Printen

De kerk en de rechtvaardigmaking

 

Dr. Wes Bredenhof

17-02-18

 

Dit is alweer het zesde deel van een serie beroemde citaten uit de kerkgeschiedenis. We kijken naar wie welbekende woorden heeft gezegd, wat de context is en of het Schriftuurlijk is.

 

“De kerk staat of valt met de leer van de rechtvaardigmaking”.

 

Dit gezegde wordt vaak aan Martin Luther toegeschreven.  Bekend is dat Luther zonder meer achter het centrale belang van de rechtvaardigmaking stond. Maar dat deden andere hervormers ook. Van Calvijn is bekend dat hij in zijn Institutie bijvoorbeeld benadrukt dat  “rechtvaardigmaking het voornaamste scharnier is waarom religie draait” (Institutie 3.11.1).

Echter de hedendaagse exacte verwoording van het citaat komt niet van Luther, noch van Calvijn. In plaats daarvan zijn deze woorden, voor zover mij bekend, afkomstig van een latere theoloog uit Duitsland: Johann Heinrich Alsted (1588-1638). In zijn Theologia Scholastica Didacta schreef Alsted:

 

“Van het artikel over de rechtvaardigmaking wordt gezegd dat de kerk met dit artikel staat of valt”.

 

Het feit dat hij schreef “wordt gezegd”, betekent blijkbaar dat hij geen nieuw aforisme (pakkende spreuk) vastlegde, maar alleen maar een al bekende uitdrukking herhaalde en toelichtte.

 

Om te begrijpen waarom Alsted en andere theologen zulke claims naar voren brachten, is het essentieel de basis van deze leer opnieuw te bekijken. Eenvoudig gezegd is rechtvaardigmaking de verklaring dat een zondaar rechtvaardig is. Deze verklaring wordt uitsluitend afgelegd op basis van de toegerekende passieve en actieve gehoorzaamheid van Christus. Met andere woorden, het is alleen omdat het werk van Christus aan het kruis (passieve gehoorzaamheid) en zijn volmaakte leven in wetsgetrouwheid (actieve gehoorzaamheid) aan de zondaar worden toegerekend. Geloof dat rust in en vertrouwt op Christus is het enige middel waardoor wij deze geweldige schat ontvangen.

Wat uit deze verklaring van rechtvaardigmaking volgt is een veranderde verhouding met God: niet langer is onze verhouding tot Hem als tot een Rechter met wie wij in vijandschap leven. Nee, nu verhouden wij ons tot Hem als tot onze Vader met wie we een relatie hebben van diepe toegenegenheid, als van een kind tot zijn Vader. Die mooie relatie is fundamenteel voor het leven van de Christen.

 

Hier willen we graag nog wat meer over zeggen. We belijden niet dat rechtvaardigmaking op zichzelf het Evangelie is. En ook geloven we niet dat de leer van de rechtvaardigmaking uitputtend de goedheid van het goede nieuws bevat. In de Heidelberger Catechismus handhaven de Gereformeerde kerken dat de Apostolische Geloofsbelijdenis samenvat “al wat ons in het Evangelie beloofd wordt” (vraag en antwoord 22). Dat is blijkbaar veel meer dan rechtvaardigmaking.

Het Evangelie belooft ons wel rechtvaardigheid in Christus om zo met de vloek van de zonde af te rekenen, maar het belooft ons ook de heiligmakende aanwezigheid van de Heilige Geest om met de kracht van de zonde af te rekenen – en nog veel meer. Niettemin is rechtvaardigmaking het centrale facet van de evangeliediamant. Zij is van het hoogste belang. Zonder rechtvaardigmaking is verder niets van het Evangelie van enige waarde voor ons. Nogmaals, dit is vanwege het relationele belang ervan. Los van een gemeenschapsrelatie met God verkeren wij nog steeds onder de dodelijke vloek.

 

Is het Schriftuurlijk om te zeggen “de kerk staat of valt met de rechtvaardigmaking”?

Om dat te beantwoorden moeten we naar de Galaten kijken. In de oorspronkelijke context van de Galaten verkondigde het Judaïsme een boodschap die de grote noodzaak tot rechtvaardigmaking in Jezus Christus omvatte. Het probleem was dat zij er aan toevoegden dat de zondaar zèlf rechtvaardige daden moest doen en zich daarbij ook aan Joodse ceremoniële voorschriften zoals de besnijdenis moest houden. Daardoor was het niet Christus alléén als het fundament voor onze verhouding met God. De Heilige Geest heeft via Paulus hierop geantwoord:

 

“Ik verwonder mij erover dat u zich zo snel afwendt van Hem Die u in de genade van Christus geroepen heeft, naar een ander evangelie, terwijl er geen ander is; al zijn er ook sommigen die u in verwarring brengen en het Evangelie van Christus willen verdraaien. Maar zelfs als wij, of een engel uit de hemel, u een evangelie zouden verkondigen, anders dan wat wij u verkondigd hebben, die zij vervloekt.” (HSV - Galaten 1:6-9)

 

Dat zijn machtige woorden! Als een ander evangelie wordt verkondigd, moet de prediker naar de hel gaan. Als een ander evangelie wordt ontvangen, zal de ontvanger naar de hel gaan. Staan of vallen is inderdaad wat in het geding is. Een kerk die de rechtvaardigmaking niet op de juiste wijze ontvangt, loopt gevaar in de diepten van de hel te vallen. De andere kant van de medaille is dat de kerk die het bijbelse Evangelie ontvangt, met inbegrip van een juist verstaan van onze rechtvaardigmaking voor God, vast zal staan.

 

In mijn pastorale praktijk viel het mij op dat veel gereformeerde gelovigen rechtvaardigmaking vaak amper begrijpen. Er bestaat brede onbekendheid met de essentiële rol van de actieve gehoorzaamheid van Christus. Mij kwam een lesboek voor belijdeniscatechisanten onder ogen (van een gereformeerde uitgever), waarin de onjuiste opvatting wordt uitgedragen dat rechtvaardigmaking meer een levenslang proces is dan een gebeurtenis. Dit is een opvatting die van oudsher eerder in het rooms katholicisme wordt gevonden dan in de gereformeerde theologie.

Ik heb talloze gelovigen over rechtvaardigmaking horen spreken alsof God bezig is ons rechtvaardig te maken. Zij gaan daarbij voorbij aan de cruciale visie van rechtvaardigmaking als een verklaring van het gerechtshof. De algemene misvatting bestaat dat rechtvaardigmaking alleen maar een verklaring van onschuld is en niet ook één van rechtvaardigheid. Er bestaan mensen die nog steeds geloven dat wij als Christenen ons tot God verhouden als tot onze Rechter en die Hem niet zien als onze liefhebbende Vader. Er zijn mensen in onze kerken die beweren dat Christenen geen zondaren zijn, maar enkel heiligen en die zich het Bijbelse concept van toerekening niet eigen maken.

De lijst zou nog veel langer gemaakt kunnen worden. Als rechtvaardigmaking echt de leer is waardoor de kerk staat of valt, dan zien we overduidelijk dat predikanten en andere kerkelijke leiders er maar beter aan doen hier onderwijs over te geven. Ik zal er van mijn kant opnieuw alles aan doen om de kerk die ik dien aan deze leer te laten vasthouden.

 

 

Dr. Wes Bredenhof is predikant van de Free Reformed Church te Launceston, Tasmanië, Australië.

Via YINKAHDINAY 6-2-2018 (internetblog)

 

Vertaling: R. Sollie-Sleijster