Kerk en kansel 2
D.J. Bolt
12-01-19
"
Ik ga weer naar de kerk waar ik van hou. Het voelt hier als thuis. Je kent de mitsen en de maren, de predikanten en de liggingen, het is heel vertrouwd", aldus mevr. C. te Zwolle. Sinds zes jaar woont zij daar en is er lid van de Christelijke Gereformeerde Kerk, waarin zij is gedoopt en opgegroeid.
Haar kerkbesef zit diep, van huis uit meegekregen. In haar jeugd kwam ze slechts met één kerk in aanraking, de CGK. Toch raakte de boodschap haar niet. Kerk en geloof hadden voor haar geen betekenis.
Nadat ze als student een dienst in de Evangelisch-Lutherse kerk te Amsterdam had bijgewoond met als voorganger een CGK-dominee, werd ze overtuigd dat ze de kerk toch hard nodig had om haar geloof te voeden en haar relatie met God te verdiepen.
Maar mevr. C, koos niet voor de Christelijke Gereformeerde Kerk. O.a. omdat deze kerk haar huwelijk met een man zonder kerkelijke achtergrond niet wilde 'bekrachtigen in de kerk'. Daarom werd ze lid van een PKN/Gereformeerde Kerk.
Na verloop van tijd vertrok ze naar Dordrecht, bleef protestants maar bezocht ook regelmatig diensten van de CGK daar. "Het is, denk ik, je nestgeur", verklaart ze lachend. "Het zit ergens diep vanbinnen, het laat je niet los".
Ze verhuisde, opnieuw getrouwd, naar Emmen. Maar inhoud van de diensten daar veranderde van karakter en daardoor vervreemdde ze van de kerk. Opnieuw kwam de CGK in beeld en liet ze zich 'overschrijven naar dit kerkgenootschap'. Ze herkende zich weer in de boodschap, beleving en levenswijze. "Het gaat er niet om dat je op zondag in de kerk zit," vindt mevr. C, "maar dat je leven getuigt van Christus. Dat is voor mij levensheiliging. En dat geldt voor alle dagen van de week."
In de nieuwe woonplaats Genemuiden ontdekten ze dat de plaatselijke verschillen binnen de CGK groot zijn, en dat een behoudende gemeente hen 'niet meer paste'. Opnieuw werd gekozen voor de PKN/Gereformeerde Kerk. Het hart van het evangelie klonk er, de liedkeuze en Bijbelvertaling spraken aan en kwamen overeen met de persoonlijke geloofsbeleving en levensvisie. "Een goede keuze voor die tijd en in die omgeving, maar niet bindend voor altijd." Daarvoor zat de CGK te diep verankerd in haar denken.
Zo voelt ze zich al zes jaar als een vis in het water van CGK Zwolle. Thuis in 'haar kerk'. "Voor mij is de wisselwerking belangrijk, die ontstaat tussen kerk, je dagelijks leven en de plek die je vanuit die verantwoordelijkheid inneemt in de maatschappij. Zwolle groeit tegen de klippen op. De mensen komen overal vandaan. Nieuwkomers moeten een introductiecursus volgen. "Een beetje kerkbesef is belangrijk."
De ruimte die mevr. C. binnen de CGK Zwolle ervaart, past haar. De diversiteit in diensten sluit aan bij de verscheidenheid in wensen en behoeften van mensen. "De inhoud van de preek is in alle drie de diensten hetzelfde, het verschil zit vooral in de vormgeving en de liedkeuze. Ondanks de persoonlijke voorkeuren wordt de eenheid gediend".
"Juist dat is karakteristiek voor de Christelijke Gereformeerde Kerk. Er is veel ruimte om anders te denken, zonder dat het afbreuk doet aan het evangelie van de opgestane Jezus Christus en de genade. Maar voor we het weten nemen we elkaar de maat in het geloof terwijl het allemaal bijkomstigheden zijn waarover we verschillend denken, zoals kleding- en liedkeuze, Bijbelvertaling." Zo kan ze zich ook volledig vinden in het gedachtengoed van de Zwolse kerk over homoseksualiteit. "Homoseksualiteit komt heel dichtbij. Als dit in je gezin voorkomt, blijft dat kind er toch ook bij horen? Als kerk vormen we met elkaar eveneens een gezin. We hoeven niet op de rechterstoel van God te zitten. Ook is de ene zonde volgens mij niet erger dan de andere." Maar ondanks de verschillende overtuigingen hoeft ook dit onderwerp wat haar betreft geen splijtzwam te zijn. "We zijn allemaal één in Christus, daar moeten we ons aan vasthouden.
"
Bovenstaand interview stond (uitgebreider) in het kerkblad van de CGK, De Wekker (26-10-18). Het weerspiegelt het denken van de moderne 'grefo' over de kerk. Hoofdkenmerk daarvan is dat de kerk 'mij goed moet voelen en tegemoet moet komen aan mijn wensen'. En dat er voor eigen denken voluit ruimte is. En vooral: fundamentele verschillen kunnen gemakkelijk geneutraliseerd worden met 'we zijn toch een in Christus'?
Zomaar een herkenbaar verhaal, uit het leven gegrepen. Het laat zien dat onder kerkbesef vooral herkennen van 'nestgeur' wordt verstaan. 'Kerkverlating maakt ons ook pijnlijk bewust van de versnippering van het Lichaam van Christus in allerlei kerken en kerkjes. Ieder heeft haar eigen nestgeur, cultuur en gewoonten', zegt ds. J. Groenleer (CGK Leiden, De Wekker 09-11-18).
Precies, niet de leer maar de sfeer is bepalend. Zou dat niet mede verklaren de vele duizendtallen die de kerken in- en uitstromen?
We vragen ons ook af of dit soort interviewverhalen zonder enig kritisch commentaar juist dat non-confessioneel denken van jongeren niet aanwakkert. Ook veel ouderen blijken er niet immuun voor te zijn.
Hoe anders belijden wij in de gereformeerde confessies over de kerk!
Kerkelijke identiteit
Nauw verbonden met kerkbesef is de vraag naar de identiteit van de kerk. Wie zijn we als kerken eigenlijk, waar staan we voor? Die vraag wordt regelmatig gesteld. Is het wel zo nodig een eigen appartement te hebben in de kerkflat? En, waarom zouden we ons (nog) druk maken om kerkgrenzen? Als we toch maar 'een zijn in Christus', als we 'Christus en die gekruisigd' belijden, dan is het toch goed? Of wat agressiever: 'Wie ben jij dat jij je een oordeel over mijn kerkgenootschap aanmatigt?' Ieder leest toch de Bijbel met een eigen bril op?
Bouwvallige kerkmuren
De kerkmuren worden steeds 'brozer', concludeert ND-journalist Gerard ter Horst in een kerknieuwsanalyse eind vorig jaar. Dat is vooral zichtbaar in de wijze waarop de afgescheiden gereformeerde kerken en de Protestantse Kerk met elkaar omgaan. Hij noemt een aantal voorbeelden:
We lazen in de GKv-kerkbode van het Noorden dat dr. H.J.C.C.J. Wilschut (PKN) afgelopen maand een dienst in GKv Veendam-Wildervank leidde. Opmerkelijk, want deze predikant ging om principiële redenen nog niet zolang geleden over van GKv naar PKN, click voor een discussie met hem op deze site hier, hier en hier.
Maar eigenlijk is dit voorgaan ook weer niet zo verbazingwekkend gezien zijn credo 'Waar het Woord is daar is de kerk'. Daarmee wordt de dominee immers een soort wandelende ware kerk? Kerkgrenzen zijn dan onbelangrijk: de dominee neemt in eigen persoon zijn kerk mee.
Trouwens, in een dorp verder - Stadskanaal - zijn PKN, CGK en GKv al sinds 2012(!) nauw met elkaar verbonden.
CGK
Zoals we de vorige keer hebben gezien is deze 'perforatie van kerkgrenzen' ook op grote schaal de praktijk in de CGK. Een markant voorbeeld daarvan is christelijke gereformeerde ds. J.D. van 't Zandt te Sneek (CGK/GKv) die een beroep aannam van de protestantse gemeente in Curaçao.
De christelijke gereformeerde 'Bekende Nederlander' Andries Knevel gaat al jaren in het hele land voor in allerlei gemeenten, ook die bepaald niet gereformeerd zijn (b.v. Vrije Baptisten in Drachten).
En wat voor indruk zou de promotie aan de TU in Apeldoorn van ds. Adriana van Harten-Tip (Voortgezette Gereformeerde Kerken) in dit kader op de gemiddelde kerkganger maken (20-11-18)?
Al deze voorvallen en signalen kunnen niet los gezien worden van en hebben te maken met ontwikkelingen op hoog kerkelijk niveau. Zo doet de PKN verwoede pogingen om de afgescheiden kerken weer onder haar dak te verzamelen en speelt daarbij handig in op het veranderde kerkbesef. Met het door haar geïnitieerde 'vijfkerkenoverleg' (PKN, GKv, CGK, NGK en VGKN) probeert ze op lokaal niveau ruimte te krijgen om elkaars leden, gastleden en dominees te aanvaarden, mits dat wederzijds(!) vorm krijgt. Wilschut is daarvan een vooroplopend voorbeeld.
En al jaren maakt de PKN/gereformeerde-bonder ds. De Fijter zich druk met zijn 'Nationale Synode om zo 'een bond van kerken' te stichten.
Circulation of saints
Moeten we ook maar niet aan die moderne postmoderne gevoelskerkcultuur toegeven? Ons niet bekommeren om stuivertje wisselen tussen 'kerken en kerkjes'? Zoals hoofdredacteur mevr. E. de Hek van het GKv/NGK blad Onderweg (13-10-18) reflecteerde op de constatering dat 'mensen steeds makkelijker overstappen naar een ander kerkverband'. Of om het modern te zeggen, deelnemen aan de circulation of the saints:
'Dat veel tieners niet weten welk naambordje op hun kerkgebouw staat, zal weinigen verbazen. Maar dat ook onder oudere generaties () trouw aan een kerkgenootschap steeds vaker een fluïde [vloeiend] karakter heeft, lijkt nog wat minder ingedaald.
Daar kun je kritisch en waarschijnlijk soms zelfs terecht kanttekeningen bij plaatsen. Het zijn echter de tijden niet meer voor te veel tegengas, denk ik – wat leverde dat tot nu toe op? In de speeltuin [waar haar gesprek met twee anderen plaatsvond] herkenden we alle drie de pijn van het afscheid, net als de miskenning die het vertrek soms bracht. Zwaai je naar een nader kerkelijk huis vertrekkende saint vooral gunnend en blijmoedig uit, denk ik sindsdien regelmatig. We komen elkaar later vast weer tegen.'
Het De Wekkerinterview vormt een treffende illustratie bij en vervulling van haar laatste profetie. Ja, het doet wat pijn, maar maak je verder niet zo druk over, is het parool.
We zeggen er hartgrondig nee tegen.
Tot slot
We hebben geprobeerd iets van het kerkelijk klimaat te schetsen waarin ook wij de dampen opsnuiven die ongetwijfeld ons denken beïnvloeden. Het is nodig dat we heldere antwoorden hebben op de geestelijke druk die we kunnen ervaren. Daar willen we de volgende keer aandacht aan geven en, in de lijn van deze serie daarbij vooral de ontwikkelingen in de CGK betrekken. Naar onze overtuiging staan deze kerken op een kruispunt. Wil 'de nestgeur' daar gereformeerd blijven ruiken dan ontkomen deze kerken niet aan beslissende besluiten.
Wordt vervolgd