Artikel printen

Elke morgen hetzelfde ritueel: opstaan natuurlijk, ontbijten, bijbellezen en de krant, d.w.z. het Nederlands Dagblad. Aan weerszijden van de tafel lezen we die digitaal. Als gepensioneerden hebben we daar alle tijd voor. Denken velen.

We wisselen 'moet je horen!' en 'heb je dat gezien? uit, en doen een wedstrijdje wie het eerst de laatste pagina van de zelfbenoemde 'kwaliteitskrant van christelijk Nederland' heeft bereikt.

En dat valt niet mee. Want het ochtendblad heeft in aantallen lettertjes de omvang van een stevige brochure. En je wilt niet de hele ochtend ermee verdoen, er staan belangrijker dingen op het programma. Maar inmiddels kunnen we aardig diagonaal lezen en 'koppensnellen' – dat mocht weliswaar niet van de heer P. Jongeling, de founding father van het blad, maar hij zou het nu niet meer zo erg vinden denken we, misschien zelfs wel aanbevelen.

Eind vorig jaar bleken de ND-zaterdagkranten plotseling zwanger te zijn, ze groeiden tot grote omvang: t-a-c-h-t-i-g pagina's …!

'Waarom is deze krant zo dik?, vroeg ook de hoofdredacteur Kuijper zich met een vette krantenkop gespeeld-verbaasd af (26-09-20). Hij wist het antwoord natuurlijk wel en lichtte de geboorte van de nieuwe leesloot toe.

De krant was uitgebreid met maar liefst vier katernen! Waarom? Wel, zo gaf de voorman aan, zo hoef je nu niet meer naar de kiosk voor een tweede dagblad erbij, en kun het weekend lekker lezend doorkomen. En, roemde hij

'De weekendkrant is een royaal buffet, en niet elke lezer zal van elke schaal wat nemen en elk gerecht verorberen. Het zal even duren voor u uw favorieten ontdekt, en tegelijk proberen we alles zo mooi te serveren dat u na eerste lezing op zaterdagochtend nog een tweede, derde en vierde gang maakt, tot zondagavond laat.'

Tja, zo komen we het weekend wel zonder ons te vervelen door. Met een zaterdageditie én een zondagkrant! Na de ochtendkerkdienst gezellig pagina 40–60 en na de middagdienst (hebben de ND-abonnees die eigenlijk nog wel?) de rest, tot bladzij 80! Een mooie afsluiting van de 'dag des Heeren' en een goede voorbereiding van een nieuwe werkweek, wat?

De vraag is natuurlijk wel wat dat 'royale buffet' te bieden heeft als we er onze hongerige en dorstige zielen op de Rustdag, voor een groot deel mee moeten voeden. Het maakt nogal verschil of we onze letterbordjes met voedzaam leesvoer kunnen vullen of dat eigenlijk er niet meer op ligt dan het equivalent van ongezonde Big Macs en Burger King Whoppers.

Laten we een ietwat serieuzere toon aanslaan en ons afvragen: wat is nou precies de identiteit van het ND? Waar staat het blad eigenlijk voor? Wij vinden het nogal lastig daar precies hoogte van te krijgen en voelen ons er ook steeds onrustiger onder worden in de loop van de tijd.

Op de frontpagina claimt het blad in kapitaal 'CHRISTELIJK BETROKKEN' te zijn. Wat betekent dat precies? Wat doet dat met de informatie en de artikelen die het biedt? Hoe selecteert, beoordeelt en taxeert het nieuws, dat als 'een wilde stroom die niemand tegenhield' over ons komt, elke dag weer? Wat zijn de uitgangspunten en naar welke doelen wordt gestreefd? Welke eisen stel je daarbij aan medewerkers, t.a.v. hun geloof en leven, levensovertuiging en belijden?

Enige tijd geleden is het ND een samenwerking aangegaan met twee roomse kranten: het Franse La Croix en de Italiaanse Avvenire. Men herkende elkaars identiteit meldde het ND: 'als gelovige krant midden in de samenleving staan'. Artikelen kunnen over en weer uitgewisseld worden. En dat gebeurt inmiddels. Maar niet alleen met deze min of meer geestelijk georiënteerde kranten maar er is ook een verbond gesloten met de ideologisch links-rode Volkskrant. Zeer regelmatig worden er artikelen uit overgenomen, gezien de klein-kapitale lettertjes vk in de header. Wat doet dat met een identiteit van het blad?, vragen wij ons af.

Ook de bemensing met redacteuren en andere medewerkers geeft aanleiding identiteitsvragen te stellen. Inmiddels verschijnen er vrijwel dagelijks meerdere artikelen van roomse redacteuren en prominenten als bijvoorbeeld de roomse hoofdredacteur Anton de Wit van het Katholiek Nieuwsblad. Bisschop Gerard de Korte, bisdom Den Bosch, mag regelmatig het rijke roomse leven toelichten en uitstallen. Ook verschijnt geen editie zonder meerdere artikelen van roomse Hendro Munsterman, 'theoloog van het jaar' 2015. Columnisten van allerlei ligging en overtuiging – van de conservatieve Bart Jan Spruyt (HHK) tot de orthodox-joodse rabbijn Lody van de Kamp – hebben een vaste plaats.

Hoe breed wil je het hebben! Nu ja, een moslim ontbreekt nog, een kwestie van tijd lijkt ons.

De gereformeerd-vrijgemaakte wereld waaruit de krant is gesproten was een zuil, een bubbel met hermetisch gesloten ramen naar 'de wereld', zo kun je tegenwoordig in alle toonaarden horen. Maar dat is verleden tijd. Vensters staan nu zover open dat de ramen niet meer in de sponningen sluiten en er nauwelijks nog een gaatje in het uitzetijzer over is. Want het ND wil midden in de wereld staan.

Gereformeerden zijn altijd heel terughoudend geweest t.a.v. Hollywood met zijn bioscopenoutlets. Die werd beschouwd als een rotte wereld waar vrijwel elke Bijbelse norm met voeten wordt getreden en waar je je dus beter ver vandaan kunt houden. Maar het ND wentelt zich vrijwel elke week kritiekloos in die cultuur. Volstrekt normloze rolprenten worden positief becommentarieerd en aanbevolen.

Het ND (18-12-20) recenseert Promising Young Woman. Priemende sfeerduidingen zijn niet van de lucht: overdaad aan (seksueel) geweld, stomdronken, in bed krijgen, verkrachten, wraak. Hoe luidt de 'christelijk betrokken' beoordeling?:

'…. hoewel God in de film compleet afwezig is, geeft het wel te denken dat het geschetste universum zo moreel geladen is. Misschien heb je God niet nodig om over thema’s als goed en fout, dader en slachtoffer, wraak en vergeving na te denken, maar voor wie dat wel wil doen – vanuit welke achtergrond dan ook – heeft met deze film een scherpe verkenning ervan in handen.'

Vanaf 12 jaar! Waar is men toch mee bezig…! Tussen haakjes, zou het iets te maken kunnen hebben met het frontcover artikel van het ND (22-01-21) waarmee dit artikel begon?

We laten nu een oordeel over de omgang met TV- en radioprogramma's maar even liggen. Ook daar zijn soortgelijke observaties te doen.

Hoe strookt dit allemaal met de gesuggereerde (christelijke) identiteit van het medium? Is het eigenlijk per definitie niet onmogelijk zo een heldere 'christelijk betrokkenheid' en 'missie' te verwezenlijken? Een missie die het blad ronduit ronkend weergeeft als dat het de wereld wil informeren

'vanuit een herkenbare christelijke identiteit en op hoog journalistiek niveau over de samenleving, over wat het geloof daarin te zeggen heeft en over het christendom wereldwijd. Daarmee helpt en stimuleert de krant zijn lezers vrijmoedig midden in die samenleving te staan.'

Het ziet het als zijn zelf-gespecificeerde opdracht om te voorzien in 'bezinning en inzicht'. Want er is

'behoefte aan vertrouwen en wijsheid, aan hoop en naastenliefde. Kortom aan precies die elementen waar het geloof in voorziet'.

Dát gaat het blad 'onbeschaamd', zoals het formuleert, aanleveren. En, let op, daarbij wil het nergens aan gebonden zijn: 'niet gebonden aan één kerk, richting of instituut. Autonoom dus:

'We hoeven ons niet te verantwoorden aan welke dominee, politicus of leider dan ook. We weten wat het geloof de wereld te bieden heeft en we zien dat het meer dan ooit nodig is. En als het gaat om het afleggen van verantwoording weten we waar we moeten zijn.'

Heel dapper. Maar de vraag dringt zich nu wel op wat toch de basis en inhoud van dat 'geloof' is? Wat is het fundament van elk van de kostbare elementen, van 'vertrouwen' tot 'naastenliefde'?

Het is opmerkelijk dat in het hele ND missie/opdrachtverhaal geen enkele referentie aan God, Christus Jezus en de Schrift te vinden is, laat staan aan belijdenissen. Drijft het dagblad met kwaliteit in top, zo uiteindelijk toch niet ongeankerd rond op mooie gevoelens, die je inderdaad zelfs wel met een 'linksige' Volkskrant kunt delen?

Het kan niemand ontgaan dat er in deze tijd een sterk streven naar kerkelijke eenheid waarneembaar is. Oecumene is in. En die lijkt ook gerealiseerd te kunnen worden, mede gemotoriseerd door afkalving van kerken. Zo is de eenwording van GKv en NGK in volle gang en zal binnen enkele jaren z'n volledige beslag krijgen.

Maar we vangen signalen op dat velen dit eigenlijk maar een tussenstap vinden. De relaties tussen deze kerken in de grote Protestante Kerk Nederland (PKN) groeien in stevigheid en intensiteit[1]. Al eerder signaleerden we dat de PKN met wijd uitgespreide kom-er-maar-bij-armen de gereformeerde kleintjes een hartelijk welkom toeroept. In diverse plaatsen worden gezamenlijke diensten gehouden, als dat zo uitkomt.

Maar we denken dat het huidige oecumenische streven veel verder gaat en keren daarmee terug tot het ND en zijn gedrevenheid. We hebben namelijk de sterke indruk dat voor dit blad eenheid met de PKN geen einddoel is maar slechts een (eventueel) tussenstation. Het lichtend perspectief is moederkerk Rome!
We vermeldden al dat er allianties werden gesmeed tussen ND en buitenlandse roomse bladen. En dat er in het blad talloze artikelen door scribenten uit de roomse wereld worden geplaatst. De roomse leer en praktijk wordt breedvoerig toegelicht en in een positief daglicht gezet. Kritiek op basis van de gereformeerde leer en belijdenis is niet of nauwelijks meer waar te nemen.

De vraag laat zich niet onderdrukken: is eenwording met wereldkerk Rome de stip op de horizon, die een (het?) hoofdelement in de missie van het ND vormt?

In het ND van 22-01-21 bejubelt roomse bisschop De Korte het oecumenische werk van wijlen kardinaal Willebrands. Zijn kerk is 'voorbij het wantrouwen jegens andere christenen', stelt hij, ze zijn 'geen ketters maar broeders en zusters'. Samen met René de Reuver, scriba PKN schreef De Korte het boekje Houvast ter bemoediging in coronatijd. Het is een 'vrucht van de oecumenische beweging'. De Korte wil 'het vuur brandend houden, niet alleen door samen te bidden en te vieren maar ook door samen te leren en te dienen'!
Het past naadloos bij 'missie', 'verhaal en operatie van het ND.

Soortgelijke tendensen als in het ND kun je ook waarnemen in het blad Onderweg, het lijfblad van GKv en NGK.

Een voorbeeld.
Onderweg van 9 januari 2021 is gewijd aan het thema Heilig leven. Daarin krijgt de pastoor Louis Runhaar van de oudkatholieke parochie in Amersfoort uitgebreid en onweersproken een podium. Oorspronkelijk gereformeerd-vrijgemaakt, en afgestudeerd in Kampen(!), mag hij zijn gereformeerde nest subtiel bevuilen en zijn nieuwe roomse leven promoten. 'Protestanten kennen maar weinig rituelen', vindt hij en daarom zocht hij het bij 'de katholieken'. De roomse rituele 'rijkdom' miste hij in de GKv…

In hetzelfde Onderweg-nummer promoot Cors Visser (CGK) het leven in een 'stadsklooster'. Doel is een klooster met vijftig christenen en niet-christenen te stichten. 'In zo'n leefgemeenschap wordt Gods genade zichtbaar', meent hij.

De verroomsing van gereformeerd leven werd nog op een andere wijze, schokkend zichtbaar. Gereformeerde schoolverenigingen waren vanaf hun oorsprong verenigd in een onderwijskoepel: Landelijk Verband van Gereformeerde Schoolverenigingen (LVGS). Maar begin oktober vorig jaar ging het verband op in Verus, de vereniging van katholiek en christelijk onderwijs! Verus neemt en passant ook het door LVGS geïnitieerde digitale vacatureplatform Onderwijstalenten over in zijn dienstverlening.

Ja, want 'we zijn de tijd van de verzuiling voorbij, ook in het christelijk onderwijs’, aldus Berend Kamphuis, voorzitter van Verus. En de voorzitter van LVGS, Marnix Niemeijer, motiveert:

‘De aan LVGS verbonden scholen benoemen in hun statuten de gereformeerde traditie waar ze schatplichtig aan zijn. Tegelijkertijd kiest een steeds bredere groep ouders en kinderen bewust voor deze scholen, waardoor ze door de jaren heen gemêleerder werden. Wat gelijk is gebleven, is het belang dat door de scholen wordt gesteld in de identiteit: de roeping en het verlangen om christelijk onderwijs te geven, en dat te blijven ontwikkelen.'

Als beloning mag Niemeijer adviseur van het college van bestuur van Verus worden.

We zijn onthutst. Het LVGS, ondergegaan in rooms/christelijke koepel met vierduizend scholen in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs en hoger onderwijs! Opgeslokt, verdwenen in algemene christelijkheid.
We hopen hier later nader op in te gaan want over deze revolutie en zijn wortels is meer te zeggen. Voor nu, het zet een forse streep onder de waarneming dat er sprake is van een 'roomse revolutie' in de gereformeerde wereld.

Tenslotte valt nog in dit kader te noemen de gestadige toename van roomse invloeden in de voormalige gereformeerde politiek beweging zoals die belichaamd werd in het Gereformeerd Politiek Verbond. Na de fusie van het GPV met de Reformatorische Politieke Federatie in 2001 tot de ChristenUnie, verdween langzaam maar zeker het gereformeerde en reformatorische karakter. De partij staat open voor roomsen en heeft roomse kandidaten op de kieslijsten staan. Het zal niemand meer verbazen als voormensen van de partij uit dezelfde richting het voortouw (gaan) nemen. Daar wordt al de nodige druk uitgeoefend.

De conclusie lijkt ons ook hier onontkoombaar dat er een sterke tendens is tot verroomsing van wat vroeger de kwalificatie gereformeerd mocht voeren.

In de geschetste ontwikkelingen speelt het ND een centrale informerende en stimulerende rol. Het geeft een krachtige confessioneel-onbepaalde, oecumenistische impuls aan de moderne 'romanisering' door informatieallianties en bemensing.

De dagelijks invloed van het krantenmedium is niet te onderschatten. Het medium noemt zichzelf een 'kwaliteitskrant'. Afgezien van de eigen wierook, het nieuwsblad heeft inderdaad een hoge journalistieke kwaliteit. De variëteit van onderwerpen is groot, informerend, vaak verrassend en boeiend. Net als in een driedubbele Whopper, hap je er heerlijk in weg. Maar tegelijk is dit voer naar de gereformeerde levensovertuiging vaak ongezond.

Het is duidelijk dat het ND met zijn missie vele harten wil bereiken en veroveren. De strategie is duidelijk: blijf de aandacht boeien met een veelheid aan informatie op 'hoog journalistiek niveau'. Dáárom rolt er elke zaterdag een overmaatse krant in de bus die pas zondagavond laat pas de prullenbak in kan. Zo kun je vasthoudend de geesten beïnvloeden en ze bij jouw lessen houden.

Echter, we zeggen het maar ronduit: we vinden de krant een gevaar voor gezond gereformeerd leven. Om z'n inhoud en ook de aandacht die het vraagt.

Het is niet verantwoord zoveel tijd, tot zelfs op de rustdag, te besteden aan dít medium. Laten we ons eens confronteren met de zorg die prof.dr. H.J. Selderhuis uitte in Nader Bekeken (januari 2021). Op de vraag wat momenteel de grote vragen en uitdagingen voor gereformeerde kerken en/of christenen zijn, antwoordt hij o.m.:

'Mijn zorg betreft de afname van kennis. Dat betreft het minder worden van kennis van de Bijbel en van de belijdenis, maar ook van de geschiedenis van de kerk en van wat de kerk is en hoe zij moet functioneren.

Toch hebben we vele mogelijkheden om daar iets aan te doen zoals de catechismuspreek, de catechisaties, de clubs en verenigingen, christelijke, gereformeerde en reformatorische scholen, en natuurlijk de gezinnen. En dan is er een veelheid van literatuur die ook vaak digitaal toegankelijk is.

Maar mijn vrees is dat we die middelen te veel laten liggen. Als er geen goede catechisatie is, worden de preken al snel te moeilijk. En als er geen gestage catechismusprediking is, dreigt Gods volk verloren te gaan door gebrek aan kennis.'

Ligt hier niet een kernprobleem van onze tijd? Hebben we, of maken we wel voldoende tijd voor noodzakelijke kennisvergroting van de 'Schrift, belijdenis en kerkgeschiedenis'? Is het afschaffen van de 'middagdienst' in veel vrijgemaakte gemeenten niet een symptoom van gebrek aan belangstelling voor wat wezenlijk is voor ons leven?

Waar is nog de rust voor de opbouw in het gereformeerde geloof en leven, als het leven zo druk is geworden, er zoveel de aandacht triggert en we ook nog eens die dikke krant door moeten ploegen?

Wij vinden dus het elk weekend uitlezen van een zaterdag/zondagkrant van tachtig pagina's geen goed idee, nog afgezien van het geestelijk gehalte van de inhoud. Het staat ook in geen verhouding tot één of twee halfuurtjes preek, om maar eens een vergelijking te maken. Laat de Dag van de Heere aan Hem gewijd worden door gebruik te maken van goed materiaal dat kennis kan vergroten, het ware geloof versterken, en weerbaar maken in de seculariserende wereld om ons heen. En de rust te vinden die bij deze dag hoort.

Elke keer als we weer moeten inloggen om de digitale ND-krant te krijgen, horen we van ds. Mirjam Kollenstaart-Muis(!) dat de krant er is voor

… mensen die religieus zijn, maar nooit stoppen met nadenken, die geloven, maar niets zomaar aannemen. Voor mij dus. Hopelijk ook voor jou…

Nu, we denken graag na en geloven ook. En nee, ook wij nemen niet alles klakkeloos aan, ook niet hetgeen het Nederlands Dagblad ons biedt, zo is nu wel gebleken. Daarom kijken we dus verder, naar een ander nieuwsblad, het Reformatorisch Dagblad. Is dat misschien een goed alternatief?

Erdee Media Groep is een bedrijvengroep met een reformatorische identiteit. Dit betekent dat zij bij het ondernemen de Bijbel, Gods Woord, als richtsnoer erkent en hanteert. Het woord ’reformatorisch’ wijst naar een beslissende periode in de Nederlandse geschiedenis: De Reformatie. In deze tijd ontstonden door het werk van kerkhervormers als Luther en Calvijn protestantse kerken die tegenhangers waren van de rooms-katholieke kerk.

Het wezen van onze identiteit ligt in het geloof in de drie-enige God, Die zich als Vader, Zoon en Heilige Geest heeft geopenbaard in de Bijbel. De inhoud van deze openbaring is samengevat in de drie belijdenissen van de Vroege Kerk en de Drie Formulieren van Enigheid. Op basis van deze eeuwenoude, maar nog steeds actuele, identiteit ontwikkelt Erdee Media Groep media die passen bij de 21e eeuw en aansluiten bij de wensen van lezers.

Dit resoneert in elk geval met onze diepste geloofsovertuigingen. Zou een blad met deze identiteit - en als het die waarmaakt natuurlijk! - niet veel beter passen bij gereformeerde gezinnen, zeker als daar ook opgroeiende kinderen deel van uitmaken?

Het RD voert een promotieactie met de slogan Probeer het RD uit!, en biedt daarbij twee mogelijkheden; vier weken het blad op de mat voor €10, of eventueel vier weken de zaterdagochtendeditie alleen voor 5. Plus het RDMagazine, 6 dagen toegang tot de digitale versie en onbeperkte toegang tot RD.nl. Ter kennismaking.

NOOT

[1] Bijvoorbeeld Onderweg, 9 januari 2021: In Bergentheim hebben beide kerken, PKN en GKv huis aan huis een pakket verspreid met een kaars, een sleutelhanger met geloof, hoop en liefde er op. Ook werd het spel 'kaarten op tafel' erbij gepakt met drie categorieën: Bergentheim, Kerst en Inside. Het pakket ging vergezeld met een uitnodiging voor een gezamenlijke online kerstnachtdienst naar aanleiding van dit spel.