Generale Synode Harderwijk - Impressie 2

D.J. Bolt

02-11-24

In Harderwijk vergaderde op 19 oktober 2024 de combi-synode van DGK en GKN weer: 24 afgevaardigde broeders, 12 uit elk van beide voormalige DGK en GKN kerkverbanden.

Om als één kerkverband te kunnen functioneren moet er heel wat geregeld worden. Daarom werd op deze dag intensief vergaderd en werden veel besluiten genomen. De gezamenlijke moderamina en gezamenlijke deputaatschappen hadden de volgende voorstellen ingediend:
 

De voorstellen B.01 en B.02 waren al op 5 oktober jl. behandeld en daarover besluiten genomen (als groen aangegeven), zie vorige impressie. We proberen nu een indruk te geven van het gebeuren op deze vergadering en beperken ons tot die voorstellen die de meeste aandacht vroegen.

Opening

De vergadering GS Harderwijk wordt op christelijke wijze geopend door preses ds. H.Sj. Wiersma van de Gereformeerde Kerk Bunschoten-Spakenburg. Hij geeft nog even kort weer hoe de gang van zaken is geweest en waar we als kerken nu 'staan'.

Op 5 oktober is het principiële besluit genomen om vanaf die datum samen verder te gaan als kerkverband van en onder de naam Gereformeerde Kerken. Nú gaat het er nog om dat verder uit te werken in allerlei praktische en soms ook principiële zaken en regelingen. In afzonderlijke bijeenkomsten van afgevaardigden van de vroegere DGK- en GKN-kerkverbanden kunnen desgewenst nog peilingen worden gedaan maar besluiten zullen gezamenlijk op deze synode van Harderwijk worden genomen.

Bespreking voorstellen

Er ontstaat een levendige bespreking over tal van zaken. Vele amendementen worden ingediend. Soms wordt gewaarschuwd niet teveel in detail vast te leggen. Maar er kan ook vasthoudend over (toch belangrijke) details worden gediscussieerd.
De synode neemt onder de bekwame leiding van de synodepreses vele beslissingen. Voor een indruk beperken we ons tot

- B.03. Voorstel Moderamina Huishoudelijk Reglement Generale Synode

- C.02. Voorstel instellen deputaatschap Financieel Beheer (FB)

- C.07. Voorstel instellen deputaatschap Betrekkingen Buitenlandse Kerken (BBK)

- C.10. Voorstel instellen deputaatschap (Seksueel) Grensoverschrijdend Gedrag (S)GOG

Aan het eind van deze impressie geven we aan wat er van het hele pakket aan voorstellen is afgehandeld.

B.03. Voorstel Moderamina Huishoudelijk Reglement Generale Synode

Het concept-reglement telt maar liefst 26 artikelen en omvat 20 pagina's tekst! Kort gezegd, het regelt het kerkordelijk samenleven van de kerken in de praktijk. Zo gaat het over, we noemen wat: wanneer kan/moet een generale synode worden samengeroepen en hoe gaat dat precies?; hoe is de samenstelling van de vergadering?; wie kunnen afgevaardigden zijn?; hoe is het spreekrecht en stemrecht geregeld?; waaruit bestaat het moderamen?; wie hebben toegang tot de vergaderingen?; enzovoort, enzovoort.

Veel zaken zijn natuurlijk allang bekend en vastgelegd maar toch kostte het behoorlijk wat tijd om tot een definitief reglement te komen. Wordt er ook niet teveel vastgelegd?, zo werd gevraagd. Het kerkverband moet toch geen zelfstandig instituut worden zoals bij de HHK? Immers als een synode wordt gesloten, is er geen synode meer volgens gereformeerd kerkrecht.

Er was uitgebreid gelegenheid het reglement op allerlei punten te amenderen. En daar werd ook intensief gebruik van gemaakt. Veel amendementen haalden het niet maar andere kregen voldoende steun en stemmen. We noemen enkele, in onze ogen niet-onbelangrijke, zaken.

Artikel 01. KERKVERBAND
….

3. De kerken erkennen de Heilige Schrift als Gods Woord en willen daarnaar leven. De kerken aanvaarden weten zich gebonden aan de belijdenisgeschriften, de Drie Formulieren van Eenheid (de Nederlandse Geloofsbelijdenis, de Heidelbergse Catechismus en de Dordtse Leerregels), zoals gehandhaafd in hun gezamenlijke geschiedenis

....

Artikel 03. GENERALE SYNODE
….

3. Wanneer naar het oordeel van twee classes een classis de generale synode binnen de drie jaar moet worden samengeroepen, zal de samenroepende kerk plaats en tijd daarvan vaststellen onder goedkeuring van haar classes classis.
   ….

Artikel 07. SAMENROEPEN

….

4. Uiterlijk 6 weken voor aanvang van de synode, stuurt de samenroepende kerk de ingekomen stukken en rapporten, voor zover deze niet vertrouwelijk zijn, naar de classes en de primi en secundi afgevaardigden van de classes en naar de kerken.

….

Artikel 15. ADVISEURS

1. Op voorstel van het moderamen kan de synode besluiten één of meer emeritus predikanten of broeders personen, die in staat worden geacht adviezen te geven die waardevol zijn voor het kerkverband, uit te nodigen om als adviseur aan de synode deel te nemen. Uitnodigen voor het geven van adviezen kan ook voor een bepaalde zaak of onderwerp.

….

Artikel 17. DEPUTATEN

….

2. De synode kent de volgende deputaatschappen:

• Informatie, Ondersteuning en Archief, 4 deputaten
• Financieel Beheer, 4 deputaten
• Hulpbehoevende Studenten (art. 19), 4 deputaten
• Academie voor Gereformeerde Theologie, 8 deputaten
  Zal nog nader worden besproken.
• Appelzaken, 9 deputaten
• Ad artikel 49 kerkorde, 9 deputaten
• Betrekkingen Buitenlandse Kerken, 6 deputaten, 1 ambtelijk secretaris en 3 secundi
• Kerkelijke Eenheid, 6 deputaten
• Zending en Evangelisatie, 7 deputaten
• (Seksueel) Grensoverschrijdend Gedrag, 5 deputaten.,

….

Artikel 21. APPELZAKEN EN REVISIEVERZOEKEN

….

Bij de behandeling van een Appelzaak blijven afgevaardigden die lid zijn of waren van de mindere vergadering tegen wier uitspraak bezwaar is aangetekend, buiten stemming en nemen geen deel aan de bespreking.

Artikel 22. FINANCIËN

1. Het beheer van alle financiën, rekeningen, fondsen en reserveringen van het kerkverband is in handen gegeven van deputaten opleiding, deputaten Hulpbehoevende Studenten en deputaten Financieel Beheer waarbij:
   ….
   2. Deputaten Hulpbehoevende Studenten (art.19), verantwoordelijk zijn voor de inkomsten en uitgaven steun studenten theologie. Zij stellen voor de komende drie jaar een begroting op, geven daarvan kennis aan deputaten Financieel Beheer en leggen deze ter goedkeuring aan de synode voor. Zij berekenen, ter dekking van hun uitgaven, het benodigde quotum per lid dat jaarlijks door de kerken moet worden afgedragen en leggen dit ter goedkeuring en vaststelling aan de synode voor.
   3. Deputaten Zending en Evangelisatie, verantwoordelijk zijn voor uitgaven voor zending en evangelisatie en de steun aan RTS. Zij stellen in overleg met deputaten FB voor de komende drie jaar een begroting op en leggen deze ter goedkeuring aan de synode voor. Betalingen worden verzorgt door deputaten FB.

Wordt nog nader besproken.
….

7. De jaarlijkse teldatum voor het aantal leden is 1 januari 1 oktober.

Artikel 26. WIJZIGINGEN

1. Wijzigingen in het huishoudelijk reglement kunnen worden aangebracht:
   • wanneer een voorstel daartoe bij de samenroepende kerk is ingediend en door de classes tijdig en behoorlijk zal zijn besproken;
   • door de synode genomen besluiten daartoe aanleiding geven;
   • feitelijke situaties zijn gewijzigd.
2. Het Huishoudelijk Reglement wordt om de drie jaar door de synode opnieuw vastgesteld.

Tot zover het Huishoudelijk Reglement Generale Synode.
Het lijkt ons een goede zaak zo tamelijk gedetailleerd met elkaar te hebben afgesproken hoe synodaal samengewerkt wordt en welke procedures daarbij moeten worden gevolgd. Dat bespaart in de praktijk van een jong kerkverband, met veel onervarenheid, veel tijd die beter aan inhoudelijke zaken kan worden besteed.

Er zijn nog een paar punten die nadere bespreking vergen zoals aangegeven, daarom kon het reglement nog niet definitief worden vastgesteld.

C.02. Voorstel instellen deputaatschap Financieel Beheer (FB)

De deputaatschappen van de beide voormalige kerkverbanden DGK en GKN hebben samen een ingewikkelde klus geklaard. Ze maakten een voorstel hoe de financiën en financiële regelingen van beide kerkverbanden in elkaar zouden kunnen worden geschoven.

De voorstellen van deputaten betreffen:

1. Algemene inrichting
2. Bemensing en benoemingen
3. Te nemen besluiten
   1. Pensioen en nabestaanden
   2. Instructies deputaatschappen en inrichting financieel beheer classes
   3. Quota 2025 t/m 2027, boekencontrole
   4. Financiële splitsing vermogen CFB van de GKN, samenvoeging administraties & overdracht rechten en verplichtingen

Deputaten hadden dit uitgewerkt in niet minder dan 30 artikelen!

Hoe zoiets met 24 synodeleden bespreken, eventueel amenderen en vaststellen? De synode liet veel over aan de deskundigheid van deputaten. Maar er was één onderdeel dat intensieve aandacht kreeg: emeritering: de zorg van predikanten na de beëindiging van hun dienstverband, en zorg voor hun eventuele weduwen en wezen. We proberen er iets van weer te geven.
 

Uitgangspunt in de bespreking is artikel 13 van de kerkorde:

Artikel 13 Emeritering

Wanneer een predikant door ouderdom, ziekte of andere oorzaken niet meer in staat is zijn ambtswerk te verrichten, blijft hij rechtens dienaar des Woords.
De kerk die hij gediend heeft, zal hem op gepaste wijze onderhouden.
Deze verplichting geldt ook met betrekking tot weduwen en wezen van predikanten.

De bespreking cirkelde om de vraag hoe dit op een verantwoorde manier kan worden uitgevoerd in het nieuwe kerkverband. Het werd namelijk verschillend geregeld in de beide voormalige verbanden:

• In de DGK gold een verplichte deelname aan de Mantelpolis van Zwitserleven, een pensioenverzekeraar.
• De GKN verplichtte, middels de beroepingsbrief vanuit de kerkenraad aan de betreffende predikant, dat de predikant zelf een voorziening regelt om te kunnen voorzien in zijn onderhoud na emeritering en bij arbeidsongeschiktheid. De kerken die zij dienen zien hierop toe.

Wat stelden deputaten nu voor? Zij overwegen dat, zoals iedere 'gewone' werknemer en gepensioneerde weet, het pensioenstelsel aan sterke veranderingen onderhevig is. Er zal nog veel overleg nodig zijn om tot een eensluidend advies voor het gehele kerkverband te komen. Bovendien moet allerlei 'wildgroei' op dit gebied worden vermeden, zo wordt gewaarschuwd. Daarom stellen deputaten voor dat in elk geval voorlopig geldt

'een predikant die actief gaat dienen in onze kerken, verplicht [is] zich aan te sluiten bij de Mantelpolis van Zwitserleven.

Ook nu actieve predikanten kunnen zich in overleg met hun kerkenraad vrijwillig bij deze mantelpolis aansluiten.'

Voorop werd gesteld dat volledige betaling van emeritaten door de kerken zelf nu niet haalbaar is. Het quotum zou veel te hoog worden. Daarom is een pensioenverzekering nodig, en dat is verplicht. Maar het is wel de vraag wie de afsluitverplichting heeft: de predikant, zijn kerkenraad of het kerkverband.

Gezien art. 13 KO lijkt het voor de hand te liggen de verplichting te leggen bij de kerk waar de predikant dient. Wel zouden alle kerken aan de emeritaatsvoorzieningen moeten bijdragen, ook uit het oogpunt dat de predikant vaak werkt in een wijdere kring dan alleen zijn eigen gemeente.
En, zo werd ook gevraagd, hoe staat het nu precies met de voorwaarden om toe te treden tot die pensioenverzekering? En moet dat wel verplicht bij Zwitserleven? Niet iedereen leek daar gelukkig mee.

Ook vergde artikel 12 van het deputatenvoorstel nadere bespreking:

Artikel 12 Arbeidsongeschiktheid

1. Binnen de GKN wordt dringend geadviseerd dat de predikant zelf een AOV afsluit. De DGK heeft hier centraal niets voor geregeld.
2. Deze sporen blijven bestaan.
3. DFB zal onderzoek doen naar een optimale AOV – voorziening en zal hiervoor een richtlijn opstellen

De vraag werd opgeworpen of zo'n verzekering wel nodig is. Immers als een predikant zijn dienst niet meer kan vervullen gaat hij met 'vervroegd emeritaat'. Toch werd het artikel gehandhaafd maar wel zal de verwoording nog worden aangepast. Er ligt hier dus nog een taak voor DFB (Deputaatschap Financieel Beheer).

En zo werd tenslotte voorstel C.02 verder ongewijzigd aangenomen.

C.07. Voorstel instellen deputaatschap Betrekkingen Buitenlandse Kerken (BBK)

Met het samensmelten van twee kerkverbanden moeten natuurlijk ook de organisaties rond hun relaties met buitenlandse kerken worden samengevoegd. Op de tafel lag een voorstel m.b.t.

1 de naam voor het samengevoegde deputaatschap,

2 de samenstelling, een instructie, regelingen en bevoegdheden,

3 relaties, lidmaatschappen

4 werkwijze en overzicht actuele opdrachten en contacten

5 afspraken over eventueel nog af te ronden opdrachten

6 financiële middelen

Het voorstel gaf aanleiding tot een uitgebreide bespreking van soms wat gevoelige zaken. We beperken ons weer tot enkele hoofdzaken.

Als het gaat om relaties met kerken in het buitenland zal - zo verwoord de Bijlage Regeling Differentiatie Buitenlandse Contacten het - rekening gehouden moeten worden met

1. 'dat Christus Zijn kerk onder verschillende volken, die elk door hun bijzondere geografische ligging, historie en cultuur zijn bepaald, vergadert, zodat buitenlandse kerken om verschillen op ondergeschikte punten inzake wijze van belijden, liturgie, kerkorde en praktijk niet veroordeeld zullen worden;
2. dat wanneer er sprake is van relaties met derden, zorgvuldig dient te worden nagegaan, wat deze relaties voor de desbetreffende kerk betekenen om zo de waarde, de zin en eventueel de wijze van aangaan en/of oefening van een zusterkerkrelatie te beoordelen.'

Met dat als uitgangspunten stellen de deputaten voor drie relaties te onderscheiden:

1. Zusterkerkrelatie

De kerken erkennen elkaar naar gereformeerd belijden als ware kerken van Christus. Zij willen wederzijds op elkaars leer en leven toezien en kerkelijke gemeenschap oefenen.

2. Correspondentierelatie

De betreffende kerken zijn te kennen als trouwe kerken van Christus, maar het wederzijdse toezicht is veel minder intens door bijvoorbeeld taalverschillen die nog een volledige zusterkerkrelatie belemmeren.

3. Vriendschapsrelatie

Er zijn indirecte contacten of persoonlijke contacten maar weinig of geen directe officiële contacten.

Het voorstel geeft per type relatie aan welke regels er zullen gelden voor de kerkelijke omgang met elkaar. We hebben ze ter vergelijking gemakshalve in een tabel weergegeven.

Bespreking

Er worden veel vragen gesteld, vooral over de 'Vriendschapsrelatie' in combinatie met het lidmaatschap van de ICRC. We geven een 'bloemlezing'.

Ad Vriendschapsrelatie

Is het wel nodig om de Vriendschapsrelatie (semi-)formeel te maken? Waarom wordt zo'n relatie niet gelaten bij de gemeente die deze aangaat? In dit verband wordt als voorbeeld de relatie GK Opeinde – ERE kerken genoemd.
Welke regels gelden in dit soort relaties t.a.v. de bediening van Woord en sacrament, aangaan aan het Avondmaal? Behoort dat niet alleen tot een zusterkerkrelatie?

In Voorstel art. 8 worden lijsten van kerken gegeven waar deputaten een Vriendschapsrelatie mee onderhouden:

1. Free Reformed Churches of Australia (FRCA). 
2. Canadian Reformed Churches (CanRC)
3. Free Reformed Churches in South Africa (FRCSA, ook wel: VGKSA)
4. Evangéliumi Reformâtus Egyhâz Oekraine (ERE).
5. Evangelical Presbyterian Church in England and Wales (EPC EW). 
6. Evangelical Presbyterian Church (Ireland, EPC NI)
7. Reformed Presbyterian Church of Central and Eastern Europe (RPCCEE)

Daarnaast bevat het artikel ook nog een lijst met 37 kerken via de ICRC. Op deze wijze zouden de GK op dit moment dus 44 kerkelijke relaties op het 'vriendschapsniveau' hebben.

In dit verband wordt de vraag gesteld of de ICRC op deze wijze niet teveel, automatisch, onze kerkelijke relaties bepaalt. De ICRC is geen kerkelijke instantie maar een conferentie immers. In art. 4 van het voorstel lijkt het zelfs dat alléén contact met kerken gezocht wordt die lid zijn van de ICRC. Waarom is dat?

Zouden we dit type relatie niet moeten laten vervallen?, zo wordt ook voorgesteld.

Ad Correspondentierelatie

Op dit moment wordt slechts één kerk genoemd (art. 7): de Orthodox Presbyterian Church. Voorgesteld wordt ook over deze kerkelijke relatie verder door te spreken.
En wat het aangaan of beëindigen van een Correspondentierelatie betreft, is dat voorbehouden aan een GS, of kan dat beter overgelaten worden aan plaatselijke kerken?

Ad Zusterkerkrelatie

Op dit moment is er 1 zusterkerkrelatie, namelijk met de Duitse Selbständige Evangelisch-Reformierte Kirchen (SERK)

Tenslotte is ook dit nog een punt van verdere bespreking: attesten worden bij niet-zusterkerkrelaties door de plaatselijke kerken aanvaard. Leidt dat niet tot wildgroei? Is advies daarvoor van BBK wel voldoende?

Amendementen

In de loop de loop van de bespreking worden zeker 7 amendementen ingediend. Bovendien ligt er ook nog een revisieverzoek op tafel. De vergadering besluit de amendementen nog eens goed te laten overwegen en zo mogelijk helderder te formuleren.
Op de volgende vergadering wordt de bespreking voortgezet.

C.10. Voorstel instellen deputaatschap (Seksueel) Grensoverschrijdend Gedrag (S)GOG

De voorgestelde uitgebreide naam van het deputaatschap leidt tot enige discussie. Want het wordt niet erg handig gevonden daarin termen tussen haakjes te plaatsen. Maar belangrijker is de vraag welke taak de naam moet aanduiden. Gaat het niet vooral ook om een 'meldpunt' voor seksueel grensoverschrijdend gedrag en moet dát niet in de naam opgenomen?

Maar deputaten melden dat het werk om veel meer gaat dan een 'meldpunt'. De kerken hebben ook gevraagd om verbreding van het takenpakket, en dat wordt weerspiegeld in de naam. Het gaat om meer dan seksueel grensoverschrijdend gedrag, ook wangedrag van andere aard valt eronder. Overigens, niet in z'n algemeenheid maar het gaat om gedrag in ambtelijke/kerkelijke relaties.

Tenslotte wordt als naam gekozen: Zorg inzake grensoverschrijdend gedrag.

Sluiting

We hebben er maar een beperkte indruk van kunnen geven maar er is veel werk verzet deze dag. Dat kan ook blijken uit het onderstaande bijgewerkte overzicht waarin te zien is dat al veel voorstellen, al dan niet geamendeerd, zijn aangenomen (groen).

[Update 05-11-24, djb]