Rond de Schrift

Gnostische wereld van John Walton 1

Redactie een in waarheid

01-12-18

De inhoud van dit blog is een vervolg op How did Theïstic Evolution Bring 3 Wheaton Students to the Ark? (Hoe bracht het theïstische evolutionisme drie studenten van Wheaton College naar de Ark?).
 

Het is een bijzonder boeiend en leerzaam verhaal over de gnostische ideeen van John Walton. Het kost misschien soms wat moeite om de filosofische gedachtegangen te volgen maar het is alleszins de moeite waard om moderne vernuftige ongeloofstheorieën over de Schrift en m.n. over haar historische werkelijkheid te leren onderkennen. In de verdediging van hetgeen de Bijbel openbaart over het ontstaan van de kosmos en onze schepping is het nodig dat we goede wapens als van Thomas Purifoy krijgen aangereikt.

We hebben zijn verhaal in drie delen geknipt. Globaal

• De gnostische ideeën
• Weerlegging en verdediging
• Filosofische achtergronden

 Vandaag het eerste deel.

De gnostische wereld van John Walton 1

Thomas Purifoy Jr.

In de kerkgeschiedenis treffen we goedbedoelende geleerden, die ideeën introduceren die het Bijbelse gezag ondermijnen. Dit is het

John Walton

geval met de begaafde Oudtestamentische professor dr. John Walton. Dr. Walton geeft les aan het Wheaton College.

In november 2017 bij de voorbereiding van de vertoning van onze film Is Genesis History?, voorzag hij de professoren van Wheaton van een essay om aan de studenten door te geven. De titel: “Is Genesis Real History?” (Is Genesis echte geschiedenis?). Het is een globale weergave van zijn speciale perspectief op hoe je het boek Genesis moet interpreteren.

Een aantal studenten had moeite met wat ze te lezen kregen. Dr. Walton leek zich af te vragen of de Bijbel gebruikt kon worden om te weten wat werkelijk in het verleden plaats heeft gevonden.

Zijn ideeën waren echter complex en sommige studenten wisten niet goed hoe deze te beoordelen. Eén student vroeg of ik wilde reageren. Hoewel er een aantal opmerkingen zijn die ik kan maken, moet zijn essay allereerst in de context van zijn vroegere werk en voorkeuren worden geplaatst.

Het vinden van een Verloren Wereld

Dr. Walton publiceerde in 2009 een dun boekje met als titel The Lost World of Genesis One (De verloren wereld van Genesis één). Daarin beweert hij dat je om de Bijbel te begrijpen, je de oude culturele omgeving waarin die werd geschreven, moet begrijpen. Je moet je daarom verdiepen in de niet–Israëlitische literaire geschriften uit die periode. Als je deze nieuwe kennis gebruikt, kun je de ‘verloren wereld’ van de ouden ontdekken en de Bijbel op de juiste wijze interpreteren.

Tablet V – Epos (heldendicht) van Gilgamesh

Hoewel orthodoxe wetenschappers het erover eens waren, dat het begrijpen van de oude cultuur belangrijk is, was er sterke oppositie tegen zijn analyse en conclusies. (1)

Dr. Walton beweerde bijvoorbeeld dat men in het oude Nabije Oosten zich meer richtte op hoe de dingen functioneerden dan op hun materiële aard. Dit betekende dat als Genesis 1 beschrijft dat God land, zee en dieren binnen enkele dagen vormt, het niet verwijst naar materiële substanties als slijk, water en vlees dat op bepaalde tijden en plaatsen te voorschijn komt. Het laat vooral de functie van deze dingen binnen de ‘kosmische tempel’ van de wereld zien.

Deze ongebruikelijke constructie stelde dr. Walton in staat te concluderen dat Genesis 1

“nooit bedoeld was als een verslag van materiële oorsprongen. Het was vooral bedoeld als een verslag van functionele oorsprongen… Indien de Bijbel geen verslag van materiële oorsprongen geeft, zijn wij vrij om andere oude oorsprongsverhalen op hun eigen waarde te beoordelen, zo lang God maar als uiteindelijk verantwoordelijk gezien wordt”. (2)

Het nut van een Verloren Wereld

Theïstische evolutionisten ontdekten al snel het nut van deze nieuwe interpretaties. Ze wilden evolutionaire geschiedenis samensmelten met de Bijbel, maar hadden altijd moeite met de traditionele interpretatie van Genesis: onmiddellijke schepping in zes normale dagen is het tegenovergestelde van voortschrijdende ontwikkeling gedurende miljarden jaren.

De interpretatie van dr. Walton was de perfecte oplossing. Deze functioneerde als een hermeneutisch zwaard dat de gebeurtenissen van Genesis 1 scheidde van de actuele tijd en daarmee evolutionaire gebeurtenissen de kans gaf hun plaats in te nemen.

Hierom wordt Francis Collins, stichter van Biologos, de groep die theïstische evolutie propageert, op de omslag van het boek geciteerd met zijn uitlating dat het “een door en door belangrijke nieuwe analyse van de betekenis van Genesis” is. Niet verbazingwekkend is, dat dr. Walton lid is van de Adviescommissie van Biologos.

Het doel van Biologos is om de wereldwijde protestantse kerk ervan te overtuigen deze theïstische evolutie aan te nemen. Zoals ze op hun website zeggen: “BioLogos nodigt kerk en wereld uit de harmonie tussen wetenschap en Bijbels geloof te zien, daar we een evolutionair begrip van Gods schepping presenteren.”

Het werk van dr. Walton speelt daarom een sleutelrol in hun strategie. Ze snappen dat ze, om de kerk te veranderen, eerst haar begrip van Genesis moeten veranderen. Biologos heeft in 2013 fondsen bijeengebracht voor een rondreis van zeven maanden door dr. Walton om in tientallen seminaries en universiteiten in de Verenigde Staten en in 15 andere landen te spreken.

Sindsdien is dr. Walton doorgegaan zijn ‘lost world’ methodologie ook op andere delen van de Bijbel toe te passen. In zijn volgende boeken herdefinieert hij de aard van de Bijbelse openbaring, dat Adam en Eva archetypes waren in plaats van de eerste biologische mensen en dat de zondvloed van Genesis een willekeurige plaatselijke gebeurtenis was, die hyperbolisch als een wereldwijde catastrofe is beschreven. (3)

Hoe komt het dat een protestantse Bijbelwetenschapper komt tot het propageren van zulke heterodoxe ideeën? Dat wordt ons duidelijk uit dr. Waltons essay, dat een uniek inzicht geeft in zijn denken. Wat het laat zien is dat hij een gnostische kijk op de oude wereld heeft aangenomen die hem in staat stelt centrale delen van de Schrift te herinterpreteren.

Het binnengaan van een gnostische wereld

Dr. Walton doet me denken aan de theoloog Origenes uit de derde eeuw naar wie hij soms verwijst. Origenes was één van de creatiefste theologische geesten van de vroege kerk. Niettemin leidde zijn creativiteit hem tot het verdedigen van inzichten die als gevaarlijk voor de Christelijke theologie werden verworpen.

Dat is het wat studenten aanvoelden, toen zij het opstel van dr. Walton lazen. Het voelt gevaarlijk als je verklaringen leest als:

• “In de oude wereld kende men niet zo iemand als een historicus”.
• “Genesis kun je beter als verhaal begrijpen dan als een verslag van historische gebeurtenissen.”
• “Wanneer we de waarheid van zulke verhalen accepteren, aanvaarden we de metafysische verklaringen, die de empirische overstijgen.”
• “Het is onmogelijk om forensisch de gebeurtenissen te herstructureren als je de informatie gebruikt die de Bijbel geeft.”
• “Als we proberen de verhalen in historische termen te verpakken, verminderen we mogelijk hun waarheid en beperken de aard van hun werkelijkheid.”
• “De verhalen van Genesis hebben belang bij een diepe realiteit die gebeurtenissen en geschiedenis overstijgt. Hun betekenis is niet gebaseerd op hun historiciteit, maar op hun theologie; niet op wat er gebeurde, of zelfs niet op het beweren dat iets gebeurde, maar op waarom het gebeurde.”

Deze verklaringen laten een moderne vorm van gnostiek zien.

Onder ‘gnostiek’ versta ik een filosofische visie op de wereld, waarin de gedachte is dat een speciale, verborgen kennis nodig is om te begrijpen wat waar is. Voor dr. Walton wordt deze kennis in zijn ‘verloren wereld’ gevonden; ze kan alleen door geleerden zoals hij zelf is worden ontdekt. Zulke kennis geeft een waar inzicht in de werkelijkheid.

Gilgamesh en de gevleugelde stier van Khorsabad, het Louvre

De werkelijkheid wordt dus in twee niveaus opgesplitst: wat echt lijkt tegenover ‘een diepe werkelijkheid die gebeurtenissen en geschiedenis overstijgt.” Zij die de kennis van dr. Walton, zoals hij die presenteert, niet accepteren, worden afgeserveerd als mensen die geen waar begrip hebben: ze zijn misleid, ze gebruiken onjuiste categorieën, ze stellen de verkeerde vragen.

Als je zijn kennis echter wel aanvaardt, laat het scheidingen zien tussen categorieën, waarvan voorheen werd aangenomen dat ze bij elkaar horen: geloof en werkelijkheid, functionele en materiële aard, taal en gebeurtenis, theologie en geschiedenis.

Misverstanden over deze dingen hebben eeuwen in de kerk bestaan, wat te wijten was aan een gebrek aan kennis. Nu dan deze speciale kennis beschikbaar is, kan de kerk beginnen de waarheid te kennen.

Toch wordt die waarheid niet gevat in een set voorgestelde verklaringen, die in het verleden plaats gehad hebbende gebeurtenissen beschrijven (zoals de Apostolische Geloofsbelijdenis). Het is vooral een beweging op een weg waarop je de maat genomen wordt afhankelijk van hoezeer je deze speciale kennis aanneemt of verwerpt.

Als je deze kennis accepteert, ben je in staat voorbij te gaan aan spanningen die verondersteld werden te bestaan tussen elkaar tegensprekende visies over oorsprongen en geschiedenis. In plaats daarvan, als je je realiseert dat de Bijbelse tekst ‘theologische geschiedenis’ beschrijft, meer dan actuele geschiedenis, dan ben je vrij om evolutie als de ware geschiedenis van het universum aan te nemen.

Volgens dr. Walton is de Bijbelse waarheid niet afhankelijk van echte geschiedenis. In plaats daarvan wordt

'de waarheid in de interpretatie van de verteller gevonden, die we aanvaarden door geloof, ongeacht of we de gebeurtenissen al dan niet kunnen reconstrueren. Zijn belangstelling is niet geconcentreerd op menselijke geschiedenis, maar op Gods plannen en bedoelingen.'

Dit is het doel van gnostiek: de menselijke geschiedenis scheiden van Gods plannen en bedoelingen.

In de eerste eeuwen zei de gnostiek, dat de waarheid werd gevonden in het weten dat God de tijd niet kon zijn binnengegaan als een zwetende, lachende, bloedende man. In deze latere eeuwen zegt de gnostiek, dat de waarheid wordt gevonden in het weten dat God slijk, water en leven niet in een paar dagen kon hebben geschapen, of twee mensen hebben gevormd uit stof en een rib, of de aarde hebben verwoest met een wereldwijde zondvloed in het 600^ste levensjaar van Noach.

De gnostiek zoekt consistent de Bijbelse geschiedenis te vervangen door haar eigen geschiedenis.

In de vroege kerk keek de gnostiek naar de religies van Perzië en de filosofieën van Griekenland om te voorzien in een geestelijke geschiedenis van de wereld. In het moderne tijdperk kijkt zij naar de religie van evolutionaire wetenschap en de filosofieën van de Verlichting om een materialistische geschiedenis van het heelal te creëren.

Maar in de kern is gnostiek in oorlog met Gods werkelijke daden in de geschiedenis.

Het is ketterij die tegenover de Bijbelse visie staat, die een rechtstreeks verband leert tussen Gods oorspronkelijke scheppingsdaden en Zijn volledige controle over iedere gebeurtenis in de tijd. Deze controle is inclusief een accurate communicatie door zijn profeten over werkelijke gebeurtenissen die Hij tot stand brengt. Zoals Jesaja ons vertelt:

“Zo zegt de HEEERE, uw Verlosser, Uw Formeerder van de moederschoot af: Ik ben de HEERE, Die alles doet: Die de hemel uitspant, Ik alleen, Die de aarde uitspreidt door Mijzelf; Die de tekenen van hen die leugens verzinnen verbreekt, Die de waarzeggers waanzinnig maakt; Die de wijzen doet terugdeinzen, Die hun kennis tot dwaasheid maakt; Die het woord van Zijn kracht bevestigt, en de raad van Zijn boden volbrengt; Die tegen Jeruzalem zegt: U zult bewoond worden en tegen de steden van Juda: U zult herbouwd worden, en: Ik doe hun puinhopen herrijzen.” (Jesaja 44:24-26)

Volgens Jesaja is er geen wezenlijke scheidslijn tussen functie en zaak, taal en gebeurtenis, theologie en geschiedenis. Je hoeft alleen maar Jesaja 40-48 te lezen om te zien dat God echte materialen schept voor specifieke functies. Hij verklaart zijn woorden en daden in plaats en tijd via zijn dienaren, de profeten. Hij verbindt theologie rechtstreeks aan zijn daden in de geschiedenis.

Jesaja, Sixtijnse kapel]

Dr. Nicholas Perrin, professor theologie aan Wheaton, die zich heeft gespecialiseerd in de gnostiek binnen de vroege kerk, legt dit essentiële verband tussen God en de geschiedenis uit:

“God maakte de geschiedenis en geschiedenis is van belang. Los van de overtuiging dat ons geloof een historisch geloof is, zijn we losgeslagen. Maar, als we er vast van overtuigd zijn dat heilige geschiedenis verweven is met de geschiedenis waarin wij leven en bewegen en ons bestaan hebben, is het zo dat Bijbels geloof een echte mogelijkheid wordt… De onovertroffen waarde van het verbinden van de Bijbelse wereld met de ‘echte wereld’ kan nauwelijks overschat worden. Op de één of andere manier zijn we er in onze verwarde moderne gedachten in geslaagd apart te zetten wat God heeft samengevoegd.” (4)

Noten

1. Met name Vern Poythress, Noel Weeks, Richard Averbeck, John Currid, Steve Boyd, e.a.
2. John H. Walton, The Lost World of Genesis One (IVP Academic, 2009) 131.
3. Resp. in The Lost World of Scripture (IVP Academic, 2003), The Lost World of Adam and Eve (IVP Academic, 2015), and The Lost World of the Flood (IVP Academic, 2018)
4. Andrew E. Steinmann, From Abraham to Paul: A Biblical Chronology (Concordia Publishing House, 2011) xxiv.

Vertaling: R. Sollie-Sleijster