Printen

Zetels van het recht??

D.J. Bolt
24-05-08

synode-impressie 1

Vorige week vrijdag, een spannende synodedag. Want er was wél wat aan de orde.
Er lagen m.n. een heel aantal bezwaarschriften tegen leringen van docenten aan onze theologische universiteit in Kampen. Daar moest recht over worden gesproken.

Het ging niet om niks. Een greep uit de onderwerpen.
Broeders en zusters uit de kerken meldden dat er vrijheid voor wordt gevraagd om te leren dat Genesis 1 een verhaal is dat niet echt zo is gebeurd als de Bijbel het ons bericht; de schrijver heeft daar een stuk eigen invulling aan gegeven om het voor die tijd begrijpelijk te maken. Dus geen betrouwbare geschiedenis van Gods scheppend spreken.
En misschien heeft de slang wel niet gesproken in het paradijs zoals wíj met elkaar praten. Dezelfde professor vindt het moeilijk dat God op de eerste dag licht schiep maar dat de zon, maan en sterren pas op de vierde dag verschenen. Dat kan toch niet? De mens zou volgens hem mogelijk via oerknal en een miljarden jaren durende evolutie wel eens (via preformaties) uit een aap kunnen zijn ontstaan. Wel onder Gods scheppende leiding, maar toch. En de theorie van de oerknal hoeven we ook niet uit te sluiten als gelovige bijbellezers.


Wellicht moet je de geschiedenissen in Genesis 1-11 veel meer symbolisch opvatten, zo wordt door een ander hardop gedacht.

Ook lagen er vragen op tafel over een gereformeerde professor die het bijwonen aan de roomse mis niet zo'n probleem vindt als dat zo uitkomt. En over zijn visie dat fatsoenlijk homoseksueel samenleven wel kan. En dat de 'vrouw in het ambt' eigenlijk gisteren al had gemoeten. Zelfs hoorden we van hem dat Christus en zijn lijden hem niet zo beroert en de rechtvaardiging niet echt een snaar bij hem raakt.

Van heel andere orde maar niet minder ingrijpend is het feit dat de vorige synode besloot dat onder condities ook pleegkinderen kunnen worden gedoopt. De leer dat alleen kinderen van gelovige ouders de doop toekomt is verlaten. Hoe zou de synode reageren op bezwaren hiertegen? De discussie wordt hierover evenwel op een ander tijdstip voorgezet omdat de commissie nog wat huiswerk heeft te doen.

Kortom, diepingrijpende zaken die een zeer zorgvuldige behandeling vragen omdat ze rechtstreeks de gereformeerde identiteit van onze kerken raken.
Voor een uitgebreid verslag kunt u terecht in de rubriek Synodeverslagen op deze site.

Rommelig

We zijn niet erg onder indruk van de manier waarop de behandeling van de bezwaren en revisieverzoeken heeft plaatsgevonden, om het zachtjes te zeggen.
Er bleken onderliggende stukken die voor de beoordeling beslist noodzakelijk waren niet te zijn uitgereikt. Zo werd bijvoorbeeld pas na aandringen van diverse synodeleden alsnog een kerndocument (de 'Verklaring' van de TU en prof. Harinck) gekopieerd en rondgedeeld. De behandeling van een van de bezwaarschriften tegen prof.dr. J. Douma moest zelfs worden verdaagd omdat synodeleden eerst meer materiaal wilden hebben waarnaar werd verwezen in het conceptbesluit.
Bijzonder storend was ook dat de commissie Utrecht met woordvoerder ds. H. Hoksbergen vier verschillende bezwaarschriften tegen drie docenten had samengeklonterd in één conceptvoorstel dat vervolgens ook als één geheel in discussie werd gebracht. Zo ontstond een rommelige discussie die niet bijdroeg aan een helder informatie- en besluitvormingsproces. En dus soms ook niet gemakkelijk te volgen was.

Behandeling

Hoe heeft de synode zich nu bezig gehouden met de ingebrachte bezwaren? Er mag toch verwacht worden als het gaat om zulke fundamentele dingen als hierboven aangeduid dat daar een intensieve inhoudelijke discussie over ontstaat? Ze raken toch het belijden van Christus' kerk en ons persoonlijk geloof?! Het gaat immers over de manier waarop we de Schrift lezen, over de afstamming van de mens, de gehoorzaamheid aan Gods geboden en de betekenis van het verbond met de bediening van de doop?

We zeggen het maar gelijk: de bespreking is als zeer teleurstellend ervaren. Het is niet of nauwelijks tot een inhoudelijke bespreking van de aangedragen zaken gekomen. Het was schrijnend dat soms 'gesteggeld' kon worden over een kleine redactionele aanpassing terwijl de zaak zelf buiten beeld bleef.
Dat is toch eigenlijk onbroederlijk? Broeders en zusters die worstelen met genoemde zaken en zich veel moeite getroosten om hun moeite met afdwalingen in de kerken aan te tonen vanuit de Schrift en de belijdenis, blijven zo toch in de kou staan doordat niet op hun bezwaren wordt ingegaan? Waar is hier de liefde gebleven?
Een paar voorbeelden.

Het eerste uitgebreide appelschrift - tegen goedkeuring van publicaties van dr. A.L.Th. de Bruijne door het College van Toezicht van de theologische universiteit - wordt om formele redenen onontvankelijk verklaard. Men had maar bij de generale synode van Amersfoort-Centrum moeten aankloppen en niet wachten tot 'de kerkelijk weg' via de kerkenraad van Rotterdam-Centrum was gegaan. Klaar.

Het eveneens uitgebreide appel tegen prof.dr. J. Douma over zijn publicaties m.b.t. Genesis 1, oerknal, evolutie en schepping wordt eveneens niet inhoudelijk besproken: de synode volstaat met afwijzing, op voorstel van de commissie Utrecht. De indiener zou de opvatting van prof. Douma "inzake 'uitwisseling van gedachten' niet correct hebben weergegeven", en "de weerlegging van het College van Toezicht niet op overtuigende wijze hebben weersproken".
That's all!
Waar zijn de gronden? Waar de argumenten?

Er ontstond gelukkig enige oppositie tegen deze manier van behandelen die leek op 'van tafel vegen'. Maar woordvoerder ds. Hoksbergen vond dat zijn commissieconclusies wel gedeeld zouden worden als de synodeleden zelf het appel (en het achterliggende materiaal) maar eens zouden lezen en dan ongetwijfeld hetzelfde zouden concluderen?.!
Het is toch kwalijk dat zo wordt omgegaan met gedegen bezwaren uit de kerken? Ook als de synode het inhoudelijk niet met de bezwaren eens zou kunnen zijn - dat is niet het probleem nu - dan zal zij daar het kerkvolk toch gemotiveerd rekenschap van moeten geven? De antwoorden komen nu niet boven het 'ik-vind'-niveau uit. Dat is een generale synode onwaardig, lijkt ons.
In elk geval bleek uit het stemgedrag van verschillende afgevaardigden dat ook zij deze gang van zaken niet erg positief beoordeelden. Slechts 18 leden stemden voor, terwijl er 7 tegenstemmers waren bij 5 onthoudingen!
Het is te hopen dat dit een duidelijk signaal is voor behandeling van nog komende belangrijke onderwerpen op de synodeagenda!

Het derde voorbeeld is het appel tegen de uitlatingen van prof.dr. G. Harinck.
Verschillende synodeleden gaven uiting aan hun onrust over het zgn. 'diepte-interview' dat Harinck heeft gegeven voor de radio en samengevat in het ND verscheen. Men vroeg zich af of 'de Verklaring' die naderhand door de autoriteiten en prof. Harinck werd gepubliceerd zijn uitlatingen wel voldoende dekte. Waarom heeft Harinck verschillende uitspraken toch niet gewoon teruggenomen, zo werd gevraagd.
Opnieuw schoot de Utrechtse commissie(woordvoerder) in een kramp: "We gaan niet terug achter de Verklaring", klonk het steeds opnieuw. M.a.w. wat Harinck werkelijk heeft gezegd moest niet meer aan de orde komen terwijl daar juist de bezwaren over gingen. De Verklaring moest afdoende zijn. Zelfs een simpele aanvulling dat door Harincks uitlatingen "gereformeerde overtuigingen helaas in diskrediet konden worden gebracht" kon geen genade vinden bij de commissie.
Gelukkig meende de synode bij meerderheid dat één zo'n zinnetje in het besluit toch wel de ernst van het gebeuren mag aangeven.

Enkele synodeleden probeerden verschillende keren de bespreking op een 'hoger' plan te krijgen en verzet aan te tekenen tegen al te gemakkelijke conclusies. Maar het bleef moeizaam en de conceptbesluiten (behalve 4, zie later) werden tenslotte toch allemaal vrijwel ongewijzigd bij meerderheid van stemmen aangenomen.
O.i. is het onder de maat als op deze wijze wordt omgegaan met bezwaren vanuit de kerken. Dat leek ook voorzitter ds. De Snoo wel te voelen toen hij de hoop uitsprak dat de inhoudelijke kant nog eens op een ander tijdstip aan de orde zou komen. "Anders blijft er gemakkelijk iets hangen".
Maar een bespreking bij een andere gelegenheid zal toch niet meer dan een 'doekje voor het bloeden' betekenen. Er moet rechtgesproken worden op het moment dat een zaak aan de orde is. En niet achteraf nog eens praten als de besluiten allang zijn genomen. Dat neemt de onrust niet meer weg uit de harten, om een uitdrukking van een afgevaardigde te gebruiken.

Hebben de muizen nog staarten?

De indruk is gewekt door de synode, en de pers heeft daar ook zo over gepubliceerd, dat op deze synodezitting al de bezwaren tegen genoemde theologen zijn afgedaan. Maar o.i. is dat een misvatting.
Er is in elk geval nog een bezwaarschrift tegen prof. J. Douma (zie het verslag op deze site in de rubriek Synodeverslagen/Appelschrift 4) dat wegens ontoereikende voorbereiding niet kon worden behandeld. Dat zal dus t.z.t. nog weer aan de orde moeten komen. Dat heeft de synode ook duidelijk besloten, Zie daarover uitgebreider www.synodezwollezuid.nl.


Ook is er een appelschrift tegen dr. De Bruijne, zoals al eerder gemeld, dat oorspronkelijk bij de kerkenraad van Rotterdam-Centrum is ingediend. Dat bezwaar heeft inmiddels de hele kerkelijke weg afgelopen en moet nu 'ergens' op de synodetafel liggen. Het is merkwaardig dat het appelschrift niet aan de orde is geweest vorige week vrijdag (16 mei 2008), en ook niet genoemd is als nog inhoudelijk te behandelen. Dat is niet gebeurd. Zie over deze merkwaardige gang van zaken eveneens www.synodezwollezuid.nl.
Bovendien zouden er nog meer bezwaarschriften vanuit het predikantenkorps zijn ingediend tegen het gedachtegoed van prof. Harinck en de Verklaring.

Kortom, de bezwaren tegen medewerkers van de theologische universiteit zijn nog niet finaal afgehandeld. Zo kan de wens van de preses om inhoudelijk door te spreken alsnog in vervulling gaan bij de behandeling van concrete appelschriften en de zetels rechtspreken.

Onfeilbare décharge?

Is het besluit tot décharge van deputaten door een synode onfeilbaar? Dat is onwillekeurig een vraag die opkomt bij de reactie van de synode op een bezwaar tegen de décharge van de deputaten-curatoren door de generale synode van Amersfoort-Centrum, zie rubriek Synodeverslagen/Revisieverzoek 5 op deze site.
Om het even scherp te stellen, een voorbeeld.
Stel een lid van een vereniging graait regelmatig uit de kas. Verschillende leden attenderen de penningmeester daarop. Maar de penningmeester vindt niet dat het misdrijf voldoende is aangetoond. Op een bestuursvergadering wordt de penningmeester tegen de verwachting in gedechargeerd: hij zou zijn werk goed hebben gedaan ondanks de inmiddels bekende beschuldiging van nalatigheid.
Kunnen de leden op een volgende bestuursvergadering nog tegen deze décharge in het geweer komen?

Nee, zegt de synode in het vergelijkende geval. De broeders hadden op voorhand maar bij de synode ('het bestuur') al hun bevinden aan de orde moeten stellen en niet moeten wachten op de beslissing over de décharge. Nu is het te laat, je kunt geen revisie van een décharge besluit indienen. Bovendien zegt ons 'revisieartikel' 33 uit de kerkorde: "wat eenmaal afgehandeld is, moet niet opnieuw aan de orde worden gesteld, tenzij men van oordeel is dat wijziging noodzakelijk is". Als iets van belang is, kan het dus zeker wel.

Is dit terecht? In elk geval schrijnt het opnieuw. Kennelijk is het heel moeilijk de bezwaren tegen dr. De Bruijne op de synode inhoudelijk behandeld te krijgen.
Maar zoals al hierboven aangegeven, er moet in elk geval nog een bezwaarschrift liggen waarvoor heel de kerkelijke weg officieel doorlopen is.

Verjaarde ketterijen

De synode van Amersfoort-Centrum nam een opmerkelijk besluit: kerkleden en kerkenraden hebben nog slechts één jaar de tijd om bezwaren in te dienen tegen dwalingen van docenten aan de theologische universiteit nadat ze die gepubliceerd hebben. Is het 'gewone' kerkleden en kerkenraden dus even ontgaan, of hebben ze wat meer tijd nodig om ingewikkelde foute theologische ketterijen of dikke wetenschappelijke pillen te lezen en te doorgronden, dan is dat jammer, maar bezwaren worden dan niet meer ontvankelijk verklaard. Want de medewerkers aan de universiteit hebben recht op bescherming, zo is de redenering. Anders weten ze lange(re) tijd niet waar ze aan toe zijn...
Wel kunnen het College van Toezicht en een generale synode, als daar gegronde reden voor is, een nadere verklaring van gevoelen vragen.

Het is ons onbegrijpelijk dat de synode Zwolle-Zuid zonder discussie een bezwaar hiertegen met slecht 3 onthoudingen heeft afgewezen. Alsof ketterijen verjaren. Alsof kerkenraden als 'hoogste regeercollege' niet te allen tijde het recht én de plicht hebben dwalingen te weerstaan. Niet alleen in eigen gemeenten, of van de eigen predikant maar ook dwalingen die door een invloedrijk instituut als een universiteit, nb. de school der kerken(!), worden geventileerd.
Eén jaar is genoeg, vindt de synode. Maar nog afgezien van de vraag of hier principieel een limiet past, ieder die weet hoeveel moeite het kost om een behoorlijk onderbouwd bezwaar te schrijven, en ook hoe tijdrovend dat is voor een kerkenraad met overvolle agenda, die voelt dat hier de kerken en haar leden op een essentieel punt gekneveld worden. Er kan niet aan de indruk ontkomen worden dat hier een onterechte ruimte is geclaimd voor de universiteit en haar medewerkers.
Hoe gemakkelijk is ook misbruik van deze bepaling mogelijk. Er kan gemanipuleerd en getraineerd worden door uitstel van behandeling, verschuiving in agenda's, nadere onderzoekjes etc. Terwijl het gaat over de trouw aan het Woord en de belijdenis.
Men wil zo graag betrokken kerkleden. Maar op juist zo'n essentieel punt waarmee de kerken staan of vallen worden blokkades opgeworpen.
Vreemd.

En in strijd met het Gereformeerde beginsel (zie b.v. art. 31 kerkorde) dat de Here zelf het altijd voor het zeggen moet hebben.

Een ijverige commissie

Het was toch ook wel wat grappig. De commissie Drenthe had zich versterkt met half Friesland om op snelle wijze de toetsing te organiseren van zoiets als 170 nieuwe liederen. Heel de synode moest daar groepsgewijs aan meedoen. Het karwei zou zo in vier weken rond kunnen zijn. En, zo zei de commissievoorzitter, wij hebben geoefend met 70 liederen in een week, dat moet u toch ook wel kunnen.
Alleen 6 juni a.s. neemt de synode een besluit of er wel werkelijk op deze wijze moet worden doorgegaan, met al toetsend vrachten nieuwe liederen aan te voeren voor een kerkboek in 2011 of 2014. Moeten we nog wel een eigen kerkboek? Moeten we de kerken zelf maar laten beslissen over wat er er gezongen wordt, uit Opwekking enz.?
En de synode besloot daarom toch maar eerst daarover een besluit te nemen, dus begin juni.
Dat lijkt ons ook verstandig. De tijd die wellicht daarna vrij komt kan beter worden besteed. Wij hebben wel wat suggesties?

Overigens, is die discussie over Opwekkingsliederen invoeren, en kerken zelf laten beslissen over wat ze zingen, eigenlijk al niet achterhaald? Afgelopen zondag waren we in een kerkdienst van Zwolle-Noord. Daar werden al onbekommerd allerlei 'nummers' uit Opwekking gezongen bij de dreun van een band.

Liefde en vrede

We zijn niet erg blij geworden op deze synodedag.
Nu zou men gemakkelijk kunnen aanvoeren dat onze impressie natuurlijk gekleurd is. Wij zijn immers zelf nogal bij deze zaken betrokken. Dat is zeker zo. Maar dat zal voor ieder gelden als het goed is. Als de kerk je lief is zul je niet alléén zakelijk en clean, 'kerkelijk correct' kunnen oordelen maar je er met heel je hart bij betrokken voelen. Vandaaruit spreken en werken wij. Gekleurd, maar dan wel in de positieve zin van kijken met liefde voor het Woord van God en Christus' kerk. Dan gaat het je aan het hart dat afdwalingen van de Schrift niet voldoende worden onderkend en bestreden. Want uiteindelijk gaat het dan niet goed in de kerk. Christus bewaart zijn kerk tot de jongste dag. Zeker, maar hij vraagt daarbij wel gehoorzaamheid aan zijn Woord.

De preses van de synode typeerde de zaken rond de docenten van de universiteit als "verdrietige materie". En hoopte dat de besluiten ten goede zullen komen aan de kerk. En dat er geen verdere vervreemding zal ontstaan. Het gaat er om, wat zegt de Here. We moeten samen gaan voor de waarheid, en hoe lezen we de Bijbel, zo zei hij.
Mooie woorden waar we van harte achter staan!
Maar degenen die dit verhaal tot nu toe hebben gelezen zullen kunnen begrijpen dat daar nu precies de schoen wringt. Er zijn op deze synodevrijdag ruime en wettige mogelijkheden geweest om inhoudelijk met elkaar te spreken over "wat zegt de Here", wat is zijn Waarheid. Over het geding in onze kerken.
Maar eigenlijk is daar maar weinig van terecht gekomen, hoe we ook met grote waardering hebben gezien dat een aantal synodeleden zich hebben ingespannen - en laten ze het blijven doen - het werk van de synode op hoger niveau te tillen.
Het lukte niet echt. Dat doet verdriet.

"Daar staan de zetels van het recht", zingen we met Ps 122. Zij staan daar "om het onrecht te bestrijden". Als die strijd niet of nauwelijks meer wordt gevoerd dan kunnen we vragen om "vrede voor Jeruzalem" maar die zal ons steeds meer ontglippen.