Printen

Over een gereformeerde theologische school in Kalimantan-Barat

 

Rien Hoving & Wilbert Heeringa

11-09-19

 

Inleiding

 

Op 4 april 2019 vertrokken we vanaf het Groningen centraal station richting Schiphol om vandaar verder te reizen naar Kalimantan Barat, Indonesië. Daar zouden we de theologische school ‘Sekolah Theologica Tinggi Reformasi’ (STTR) van de Gereformeerde Kerken in Indonesië (GGRI) bezoeken. Na een overstap van Jakarta naar Pontianak arriveerde we de volgende middag op Kalimantan-Barat waar we werden opgewacht door ds. Gunnink, inmiddels had hij alweer drie weken lesgegeven als gastdocent aan de STTR. Samen reisden we per auto verder van Pontianak naar Sentagi. Met de airconditioning op de maximale stand, passeerden we kort na het middaguur de evenaar. Aan het eind van de middag, na een reis van ongeveer 32 uren sinds ons vertrek uit Groningen, arriveerden we bij de campus van de STTR, de plaats waar ds. Gunnink van 1975 t/m 1983 met zijn gezin heeft gewerkt en wij nu tien dagen mochten verblijven. Daar werden we gastvrij onthaald en al snel zaten we aan onze eerste bord rijst, waarna nog velen zouden volgen.

 

Het schoolgebouw van de STTR
 

Opdracht

 

De volgende dag konden we direct aan de slag om in opdracht van de kerkenraad van DGK Groningen de kwaliteit en schriftuurlijkheid van de theologische opleiding aan de STTR te onderzoeken en een beeld te krijgen van de gereformeerde kerken op Kalimantan-Barat. Deze opdracht volgde naar aanleiding van een brief van de STTR met daarin een verzoek om financiële steun voor het aantrekken van drie nieuwe docenten met een masteropleiding in de theologie. Dat is nodig omdat de school anders niet geaccrediteerd zal worden door de Indonesische overheid en mogelijk haar deuren moet sluiten.


Uitvoering

 

Gedurende ons verblijf wilden we graag zoveel mogelijk mensen spreken die nauw betrokken zijn bij STTR. Ook wilden we graag een aantal kerkdiensten bijwonen om een beeld te krijgen van de GGRI. Aan het einde van ons verblijf konden we met tevredenheid terugkijken op een intensieve week waarin we - door de vele gesprekken met docenten, studenten, predikanten en ouderlingen en het bijwonen van een viertal kerkdiensten en verschillende vergaderingen - een indruk hebben gekregen van de STTR en GGRI, met dank aan ds. Gunnink die ons in alles veel heeft geholpen en zich de hele week beschikbaar had gesteld als tolk. En dan merk je hoe belangrijk het is dat er iemand bij is, die door de jaren heen een vertrouwensband heeft opgebouwd met de mensen daar. Daardoor konden zij ons veel vertellen over de STTR en de GGRI, en ook zaken benoemen die daar minder goed gaan. Voor ds. Gunnink was het een dubbel-intensieve periode omdat hij vanwege het tolken alle gesprekken in feite twee keer moest voeren. En ja, als de tolk aan het einde van de week steeds vaker Indonesische tegen je begint te praten, dan moet je concluderen dat het mooi is geweest. Ds. Gunnink, vanaf deze plaats nogmaals hartelijk dank voor het vele werk dat u heeft gedaan en al uw hulp bij de uitvoering van dit onderzoek.

Na terugkomst in Nederland is er een uitgebreid rapport geschreven met daarin alle bevindingen en een drietal aanbevelingen voor de kerkenraad. Hieronder volgt een beknopte weergave daarvan. Voor het hele rapport verwijzen we u graag door naar de website van DGK Groningen.

 

STTR

 

Met betrekking tot de schriftuurlijkheid van de opleiding hebben we de indruk gekregen dat de docenten van de STTR zich willen onderwerpen aan Gods Woord en daarnaar willen leven. Een docent noemde dat alleen Christus de weg van ons heil is.

 

Docent Anderius Bantan met zijn gezin

 

Als het gaat om de schepping wordt aan de STTR geleerd dat God hemel en aarde gemaakt heeft in zes dagen en dat Hij op de 7e dag ruste van al Zijn werk. Waarom? Omdat het zo in de Bijbel staat. Weer een ander noemde dat kinderen gedoopt behoren te worden omdat zij horen bij het Verbond. De hele man-vrouw discussie, die al jaren woedt binnen de GKV, houdt de docenten van de STTR niet bezig, die leeft daar niet. Bij het horen erover zei een docent dat de GKV hem in verwarring brengt. De Heere is daar toch heel duidelijk over? Het zal dan ook niet gebeuren dat het regeerambt binnen de GGRI zal worden opengesteld voor vrouwen. Hoewel vrouwen gelijkwaardig zijn aan mannen, zijn mannen en vrouwen immers niet gelijk en hebben zij van de Heere andere verantwoordelijkheden gekregen binnen Zijn kerk. Vrouwen kunnen bijvoorbeeld wel lesgeven aan de STTR. Over de zogenaamde nieuwe hermeneutiek binnen de GKV zegt één docent dat Gods Woord zich nooit aangepast aan de heersende cultuur omdat Die altijd radicaal ingaat tegen de cultuur van mensen.  

De school biedt voor zover wij dat kunnen beoordelen een heel compleet lesprogramma. Met betrekking tot de kwaliteit van de opleiding denken we dat die voldoende is. Als de studenten willen afstuderen dan kunnen ze dat namelijk alleen doen aan een dependance van SETIA (daar komen we later op terug) in Ngabang waar alle studenten tot op heden in één keer zijn  geslaagd voor hun eindexamens.


Studenten

 

Studenten kunnen aan de STTR een opleiding tot predikant of leraar volgen. Momenteel studeren er 41 studenten aan de STTR waarvan zeven de predikantenopleiding volgen. Voor die laatstgenoemden geldt dat ze nu al weten dat zij straks voor een enorme uitdaging komen te staan. Zij zullen namelijk, net als alle andere predikanten binnen de GGRI, naast hun werk binnen de kerken, op een andere manier zich in het levensonderhoud voorzien. Voor alle huidige predikanten geldt namelijk dat zij niet kunnen leven van de Woordbediening alleen en hun geld vaak verdienen in de landbouw met het tappen van rubber, verbouwen van rijst, peper etc. Desondanks willen de studenten graag predikant worden, zij weten zich geroepen door de Heere. En dan is het mooi dat er op moeilijke momenten oudere predikanten zijn die de jonge studenten bemoedigen om toch door te gaan.

 

Een aantal studenten van de STTR

 

De meeste studenten studeren in de ochtend vanaf half acht tot ongeveer twaalf uur, daarna gaan ze aan het werk om geld te verdienen voor hun levensonderhoud.

 

Bibliotheek

De studenten kunnen tijdens hun studie gebruikmaken van de bibliotheek van de STTR. Het aanbod van studiemateriaal is echter zeer gering, eigenlijk is de bibliotheek dringend aan vernieuwing toe. Een probleem is alleen dat het aanbod van gereformeerd studiemateriaal in het Indonesisch zeer beperkt is en dat de meeste studenten geen Engels kunnen lezen. Het studiemateriaal dat zij op dit moment gebruiken is veelal door LITINDO in het Indonesisch vertaald.

 

GGRI

 

Momenteel bestaat de GGRI uit 31 gemeenten waarvan 17 zijn geïnstitueerd, de 14 andere zijn op dit moment evangelisatieposten. In totaal heeft het kerkverband negen eigen predikanten. Daarom gaan tijdens de erediensten op zondag niet alleen predikanten voor maar ook ouderlingen en studenten van de STTR. Een aantal predikanten zijn al meer dan twintig of dertig jaar verbonden aan dezelfde gemeente en hebben ooit zelf - na bekeerd te zijn vanuit het animisme - aan de voorloper van de STTR gestudeerd.

 

De gemeente van Magmagan

 

Het animisme is een religie waarin de natuur, geesten en voorouderverering centraal staan. Een animist geloof in het bestaan van goede en kwade geesten. Die geesten kunnen huizen in onder meer bomen, dieren en gebruiksvoorwerpen. De geesten moeten goed gestemd worden door ze offers te brengen, het houden van rituelen, rituele dansen en het houden van taboeregels. Één predikant is begonnen in een gemeente en vandaaruit mocht hij een zestal andere stichten. Vanwege het grote gebrek aan predikanten hanteert men binnen de kerken een preekrooster zodat op zondag in alle erediensten over dezelfde tekst gepreekt wordt. Zodoende kunnen de predikanten de studenten en ouderlingen helpen bij de voorbereiding van de preek. Volgens dat rooster wordt er behalve uit de oud- en nieuwtestamentische Bijbelboeken, ook gepreekt vanuit de Heidelbergse Catechismus en Nederlandse Geloofsbelijdenis.

 

De gemeente van Tubang Raeng

 

De predikanten die we hebben gesproken hebben allemaal genoemd dat zij over het algemeen goed geholpen worden door de ouderlingen en diakenen, maar er zijn ook een aantal die hun ambt niet trouw vervullen. Verder zijn er gemeenteleden die wel trouw zijn in hun dienst aan God en anderen die dat niet zijn. Verschillende predikanten vertelden dat zij - op het moment van spreken - de tucht bedienden aan ontrouwe kerkleden; die mogen vanwege hun gedrag niet deelnemen aan de viering van het Heilig Avondmaal.

Wat tijdens de gesprekken ook meermaals ter sprake is gekomen was de huisgodsdienstoefening. Docenten, predikanten en ouderlingen vertelden dat er maar een handvol gemeenteleden is die thuis elke dag trouw uit de Bijbel leest en hun kinderen vertelt over de Heere. Dat zien zij als een groot probleem omdat de geestelijke opvoeding volgens hen in eerste instantie de verantwoordelijkheid is van de ouders. Ouders moeten daarom hun verantwoordelijkheid nemen en daarin meer discipline tonen.

 

Toekomst

 

Op dit moment hangt er zoals eerder gezegd een dreiging van sluiting door de Indonesische overheid boven de STTR. Zolang de school geen extra master-docenten heeft aangetrokken, blijft de school haar illegale status behouden. En sluiting van de STTR zal volgens de predikanten en docenten dramatisch zijn voor de kerken om tenminste twee redenen. In de eerste plaats omdat er binnen Indonesië wel veel theologische opleidingen zijn, maar weinig echt gereformeerd. Zelfs van SETIA, een theologische opleiding met een hoofdvestiging in Jakarta en twintig nevenvestigingen verspreidt door heel het land, die voorheen bekend stond als gereformeerd, vragen de docenten zich af of die tegenwoordig nog wel gereformeerd genoemd kan worden. De docenten zullen beginnende studenten daarom afraden om meteen naar SETIA te gaan om daar een predikantenopleiding te volgen. Alleen voor studenten die zich al verder hebben ontwikkeld, zou het verantwoord zijn om daar een master-opleiding te volgen.

In de tweede plaats omdat het sluiten van de STTR tot gevolg heeft dat kennis van de Schrift niet meer via de STTR de GGRI in kan stromen, met alle gevolgen van dien.

Al sinds jaar en dag financiert de Indonesië Mission | Verre Naaste de school voor het grootste deel, de rest wordt gefinancierd vanuit de GGRI. Het aantrekken van de drie extra docenten wordt echter niet gefinancierd door de Indonesië Mission. Daarom heeft DGK Groningen besloten dat deel van zijn rekening te nemen. Uiteindelijk hoopt de GGRI dat de theologische opleiding enkel vanuit de kerken gefinancierd zal worden, maar voor nu komt dat nog veel te vroeg. Er zijn gemeenten die meer willen collecteren voor de school maar er zijn ook gemeenten die dat niet kunnen. Kortgezegd wil men de STTR uit noodzaak behouden voor de kerken maar is de toekomst op dit moment erg onzeker.

 

Presentatie

 

Op 4 juni jongsteleden is het rapport aan de kerkenraad gepresenteerd en op 27 juni aan de gemeente. Op basis van alle bevindingen zijn we ervan overtuigd geraakt dat de STTR met alle vrijmoedigheid gesteund kan worden. Ook menen we dat steun noodzakelijk is voor het voorbestaan van de STTR. Daarom hebben we de kerkenraad gevraagd om iedere aanvraag van de STTR om financiële steun die tot doel heeft om het voortbestaan van de STTR te garanderen in alle ernst te overwegen.

 

Nu is het zo dat op dit momenteel de school voor het grootste deel gesubsidiëerd wordt door Indonesië Mission | Verre Naasten. Het leek ons daarom goed dat de kerkenraad contact opneemt met Indonesië Mission | Verre Naasten en helder communiceert dat DGK Groningen aanvullende steun hoopt te verlenen, namelijk de bekostiging van drie master-docenten.

 

Het leek ons ook goed dat de kerkenraad de  Australische kerken over de situatie informeert.  Immers, Australië is een buurland van Indonesië en ligt geografisch gezien veel dichterbij dan Nederland. Daarom ligt de taak om de STTR financieel te steunen volgens ons eerder bij de Free Reformed Churches of Australia dan bij de Nederlandse kerken. Dat bekent overigens niet noodzakelijkerwijs dat de Nederlandse kerken de steun (meteen) moeten intrekken

 

De kerkenraad heeft laten weten graag alle drie verzoeken te willen inwilligen.

 

Tot slot

 

In alles wat wij daar hebben gezien en gehoord, hebben we – zo menen wij - het werk van de Heere gezien. In de Handelingen van de apostelen lezen we over het eerste zendingswerk. We lezen in Handelingen 13:49: “En het Woord van de Heere verbreidde zich door heel het land.” En in 19:28: “Zo nam het Woord van de Heere met kracht toe en werd steeds sterker.” Dat was toen in Efeze. Maar later bereikte dat Woord ook ons land. En vanuit Nederland gingen weer zendelingen naar Kalimantan-Barat. Ds. Gunnink was één van die zendelingen. We zagen al dat daar nu 31 gemeenten zijn met een eigen theologische hogeschool. Dat is het werk van de Heere die zijn kinderen kiest uit alle volken. In Handelingen 13:48 lezen we immers: en er geloofden er zovelen als er bestemd waren voor het eeuwige leven. Het is niet alleen opgave, maar vooral ook een gave dat we dat werk mogen steunen.