Printen

Gekker (1)

D.J. Bolt
02-03-07

Drie weken geleden maakten we melding van de vreemde zaak dat een vrijgemaakte dominee, ds. E.J. van de Bos van Zaandam, overal kan voorgaan in de NGK.[1] En bovendien ook nog eens afgevaardigd blijkt te zijn naar de Landelijke Vergadering ('synode') van die kerken.
Volgens de ND-berichten daarover zou dat onder 'goedkeuring' van prof. dr. M. te Velde zijn gebeurd die daartegen geen bezwaren in de onze Kerkorde kon vinden.

In het kerkblad van de GKv-NGK kerk van Zaandam, sAmen[1], staat een nadere toelichting op de argumentatie van de hoogleraar. Volgens dat blad voerde hij de volgende argumenten aan:

1. vooraf deze opmerking: de KO regelt hierover feitelijk niets. De KO is nl. een interne regeling; en dit betreft een externe zaak.

2. primair is dat de kerkenraad die uitnodigt akkoord is met het voorgaan. Dat klinkt misschien apart maar kerkrechtelijk is er bepaald dat niemand eigenmachtig mag voorgaan, maar gemandateerd moet zijn door een wettige kerkenraad.

3. de betreffende gemeente moet een positief gereformeerde gemeente zijn

4. de vrijheid van de verkondiging mag niet door boven of buitenbijbelse banden beperkt worden

5. de eigen gemeente moet het kunnen dragen.

We veroorloven ons een paar opmerkingen.
Dat het alléén over interne zaken zou gaan in de KO, is zeer de vraag. We gaven de vorige keer al aan dat deze typering van de KO tot bizarre consequenties leidt. Kinderen uit de NGK bijvoorbeeld zouden met hun ouders als gasten bij ons aan het Avondmaal kunnen aangaan[2]. Dat zou dan ook een externe zaak zijn. En dus?
Natuurlijk niet, zegt ieder die weet wat gereformeerde kerken over het Heilig Avondmaal leren.Zo'n argument van er-staat-niets-over-in-de-KO is niet steekhoudend. Je moet je op zijn minst (ook) afvragen of het voorgaan in de NGK in de geest van de KO en in overeenstemming met de leer van de kerk, dus naar de Schrift, is. Dat mist ten enenmale in deze gepubliceerde argumenten.

Het tweede argument komt ons wat vreemd over. Je kunt je toch niet echt voorstellen dat een kerkenraad Van den Bos uitnodigt zonder daarmee zelf (eerst) akkoord te gaan? Dan nodig je niet uit, lijkt ons. Maar goed, afgezien daarvan, Te Velde wijst hierbij op 'onze' KO-bepaling[3] (art. 10) dat iemand alléén mag voorgaan als de kerkenraad hem daartoe machtigt.
Echter als je consequent bent, dan mag je dit artikel niet gebruiken. Immers de KO bevat alléén bepalingen voor "interne" zaken, zegt het eerste argument. Dus kan ook art. 10 niet worden betrokken bij het voorgaan van een dominee in een ander 'extern' kerkverband. Daarvoor is artikel 10 niet bedoeld en geschreven volgens de professorale opvatting.

Te Velde eist dat "de betreffende gemeente een positief gereformeerde gemeente" is. Dat hoort goed. Maar wij vragen ons af: wat is dat, "een positief gereformeerde gemeente" ? Zijn er binnen de NGK ook 'negatief gereformeerde gemeenten'? Hoe kunnen die dan onderscheiden worden van andere? Zijn dat misschien gemeenten met vrouwelijke ouderlingen? Of gemeenten waar nog maar één kerkdienst per zondag wordt gehouden? Of waar kinderen niet (meer) behoeven gedoopt te worden? Het lijkt ons dat dit een vaag criterium is waar niemand echt iets mee kan. Dat net zo vaag is als het veel bekritiseerde "goed-vrijgemaakt" zijn.[4]

Verder mag "de vrijheid van de verkondiging niet door boven - of buitenbijbelse verbanden beperkt worden" . Nu weten we niet precies wat met die verbanden wordt bedoeld. Maar we nemen aan dat de termen aanduiden dat Van den Bos alleen gebonden mag worden aan de Schrift en de gereformeerde belijdenissen als hij preekt in de Nederlands Gereformeerde kerken, en niets anders. Echter op dat punt zijn er nu juist problemen met deze kerken. Zoals dr. Wilschut uitgebreid aantoonde in Nader Bekeken, waarover later meer. En zoals wij ook in diverse publicaties op onze site documenteerden.
Eigenlijk breng je o.i. een predikant als Van den Bos in een gewetensconflict. Je kunt toch niet 'al de raad Gods' verkondigen in een kerk waarvan je weet dat er op verschillende fundamentele punten afgeweken wordt van de Schrift en de belijdenis? Dat brengt toch je integriteit in gevaar? Zo'n criterium is ook onmogelijk in de praktijk verantwoord te hanteren. Je kunt toch moeilijk als je een preekverzoek ontvangt eerst een onderzoek instellen of er in die gemeente niet "boven- of buitenbijbels wordt beperkt" ? Nog afgezien er van of die gemeente daarvan is gediend, overgevoelig als NGK gemeenten zijn voor 'betutteling' en toezicht.

Tenslotte vindt Te Velde dat de gemeente het ook moet kunnen dragen.
Een goede overweging lijkt ons. De Zaandammer kerkenraad heeft hier gevolg aan gegeven. Nadat hij het besluit genomen had, vond hij dat

"het wijs is hier voorzichtig mee om te gaan en daarom zowel gemeente als classis in dezen te kennen. Ook wordt deze voorzichtigheid o.a. hierin duidelijk dat er niet zal worden voorgegaan in NG gemeen­ten met vrouwelijke ouderlingen (en op termijn wellicht vrouwelijk predikanten). Voorafgaand aan uitvoering van dit besluit zullen gemeente en classis op de hoogte worden gesteld van het besluit en de argumenten" .

Maar was het dan niet beter geweest eerst de gemeente hierin te kennen, alvorens deze zaak tot besluit te verheffen en er al mee naar de classis en regio-vergadering te gaan? De predikant is toch herder en leraar van de gemeente die hem beroepen heeft en geen werknemer van de kerkenraad?
In dit verband komt de beperking tot alleen voorgaan in NGK zonder vrouwelijke ouderlingen (hoe zit het overigens t.a.v. die met vrouwelijke diakenen?), wat ridicuul over. Dat is o.i. niet meer dan een doekje voor het bloeden, om het gebrek aan echt "kennen van de gemeente in de zaak" , te verbloemen.

Kerkorde op eigen houtje

Het lijkt er op dat prof. Te Velde hier ad hoc een Kerkorde+ heeft gebakken met een nieuw artikel dat het verkeer van onze predikanten tussen de GKv en andere kerkverbanden regelt. Want even afgezien van onze specifieke vragen t.a.v. het pastor-ale hoppen met de NGK, kun je bovenstaande nieuwe bepalingen ook moeiteloos toepassen op andere kerkgemeenschappen. B.v. op voorgaan in PKN, in een gemeente van een "positief gereformeerd" gehalte, wat dat ook precies mag zijn.
Maar dit is toch privé knutselen aan de orde in de kerk? Het grensverkeer van predikanten tussen kerkverbanden is toch geen zaak van een classis met een van zijn kerken? En ook niet van een hoogleraar in het kerkrecht, hoe bekwaam daarin ook? Als daarover niets in de kerkorde zou zijn 'gestipuleerd', hetgeen betwijfeld kan worden, dan is het toch temeer een zaak van de kerken in het algemeen om hier uitspraken over te doen en dit eventueel netjes te regelen? Vergelijk de zaak van gasten aan het Avondmaal. Terecht is deze via de kerkelijke weg aan de orde gesteld op de generale synode. Daar hoort dit soort zaken te worden besproken en afgehandeld. Hoe je ook verder over de inhoud van de resulterende besluiten mag denken.
Het is in elk geval geen handjeklap van een kerkenraad en een Kamper professor.

Tot onze verrassing waren hier trouwens niet alleen deze instanties bij betrokken. De Zaandammer kerkenraad ging inderdaad niet "over één nacht ijs" en had nog meer souffleurs?
Maar daarover de volgende keer.

Wordt vervolgd.





[1] Zie Het moet niet gekker worden, rubriek 'Uit de kerken'.


[1] 8 October 2006.

[2] In sommige NGK gemeenten worden kinderen aan het Avondmaal toegelaten/genodigd, o.a. Breda, Dordrecht en Schiedam. Overigens weten we dat in een aantal GKv-gemeenten haastig wordt getracht dit 'lek' in de toelatingsregelingen voor gasten te dichten. Het wordt overigens wel pijnlijk als vlak voor de dienst de ouder-gasten duidelijk gemaakt moet worden gemaakt dat zij wél, maar hun kinderen niet welkom zijn aan de Tafel. Of vinden we de toelating van kinderen (ook) geen echt bezwaar meer?

[3] Kerkorde art. 10: Niemand mag in een andere kerk het Woord of de sacramenten bedienen zonder toestemming van de betrokken kerkenraad.

[4] We gaan er hier van uit dat inderdaad gemeente bedoeld is en niet kerkverband. Dat laatste kan eigenlijk ook niet anders gezien het oordeel van de laatstgehouden synode.