv, zoals het synodebesluit dat vrouwen ook diaken, ouderling en dominee mogen worden. En de CGK in Steenwijk is iets traditioneler en meer behoudend dan de GKv aldaar. Jonkman geeft aan dat de twee gemeenten elkaar blijven erkennen als kerk van Christus en elkaar zullen blijven proberen te vinden.