Synodeverslag week 1222 – Werkorde Bespreking
D.J. Bolt
16-06-12
Synodevergadering vrijdag 1 juni 2012.
Op deze vrijdag kwam (onder meer) de bespreking van het concept nieuwe kerkorde, Werkorde 3, aan de orde. Maar de deputaten hadden deze versie nog niet klaar, er miste nog een hoofdstuk in. Wel boden zij de synode een uitgebreide tussentijdse rapportage aan. Ook waren er nog enkele andere gerelateerde documenten.
De lezer kan deze vinden in de rubriek Synodeverslagen onder de titel Synodeverslag week 1222 – Werkorde Voorstellen en Besluiten.
De synode
De preses opent de vergadering op christelijke wijze.
PRESENTIE
Ds. H.G. Gunnink is vervangen door ds Jt. Janssen
Ds. L.E. Leeftink door ds. G. Meijer
Ds. T.P. Nap door ds. A.A. de Boer
Ds. E.J. Oostland door ds. R. Tigelaar
Ds. P.J. Trimp door ds. F.J. Bijzet
De predikanten Bijzet, Janssen en Meijer, voor het eerst aanwezig op de synode, betuigen hun instemming met de belijdenis.
WELKOM
Deputaten Herziening Kerkorde
Prof.dr. S. Griffioen
Mr. P.T. Pel
Prof.dr. M. Te Velde
De preses draagt ds.Oostland die ernstig ziek is, op aan de Here.
Herziening Kerkorde
Preses
Er is meer tijd nodig gebleken om de vele reacties uit de kerken te verwerken. Daarom is er nog geen derde herziene versie, Werkorde 3 (WO3). Deze zal zo spoedig mogelijk verschijnen. De resultaten van besprekingen nu, zullen daarin worden meegenomen.
Het herzieningproject is een rijdende trein die in de uitgezette richting beweegt. Het gaat niet om een volledig nieuwe kerkorde. Het gaat om een update waarin knelpunten worden opgelost. Er worden ook niet eigenmachtig nieuwe zaken ingevoegd en deze hiërarchisch de kerken opgelegd. Bij een nieuwe kerkorde zou de kerkelijke weg moeten worden gevolgd.
We gaan nu voorvragen behandelen. Voorvragen betreffen zaken die het geheel van de KO, of meerdere artikelen raken. Na deze bespreking zal begin september de kerkorde in eerste lezing artikelsgewijs worden vastgesteld. Zie document 31-12-701 voor de voorvragen.
Het herzien van de KO moet uiterst zorgvuldig gebeuren en een consistent resultaat opleveren. Daarbij geeft de synode de richting aan en zorgen deputaten voor concrete formuleringen. Het is niet goed om allerlei amendementen op de tekst in te dienen, dat leidt gemakkelijk tot een lappendeken. Wel gaat de synode over de definitieve redactie. Maar de formulering moet aan deskundige deputaten worden overgelaten.
De taak van deputaten is voorstellen in te dienen bij de synode. De synodecommissie begeleidt en checkt of de inbreng van de kerken is verwerkt. Wel kan de commissie met alternatieven komen maar het primaat is bij deputaten.
De commissie Bestuurlijke effecten heeft geen advies of voorstel gedaan t.a.v. kerkorde.
Commissie – Ds. Feijen
De synode heeft, zoals afgesproken, de vrijheid om alles te bespreken.
Er zijn goede contacten met deputaten. Er is goede aandacht gegeven aan reacties uit de kerken.
Commissie - Br. Judels
Er is zes keer vergaderd.
De opdracht van het moderamen was: faciliteren van deputaten. Dat is gedaan.
Het deputatenrapport is rijp voor bespreking. De commissie komt niet met een eigen rapport. Het gaat er nu om ons geheel te concentreren op de deputatenvoorstellen en de voorvragen. Voorvragen raken de hele KO of meerdere artikelen. Het is
dienstig voor proces niet in detail te blijven hangen.
160 kerken reageerden positief-kritisch en ook een tiental deputaatschappen. Soms wordt tucht over doopleden gemist. En ook bepalingen t.a.v. kerken die uit missionair werk zijn voortgekomen.
Herziening KO – Br. Griffioen
We hebben uitgezien naar deze dag. We zijn blij met de manier waarop het gaat. Beantwoording van vragen zal door diverse leden van het deputaatschap gebeuren.
BESPREKING RONDE 1
Br. Mars
Ik heb er moeite mee dat er nu niet, zoals we besloten op 16 april 2011, een nieuwe versie, Werkorde 3 (WO3) ligt. Behandeling daarvan zou de nodige helderheid hebben gegeven. Er liggen nu wel zeven conceptbesluiten maar deputaten zijn nog niet verder gekomen voor ons. We kunnen geen besluiten nemen over een stuk dat we niet hebben.
Ik ben blij met de voorvragen. De antwoorden daarop vormen pilaren voor de kerkorde. De kerkorde kan een dode letter worden als er geen aansluiting bij de kerken is. Hebben deputaten wel begrepen wat ons bezig houdt? Is dit het product waar de kerken op zitten te wachten? Zwolle vroeg om een fundamentele bezinning. Hoe verhoudt zich daarmee het werk toe nu toe?
Sluit het wel aan bij de ontwikkeling in de kerken? Er is in de kerken een ongebondenheid, er zijn er die niets met de kerkorde hebben, die regels negeren. Er is sprake van kerkverlating. Waarom wordt niet getracht een verbinding met komende generaties tot stand te brengen? Anders wordt de herziene KO een rationele karikatuur. Jongeren staan met de rug naar dit soort documenten.
En wat doen we met kerken die hun eigen gang gaan? Bijvoorbeeld met classes die nog maar één keer per vijf jaar kerkvisitatie doen? We luisteren nauwelijks meer naar elkaar.
Je ziet dat ook in allerlei organisaties. We gaan nu een volledig nieuwe weg zonder dat dat verantwoord wordt. De synode van Amersfoort-Centrum koos voor organisaties met een gelijkwaardige positie. En als ze goed functioneren is daarvoor geen verbetering, geen extra rechtsbescherming nodig.
We zijn steeds breder bezig. En keuren daarbij onze eigen producten. Vergelijk Dienst & Recht. Die hebben we net opgeheven maar die komt nu weer terug. Waarom? Wat wordt de rol van u als predikanten daarin?
En wat moeten we met al die generale regelingen. De KO wordt zo een wetboek voor de kerken. We moeten dit juist niet willen.
De Theologische Universiteit in Kampen (TUK) krijgt een nieuw statuut. De universiteit krijgt een rechtspersoonlijkheid naar art. 1.8 WHW. Ik wil daar graag een brede toelichting op hebben.
Wat de rechtspositie van predikanten betreft, die 'is wat is', volgens deputaten. Maar is er ook onderzoek gedaan wat er leeft onder de predikanten? In 2040 zijn er 141 predikanten minder, -55%! Terwijl studenten maar moeilijk de weg naar de kerken vinden. Moeten we misschien nieuwe wegen inslaan door predikanten als ZZP-ers toe te laten?
We moeten de ogen niet sluiten voor de problematiek.
Ik heb heel veel moeite met wat op tafel ligt, mis de aansluiting bij wat er leeft. Het wordt een handboek gericht op beheersing terwijl het moet gaan om onderlinge verbinding in de kerken.
Hard werken is goed maar dat hoeft niet te leiden tot een goed resultaat.
Br. Knepper
Mijn opmerkingen zijn al door br. Mars gemaakt.
Br. Van Dixhoorn
Ik deel de zorgen van br. Mars.
Als je ziet wat er gebeurt in de kerken, is de vraag hoe kunnen we daar goed op reageren.
Br. Ziedses des Plantes
Ik durf bijna niet beginnen want heb het alleen maar over platvloerse dingen.
Is het niet beter de artikelen doorlopend te nummeren i.p.v. met een hoofdstukletter te laten beginnen? Want dat is niet nodig, vergelijk het Burgerlijk Wetboek 2000. Als een artikel vervalt, kan het er bij worden aangegeven, als er toegevoegd wordt kunnen vervolgletters worden gebruikt.
In het tussenrapport bestaan nog vier Particuliere Synodes (PS). Met acht afgevaardigden per PS zijn dat 32 afgevaardigden naar de generale synode. Waarom niet de helft er van, of maximaal 24? Dat is toch geen ramp? Dan kunnen meer predikanten en ouderlingen hun werk in de gemeenten blijven doen.
Br. Bakker
Waarom wordt er niet samen opgetrokken met de CGK? Verbinding met andere gereformeerden is belangrijk. De deputaten geven te gemakkelijk antwoord dat dat geen optie is.
Br. Wendt
Ik ben blij met het nieuwe voorstel van vier PS. Ei van Columbus. Maar hoe is het qua taken precies geregeld? Deputaten art. 11 kun je wel missen, maar deputaten art. 49?
Br. Aartsma
De PS is weer terug van weggeweest. De kerntaak ligt in het functioneren als beroepsinstantie. Maar de PSen opereren goed, dat moeten we niet herorganiseren.
De kerken moeten gemaakte afspraken nakomen. De vraag is hoe we naleving afdwingen. Deputaten moeten daar nog wat dieper op reageren.
Br. Mollema
Is het nieuwe product beter dan het oude? Kijk naar de manier waarop de rechtspositie van predikanten is geregeld. Ik ben het met Mars eens, dat is volstrekt niet van deze tijd. Let op wat jonge mensen willen.
Kerkorde is kerkorde. Daarom daarin geen gedoe over het 'leven van de gemeente'. Hoort in de confessie of op de kansel thuis.
Ds. Feijen sprak over 160 reacties. Maar zijn die over het algemeen materieel positief? In meerderheid?
Ds. Niemeijer
Er is veel werk verzet en dat verdient waardering.
Wat is de positie van de diakenen? Geven zij leiding aan de gemeenten op hun gebied?
Is dat te vergelijken met de leiding van de kerkenraad over de hele gemeente? Nemen de diaken rechtsgeldige besluiten voor de gemeente? Wat gebeurt er als kerkenraad en diakenen verschillende besluiten nemen? Waar moeten diakenen dan bezwaren indienen: bij de kerkenraad of bij de classis?
Wat is de inhoud van de rechtspositie van diakenen?
PS-nieuwe stijl kent een nieuwe taakbepaling. Als een classis in grote problemen zit, welke mogelijkheden zijn er dan? Er is dan echt behoefte aan een kerkverband. Moet zij dan naar de generale synode?
Classes kunnen samengaan. Dat kunnen ze zelf beslissen. Maar wie gaat over een nieuwe classis?
De PS komt alleen nog regulier bijeen voor de verkiezing van afgevaardigden naar de generale synode. Bevordert dat wel de kwaliteit van de afvaardiging? Ze 'proeven niet meer elkaars nieren' in vergaderingen.
Een functie van de PS is filtering. Als alles rechtstreeks naar de GS gaat zal haar werk geweldig uitdijen. Waarom instructies van classes niet op de PS behandelen? Dat kan ook de beeldvorming dienen.
Welke concrete missionaire taken van PS zijn er nog over? Moet daarvoor weer een nieuw lichaam of model in het leven worden geroepen over classes heen?
Ik ben nog niet overtuigd van het nieuwe systeem
Hoe zit het met de tucht over doopleden? In 1990 was er een voorstel om deze gelijk te trekken aan die over belijdende leden. Dat is toen afgewezen. Waarom daar niet op ingegaan? Er zijn toch verschillen in de tuchtoefening?
Ik ben het wel eens met een vereenvoudiging van de tucht over belijdende leden. Soms kan de kerkenraad volgens de huidige procedure alleen maar veel te laat reageren terwijl er al van alles op facebook en twitter rondgaat.
Het is onbevredigend dat in de huidige WO niets is opgenomen over naleving van de regels, zoals dat wel het geval is in de DKO art 41-44. Er zijn bindende regels want we zijn geen congregationalisten. We schieten schromelijk tekort als we dit niet opnemen. Er moet een beroep op de classis kunnen worden gedaan. In de praktijk blijkt zelfs dat men vaak niet weet dat een beroep op de classis tegen handelingen van de kerkenraad mogelijk is. Dit is een belangrijk punt.
Gemeentestichting komt in WO hoofdstuk C. Maar het frappeert dat het in WO2 B.32 al wordt genoemd. Classis heeft hier een verantwoordelijkheid.
Deputaten – Prof. Te Velde
Er zijn heel belangrijke kwesties aan de orde gesteld. We moeten tegen elkaar uitspreken wat we verwachten.
Wat is het karakter van de KO? De vraag 'Hebt u wel goed begrepen hoe het in de kerken toegaat?' is de afgelopen tijd steeds weer gesteld. Krijgen we dus nu een KO die past bij de 256 kerken?
Er is steeds gezegd: we zijn voor een nieuwe KO. Daarbij is er vanuit gegaan dat die niet een soort programma vormt, maar alleen bij meerderheid van stemmen basale dingen vaststelt. Ook dan moeten er nog veel dingen worden vastgelegd.
De KO is er niet om onverbondenheid en kerkverlaten tegen te gaan. Kan wel een bijdrage leveren om die tegen te gaan.
De kerkorde regelt dat de gemeente samenkomt, er tucht wordt geoefend.
We hebben een richting gekozen en zijn daarin ook steeds bevestigd. Er is nu nog geen definitieve versie, in WO3 komen er nog bijstellingen.
Het is geen 'handboek soldaat'. Wel moeten er ook generale regelingen (GR) aan worden gehangen. In de kerken functioneert al een hele set regels. Kijk naar de 'klapper van Bouma'. Maar nu zit er van alles door elkaar: reglementjes, toelating Avondmaal, examens. Het is niet meer inzichtelijk zonder deskundigen te raadplegen. Het is niet de bedoeling om daar een reglementenbundel van te maken, maar wel om de zaken aan elkaar te verbinden.
Er is sprake van onverbondenheid. We zijn ons er van bewust dat er zijn die zich er niet aan houden. Op dat punt is er wel het een en ander aangescherpt. Zo is de taak van classis opgenomen. Maar die moet het dan nog wel gaan uitvoeren. Niet door met de vuist op tafel te slaan, maar een gesprek te voeren dat overtuigt. Dus op kerkelijke wijze. De KO kan de basis daarvoor scheppen maar geen effect bewerken.
Onverbondenheid is een moeite. We moeten werken aan verbondenheid aan Jezus Christus en aan elkaar.
Over parallelle kerkverbanden. Twee dingen zijn belangrijk. In de eerste plaats de wijze waarop gezamenlijk buiten het kerkverband kerkelijke taken worden georganiseerd. Daarvoor biedt art. 2.2 BW de mogelijkheid van rechtspersoonlijkheid. Lichamen als een zendingscentrum, SKW kun je organiseren op eigen wijze. De generale synode kan over de manier waarop, zelf beslissen.
Wat zijn de rechtseffecten van parallelle kerkverbanden? Er zijn twee rechtsregiems: die van de plaatselijke kerk en die van het parallelle kerkverband. De relatie daartussen moet worden afgestemd. Dat is nodig want anders gaat het soms niet goed.
Neem als voorbeeld overleg met de VSE. Als een predikant voor bijvoorbeeld 0,3 fte weer aan het werk gaat, is niet geregeld dat voor 0,3 fte wordt 'gedeëmeriteerd'.
Synode hoeft niet te zeggen hóe het moet, maar alleen opdragen dat de verhouding goed wordt geregeld. Synode zegt alleen: er moet goed recht zijn. Zij is dus geen slager die haar eigen vlees keurt.
Veel reacties geven aan geen missie statements en stichtelijke woorden in de KO te willen. Daar beijvert WO3 zich dan ook voor. Dat soort zaken, bijvoorbeeld dat Christus ambtsdragers geeft, moet eruit.
De KO regelt het leven van de gemeente, niet het geloof en hoe het thuis toegaat. Alleen wat gezamenlijk geregeld moet worden. Niet het innerlijke leven, maar zaken van rechtelijke aard. Deze reacties worden verwerkt in WO3.
Diakenen hebben vanouds geen regeertaak als ouderlingen. Dat moet nog meer worden verduidelijkt. Ook de zaak waar men met bezwaren terecht kan. Om een voorschot te geven: in lijn met de huidige KO niet bij twee verschillende instanties.
Maar dat moet nog nader worden uitgewerkt in WO3.
Gemeentestichting staat nog op de agenda. We willen ons daar heel summier over uitspreken, slechts in één artikel.
Deputaten - Ds. Harmannij
De opzet is om de artikelen over de tucht te stroomlijnen. In 1978 is een artikel toegevoegd over tucht over doopleden. Maar er zijn tussen tucht over doop- en belijdende leden ook veel simulariteiten. Er is nu één artikel van gemaakt maar we moeten kijken of we redactioneel niet teveel in elkaar hebben geschoven.
Probleem bij kerkplanting en samenwerkingsgemeenten is de relatie met verschillende kerkverbanden. Volgens WO3 zal gekozen moeten worden voor een eigen kerkelijk regiem.
Het zou ideaal zijn als de KO van de GKv, CGK en NGK op elkaar zouden zijn afgestemd. Er is ook wel commentaar gevraagd. Maar op één punt verschillen we wezenlijk: bij ons bestaat de kerkenraad uitsluitend uit ouderlingen. Overigens hebben we tot nu toe niet gemerkt dat het ontwikkelen van een nieuwe kerkorde de toenadering tussen de kerkverbanden hindert.
Voor de GS moet een keuze gemaakt worden tussen: klein zakelijk of groot vertegenwoordigend.
Er is verschil in afvaardiging naar de GS. Soms is een PS even groot als een classis. Daar wordt over geklaagd. Friesland bijvoorbeeld vindt soms dat hij te weinig invloed heeft, of in de andere gevallen te zwaar belast wordt. Ook is er een probleem bij appelzaken, zes van de negen PSen bestaan uit slechts drie classes.
Raak je door het voorstel niet veel functies van de PS kwijt? Het is niet nodig zoveel niveaus van kerkelijke vergadering te hebben. Voor slechts twee punten is de PS wenselijk: appel, en afvaardiging. Het is aan de synode toch weer meer taken aan de PS toe te vertrouwen. Maar dan is wel snel weer oude stijl en definitie nodig.
De ervaring van artikel 49 deputaten is belangrijk. Maar inbreng, know how kan ook landelijk worden geregeld. Voordeel is landelijke opbouw van expertise. Digitale lijnen zijn erg kort. Zo gaan allerlei zaken niet steeds alleen maar naar Te Velde, Pel en Harmannij maar kan er geput worden uit een databank. Dan hoef je dus ook niet meer lang te wachten op een kerkvergadering.
Wie beslist over reorganisatie van classes? Noord- en Zuidholland konden het onderling regelen. Het kan eventueel zo ook in overleg en samenwerking met landelijke deputaten.
Afgevaardigden kennen elkaar soms niet. Maar dat kan nu al worden opgelost door je uitgebreid aan elkaar voor te stellen.
Het is misschien wel goed de PS als filter weg te halen. Daardoor komt er mogelijk juist meer bezinning op classisniveau of een zaak werkelijk naar de GS moet.
Sommige PSen voeren missionaire taken uit. Brachten dat onder in aparte organisaties soms. Er is veel ontwikkeling in DVN en ZHT. In de KO moet voldoende flexibiliteit ingebouwd worden zodat gemakkelijk met verbanden kan worden geschoven.
Er is soms een ergerlijk gedrag van classes. In de classis Arnhem bijvoorbeeld worden afgevaardigden naar de PS aangewezen i.p.v. gestemd.
De algemene zendingsvergadering Overijssel heeft min of meer vaste afgevaardigden. Dat kan soms beter werken dan een afgevaardigde die eens voor een keer wordt gekozen. Maar dat pleit niet voor een apart lichaam voor zendingszaken.
Het toezicht op de kerken wordt onderdeel van het nieuwe hoofdstuk E in WO3. Dat is een duidelijke taak van de classis.
Deputaten – Br. Pel
Bij Parallelle Organisaties (PO) gaat het veelal over de organisatievorm en niet over de inhoud. We hebben met organisatievormen te maken. Bijvoorbeeld VSE is een vereniging, SKW een stichting. De kerk is geen vereniging en geen stichting. We hebben geen NV Emeritering. Maar wel verenigingen en stichtingen. Het zijn niet specifiek kerkelijke rechtsvormen. Toch wordt die mogelijkheid wel aangeboden door de wet, zie besluit 7. Voor presbyteriale kerkregeringen kan art 2.2 BW worden benut.
In de gemeente heeft de kerkenraad de leiding. Maar hij is niet uitvoerder van de gemeentevergadering. Een synode van predikanten gaat ook over de predikant. Dat is een slager die zijn eigen vlees keurt.
Een kerkelijke rechtsvorm hoeft niet onder de synode vallen. Zie TU Kampen. Na de vrijmaking was de TU een stichting, daarna een kerkelijke rechtsvorm. Dat geldt ook voor andere organisaties. We moeten daar geen verkeerde voorstellingen van maken.
Hoe staat het met de rechtspositie van predikanten? Wat zijn de ontwikkelingen? Denk aan ZZP-ers, aan de zaak van emeritering. Leidend is of je uitgaat van de ambtsgedachte of van een contract.
Deputaten willen de ambtsgedachte niet loslaten. Dan zouden we ons ook isoleren van CGK en NGK. De technische uitwerking wordt in D23 geboden. We adviseren niet alles in de KO te willen regelen maar veel in Generale Regelingen (GR) onder te brengen. De principes staan in de KO.
Het oude BW kende inderdaad doornummering. Maar het nieuwe BW bestaat uit boeken waarbij de artikelen per boek opnieuw genummerd zijn. Daarom gebruiken wij een letter per hoofdstuk. Zo is elk onderdeel gemakkelijk te herkennen.
We stellen voor de diaconie geen rechtspersoonlijkheid te verlenen (in de PKN wel). Zelfstandig besluiten kan nu al. Ook de kerkenraad is geen rechtspersoon, maar de kerk weer wel.
Deputaten – Prof. Te Velde
D1 legt de verbinding tussen kerk en predikant. Hoe zien we het ambt?
Op de achtergrond speelt functionalisering en sacramentalisering van het ambt. In dat laatste zijn ambt en persoon mystiek verenigd, vergelijk dat met de priester in de RK.
Bij functionalisering is de predikant een doener, een klusser die preken maakt, catechisatie geeft en pastoraal werk doet. Naar protestantse opvattingen gaat het echter over een levensambt, een volledige toewijding aan de Here. En van daaruit naar de gemeente.
Wij willen in de KO functionalisering niet begunstigen. Wij zijn voor het levensambt. Wel zijn er vragen over flexibilisering over zijn taak in de praktijk. Daar moeten we met elkaar over praten in een conferentie. Maar niet nu daarop vooruitlopen en dat al in de KO opnemen. Dat wordt ook veel te detaillistisch.
In het hoofdstuk over kerkelijke vergaderingen staat ook iets over good governance. En over de verhouding bijzonder en algemene ambt.
Volgens deputaten kan het onderlinge pastoraat het pastorale ambt niet vervangen. Onderling pastoraat is een contradictio in terminis. Wij gaan voor een pastor die ongevraagd op de stoep staat, ook daar waar hij niet is gevraagd. Hij komt achter elke voordeur met het evangelie. Hij komt dus a.h.w. van de andere kant.
In F1 kan men onze benadering vinden in de aparte rechtskolom. Kerkelijke vergaderingen hebben als taak recht te spreken na goede voorbereiding door deputaten.
Mediation en bemiddeling zijn goede zaken. Maar die moet je proberen ook zonder dat dat in de KO is geregeld. Als het geen goed resultaat oplevert dan volgt kerkelijke rechtspraak.
Commissie – Br. Van Leeuwen
Er zijn 170 reacties uit de kerken gekomen plus 10 op particulier initiatief. Er is slechts een enkele kerk die bezwaar maakt tegen het hele project.
Bezwaren en vragen raken
- Het vervallen van de PS;
- de veelheid van bepalingen, zowel vanuit conservatieve als progressieve hoek;
- dat er plaatselijk teveel is voorgeschreven;
- geen rekening met CGK en NGK is gehouden;
- over het karakter: volgend of sturend;
- samenwerkingsgemeenten;
- rechtsposities.
Br. Mollema
Kunnen we deze besluiten wel in behandeling nemen zonder dat WO3 beschikbaar is?
Deputaten – Prof. Te Velde
Daar heeft in eerste instantie uw commissie zich over uit te spreken. De afspraak was dat de synode nu dingen zou meegeven voor de voorbereiding van de bespreking in september.
Wij zijn slechts uw dienaar. Daarbij hebben de voorgestelde besluiten geen zelfstandige functie maar dienen voor deputaten als richtingwijzers. Zo kan het proces verder en komen er in september geen verrassingen meer.
Br. Mars
De afspraak was om de WO3 nu samen te behandelen met de voorvragen.
Preses
Wat is de reden van vertraging? Hoe is het verloop en het tijdpad nu? En hoe staat het met de GR?
Deputaten – Prof. Te Velde
WO3 ligt er 1 juli a.s. echt. Maar op dit moment is hoofdstuk C nog niet klaar. We hadden haar inderdaad midden april toegezegd. Maar het werk moet worden gedaan door mensen met forse banen. En er is sprake geweest van ziekte. Daardoor konden we pas heel laat beginnen. Bovendien waren de voorvragen al verwacht lang voor 1 januari 2012. Maar de uiteindelijke versie kwam pas 1 mei van dit jaar beschikbaar.
Br. Mollema
Soms wordt in de besluiten verwezen naar de komende WO3. Bij besluit 1 weten we niet waar we ja op zeggen. Dat is een technisch probleem.
Deputaten – Prof. Te Velde
De synode kan toch aanwijzingen geven, vergelijk het met het proces kerkboek.
U kunt de dingen on hold zetten als u vindt dat er nog niet voldoende bekend is. Maar de meeste dingen zijn common sense.
Deputaten – Br. Pel
Er is in de conceptbesluiten verschil in soortelijk gewicht.
Wat is probleem met besluit 1 bijvoorbeeld?
Preses
We gaan de tweede ronde voor de eventuele knelpunten die we nog zien.
De vraag is daarbij: waar staan we nu?
BESPREKING RONDE 2
Br. Mars
Is de KO voor het oplossen van problemen? Aansluiting bij huidige kerkelijk leven is nodig.
Er zijn 64 generale regelingen, dat is een 'handboek soldaat'. Wie gaat dat bijhouden en is er verantwoordelijk voor? We moeten verbinden met generaties die komen.
Parallelle organisaties, B24 spreekt zichzelf tegen. Hoe worden die verbanden gelegd?
In de KO worden organisaties genoemd. Maar is het niet beter hen hun eigen gang te laten gaan? Waarom 2.2 BW niet gehonoreerd op een volgende synode?
De TUK gaat een andere richting op, die kan dus niet als een goed voorbeeld dienen.
Denk er ook aan andere wegen te zoeken voor het predikantschap i.v.m. met de komende schaarste.
Br. Van Dixhoorn
Waarom is nu het toezien op elkaar naar KO art. 44 weggelaten? De afspraken moeten toch in alles worden nageleefd?
Waar worden de huidige taken van de PS ondergebracht?
Ds. Ophoff
Ik heb waardering voor de beantwoording en de getoonde visie achter het werk.
Het kerkverband fragmentariseert. De KO wil verbondenheid maar tegelijk weerspiegelt de tekst en de toelichting een moment opname. Er zou meer openheid moeten zijn voor meerdere vormen van verbondenheid. We accepteren dat er verschillende
manieren van kerk-zijn bestaan. De vraag is hoe we onze geestelijke verbondenheid vorm geven. Hoe doen we dat, voor maximaal de komende vijf jaar?
Ik heb geen behoefte aan de voorliggende conceptbesluiten. Ik accepteer ongezien de hoofdstukindeling.
Wel heb ik problemen met besluit 1. Daar staat: "De KO bevat rechten en plichten …". Wat zeg je daar nu eigenlijk mee? Wat hebben we daar in september aan? En ook die vier PSen. Er is meer tijd nodig om tot een nieuwe opinie daarover te komen. Besluit 7 kan best wachten tot september.
Br. Wezeman
Evenals Mars en Ophoff heb ik geen enkele behoefte aan besluiten nu. Eerst zie ik graag WO3 komen.
Wat voor soort recht regelt de kerkorde?
We moeten van het verleden naar toekomst kijken. Anders komen we niet veel verder dan een dode letter. De inhoud van de KO moet eerder beginselen bevatten dan rule based zijn. Want de ontwikkelingen in de maatschappij gaan ons niet voorbij. Als het daar regent drupt het in de kerk.
Voorbeeld. Als een dominee part time predikant is en part time concultancy doet wat voor consequenties heeft dat voor zijn relatie met de kerkenraad? Is die mede verantwoordelijk voor die andere activiteit?
Br. Aartsma
Over PS besluit 5b: kan er nog niet een derde taakstelling aan worden toegevoegd, namelijk als beroepsinstantie voor zaken die in de classis niet kunnen worden opgelost?
Ds. Van Dijk
Besluit 1 bevat zeven dingen die zeer ongelijksoortig zijn. Hoe kunnen we daar toestemming voor geven als het stuk niet gelezen is? Bijvoorbeeld: wat is een 'goede balans', zie tekst.
Kan in besluit 5 het woord 'slechts' worden weggehaald. Mogelijk zijn er meer taken.
Besluit 6: zijn de deputaten voldoende volgend? Ik pleit toch om aan te sluiten bij de NGK en de CGK.
Laten we de toelichting bij besluit 6 serieus nemen dan kan de rest blijven liggen.
Br. De Groot
Ik heb er moeite mee dat de PS vrijwel weg is. Geen PS betekent moeite in kleine classes van bijvoorbeeld vier gemeenten, waar predikanten vrienden zijn geworden. Bij conflicten kan de PS een zakelijker oordeel geven. Bovendien is de tijd te lang tot een volgende generale synode.
Ds. Wesseling
Voor een deel ondersteun ik Ophoff. Ik wil nog iets aanvullen. Er is mij een gevoel van vervreemding bekropen. Gaat het alleen maar om regelingen? Ik ben wel blij met preambules en missie statements. Regelingen zijn nodig ook in relatie tot hetgeen gebeurt in onze kerken. De KO is wel een geëigend instrument om ontbinding en kerkverlating te lijf te gaan. Zaken liggen teveel bij deputaten i.p.v. bij de synode.
Hoe kunnen we het tij keren?
We moeten durf hebben om elkaar te corrigeren. Maar ik heb dat nog niet meegemaakt. Kunnen we de kerkorde wel grondig herzien zonder eerst te bespreken hoe we kerk willen zijn? Want dat heeft consequenties voor de positie van de predikant en heeft zijn invloed op het gemeenteleven. Is er in ons gemeenteleven niet sprake van religieus humanisme waarbij de vrome mens op de troon wordt gezet? Er is ontbinding en vrijbuiterij.
Ik ben erg blij met de hoofdlijn van de WO. Maar vormt dit wel de ruggengraat om ons kerkelijk leven in stand te houden? Hoe kunnen we het kerklichaam er omheen, boetseren?
Ik zou blij zijn als de PS-laag er weer tussen komt. Het huidige voorstel van deputaten is organisatorisch-pragmatisch. Er is dan in elk geval een beter takenpakket voor de PS nodig. Anders is het een beschamende vertoning.
Het gaat erom hoe we kerk zijn, om het predikantschap, de gemeentestichting en andere zaken.
Ds. Feenstra
Wat zijn we aan het doen? In september hebben we een midweek om de WO vast te stellen. Nu wat voorwerk. Bijvoorbeeld over de PS. Ik wil een lans breken voor wat we nu aan het doen zijn.
T.a.v. besluit 6.2: kan tot een patstelling leiden bij 2 ambtsdragers.
Br. Mollema
Niemand heeft deputaten om een ambtsvisie gevraagd, wordt gezegd. Maar dat is geen goed argument. Om het afschaffen van de PS heeft ook niemand gevraagd. Jonge mensen willen niet in het ambt omdat hun vrouw ook drie dagen wil werken. We moeten wel rekening houden met een weerbarstige praktijk.
Van het afschaffen van de PS zijn de zwakke en sterke punten geanalyseerd. Nu komt er een tussenvoorstel en moeten we opnieuw kijken wat het bestuurlijk effect is.
Technisch is het onmogelijk nu daarover te besluiten. Er is afgesproken dat WO3 hier zou zijn. Van de conceptbesluiten 1, 6 en 7 kun je niks zeggen als je niets van WO3 ziet.
Het is een lastig probleem om besluiten van deze strekking te nemen. Er is een moment van bezinning nodig.
Br. Knepper
Besluit 7 zou een richtingwijzer zijn voor september. Maar hoe kan dat zonder WO3? Het is beter er geen besluit over te nemen.
Ds. Ter Beek
Besluit 1 legt de bewonderingwaardige bespreking van vanmorgen vast.
Besluit 2 is een inhoudsopgave.
Besluit 3 een woord vooraf.
Besluit 4 een prima idee, een uitbreiding van de eigen instructie. b nog niet in september.
Besluit 5 laat de PS bestaan. Zoals hier staat is het nog niet rijp. Kwam uit een respectabele hoge hoed overigens. Er is een conglomeraat van vraagtekens. De synode kan dit besluit van reconfiguratie helemaal niet doen. Vergelijk het maar met Noord- en Zuidholland: classes formeren zichzelf.
Besluit 7 kun je hier niet besluiten. Hooguit aanbevelen als gevolg van een nieuwe kerkorde.
Ds. Niemeijer
We moeten de stand van zaken opmaken en dat deputaten meegeven.
Besluit 1: daar zouden we kennis van kunnen nemen. Met een algemeen besluit schieten we niets op.
Besluit 2: wel van belang voor de systematiek. Het is weloverwogen, er kwam geen enkel commentaar op.
Besluit 3: is een technisch zaak.
Besluit 4: is weinig negatiefs over op te merken
Besluit 5: is enige erkenning van het probleem van kleine classes. Maar bestaande PS-en lossen dit al op. Daarvoor hoeft de PS niet op de kop. Het huidige voorstel is een compromis. Dus kiezen voor de huidige situatie. Daar moet een besluit over vallen vandaag.
Besluit 6.1: ook besluit over nemen. Situatie van de diakenen is steeds een punt geweest. Daar moeten we nu een knoop doorhakken.
Besluit 6.2: hoeft nu niet aan de orde te komen.
Besluit 7.1: OK.
Besluit 7.2: zelfde vragen als Knepper heeft. We moeten geen uitspraken doen over organisaties waar we niets over te zeggen hebben, ondanks dat ze ons wel raken.
Besluit 7.3: nogal aanvechtbaar. Er is nog niets gezegd over tucht over doopleden zoals in 1990 vastgesteld.
Preses
We gaan nu eerst over de algemene discussiepunten praten.
Deputaten – Br. Griffioen
De WO is volgend op bepaalde ontwikkelingen. We moeten niet teveel stipuleren over onderling pastoraat. Dus ook geen maatstaven voorstellen voor die ontwikkeling. Vergelijk grammatica, die volgt wel maar wil ook normen stellen. We moeten geen idealen stellen en daaraan de werkelijkheid proberen op te offeren.
Wel is er in dit werk een soort schifting aanwezig. Er is 'een stem die achter ons klinkt', een visie op ambt en ambtsdrager. WO1 en 2 zijn genoeg duidelijk over welke principes dat zijn.
We luisteren naar de kerken en naar de synode en vragen nu: moet er nog iets fundamenteels veranderen?
De KO is ook altijd voorschrijvend en hij volgt niet eenvoudig trends.
Deputaten - Prof. Te Velde
Hier resoneert wat we in het actuele leven meemaken. In liturgie, lidmaatschap, sacramenten etc. Vaak wordt de hantering van de KO gezien als zijn inhoud. Kerkenraden denken vaak dat iets niet mag van de KO maar ze hebben er zelf zo'n invulling aan gegeven, terwijl er juist ruimte voor iets anders is. Bijvoorbeeld: een juniorpredikant als een kapelaan, moet dat om te mogen niet in de KO staan? Mijn antwoord is: nee, het staat er niet in, dus het kan wél.
Een KO is ook een Ordnung zu lehren.
Wat de predikant en de ambtsvisie betreft komen we misschien wat defensief over. Ook vandaag moet er ruimte zijn voor jonge mensen waarvan vrouw buitenshuis werkt. Daarom zijn er ook niet allerlei invullingen voor het predikantschap te geven. We staan open voor vragen daarover en hebben achter de schermen daarin ook al actief advies gegeven.
In 1990 is er over parallelle tuchtoefening over doop- en belijdende leden het een en ander afgesproken. Die tuchtoefening kan ook niet dezelfde zijn omdat afhouding van het Avondmaal niet kan bij doopleden.
Wat we in WO3 gedaan hebben is: de generieke aspecten, vermaning en tucht
in een artikel, en vervolgens een apart artikel voor doopleden en een voor belijdende leden. Meer niet. Dus alleen een volgende stap in de formulering.
Deputaten - Br. Pel
Kerkrecht is kerkelijk gestructureerd recht. Dat recht is gestructureerd naar de Bijbel.
Dat kunnen we hier besluiten en vervolgens is dat kerkelijk recht. BW art. 2.2 zegt: regel je eigen recht. Het is dus volledig aan ons als kerken zelf.
De ambtsgedachte staat al vanouds in de KO. De presbyteriaal-synodale organisatievorm staat niet ter discussie. Sinds jaar en dag gaan we daar van uit. Daar zijn de WO versies op gebaseerd. Als je nu nog voorvragen hebt kunnen die nu aan de orde komen. Wij willen geen vlucht naar voren. De discussie over de besluiten geeft ons een goede voorbereiding voor WO3.
Er is verschil tussen ambt en contract. De ambtsgedachte verdraagt zich niet met een contract. Maar de dominee mag natuurlijk ook contracten sluiten. Maar dat heeft niet met zijn ambt te maken.
We zijn bezig zo goed mogelijke regelingen te maken voor parallelle organisaties. De GS kan niet besluiten over verenigingen en stichtingen. Wel kan zij besluiten over de relatie ermee, namelijk dat die op een bepaalde kerkelijke manier gestalte moet zijn gegeven, zie BW art. 2.2. Daarover moet goed overleg zijn.
Deputaten - Prof. Te Velde
Er zijn deputaten voor een generale regeling predikantszaken. In Zwolle-Zuid is gezegd: er moet afstemming zijn met VSE en SKW. De GS kan besluiten dat de kerken, de classis bijvoorbeeld, daarin volgend zijn. Er kan zo veel meer synergie worden bereikt.
Deputaten - Ds. Harmannij
Ik heb veel ervaring met de PS en er geen hekel aan. Ik voel me wel vaak in de steek gelaten door collegae: niemand wil naar de PS én niemand wil hem kwijt.
Voor het kerkverband is de PS ook heel diffuus. Lastig en ingewikkeld, en zij leeft niet onder het kerkvolk. Vaak wordt dubbel werk door classis en PS gedaan: de 'PS moet het ook nog goedkeuren’. We moeten onze mind opmaken of dit nog nodig is. We kunnen er best zonder. En dit is het moment om het te doen. We moeten het lef hebben en verder kijken dan onze neus lang is.
Het klinkt sympathiek de PS nog weer nieuwe taken toe te schuiven. Maar classis moet toch eerst aangeven wat ze wil. Wat is de rechtsingang? De keuze is óf volledig oude PS óf PS nieuwe stijl. Het wordt moeilijk als de classis nieuwe taken worden toegeschoven. Daar moeten we niet te royaal in zijn.
De oude PS nam rechtsgeldige besluiten. PS nieuwe stijl vaardigt naar de GS af en behandelt wel omschreven appelzaken. Anders zijn we niet veel opgeschoten.
Classes moeten via visitatie toezien op naleving van de kerkorde. Dat komt in WO3.
Br. Mollema
Punt van orde. Kunnen we nú besluiten zonder dat WO3 aanwezig is?
We weten wat in WO1 en 2 staat maar WO3 wijkt daarvan af.
Br. Van Dixhoorn
Waar gaan de oude taken van de PS naar toe? Naar classis of ergens anders?
Deputaten - Ds. Harmannij
Voor oude taken moet worden gekeken waar die ‘aangroeisels’ naar toe gaan.
Art. 49 taken worden vastgelegd in generale regelingen.
Commissie - Br. Feenstra
De voorvragen zijn nog blijven liggen. Wat is het onderscheid tussen oudsten en diakenen? Wat zijn leidende taken die ook zusters kunnen waarnemen? Wat betekent dit voor de talstelling?
In de voorvragen wordt gevraagd om een kleine KO, de rest van de regelingen kan in generale regelingen en synodale besluiten. Deputaten willen geen uitgebreide reglementenbundel, wat is dit dan voor argument? Het begrip presbyteriaal, wat bedoel je daar precies mee?
Deputaten – Prof. Te Velde
Of vrouwen het het diakenambt kunnen vervullen kan ik niet beantwoorden. Het is een principiële keuze van de kerken of zij willen dat vrouwen diaken kunnen zijn. En in hoeverre ze dan leiding kunnen geven. Wij doen er dus geen uitspraken over.
De leiding van diakenen betekent, vooropgaan, stimuleren en coördineren. Dat is principieel iets anders de leiding van de oudsten.
Waarom zijn er generale regelingen? In de WO komen 64 referenties voor. Maar het aantal regelingen is veel minder. Deputaten zeggen: er zijn veel regelingen, maar zeer verspreid opgeslagen, bij stukjes en bij beetjes. Maar recht moet kenbaar zijn. Regelgeving die er is, brengen we bij elkaar in generale regelingen; bijvoorbeeld over de predikant, preekconsent, toegang tot het Avondmaal. We gaan alleen stroomlijnen. Net als in 1893 na de Vereniging: schoffelen. Vergelijk bijvoorbeeld ook de koersbepaling 2002. Wat doen we daar nog mee?
Als je het zo doet, ontlast je de KO. Mensen zoeken nu naar dingen in de KO. Het wordt ook veel gemakkelijker: je hoeft niet altijd bij veranderingen de KO aan te passen. Je benadrukt ook een hiërarchie tussen KO en, daaronder, de generale regelingen.
Een volgende synode kan de generale regelingen veranderen, aanvullen. Neem de beroepsbrief. Die heeft geen enkele kerkrechtelijke status. Als wij modellen toevoegen dan kunnen we die gebruiken. Dat doet de SKW nu al.
Het presbyteriaal-synodaal concept is op zichzelf niet voldoende. Wij zijn meer congregationalistisch geörienteerd. Maar de term geeft wel ruwweg de richting aan. Het is niet eenvoudig met wat meer kenmerken het begrip nader te definiëren.
Preses
In de pauze is er overleg geweest tussen moderamen en deputaten. Er is een nieuwe tekst van de conceptbesluiten. [verwerkt in de bijlagen, djb]
We gaan eerst kiezen tussen PS oude en nieuwe stijl. Wordt het nieuwe stijl dan is het concept deputatenbesluit relevant.
AMENDEMENTEN
Br. Ziedses des Plantes
B3 lid 2 schrappen en dan ook lid 4 aanpassen.
Wordt niet gesteund.
Ds. Wesseling
Amendement besluit 1: verwoorden 'kennisneming van wat het verleden heeft opgeleverd.'
BESPREKING RONDE 2
Br. Mollema
Ga akkoord met de nieuwe formulering van besluit 1.
Deputaten – Br. Pel
Besluit 1 bedoelt niet alleen terugblik te zijn. Het zijn uitgangspunten voor ons product.
We nemen het amendement over.
Commissie
Geen reactie meer.
STEMMING
Besluit 1: V35T00O01, aanvaard.
Besluit 2: V35T00O01, aanvaard.
Besluit 3: algemeen aanvaard.
Besluit 4: algemeen aanvaard.
Besluit 5: voor PS nieuwe stijl 18, voor bestaande PS 18.
Besluit 6: V33T01O02, aanvaard.
Besluit 7: V30T02O04, aanvaard.
Br. Wezeman
Hebben we ons met de stemming voor besluit 5 niet in de nesten gewerkt?
Eigenlijk is er toch geen meerderheid voor nieuwe stijl?
Beraad moderamen en deputaten.
Deputaten - Br. Pel
We nemen besluit 5 terug en gaan ons er op beraden. U ziet het wel in september.
Preses
Aldus besloten.
Br. Wezeman
Ik betreur deze weg. Nu blijft de situatie open. terwijl er wel helderheid had kunnen komen.
Een ordevoorstel had gekund. Er zijn nu twee verschillende vragen gesteld en dat was anders dan voorgesteld.
Preses
Ik neem de verantwoordelijkheid hiervoor. Het is duidelijk dat de synode zeer verdeeld is.
Dank aan deputaten voor hetgeen u hebt gedaan. WO3 is beschikbaar per 1 juli. Daar houden we u aan.
Br. Mollema
Ik stel voor het rapport Bestuurlijke Effecten ter hand te stellen aan DAO. Laten zij kijken of ze er daar winst mee kunnen doen.
Preses
Dank aan de commissies HollandNoord en Gelderland. Er is serieus werk van hun opdrachten gemaakt.