Printen

Het moet niet gekker worden!

D.J. Bolt
09-02-07

Zo!
Weer een kogel door de vrijgemaakte kerk!
En die trof doel. Deze keer werden de scharnieren van de deur naar de NGK eruit geschoten. De toegang tot de NGK-kansel gekraakt! Want voortaan mag de vrijgemaakte ds. E.J. van den Bos van de GKv/NGK-combi te Zaandam in alle Nederlands Gereformeerde kerken preken! Dat heeft de vrijgemaakte classis van Alkmaar/Zaandam[1] en de Nederlands Gereformeerde regiovergadering[2] op voorstel van Zaandam goedgekeurd.
Zo maar![3]
Het had zelfs de "hartelijke instemming" van de classis, en veroorzaakte "blijdschap" in de regiovergadering.
Kan het mooier?

Nu voelen wij de neiging bij deze euforie kritische vragen te stellen. Misschien wordt het ervaren als een domper op de "dankbaarheid" en de "complimenten" die de Zaandamse "voortrekkersgemeente" alom oogstte in classis en regio. Maar aangezien we lid zijn van de GKv hebben we toch wel enig recht vragen te stellen bij dit op zich minst merkwaardige gebeuren. Dat, denken wij, kerkelijke consequenties zal hebben.

Hoe het gekomen is

Zaandam is een zgn. samenwerkingsgemeente. GKv- en NGK-leden houden daar samen kerk. De leden vinden dat ze tot twee kerkverbanden horen. Hetgeen vreemd is, maar dat laten we nu even voor wat het is.
Hun vrijgemaakte dominee preekte daar slechts één keer per zondag, zoals te doen gebruikelijk in onze kerken. De andere dienst werd geruild met een vrijgemaakte collega. Geen probleem dus, eigenlijk.
Jawel, wél een probleem. Want de NGK-leden van de samenwerking konden wel eens het idee krijgen "dat ze inferieur waren" . En dat kan natuurlijk niet volgens gelijke-behandelings-gevoelens in onze samenleving. Eerlijk zullen we álles delen. En dus moest er ook met NGK-dominees worden geruild tegen ds. Van den Bos. Zo verloopt het domino-kwartetten daar in Zaandam weer non-discriminatoir.
Uniek voor Nederland, jubelt Van den Bos, "wij zijn de eerste en tot nog toe de enige samenwerkingsgemeente van vrijgemaakten en Nederlands-gereformeerden" .

Kerkordelijk?

Leren a.s. predikanten niet (meer) dat dit niet kan? Aan de universiteit in Kampen zal er toch wel enig kerkelijk besef zijn bijgebracht aan zulke jonge predikanten dat duidelijk maakt dat je verbonden bent aan de gereformeerde kerken? En dat daarmee je dienst begrensd wordt door haar verband? Je dus niet kunt voorgaan in diensten van het Woord buiten je eigen kerkverband? Zeker niet in kerken die niet als ware kerken van Christus zijn erkend en waar afwijkingen van Schrift en belijdenis ook nog eens worden getolereerd?

Nu is dit gat in kerkgrenzen niet zomaar geschoten. Want onze eigen kerkrecht-professor, dr. M. te Velde van de Kamper Universiteit was hierbij betrokken. Samen met de aspirant dubbeldominee "ontdekte" hij dat in onze kerkorde "niets over het voorgaan in andere kerkverbanden is geregeld" ![4] Dus moest alleen nog even een bezoek worden gebracht aan classis en regiovergadering voor een approbatie. En tot Van den Bos' "verbazing" werd die "unaniem" verleend.

Principieel

Tja, als het niet in de kerkorde staat, dan moet het 'dus' kunnen. Dat is dus een nieuwe en makkelijk te hanteren regel. Hoewel, heel erg nieuw is die ook weer niet. Want hetzelfde 'geintje' is ook al uitgehaald met art. 60 KO. Daar 'ontdekte' men ook al dat er iets niet letterlijk stond, namelijk over toelating tot het Avondmaal van mensen buiten de gereformeerde kerken.[5] En als het er niet letterlijk staat, mag het in principe. Voor het Avondmaal is dan nog netjes een generaal-synodaal besluit afgewacht voordat we nieuwe regels invoerden. Hoewel, afgewacht? Maar dat terzijde.
In deze zaak echter is 'er gewoon maar gedaan'. Zonder dat het hele kerkverband daarin werd gekend. Staat-niet-in-KO?: allee, moet kunnen. Met "blijdschap" en "vreugde" .

Nu moet niet de indruk worden gewekt alsof álles kan. Want eerder schreven we dat ds. Van den Bos overal mocht voorgaan in de NG-kerken. Dat is níet zo. Want waar vrouwelijke ambtsdragers zijn, en die hebben ze daar, dáár mag de dominee niet het Woord bedienen. Echter, let op! Dat is "geen principiële uitspraak" , maar alleen een kerkpolitiek "voorzichtigheidje" . Er zou eens "onrust over dit besluit" kunnen komen?

Vreemd eigenlijk.
Had prof. Te Velde niet samen met ds. Van den Bos de Kerkorde nogeens kunnen doorscannen op het punt van vrouwelijke ambtsdragers? Daar staat toch óók niets over in de KO? En al helemaal niet of een vrouwelijke NGK-ouderling een vrijgemaakte dominee de hand wel mag drukken voor hij de kansel opgaat?
Die beperking in Van den Bos' activiteiten is dus eigenlijk wel een beetje een 'binding boven de KO', om zo te zeggen. En dat is niet zo best. Want zoiets zou wel eens in strijd kunnen komen met de 'katholiciteit van de kerk', zo hebben we bij de openstelling van het Avondmaal door Utrecht, geleerd.

Overigens opent deze tot nu toe onbekende kerkordelijke Nieuwe Benadering wijde perspectieven voor alle progressieven! Want het punt is dat onze KO een 'minimum' kerkorde is. Met maar ruim tachtig artikelen! Daar staat nogal wat niet in. Een paar voorbeelden:

Er staat niet in
dat predikanten uit andere kerkverbanden bij ons het Woord en de sacramenten niet mogen bedienen;
dat onze predikanten de sacramenten niet mogen bedienen in andere kerkverbanden van welke snit ook;
dat je geen lid meer bent van je kerk als je je laat overdopen;
dat je geen lid kunt zijn van twee kerkverbanden;
dat in elke eredienst het Woord moet worden bediend;
dat kinderen niet aan het Avondmaal mogen aangaan;
enz., enz..

Mag dus allemaal, als je Zaandam en Kampen serieus neemt. Want we zijn breed geworden met ons allen en zien overal ruimte. Koesteren complimenten van alle zijden over onze open kas-kerk. Weg met die bedompte hokjesgeest van vroegere vrijgemaakten. Komaan, vrienden, we zijn allemaal in Christus verbonden. En dan moet je niet struikelen over een eeuwenoude gereformeerde belijdenis met zijn ware en valse kerkgrenzen. Dat is toch een gedateerd verhaal, zoals je op vrijgemaakte kansels kunt horen? We zingen nu toch het meest frequent en bij allerlei gelegenheden de eenheidsschlager "Samen in de naam van Jezus" , en "de Geest doorbreekt de grenzen die door mensen zijn gemaakt" .
Nou, dát zie je hier!

Het kan nog gekker

In Zwolle vergadert de 'synode' van de NGK weer, de zgn. Landelijke Vergadering wordt op 10 februari geopend. En raadt eens wie daar ook naar afgevaardigd is? Jawel, diezelfde vrijgemaakte dominee E.J. van den Bos te Zaandam.[6] Hij was al afgevaardigde naar de Particuliere Synode Holland-Noord 2007 van de GKv. En nu mag hij ook naar de NGK 'synode'! En wie weet, misschien straks nog naar de GKv generale synode, want op de PS worden de leden van de vrijgemaakte GS gekozen!
En zo kan ds. Van den Bos oecumenisch pendelen van een vrijgemaakte Particuliere Synode naar een Nederlands Gereformeerde Landelijke Vergadering!

Dat wordt dus dikke pret! Een vrijgemaakte dominee op de 'synode' van de Nederlands Gereformeerden. Want dan kan hij meestemmen over allerlei moeiten met de NGK die ons vrijgemaakten nog(?) dwarszitten. Over bijvoorbeeld getolereerde Schriftkritiek en afwijkingen van de belijdenis. En over een verplicht ondertekeningsformulier. Over de vrouw in het ambt. Hoewel dat laatste misschien zal tegenvallen, want daar wilde Van den Bos immers "geen principiële uitspraak over doen" . Overigens, bij nader inzien, de eerste punten zullen ook wel geen bezwaar ontmoeten, want hoe kun en wil je, als je echt gereformeerd bent, dan in zulke kerken voorgaan? Kerken "die van kleur verschieten" en die "de meest evangelische van alle gereformeerde kerken" wordt genoemd.[7]

Kan dit allemaal?
Het bericht in Opbouw vermeldt niet of voor déze "nieuwe primeur" , zoals die daar trots wordt genoemd, Zaandam en Kampen naar een bepaling in onze Kerkorde hebben gezocht. Wij hebben dat maar eventjes gedaan voor de zekerheid, en kunnen de dominee en de professor geruststellen: wij konden ook daarover niets ontdekken. Dus: doe maar!
Maar we hebben wel wat bedenkingen.

Kerkbesef 1

Er wordt in onze kerken meesmuilend over 'het kerkbesef' van onze ouders en voorouders gedaan. Je kon hen bijvoorbeeld soms horen zeggen: "die ziet de kerk niet goed" . Het ging dan niet zelden over samensprekingen of samen-willen-gaan met synodaal-gereformeerden. Mensen als ds. A. van der Ziel die een vergelijkbare independentistisch gedrag vertoonde als ds. Van den Bos nu.
Maar nu is er gebrek aan kerkbesef. Dat teistert en verwoest onze kerken. We geven daarvan een tweetal onthutsende voorbeelden.

N.a.v. het proefschrift van dr. P.L. Voorberg woedde er een korte tijd een discussie in het ND over de betekenis van de doop in relatie met de kerk. Daarin mengde zich ook br. P. Wierenga te Zwolle die directeur is van DTEG, Deputaatschap Toerusting Evangeliserende Gemeenten.[8] Een niet onbelangrijke functie in onze kerken, lijkt ons. Immers, missionair kerk-zijn wordt nogal eens het vierde kenmerk van de kerk genoemd. Daar is DTEG dus zeer nauw bij betrokken. Op kosten van de kerken mag Wierenga met zijn staf de gemeenten tot missionair gedrag aansporen en hij doet dat met enthousiasme. Dat moet gezegd worden.

Maar hoe staat het met zijn visie op de andere kenmerken van de kerk? Daarover doet hij een boekje open in zijn bijdrage aan genoemde discussie.
Ware of valse kerk? Moeten wij dáár een oordeel over geven?, vraagt Wierenga ons verbaasd. Over CGK, of HHK etc? Zoals dr. Voorberg doet?
Dat kán niet. Zijn argument is:

"Alsof wij een beoordeling zouden moeten (willen of kunnen) geven over welke kerk waar is, verwaterd of vals. En dat gebeurt ook nog eens met behulp van een hardnekkige, oude kerktheorie, die nergens expliciet wordt genoemd. Daarna klinkt de hoogmoed er pas echt door heen. Want RK en PKN worden gewogen. En te licht bevonden."

Zulke oordelen doen Wierenga denken aan die balk en splinter. Nog erger, "?aan de reden van de zondeval: op de plaats van God denken te kunnen zitten en goed en fout kunnen aanwijzen" .
Maar de directeur 'Toerusting Voor De Blijde Boodschap Brengen Van Christus En Zijn Kerk' zal toch zelf ook wel een 'kerkvisie' hebben? Die heb je toch nodig als je missionair wilt zijn?
Zeker, die heeft hij. Zijn "geliefde stukje tekst" is: "Ik geloof één heilige algemene kerk, één doop, één eeuwig leven" . Dat hoort hij 's zondags "in evangelische, katholieke en reformatorische kerken. Ik geloof in één kerk, ook al zie ik er vele."
Wat moeten wij daar dan mee aan? Ja, die vele kerken, die vindt Wierenga, "oh hoe triest" . Want die zijn gekomen doordat "wij christenen elkaar menen te moeten be- en veroordelen." ..."Omdat we Gods rol willen uitoefenen" .
Principieel maken de verschillen tussen die kerken voor Wierenga helemaal niets uit. Hij meent zeker te weten: "voor God doet het onderscheid er niet toe bij welk kleur kerk we horen. Als we maar bij Christus horen" . En hij eindigt bescheiden en vroom: "Laten we vooral aan God overlaten om ons mensen, onze kerkgenootschappen, te beoordelen. Hem kunnen we dat veel beter toe vertrouwen. Hij is zeer genadig."

We willen hier een paar opmerkingen bij maken.
Het lijkt wel of Wierenga zich de vorige week besproken preek van ds. G.J. Slotman heeft eigengemaakt. Niet oordelen, maande ds. Slotman, later in de hemel zal het allemaal wel duidelijk worden. Wees bescheiden en relativeer was de boodschap. Je ziet het in het ingezonden van Wierenga bijna woordelijk terug. Maar hij gaat dan ook consequent verder, zo consequent dat de broeders en zusters in Dalfsen erdoor vast van hun kerkbank zijn gevallen, als ze het hebben gelezen. Want voor Wierenga zijn alle kerken één pot nat. Evangelisch, reformatorisch of rooms-katholiek, PKN of GKv. Aan de hemelpoort wordt toch niet gevraagd van welke kerk je lid was? Geen oordeel mensen, dat komt God alleen toe!
Wierenga heeft van zijn hele gereformeerde belijden slechts één "geliefd stukje tekst" overgehouden: "één heilige algemene kerk, één doop, één eeuwig leven" en daarmee basta.

Maar Wierenga is wel een heel stukje tekst van de belijdenis kwijtgeraakt. O.a. NGB art. 27-29. Dat weet hij ook wel. Maar, smaalt hij, dat is "een hardnekkige oude kerktheorie" . Daar kunnen we niks meer mee. Geloven dat wij "nauwgezet en met grote zorgvuldigheid vanuit Gods Woord, behoren te onderscheiden welke de ware kerk is, omdat alle sekten die er tegenwoordig in de wereld zijn, zich ten onrechte kerk noemen" [9]? Dat was toen, nu zijn er geen sekten meer. Er zijn alleen nog maar optrekjes van de éne christelijke kerk.
Echter, dan moet je je naar onze overtuiging, niet meer gereformeerd noemen. En dus je functie van directeur van DTEG opgeven. Anders ben je gewoon hypocriet. Word dan maar lid van een evangelische of baptistenkerk. Waar men ook helemaal niets met de algemene christelijke kerk van de gereformeerde belijdenis heeft.
De winst van zo'n kerkelijke overgang zou misschien kunnen zijn dat, als Wierenga goed oplet, zijn ogen plotseling opengaan voor het feit dat het met die éne doop complexer in elkaar zit dan hij dacht. Want je zult die éne doop waarmee je in de gereformeerde kerk werd gedoopt moeten afzweren. En zo dus hard met de neus op de feiten worden gedrukt:
Hoezo één doop in één kerk?

We raden br. P. Wierenga dringend aan de preek van ds. G.J. Slotman te lezen en de bespreking daarvan op deze site.[10]

Kerkbesef 2

Nog een ander voorbeeld van gebrek aan gereformeerd kerkbesef.
Het is bekend dat prof. dr. G. Harinck, directeur van het ADC te Kampen verwoede pogingen doet om de kerkstrijd van de zestiger jaren in de GKv ter discussie te stellen. Onze kerken kunnen alleen verder als we ons niet van dit verleden afwenden, meent hij.
Nu hebben we dat als gereformeerden, denken wij, ook nooit gedaan. Integendeel, we hebben de zaken die toen speelden regelmatig tegen het licht gehouden. En geconstateerd dat de NGK, want om die kerken gaat het, eerder verder zijn afgedwaald dan teruggekomen op hun afwijkingen van de Schrift en belijdenis toen. Er is daarom ook geen reden om een diepgaand onderzoek te doen naar die periode. De zaken liggen toch nog steeds glashelder(der)?

Maar niet voor br. K. Mulder uit Hattem (NB.: Let ook op het PS aan het einde van dit artikel!). Hij stemt "van harte" in met de oproep van Harinck. Want vanuit zijn oecumenische hoogte verzucht hij: "Je vraagt je af hoe dit heeft kunnen gebeuren" . En dan gaat het hem niet alleen om de zestiger jaren maar óók om de vrijmaking en de scheuring in onze kerken in 2003.[11]
Ja, hoe heeft het kunnen gebeuren? Daarvoor is natuurlijk wel wat studie nodig. Wat verdiepen in de geschiedenis van toen. Maar volgens Mulder, zal dan blijken dat wat we nu veelal "nieuwe vrijgemaakten" [12] noemen, " oude vrijgemaakten" zijn. Zij bleven bij de oude "kenmerken" van de vrijgemaakten, zo prijst hij de hersteld Gereformeerden. De 'Herstelden' bleven bij Schrift en belijdenis, zo vertalen we dat maar even. Dat was toch óók het kenmerk van onze vrijgemaakte voorvaderen? En zo is het precies, dat heeft Mulder scherp gezien. Tenminste, zo hebben wij zijn ingezonden begrepen.

Dus zijn nu de 'binnenverbandse' vrijgemaakten de eigenlijke nieuwe vrijgemaakten, voor wie het nog kan volgen. En Mulder vindt dat wij, nieuwe vrijgemaakten, wij GKv-ers dus, ons eens rekeningschap moeten geven van onze historische ommezwaai heden ten dage. Ook t.a.v. de 'buitenverbanders' van destijds.
Mulder denkt echter dat we daar "bang" voor zijn. Bang "om te moeten toegeven dat én inhoud én uitvoering van deze oude vrijgemaakte leer niet altijd erg Bijbels is geweest. Art. 27-28 en 29 NGK stond centraal in de discussie. De Bijbel speelde een randverschijnsel. Deze artikelen staan echter nog steeds in onze NGB, maar spelen geen enkele rol meer" , zegt hij ijskoud.
Ongelofelijk!
Deze artikelen uit de NGB zijn versleten, poneert dus deze broeder! Weg met de belijdenis van de kerk over de kerk. Daarvoor is geen "geen rol meer" . Net als ds. Boersma verkondigde in zijn preek vorig jaar:[13] ze zijn "gedateerd" . Oud en der dagen zat. Weg er mee!
En zo wil Mulder een onderzoek "waarin de Bijbel, Gods Woord, centraal moet staan, dan een tijd niets en dan wij om te luisteren" .

Och, och wat vroom.
Hoe durft deze broeder zo hoogmoedig over onze voorgangers en herders van destijds te oordelen? Over Schilder, Greijdanus, Holwerda, J. Kamphuis, Wiskerke, Trimp, etc. Alsof het Woord niet bij hen centraal heeft gestaan. Alsof zij niet in elk opzicht hebben willen luisteren naar dat Woord, ook al was hun werk niet in alles volmaakt. Maar het werk van de 'ouden' getuigde juist wel van grote eerbied voor de Schriften en gehoorzaamheid daaraan. Dáárom gingen zij niet opzij voor allerlei valse leer en dito eenheidstreven in de buitenverbandse groeperingen, nu NGK. En stonden zij pal voor de handhaving van de gereformeerde belijdenis. De kerkgeschiedenis getuigt er overvloedig van.
Dít soort suggestieve praat is ronduit lasterlijk.
Het is ons onverdragelijk zo over hen te horen spreken. Er gaat bij de samensprekingen nauwelijks een dwaling te ver in de NGK. Het besluit vrouw-in-ambt was amper gevallen of men haastte zich om te verklaren dat het wel de samenspreking bemoeilijkte maar geen breekpunt vormde.[14] En inmiddels heeft men het zover weten te krijgen dat er samengesproken kan worden met het oog op kerkelijke eenheid.

Maar natuurlijk veel erger is nog dat de brs. Wierenga en Mulder behalve afscheid van een wezenlijk stuk belijdenis m.b.t. de grondslag van de kerk, in feite bladzijden uit hun Bijbel scheuren. Want onze belijdenis is niet geschreven op basis van een stukje kerkgeschiedenis van de zestiende eeuw. Deze belijdenis die "wij geloven" met hart en ziel, is gegrond in de Schrift. Voor vrijwel elke zin eruit beroept zij zich op die universele en voor alle tijden geldende bron. In alleen al de specifieke kerkartikelen 27-29 op negentig Schriftplaatsen.
Daarom gaan deze broeders tegen de Schrift in. In feite negeren zij haar op een fundamenteel punt. Op het stuk van de kerk, de gemeenschap van Christus, zoals Hij die op aarde concreet gestalte wil geven. En waarvoor Hij zijn kostbaar bloed heeft gegeven.
Dat kan niet zonder consequenties blijven! Gereformeerd is niet een etiket maar geeft de inhoud aan van wat wij gezamenlijk geloven. Het spreken van deze broeders verbreekt de eenheid in het ware geloof.

We hopen dat de brs. Wierenga en Mulder kennis willen nemen van de preek van prof. dr. K. Schilder over "?en ik ben van Christus" [15], en de boodschap oppikken. Schilder, een trouwe profeet en dienaar van Christus die als geen ander in onze recente kerkhistorie, ons de diepte en rijkdom van Gods Woord heeft laten zien. Ook wat betreft Christus en zijn kerkvergaderend werk.

Kerkelijk ziek

Bovenstaande uitlatingen van vrijgemaakten zijn geen incidenten. Het zijn symptomen van een zieke kerk die niet meer weet waarom zij de erenaam gereformeerd draagt. We noemden al de preek van ds. Boersma waarin met een essentieel stuk van de geloofsbelijdenis werd afgerekend.

Hetzelfde treffen we aan bij ds. W. van de Schee. Als hij voor de classis Utrecht een Nota schrijft (samen met dr. E.A. de Boer) voor de toegang van buitenkerkelijken tot het Heilig Avondmaal dan weet hij alleen maar te spreken over de heilige algemene christelijke kerk. Wat we belijden in de NGB over de kerk komt in het geheel niet aan de orde. Er wordt zelfs niet naar verwezen!
Het gevolg is geweest dat voor de toegang tot het Avondmaal in de Utrechtse kerken niet meer instemming met de gereformeerde belijdenis wordt gevraagd. Het gaat immers níet meer om de gereformeerde kerk en zijn leer maar over een christelijke kerk met overal filialen waarvan wij er slechts één zijn? En dat filiaal is zeker ook nog eens geen werk van God geweest maar een " bedrijfsongeval" , volgens deze vrijgemaakte 'filiaalleider'.[16]

In de reeks lezingen in Ten Boer sprak ook prof. M. te Velde van de Theologische Universiteit in Kampen. Hij vertelde dat hij zijn geloof in de vrijgemaakte ware kerk is kwijtgeraakt. Al in de beginjaren negentig van de vorige eeuw. Als je rondkeek in de kerken dan werd het toch wel moeilijk om daar nog zo over te spreken tegenover andere kerken. Prof. J. Douma blaast in zijn boek 'Hoe gaan wij verder? muziek van dezelfde toonsoort. Een citaat:

"Tegenwoordig kunnen we op de grondslag van de drie formulieren met velen samenwerken die we toen (in de tijd dat we nog 'eigen' gereformeerde "zuil" hadden, djb) buiten lieten staan. De drie formulieren zijn niet veranderd, maar wij zijn het wel. Door onze verandering van visie op de kerk kan nu wel wat toen niet kon." [17]

Precies. Mede door zijn grote invloed op ons kerkelijk leven. Door zijn grotere "waardering voor het reformatorische onderscheid tussen de zichtbare en onzichtbare kerk" .[18] Mede dáárdoor wordt er zo'n afstand genomen van het gereformeerde belijden van de Christus' kerk, tot schrik van velen. Wellicht door de consequenties, langzamerhand ook van hemzelf. We hopen daar in de komende tijd een analyse van te bieden.
Ongetwijfeld stellen verschillende broeders die we aanhaalden nog wel prijs op de naam gereformeerde kerken. Maar in hun spreken en schrijven voel je de reserves. Het veelvuldig spreken over vrijgemaakte nestgeur, en eigenaardigheden. Over onhebbelijkheden, codes en riedels.

Ook uit de Acta van Amersfoort-Centrum blijkt dat men eigenlijk geen raad meer weet met de belijdenis aangaande de "ware kerk" . In het nieuwe kader voor samensprekingen is het eenheidscriterium erkenning-als-ware kerk verdwenen. Dat "komt niet omdat we minder principieel denken" , sust het synodeverslag. "Maar we zijn wel bescheidener geworden.() Geen diploma 'ware kerk' geven. Wat overblijft is dat je elkaar aanspreekt op de inhoud van art. 29 NGB en steeds weer bewijst dat je ware kerk bent."
En zo kun je dus fijn doorgaan met stappen in de richting van de einddoelen die bij voorbaat vaststaan. Ter synode waren sommige afgevaardigden[19] nog wel beducht voor "onomkeerbare plaatselijke processen" . Maar hun amendement voor aanscherping van het kader door er ook artt. 27-29 NGB een plaats te geven, haalde het niet.

Consequenties en gevolgen

Predikanten en hoogleraren blijken verlegen te zijn met onze belijdenis over de kerk. Dat vreet door in de gemeenten zelf. We zijn ze tegengekomen, twintigers, dertigers, maar ook ouderen die niets (meer) met de gereformeerde belijdenis 'hebben' en al helemaal niet met de belijdenis aangaande de ware en valse kerk. Daar schaamt men zich eigenlijk voor. Van 'ongeletterden' tot academisch geschoolden! De laatsten vooral. Of er worden grapjes over gemaakt. Over Petrus en de vrijgemaakten in de hemel bijvoorbeeld.
Vaak heeft men dan ook geen echte sterke band met de 'eigen' kerk. Als het er maar 'leuk' is en de kerkdiensten niet saai, zal men niet 'verkassen'. Verder maakt het niet allemaal zoveel uit. Overal zijn immers 'goeie' kerken. Gaan hun kinderen naar een andere gemeente dan is dat niet zo'n probleem[20]. Als ze maar blijven geloven, is vaak de reactie. Als maar "Jezus centraal" staat. Of als we maar "in Christus verbonden" zijn.

Je ziet het nu ook openlijk doorwerken in het gereformeerd onderwijs. De afgelopen weken kwam de gereformeerde identiteit van onze scholen in discussie. Een grote schoolvereniging in het West-Nederland[21] vindt dat de 'toets' "in Christus verbonden" (wat men er ook onder verstaat) voldoende moet zijn voor toelating van kinderen. Maar eigenlijk wil men nog verder. De scholen zouden ook niet-gereformeerde leraren moeten aannemen.
Zo gaat dat als de basis weggevallen is...

We komen terug op de avonturen van ds. Van den Bos. Zullen veel kerkleden en m.n. onze jongeren niet zeggen: zie je wel, het maakt eigenlijk ook allemaal niets uit? En het is toch mooi dat die vrijgemaakte dominee daar kan preken? En waarom zou ook ík niet dáár kerken als dat beter uitkomt of als ik hem een veel jofeler predikant vind dan mijn eigen GKv predikant?
Op deze manier breek je toch alle kerkelijke besef af? Áls dat al is bijgebracht thuis en op de catechisaties. En op de universiteit?

Strategie

We krijgen hoe langer hoe meer het gevoel dat er sprake is van een bewuste strategie. Daarin is geen plaats meer voor geduldig elkaar overtuigen vanuit de Schrift en de belijdenis. Nee, dat duurt veel te lang en leidt nauwelijks tot iets. Mobilisatie van 'het grondvlak' is een veel betere tactiek. Gewoon doen en wacht niet af tot er breed is doorgesproken en gedragen consensus is. Dat is "zo controleerderig" .[22] Beroep je op spontaneïteit en creativiteit. Loopt het uit de hand dan kan er altijd nog wel geretireerd worden. Daarom zijn "voortrekkersgemeenten" met "Van-den-Bos-speerpunten" zo handig en effectief om barrières te slechten en als pressiegroepen onomkeerbare situaties te creëren.
Maar dit is meer postmodern dan christelijk.

We merkten dat ook op de synode van Amersfoort-Centrum. Ds. P. Niemeijer, preses, zei in zijn toespraak tot de NGK afgevaardigden o.a.:

"?bij de punten waarop nog geen eenheid was, is nu ook het rapport over vrouwelijke ouderlingen en predikanten gekomen waarmee uw Landelijke Vergadering heeft ingestemd, een rapport waarin volgens onze deputaten niet duidelijk is hoe het gezag van de Bijbel functioneert. Het gezag van de bijbel: dat gaat nog wat verder dan 'de binding aan de belijdenis'."

Een zeer terechte opmerking!
Maar A.P. de Boer van de NGK vond in antwoord daarop niet dat er sprake was van "kerkscheidende verschillen" . En hij zag veel positieve ontwikkelingen in de plaatselijke gemeenten. Hij noemde zelfs expliciet het Zaandam van ds. Van den Bos, waar men op weg naar één gemeente was. En constateerde hij:
"In veel gevallen zitten die in een onomkeerbaar proces van eenwording. Ze willen en kunnen niet meer los van elkaar. Dat geldt, zo begrijpen we, ook op steeds meer plekken voor uw kerken en de CGK."

Dat geeft precies aan hoe het gaat. Het is een postmodern procesdenken waar je eerst je eindpunt vaststelt en vervolgens alle middelen inzet, koste wat het kost, om dat te bereiken. Het is een "onomkeerbaar" proces waaraan je je alleen kunt onttrekken door afscheid te nemen?

Schisma

Is ds. Van den Bos eigenlijk niet bezig met een schismatieke actie?, vragen wij ons af. Dat lijkt op het eerste gezicht misschien vreemd. Hij is toch eerder druk met een 'verbroedering' tussen kerkverbanden? Door als een kikker tussen kerkverbanden heen en weer te springen?
Maar met deze kerkelijke dwaasheid legt hij wel dynamiet onder de kerkelijke eenheid binnen de GKv. Dat is al eens eerder gebleken in onze kerkgeschiedenis. Want eenwording met de NGK van vandaag, is, we zeggen het maar hardop, voor ons beslist een brug te ver. Wij wensen niet in één kerkverband te wonen waar ongestraft zo vrijpostig met de Schrift en de belijdenis kan worden omgesprongen als in de NGK. In een verband waar de vrouw in alle ambten is toegelaten zullen wij de bediening van het Woord niet meemaken. Daar is voor ons geen plaats.

Wij beoordelen dus wél de situatie in de NGK en veroordelen die wel. Niet naar eigen maatstaven maar naar die van het Woord. En aan de belijdenis. Inclusief die artikelen achteraan.
En ook aan de KO.
Die heeft, tussen haakjes, trouwens wel een artikel over hen die schisma's aanrichten.

Tenslotte

Zo vliegen er steeds meer kogels rond in de GKv[23]. Al deze kerkelijke gaatjesmakers schieten het kerkschip hoe langer hoe meer lek. Tot zijn gereformeerde identiteit ondergaat in steeds hoger opklotsende evangelisch-charismatische golven.

Het moet niet verbazen dat de fraaie gereformeerd-vrijgemaakte gevel straks met donderend geweld naar beneden komt. Want daarachter wordt hoe langer hoe meer alle gereformeerde stut en steun ondermijnd of door rondvliegende kogels weggeschoten. Wat erover blijft is dan niet meer dan een gereformeerde bouwval, rijp om te verhandelen, aan de PKN bijvoorbeeld.
Waarom ook niet? Kerkgrenzen zijn toch grenzen die door mensen zijn gemaakt??

Nog een laatste opmerking.
De toon van dit verhaal kan hier en daar wat scherp overkomen. Maar het is het ongelofelijk gebrek aan integer kerkelijk handelen van voorgangers en 'Kampen' dat ons zo doet schrijven. De dreigende algehele teloorgang van onze tot voor kort nog zo bloeiende gereformeerde kerken (" zuil" zeggen velen tegenwoordig denigrerend) zit ons hoog. Dat is dagelijks verdriet.
Misschien dat deze manier van aan-de-orde-stellen er nog in slaagt door de korst van kerkelijk onbesef en onbenul heen te dringen.
Dat hopen en bidden we.


PS.:
In de eerste versie van dit artikel heb ik br. K. Mulder uit Hattem verwisseld met br. ir. K. Mulder, deputaat DKE. Dat is een betreurenswaardige vergissing die inmiddels in het artikel ongedaan is gemaakt. Ik bied br. ir. K. Mulder mijn oprechte verontschuldigingen aan voor deze omissie.

D.J.Bolt




[1] Voor wie even nieuwsgierig is welke kerken daartoe horen: Alkmaar, Anna Paulowna, Beverwijk, Broek op Langedijk, Den Helder, Enkhuizen, Haarlem, IJmuiden, Zaandam. Het is ook opmerkelijk dat ds. P. Niemeijer die als preses op de laatste synode nog zulke kritische opmerkingen richting de NGK maakte, ook een van de classispredikanten is.

[2] De regiovergadering is zo iets als de Nederlands Gereformeerde classis.

[3] Het is unaniem goedgekeurd met "nauwelijks tegengas" volgens ds. Van den Bos in het ND.

[4] ND, 17 januari 2007.

[5] We gaan er hier ook aan voorbij dat de duidelijke bedoeling van dit artikel is dat ook die 'van buiten' de kerken komen alleen via het doen van belijdenis mogen worden toegelaten, zoals het in het niet-geherredigeerde artikel (1978) stond.

[6] Opbouw, 2 februari 2007. Voor de regio Alkmaar-Zaandam. Hij is secundus afgevaardigde in het rijtje H. Otter, en G. Kramer.

[7] Opbouw, 2 februari 2007.

[8] Ingezonden in het ND van 17 jan. 2007.

[9] NGB art. 29.

[10] Rubriek Liturgie en Eredienst, Preken die breken (2).

[11] Ingezonden in het ND, d.d. 29 dec. 2006.

[12] De gereformeerden die zich in 2003 vrijmaakten uit de GKv en de Gereformeerde Kerken (hersteld) zijn gaan heten.

[13] Rubriek Liturgie en Eredienst, Preken die breken (1).

[14] Zo b.v. prof. B. Kamphuis, ook samensprekingsdeputaat in zijn lezing in Ten Boer.

[15] Zie rubriek Liturgie en Eredienst, Preken die breken (2).

[16] De Reformatie dubbelnummer, 82/4, 28 oktober 2006.

[17] a.w. pag. 161.

[18] a.w. pag. 43.

[19] Ds. Wendt, De Boer, Pathuis en ouderling Van Hoffen.

[20] De vrijgemaakte Artur Wierenga (16): "Artur hoorde "positieve geluiden" over een kerk in de buurt en eenmaal binnen, sloeg de vonk gelijk over, want "de dominee stond niet stijf op de preekstoel en hij sprak ook steeds de jongeren aan. Hij liep gewoon rond en stelde vragen aan de mensen. Zo kan ik mijn gedachten er bij houden" . Vonden de ouders van Artur het allemaal goed, de veranderende inzichten van hun zoon? Artur: "Ik vind mijn ouder heel verstandig. We bespreken het gewoon met elkaar en ze dwingen me niet om met hen mee naar de kerk te gaan. God wil ook niet dat je om die reden de kerk bezoekt." ". Uit Ronduit, Onderdeel van de Evangelische Omroep.

[21] GPO-NW, Gereformeerd Primair Onderwijs West-Nederland met 23 basisscholen!

[22] Prof. Te Velde op de kerkenradendag 2002.

[23] Niet alleen in de GKv overigens. Het schijnt dat de besproken praktijken ook in de CGK voorkomen.