Artikel printen

We zijn weer veertien dagen verder. Wat hebben die gebracht?
Laten we eerst weer kijken naar de belangrijke parameters getoond in dagelijks bijgehouden grafieken op basis van RIVM getallen. Om dan enige conclusies proberen te trekken. Die parameters zijn:

In de Nederlandse cijfers, zo wordt steeds weer benadrukt door het RIVM, zijn vele besmettingen en overlijdens niet opgenomen, namelijk die in verpleegtehuizen en in dokterpraktijken waarin geen virustesten werden gedaan. We hebben bijvoorbeeld getallen van vele honderden doden voorbij zien komen. Vorige keer gaven we al de melding van Centraal Bureau voor de Statistiek door dat er tussen 30 maart en 5 april, dus in 1 week(!), 1485 mensen zijn overleden in zorginstellingen, 'bijna twee keer zoveel als gemiddeld in 10 voorgaande weken!

De grote vraag die de komende tijd beantwoord gaat worden is, wat voor gevolgen de versoepeling van het 1½ meter regiem en de opening van de scholen (11 mei) gaan hebben.

Inmiddels is het virus van mens op dier, nertsen, overgesprongen. Wat zal dat voor gevolgen hebben? Kunnen ook honden en katten, erger, koeien, schapen, geiten en varkens, worden besmet? En vliegen, muggen?
Het laatste verontrustende bericht is dat het virus ook een raadselachtige verdikking van bloed veroorzaakt waardoor hersen-, hartinfarcten en longembolie kunnen ontstaan.

Hoe moeten we verder? We gaven in de vorige Coronitor de benadering van gedragseconoom Jan-Emmanuel De Neve – hoogleraar in Oxford - het woord[1]:

‘We berekenen wanneer de baten – het redden van levens – de kosten niet langer rechtvaardigen. Want het verlammen van de economie en een daaropvolgende recessie hebben ook gevolgen voor de volksgezondheid, bijvoorbeeld door een stijging van het aantal suïcides.’

‘Niet enkel het medische aspect is van belang. We luisteren te eenzijdig naar virologen en epidemiologen, die niet zijn opgeleid om de impact van hun aanbevelingen op de economie in te schatten. Ondertussen hebben die adviezen ongeziene economische gevolgen.'

We vermeldden deze 'Belgische' benaderingen met enige terughoudendheid omdat hier een waardengelijkschakeling lijkt te worden gemaakt tussen die van leven en die van de economie. Dat loopt niet goed af, denken we. Inmiddels woedt de discussie hierover ook in de Nederlandse media. We geven er iets van door.

BNR-columnist Marianne Zwagerman vroeg zich af of de lockdown-maatregelen in Nederland niet wat te overtrokken zijn. Ze vindt dat jongere mensen - die niet direct in de risicogroep vallen van het coronavirus - teveel moeten ‘opofferen’ om oudere mensen te beschermen:

'Gaat het corona niet 'best eerlijk te werk'? Immers 'de zeis' (om in Kees de Kort termen te blijven) gaat vooral door het dorre hout, de leeftijd van de slachtoffers is hoog.'

Gelukkig vindt Minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge dit soort uitlatingen niet zo fijn:

'Ik vind dat echt verschrikkelijk om op die manier over de ernst van dit virus te spreken. Dan snap je de ernst van dit virus, de overbelasting van de zorg en het beschermen van kwetsbare mensen niet, als je niet begrijpt hoe het virus in de verpleeghuizen heeft huisgehouden, soms gepaard met heel veel overlijdens.'

In een ingezonden in het ND (18-04-20) constateert Peter van Beugen dat door de professionele aanpak van de ziekte in Nederland 'de gevolgen van het coronavirus beheersbaar zijn gebleven.

De voortgezette beperkende maatregelen 'leiden wel tot een golf van faillissementen en werkloosheid als er niet adequaat wordt ingezet op normalisering'. Daarom

'Onkruidbestrijding moet er niet toe leiden dat het hele gazon eraan onderdoor gaat. De stem van het RIVM moet blijven worden gehoord. Maar de stem van burgers, werknemers en ondernemers moet worden meegewogen'

Bovenstaande stemmen uit de samenleving geven in al hun rauwheid aan welke afwegingen (vele?)volksgenoten maken. De kosten van de medische zorg voor m.n. ouderen loopt ver de pan uit en worden voor m.n. jongeren als ondragelijk ervaren. Nu al regent het faillissementen, en wat, als straks torenhoge schulden over lange jaren moeten worden terugverdiend? Dus, laat dus het dorre struikgewas maar afsterven dan blijft er misschien toch nog een 'groei gazonnetje' over, is samengevat de gedachtegang.

Moeten wij ook in dit dilemma treden? De waarde van mensen af gaan wegen tegen die van de economie? Mensenlevens redden afwegen tegen het redden van de economie? Toekomstig leven doorslaggevender achten dan (bijna) eindigend leven?

Ieder krijgt te maken met deze indringende vragen. En we zoeken als christenen naar Schriftuurlijke antwoorden die voor God en mensen te verantwoorden zijn. Daarbij moet o.i. onderscheiden worden wie in welke situatie deze vragen moeten beantwoorden:

We hebben al eerder vragen gesteld over wat een christen zou moeten overwegen als hij of zij voor de onontkoombare keuze staat: hij of ik[3], zonder daar nog een antwoord op te kunnen geven. Maar wellicht helpen we elkaar door deze vraag nu wat verder uit te diepen.
Het leven is het kostbaarste op aarde wat iemand heeft. In principe geven we alles om te (over)leven. Maar toch zijn er ook talloze voorbeelden in de geschiedenis van mensen die hun leven gaven voor een ander. Juist in deze tijd van herdenking van 75 jaar Bevrijding zijn de verhalen niet te tellen van mensen die zich hebben opgeofferd ter wille van de 'goede zaak', ter wille van het vrije leven van de naaste. Mensen die hun aardse leven hebben beëindigd of laten beëindigen door een bewuste keuze voor dat van de ander.

Zulk handelen is voluit Bijbels o.i. We hebben eerder gewezen op Paulus (Fil. 1) en ook en vooral op Christus' vrijwillige overgave in de dood voor ons. Hij zegt zelf dat

'niemand een grotere liefde heeft dan deze, namelijk dat iemand zijn leven geeft voor zijn vrienden'. Joh. 15:13.

Grote liefde dus! Een mooi voorbeeld daarvan vinden we in Esther 4. Koningin Esther zet haar leven in – 'kom ik om, dan kom ik om' - voor de Joden in ballingschap want ze gaat - tegen de wet in - bij koning Ahasveros pleiten voor haar volk. De kans is groot dat ze daarbij haar leven verliest.

Sterven voor een rechtvaardige doet iemand 'bij hoge uitzondering (), hoogstens heeft iemand de moed om voor een goed mens te sterven', zegt Paulus (Rom, 5:7).

En hijzelf gaat nog ongelooflijk veel verder als hij zijn liefde voor en verdriet om Israël zo verwoordt:

'Want ik zou zelf wel wensen vervloekt te zijn, weg van Christus, ten gunste van mijn broeders, mijn verwanten wat het vlees betreft' (Rom. 9:3).

Maar de vraag blijft wel over of dit offeren van eigen leven ook economisch gemotiveerd kan en mag zijn. We zijn geneigd om dat te ontkennen. We konden in de Schrift daarvan geen positieve voorbeelden vinden: geen 'uitruilen' van menselijk leven tegen materieel gewin. Wel het omgekeerde: Israëlitische koningen die mensenoffers brachten aan afgoden voor materiële welvaart, vruchtbaarheid en zegen (o.a. Achaz, 2 Kon. 16:3; Manasse, 2 Kon. 21:6). Het waren 'gruweldaden', ze werden scherp veroordeeld.

De conclusie mag zijn dat het geven van je leven voor een ander voluit Schriftuurlijk gemotiveerd mag zijn: leven voor leven!
Het is bepaald geen eenvoudige beslissing, verre van dat. Maar in geloof en gebed mag door Gods Geest verwacht worden tot volle aanvaarding en overgave te komen.

Artsen, verplegend en ondersteunend personeel hebben een zeer zware taak in deze dagen. Intensieve lange dagen en ook veel psychische belasting doordat vele patiënten ondanks hun goede zorgen toch 'onder hun handen' sterven.

Artsen komen regelmatig voor moeilijke dilemma's te staan als ze moeten kiezen tussen 'deze behandelen of die', tussen in leven blijven of doodgaan. Als er onvoldoende middelen zijn om elke patiënt het nodige te geven is kiezen en prioriteit stellen op medische gronden én behandelverwachting onontwijkbaar.

Maar mogen, moeten, behandelaars naast overwegingen van medische aard ook economische motieven bij hun keuzen betrekken? Uitlatingen zoals eerder weergegeven, laten zien dat in de samenleving soms deze vraag bevestigend wordt beantwoord. Niet alleen epidemiologen en virologen 'maar de stem van burgers, werknemers en ondernemers moet worden meegewogen', hoorden we.

In dit artikel gaan we hier niet verder op in, maar verwijzen naar het artikel Duivelse dilemma's? in deze editie.

De volgende keer willen we de positie van regeerders nader overwegen. Welke fundamentele ethische dilemma's komen zij tegen in een samenleving waar een verwoestende ziekte heerst die niet alleen menselijk leven maar ook de samenleving in economische opzicht dreigt te ruïneren? Schijnt er vanuit de Schrift licht op de weg die zij moeten vinden?

NOTEN

[1] In het Vlaamse dagblad De Tijd.

[2] Vlaamse tijdschrift Knack.

[3] Click hier.