Ontwikkelingen in de CGK 4
D.J. Bolt
03-12-21
We vervolgen onze reeks ontwikkelingen in de Christelijke Gereformeerde Kerken. Zeer belangwekkend! De strijd is daar bepaald nog niet gestreden en vereist nog steeds heel veel aandacht en waakzaamheid.
Zie ook Signalen 140 in deze editie.
Onderweg 16 juli 2022 -Interview met Oosterhuis en Schippers
Het blad Onderweg van GKv en NGK biedt een uitgebreid interview met de ‘topmanagers’ van het fusieproces van deze kerken, dr. M.H. Oosterhuis en ds. F. Schippers. In het interview komen ook even de Christelijke Gereformeerde Kerken in beeld en een mogelijke eenheid met deze kerken. Op de vraag van de interviewer (Arie Kok, journalist en auteur) ‘Als die opdracht van Jezus om samen een te zijn zo belangrijk is, wat is dan de volgende stap?’ antwoordt Oosterhuis:
'Dat weet ik niet en zo gaan we ook niet te werk. Wel is het zo dat we herhaaldelijk hebben gekeken naar de CGK, waarmee we een tijd lang zo nauw verbonden zijn geweest. We hebben in het verleden ook wel toenadering gezien en nog steeds zijn ze in ons blikveld om ook vervolgstappen te zetten. Maar hoe dat nu moet, gelet op de ontwikkelingen van hun afgelopen synode, dat is de vraag'.
En Schippers vult aan:
'Het is verdrietig hoe het de afgelopen tijd is gegaan in de CGK. Wat ik me dan afvraag: waarom werkt God zegenrijk aan onze kant en is het aan de andere kant verdrietig en werkt het moeizaam? Daar hebben ook onze samenwerkingsgemeentes veel moeite mee. We blijven optimistisch hopen.'
Het is goed voor de broeders en zusters in de CGK te weten dat een volgend doel van de NeGK vereniging met hun kerken is. Lastig is natuurlijk wel dat de afgelopen CGK synode besluiten heeft genomen die inhoudelijk haaks staan op de koers van de fusiekerk. Maar met de ‘samenwerkende kerken’ (gemeenten bestaande uit een mengelmoes van leden uit CGK, GKv en NGK) is het CGK-kerkverband kerkordelijk zo ‘lek als een mandje’. De NeGK zal wellicht via die openingen met verhoogde energie hun visie op ‘de opdracht van Jezus’ proberen te verwezenlijken. Dat is immers de afgelopen jaren in de GKv/NGK al zo succesvol, zo ‘zegenrijk’ volgens Schippers, gebleken? Zie de komende berichten in deze reeks.
We schrijven dit na de bijeenkomst op Urk van de Kerngroep bezinning GKv. Het is daar iedereen duidelijk gemaakt - voor zover het dat al niet was - dat de ontwikkelingen in de GKv en die eerder in de NGK plaatsvonden, niet kunnen getypeerd worden als ‘zegenrijk’. Integendeel, een ver- en diepgaande afval van de Heere en Zijn Woord laten zien waarover niet anders dan zijn toorn is te verwachten.
Dit kleine onderdeel van het interview met de leiders van het NeGK fusieproces mag, hoe beknopt ook, toch een krachtig alarmsignaal zijn voor de CGK broeders en zusters waakzaam te zijn en de zegen van de koersbepaling van dit voorjaar te bewaren.
Onderweg 16 juli 2022 - Interview met Peels
In dezelfde editie van Onderweg is ook een ontdekkend interview met prof. dr. H.G.L. Peels opgenomen. Peels is, zoals bekend, hoogleraar Oude Testament aan de christelijke gereformeerde Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA). Hij gaat binnenkort, 1 februari 2023, met emeritaat.
Het interview heeft als header: CGK-professor Eric Peels over het streven naar eenheid. Eenheid is natuurlijk een bijzonder belangrijk onderwerp, in het algemeen, maar zeker nu. En we stemmen de hoogleraar helemaal toe als hij emotioneel uitroept: 'Je mag er nooit, nooit vrede mee hebben dat Gods volk verdeeld is'. Hoe ziet Peels die eenheid en onder welke voorwaarden zou die moeten en kunnen worden bereikt?
We hebben al eerder aandacht aan zijn opvattingen gegeven, namelijk n.a.v. zijn preadvies aan de laatst gehouden CGK-synode. Hij typeerde de besluiten om niet aan te sluiten bij de zgn. ‘Nationale Synode’ (NS) en de Raad van Kerken (RvK), als een ‘kerkelijke Brexit’. We konden daar weinig waardering voor opbrengen[1]. Geeft het interview nu een ander beeld misschien? We geven er het een en ander uit weer.
Vanaf 1982 diende, destijds dominee, Peels vijf jaar in de CGK van Zoetermeer. Hij onderhield daar nauwe contacten met zijn GKv- en NGK-collega's. Daarna werd hij hoogleraar aan de TUA. Bij zijn veertigjarig ambtsjubileum ging hij weer voor in Zoetermeer. De gemeente is nu opgegaan in wat wordt genoemd een ‘triogemeente’, Het Lichtbaken. Dus samengesteld uit leden van CGK, GKv en NGK. Gelukkig is dat nu zover, glundert Peels, 'We hadden destijds al gewild dat je elkaar zocht. Mooi dat het er nu ook echt van gekomen is.’ En als blijk van zijn oecumenische gezindheid voegt hij er aan toe: ‘… ik ga ook een keer per jaar voor hier in Oene, in de Hervormde Kerk’.
Wat is Peels boodschap m.b.t. eenheid? Deze
'Ik had grote moeite met dit besluit [geen deelname aan de ‘Nationale Synode’, djb], men trekt zich terug op het erf van gelijkgezinden. Ik denk dat kerken elkaar juist moeten zoeken. Als de opstanding van Christus geloochend wordt of men ziet de Bijbel als 'maar een mening', dan lijkt me samenwerking een onmogelijke zaak. Richting hen die van harte belijden dat ze de Bijbel en de gereformeerde belijdenis liefhebben is oecumene een opdracht die je steeds moet meenemen. Jezus bad op de avond voor zijn sterven dat zijn kudde, zijn volk, één zal zijn, zoals Hij en de Vader één zijn. Als dit zijn diepste verlangen is geweest, dan moet dat toch ook ons verlangen zijn? Hij zegt erbij: 'Opdat de wereld zal erkennen dat Gij mij gezonden hebt.' We leven in een tijd van polarisatie, scheuring, scheiding en schifting. Als kerken en christenen elkaar dan vinden, man, vrouw, rijk, arm, kleuren, naties, culturen, valt dat op. Dan zou men zich kunnen afvragen: wat is hun geheim dat zij wel samen optrekken? Dan kan zijn Naam geëerd worden. Wij hebben zelf de wijsheid ook niet in pacht, onze kerk maakt maar 0,0001 procent van de wereldkerk uit. Samen met alle heiligen zullen we de grootte en de diepte van de liefde van Christus kennen.'
Maar is de eenheid van Peels de eenheid die Jezus Christus wil? We zetten vraagtekens bij bovenstaand verhaal. Een aantal overwegingen.
De leer
Het gaat in de kerk van Christus niet alleen maar om het feit van Zijn opstanding, dat zéker ook, maar om de hele leer van de Schrift, zie NGB artt. 7, 29, 32; HC v/a 21, 22. Dáár horen kerken elkaar op aan te spreken en dáárin vinden zij hun eenheid.
Ik-geloof
Peels wil graag samenwerken met de kerken, verenigd in de zogeheten ‘Nationale Synode’ (NS). Maar we hebben in een eerder artikel al aangetoond dat daar verschillende kerken bij zijn die eigengereid zelf de inhoud van het geloof invullen en dat gereformeerden het eenheidsstreven van deze beweging beslist moeten afwijzen[2]. Zo nemen er bijvoorbeeld ook remonstranten aan deel die een 'geloof' belijden dat fundamenteel in strijd is met wat gereformeerden belijden. Op hun website[3] is te lezen:
'… Wij vinden dat geloof begint bij jou. Met de dingen die je meemaakt en de vragen die hierop volgen. Met de mensen die je ontmoet en de gesprekken die je hebt. Als geloof bij jou begint, dan is het ook van jou. Mag je er een eigen mening over hebben. Dingen ter discussie stellen. En zelfs de vrijheid nemen om niet alles te geloven …'
In 2006 hebben de remonstranten een eigen, nieuwe geloofsbelijdenis opgesteld, 'niet bedoeld om het geloof voor eens en altijd vast te leggen maar als oriëntatiepunt voor ieders persoonlijk geloof', zeggen ze. Dat betekent volgens de site:
'Zelf zoeken naar woorden die uitdrukken wat je gelooft.
Zelf bepalen of je wel of niet je aansluit bij een kerk.
Zelf kiezen welke woorden uit de Bijbel je nog wat zeggen maar ook zelf teksten kunnen afwijzen.'
En met onverholen trots vermelden zij:
'De Remonstranten liepen voorop bij de toelating van vrouwen tot het ambt van predikant en waren een van de founding members van de Wereldraad van Kerken. In 1986 waren we voorpaginanieuws bij de New York Times, toen de Remonstrantse Broederschap als eerste christelijke kerk ter wereld het huwelijk openstelde voor paren van hetzelfde geslacht.'
Zie zo! En o.a. met deze gemeenschap wil prof. Peels samenwerken en eenheid in Christus beleven en uitstralen …?
Gereformeerde oecumene
‘Richting hen die van harte belijden dat ze de Bijbel en de gereformeerde belijdenis liefhebben is oecumene een opdracht die je steeds moet meenemen’, zegt prof. Peels vervolgens.
Van harte mee eens! Degenen die dat frustreren door hun eigen (midden)positie te koesteren en zich zo van andere gereformeerden isoleren, en ook zij die hun kerkelijke frustraties uit het verleden niet weten te overwinnen en daarmee eenheid blokkeren, laden een grote schuld op zich.
Maar dáár gaat het in de NS en de RvK niet om, de gereformeerde confessies zijn daar ver uit beeld, ze zijn zelfs verwerpelijk volgens verschillende deelnemers. Die gaan ook verloren in Peels gewaardeerde Zoetermeerse kerk want de daarin samenwerkende GKv en NGK vinden gereformeerde belijdenissen niet meer ‘van deze tijd’ en men is druk bezig zelf iets in elkaar te knutselen voor de NeGK-fusiekerk[4].
Hogepriesterlijk gebed
De Heere Jezus heeft hartstochtelijk gebeden voor allen die in Hem geloven. 'Dat zij allen één zullen zijn zoals Hij en Zijn Vader één zijn', Joh. 17:21. Terecht refereert prof. Peels eraan. Maar waarom laat hij weg dat zij één zullen zijn in waarheid, vers 17, 19? Een eenheid die Christus zelfs kwalificeert als die er is tussen Hem en Zijn Vader? Alleen dán zal de wereld toch kunnen erkennen dat de Vader Zijn Zoon naar de wereld zond? En respect hebben voor Christus’ kerk die door de Geest in waarheid wordt geleid. Leg dat nu eens aan tegen het vrijzinnig 'geloof' dat hierboven werd gesignaleerd waarin men meent de waarheid in eigenzinnigheid te kunnen bepalen.
Microkerk
'Wij hebben zelf de wijsheid ook niet in pacht, onze kerk maakt maar 0,0001 procent van de wereldkerk uit', klaagt prof. Peels. Dat zal waar zijn! De wijsheid bepalen en bezitten wij niet als mensen, die is alleen te vinden in Gods Woord. Daarom gaapt er zo'n diepe kloof met de vrijzinnigheid die zélf de inhoud van het geloof denkt te kunnen en mogen verzinnen.
Echter vervolgens lijkt prof. Peels wijsheid wel min of meer afhankelijk te maken van de grootte van zijn kerkgemeenschap. En ja, dan blijft er nauwelijks een spoortje van over. Maar dat is toch een valse tegenstelling? De waarheid van het Woord is niet afhankelijk van de omvang van een kerkgemeenschap. Als dat zo zou zijn moesten we ons maar spoorslags aan melden bij aartsbisschop Zijne Eminentie Willem Jacobus kardinaal Eijk te Utrecht. Maar sinds 1517 weten we al dat niet het aantal kerkleden bepalend is voor de inhoud van het ware geloof. En nog veel eerder - Elia werd in een moedeloze bui bemoedigd met het getal van 7000 overgebleven gelovigen, een fractie van wat het had kunnen zijn (NGB art. 28, 1 Kon. 19:18). En terecht wees ds. A. van der Zwan op de CGK synode, toen het ook ging over de grootte van de CGK en zijn overlevingskansen, op de gemeente van Philadelphia: Gij hebt kleine kracht maar gij hebt Mijn Woord bewaard (Openb. 3:8).
Dat is hét basale criterium voor eenheid van Gods volk! Denk in dit verband ook aan de vreemdelingschap die we zullen ervaren als we in geloof en leven ons binden aan het Woord (Hebr. 11: 13; Petr. 2:11, 4:12).
Oude Testament
Maar prof. Peels heeft nog meer pijlen op zijn boog. Want de interviewer wil van hem weten wat eenheid volgens het Oude Testament betekent, het Oude Testament is immers Peels specialiteit? We citeren weer:
'In de woorden van de Here Jezus klinken de eeuwen van het Oude Testament door, de beweging van God door de geschiedenis heen. De doorgaande lijn van de verdeeldheid van het volk Israël en Gods verlangen dat ze weer bij elkaar komen, dat het goed komt tussen hen. In het begin was alles goed, zeer goed zelfs, in harmonie. Direct na de zondeval begint het al met Kaïn en Abel, later met Lamech: scheuren en scheiden. Steeds weer laat God zijn volk niet los.
Misschien ga ik nu een beetje college geven, maar ik zie dat op drie niveaus gebeuren. Ten eerste de verzoening tussen God en mens, vervolgens het één zijn van Gods volk zelf en tenslotte tussen Israël en de volken. Als de breuk tussen God en mens er komt, laat God zien dat Hij verlangt naar heling en sluit Hij een verbond. Dat was uniek in de wereld van die dagen, een god die zoiets doet met zijn volk. Niet voor niets belijden de Joden het Sjema Israël: 'De Here uw God, de Here is één.' Het woord 'één' is zo fundamenteel in het Oude Testament. Als dat niet geleefd wordt, kan God furieus worden, ontbranden in woede, met tranen in zijn ogen, lezen we in Jeremia. Het verbond wordt vergeleken met een huwelijk, Israël is de bruid en God de bruidegom. Die verlangende liefde van de bruidegom, wat een metafoor!'
Zeker! Het is ontroerend hoe de HEERE geen gedane zaak heeft gemaakt met de mensheid. En ook niet het volk Israël heeft vernietigd. En steeds maar weer Zijn verbond heeft vernieuwd, het verbond waarin wij als heidenen volop mogen delen als geliefde kinderen van onze hemelse Vader door Jezus Christus.
Echter we missen in dit citaat node waar het op talloze plaatsen in het Oude Testament om gaat, namelijk de ware dienst aan de HEERE. Op honderden plaatsen in het Oude Testament brandt Gods toorn los als het volk zich niet houdt aan zijn verbondswet en oefent Hij een dodelijke verbondswraak[5]. Want Hij belooft én Hij eist gehoorzaamheid. We durven het aan om te stellen dat het om dat laatste gaat in de omgang van God met Zijn volk, bóven onderlinge eenheid. Zijn zegen is te verwachten als het volk gehoorzaam is, de Heere dient naar Zijn Woord, terwijl het Zijn vloek zal ontmoeten als het afgoden dient. Het Tienstammenrijk bijvoorbeeld dacht een eigen godsdienst te kunnen verzinnen en ging die praktiseren in Dan en Bethel: het verdween in de ballingschap en kwam niet weer terug. En nooit werd de eenheid van het twee- en tienstammenrijk hersteld!
God is 'furieus' als wij eigen gekozen wegen gaan, als we in vrijzinnigheid 'zelf kiezen welke woorden uit de Bijbel je nog wat zeggen maar ook zelf teksten kunnen afwijzen'. We dienen ons verre te houden van deze moderne Dan en Bethel, willen we niet Gods oordeel en straf ondergaan.
God
In dit kader van eenheid vertelt prof. Peels ook over zijn bezoek aan een synagoge in Jeruzalem:
'Er was dienst gaande. In het midden van de menigte hieven ze toen aan: "Kadosh, kadosh, kadosh Adonai Zebaoth." betekent: heilig, heilig, heilig is de Here van de hemelse machten. Dat deed me zo veel, ik voelde de pijn van gescheidenheid. Israël roept niet een of andere god aan, maar de God van het Oude Testament, de HEERE die wij samen willen dienen.'
Wij delen deze ervaring met zo'n bezoek aan, mogelijke dezelfde, synagoge te Jeruzalem. Het doet pijn dat we geestelijk niet één zijn met het oude verbondsvolk. En de sympathie voor hun strijd om te overleven in de zeer vijandige mohammedaanse omgeving is ook bij ons groot.
Maar eenheid is onmogelijk zolang als het joodse volk zich niet bekeert en Jezus Christus aanvaardt als de Vervuller van het Oude Testament en in Hem gelooft als de grote Verzoener tussen God en mensen. Dáár zit de diepe pijn.
Peels zal dat ook erkennen. Maar daarom begrijpen we die laatste zin in bovenstaand citaat niet. De orthodoxe Joden en wij dienen niet dezelfde God. Wij dienen niet maar 'de God van het Oude Testament' maar de God van Oude én Nieuwe Testament, de Drieenige God: Vader, Zoon en Heilige Geest. Er zijn geen twee goden, één voor Joden - zonder Christus, en één voor christenen - met Christus. Er is één God Die door christenen én Joden wil worden gediend. Geloofseenheid kunnen we dan ook op geen enkele manier beleven met hen die dát niet belijden, ook niet met Joden die Christus loochenen. En dat moeten we ook niet suggereren[6].
Eenheid
We veroorloven ons tenslotte nog een laatste breed citaat. Wat wil prof. Peels in deze moeitevolle tijd van strijd?
'In de eerste plaats dat we elkaar zullen vasthouden. Een scheuring zou een volslagen ramp zijn en door alles heen gaan, gemeenten, families, je moet er niet aan denken. Er is zoveel meer wat ons bindt dan wat ons scheidt. Het tweede, naar buiten toe, dat we andere kerken in Nederland blijven opzoeken, schouder aan schouder verder trekken en zoeken naar wegen waarop je mogelijk wel kerkelijk één kunt worden met de ander. Dat diepe verlangen dat door het Oude Testament heen gaat, dat wat gebroken is geheeld wordt, dat moet ons permanent voor ogen staan. Dat klinkt misschien idealistisch, maar het is bijbels realistisch: onze opdracht. Samen in de naam Jezus.'
Ja, we weten uit eigen ervaring hoeveel verdriet en moeiten scheuringen geven. Ons leven de laatste vijftien jaren is er door getekend. Maar doorslaggevend is, even heel kort door de bocht, trouw aan het Woord, trouw aan de HEERE. Dáár gaat het om. Fundamenteel. Om wat we geloven en belijden, en vervolgens in praktijk brengen. Dat is geen kwestie van met een weegschaaltje bepalen hoe groot de hoeveelheid geloof is die bindt en hoeveel ons scheidt. Het kerndilemma is: Christus volgen en Zijn Woord gehoorzamen, of eigen wegen gaan. Dan is het o.i. onmogelijk om 'schouder aan schouder'(!) verder te trekken met christenen die weigeren zich te buigen voor het Woord maar zich een eigenzinnige invulling van geloof en leven veroorloven.
Ook wij hebben een diep verlangen naar kerkelijke eenheid. Naar eenheid met de CGK. Maar wel een eenheid waarin we het ware geloof delen zoals beleden in onze gereformeerde confessies. En we te maken hebben met een CGK die zijn goede synodebesluiten weet te handhaven in het kerkelijk leven. Dan kunnen we verder met elkaar, samen in de naam van Jezus.
Wat een feest zou dat zijn!
We hebben in deze aflevering van de reeks veel aandacht aan de opvattingen van prof. Peels gegeven. Dat is vooral omdat we denken dat hij een voorname representant is van de richting die christelijke gereformeerden inslaan die het niet eens zijn met de laatst genomen synodebesluiten.
Verder zien wij zoveel parallellen met de ontwikkelingen in de laatste jaren binnen de GKv, en die haar onherkenbaar maakten in gereformeerde zin. Ten diepste gaat het naar onze overtuiging in de strijd binnen de CGK om dezelfde zaken en is het voor hen die gereformeerd willen blijven van groot belang om daar in deze spannende tijd op geconcentreerd te blijven. En daarvan zien we de nodige signalen en initiatieven.
We hopen er de volgende keer aandacht aan te geven.
Wordt vervolgd.
NOTEN
--------------------------------
[1] Zie Knikkende knieën of rechte ruggen 6, click hier.
[3] https://www.remonstranten.nl/wat-geloven-wij/
[5] Denk aan Israël als waarschuwend voorbeeld van wat de mens overkomt bij ongehoorzaamheid aan God, 1 Kor. 10:1-12.
[6] In de Waarheidsvriend (17 november 2022) wordt dr. A.A.A. Prosman de vraag gesteld 'Vindt u het christelijk geloof beter dan de islam?' Nog afgezien van het niveau van de vraag, in onze ogen is zijn antwoord absurd: 'We geloven allebei dat God ons geschapen heeft, en dat God in die zin onze vader is. Moslims zijn dus ook onze broeders en zusters [cursief djb], maar we denken we heel verschillend over hem…'.
Maar wij zijn toch alléén broers/broeders en zussen/zusters in Jezus Christus Zijn Zoon? (vergelijk Luk. 14:26; Mat. 12:46-50). Bovendien is deze identificatie te kostbaar om te gebruiken voor een islam die op vele plaatsen in de wereld dood en verderf zaait onder christenen.