Ethiek

Rond de Schrift

Nieuwe artikelen
Signalen



Aanmelden GRATIS nieuwsbrief

Naam:
E-mail:



printen

mailen

Kerk in de 21ste eeuw en haar confessie - 2

 

D.J. Bolt

26-02-22

 

Vandaag het tweede deel van de toespraak die prof. dr. Jason P. Van Vliet hield bij de opening van het academisch jaar van de RTS in oktober 2021, in Heidelberg een toespraak over het onderwerp dat in bovenstaande titel is weergegeven.

 

In zijn toespraak gaf prof. Van Vliet aandacht aan de volgende drie kernpunten geïllustreerd met korte verhalen

  1. de doorgaande relevantie van onze belijdenissen
  2. de vermeende irrelevantie van onze belijdenissen
  3. de gezegende oogst van onze belijdenissen.

Dit tweede deel gaat over de twee laatste kernpunten.

 


 

Kerk in de 21ste eeuw en haar confessie - 2

 

Prof. dr. Jason P. Van Vliet

 

2 - De vermeende irrelevantie van onze belijdenissen

 

Aan het begin van deze toespraak vertelde ik twee verhalen over mannen die zeer enthousiast de belijdenissen van de gereformeerde kerken ontdekten, in het bijzonder de Heidelbergse Catechismus. Het is echter duidelijk dat er ook een ander verhaal kan worden verteld, en is verteld. Niet door mij, maar door Wilbert Van Dyk. Hij schreef een

zeer belangwekkend artikel dat ik graag aanraad te lezen. Het is getiteld 'Preaching the Creeds and Confessions of the Church: A Plea for Theological Literacy' [Prediking van het belijden en de belijdenissen van de Kerk: een pleidooi voor theologische geletterdheid, djb]. ln dat artikel verhaalt hij hoe een gereformeerde ouderling op een kerkenraadsvergadering zo maar ineens zei: 'Als ik nooit meer een dogmatische preek hoor zal ik een gelukkig mens zijn!'. Het klinkt alsof die man zich zou verheugen als onze belijdenissen van onze kansels verwijderd worden, en misschien wel helemaal uit het kerkelijk leven.

 

Waarom zou een ouderling zoiets zeggen? Laten we beginnen ons nederig op te stellen. Ons nederig af te vragen of de gereformeerde kerk en misschien ook gereformeerde predikanten op de een of andere manier, wellicht onbedoeld, hebben bijgedragen aan deze minachting voor onze belijdenissen die een levend onderdeel van ons kerkelijk leven vormen.

Het is van belang te weten dat in 1574 een Nederlandse synode te Dordrecht zich genoodzaakt wist predikanten erop te wijzen dat ze hun best moesten doen de duur van hun catechismuspreken zoveel mogelijk tot een uur beperken zodat ze hun publiek niet teveel zouden belasten. Ik weet niet hoeveel mensen het geduld hebben om te luisteren naar een preek van een uur maar duidelijk is wel dat ze toen zelfs nog langer konden duren.

 

Maar het gaat om meer dan de lengte van catechismuspreken, het gaat er ook om hoe deze aansluiten op het dagelijks leven. Uit mijn eigen jeugd kan ik me nog zó goed catechismuspreken herinneren die direct en indringend ons hart raakten. Ze gingen over onze levens, over bekering, vergeving zoeken bij Jezus Christus. Maar ook weet ik van  catechismuspreken die klonken als academische verhandelingen in plaats van een levende verkondiging van de leer van Gods Woord. Dat moeten we nederig erkennen. En ook beseffen dat als we niet op de goede manier onze belijdenissen in ons kerkelijke leven gebruiken, ondermijnen we wat ze echt zijn, namelijk documenten die de eeuwige waarheid weergeven.

 

Echter, het is bepaald niet zo dat het alleen gaat om tekortschietende predikanten, er is meer aan de hand. Ik wil drie dingen in het kader van de vermeende irrelevantie van de confessies naar voren brengen.

In de eerste plaats zouden onze confessies oud zijn. En dat is ook zo. De Heidelbergse Catechismus is al 458 jaar oud, de oecumenische geloofsbelijdenissen nóg veel ouder. 'Er is zóveel veranderd in de tussenliggende eeuwen', zeggen mensen, 'of niet soms?' En ja, in de techniek, de geneeskunde en het transport zijn bijna ongelooflijk veel dingen veranderd. Denk alleen al aan de bisschoppen van het Concilie van Nicea: zij reisden per boot en te voet. Zij zouden nooit hebben kunnen denken dat iemand in minder dan acht uur van Canada naar Frankfurt zou vliegen. Zóveel is er veranderd!

 

Echter, Christus' vierde-eeuwse gemeente in Nicea of Milaan of Arles, worstelde die op een geheel andere wijze met de leer van de Drle-eenheld dan sommigen vandaag? Streden zij op een andere wijze met de verleiding van rijkdom dan wij in Heidelberg, Hamilton of New York city? Waarschijnlijk niet. In dát opzicht, in leer en leven, is er niet veel veranderd.
In het moderne leven gooien we dingen weg als ze na een paar jaar verouderd zijn en kopen nieuwe, denk aan mobiele telefoons bijvoorbeeld. Toch zijn er in het leven ook andere dingen zoals een goede rode wijn die in feite hoe ouder hoe beter wordt. En ik zou vanmiddag willen aanbevelen onze confessies te vergelijken met deze laatste categorie.
We leven in een tijd van een overvloed aan informatie, van extreme overbelasting door informatie. Het internet legt zoveel beslag op onze geest. Als je dán een artikel van de Dordtse Leerregels leest over de zekerheid van onze verlossing dan is dat als het zetten van een glas goed gerijpte wijn aan de lippen van een uitgedroogde ziel: zo vol van troost en aangenaam van smaak!

 

In de tweede plaats, er wordt ook beweerd dat belijdenissen verdeeldheid zaaien en medechristenen doen uiteengaan in verschillende kampen. Zo lijkt het er op dat het Lutherse kamp zijn grens trekt met het boek van de Concordia, terwijl het gereformeerde zijn territorium afbakent met de drie Formulieren van Eenheid. Deze bewering leidt tot verzuchtingen als: 'Kijk toch eens rond, de sterke krachten van verwereldlijking en ongeloof hébben de kerk al zoveel schade toegebracht'. En nog verdergaand: zou het dan niet verstandiger zijn om alle confessies terzijde te stellen om zo alle christenen te verzamelen in één en hetzelfde leger, om zó samen sterk te zijn in de Heere en in de sterkte van zijn macht,  Efeze 6:10?

 

Als je dit voor de eerste keer hoort klinkt het heel overtuigend. Maar als je het goed overweegt is het ook misleidend. Denk alleen al aan de titels van verschillende belijdenissen: Boek of Concord, drie Formulieren van Eenheid. Met andere woorden, ze zijn bedoeld om samen te brengen, niet om af te scheiden. En bij verder nadenken moet de conclusie zijn dat wanneer geloofsbelijdenissen terzijde worden gesteld, de eenheid juist afneemt in plaats van toeneemt!

Waarom? Denk opnieuw aan die wijze woorden van Herman Bavinck, Zonder geloofsbelijdenissen - ze zijn niet meer quoad nos, ze geven niet meer ons geloof weer - wordt de leer 'de mening van deze leraar of dit kerklid, en dan weer van een andere leraar of een ander kerklid. En spoedig is het een en al individualisme wat de klok slaat. Het bevordert de eenheid van de kerk niet.

 

Nog iets anders.

Belijdenissen zijn aangenomen om de Schriftuurlijke waarheid zuiver te bewaren. Met de geloofsbelijdenis van Nicea zei men 'nee' tegen het Arianisme dat het hart van het evangelie raakt. Zijn leer vervangt immers de Verlosser, die God uit God is, door een andere 'helper', maar die kan ons niet redden van de heilige toorn van God tegen de zonde. De apostel Paulus schrijft dat het Evangelie een kracht van God is tot zaligheid voor ieder die gelooft. Die kracht van God brengt redding en weerstaat de krachten van het secularisme. Dat doet dus niet een grotere kerk maar heel eenvoudig het heilige zuivere volle evangelie (Rom. 1:16).

Dat evangelie is beschreven en verdedigd in onze belijdenissen, het vormt onze sterkste wapenrusting tegen alle kwaad en zonde die rondom ons trachten te beïnvloeden.

 

Nog iets m.b.t. de vermeende irrelevantie van de belijdenissen: onze belijdenissen zouden ontoereikend zijn voor de 21ste eeuw. Vandaag is immers iets als transgenderisme een veel brandender kwestie dan transsubstantiatie. Onze gemeenten zoeken antwoorden over de zgn. theïstische evolutie, de rol van vrouwen in de kerk, de rassenleer, de plaats van technologie in de eredienst, enzovoort. Als we dan naar onze eerbiedwaardige oude belijdenissen kijken, zien we er daarover maar weinig in staan. We willen dus meer.

 

Om dit punt voldoende diep te behandelen is wellicht een volgende lezing nodig. Maar laat me één ervaring met u delen, een ervaring die ik heb opgedaan in een van de Gereformeerde Kerken in Canada. In een bepaalde discussie ging het over de definitie van het huwelijk, namelijk als bestaande uit één man en één vrouw, gebaseerd op Genesis. Sommige ambtsdragers en andere kerkleden vroegen zich af of dát niet nadrukkelijk in de catechismus zou moeten worden opgenomen. Het werd vrij intensief besproken en  uiteindelijk werd de noodzaak voor een definitie ook erkend. Echter deze definitie werd niet in de catechismus maar in onze kerkorde opgenomen!

Ik geef u dit niet als een sjabloon, maar alleen als een voorbeeld hoe op verschillende manieren met nieuwe brandende kwesties kan worden omgegaan. Hoewel we daarbij ook moeten beseffen dat er niets nieuws onder de zon is …

 

Wat is nu het belangrijkste voor u als Reformed Theologisch Seminary? Dat is betrouwbaar te zijn, predikanten op te leiden die de eeuwige waarheden van de Schrift kunnen prediken. Die zaken die vandaag spelen begrijpen en deze elke week weer met het Woord van God confronteren, dat indringend toepassen. Dat is in feite de beste verdediging tegen het secularisme!

Samenvattend, als er vragen komen als 'zijn de belijdenissen niet te oud?', 'schismatiek?', 'onvolledig?', dan moeten we deze niet negeren. Maar antwoorden: inderdaad, deze documenten zijn niet volmaakt, maar als we ze goed kennen zijn ze verre van irrelevant of verouderd!

 

3 - De gezegende oogst van onze belijdenissen

 

Onze Heere Jezus Christus vergeleek het Woord dat Hij verkondigde met een zaadje. Door het zegenrijke werk van de Heilige Geest groeit dit zaadje en brengt dertig-, zestig-en zelfs honderdvoudig oogsten voort. Hoe kunnen onze belijdenissen die gefundeerd zijn in het Woord van God bij die oogst helpen?

Twee overwegingen.

 

Onze verzameling confessies bestaat uit drie oecumenische belijdenissen en drie Formulieren van Eenheid. De eerste drie zijn kort en geven alleen elementaire beginselen zoals de Apostolische Geloofsbelijdenis. De andere drie zijn langer en gaan dieper. Zij vragen meer van de lezer, denk maar aan de Dordtse Leerregels.

 

Kennisnemen van deze hele reeks confessies biedt Gods volk vele mogelijkheden te groeien in geloof. Volwassen worden in geloof is ook een Schriftuurlijk vermaan, Hebr. 6:

 

'Laten wij daarom het eerste onderwijs met betrekking tot Christus laten rusten, en doorgaan tot de volmaaktheid, zonder opnieuw het fundament te leggen van bekering van dode werken en van geloof in God.'

Hebr. 6:1 (HSV).

 

Belijdenissen helpen Gods volk te groeien naar deze volwassenheid. Wanneer wij een leerstuk hebben gevonden en dat in onze belijdenissen opnemen, dan geef je daarmee aan dat belangrijk is. En dat wij ons samen moeten inspannen om het te begrijpen, zoals Carl Trueman terecht opmerkt.

 

In de tweede plaats, hoewel onze belijdenissen waardevol zijn, worden ze mogelijk te weinig gebruikt als middel bij evangelisatie. Dat is mede een reden dat ik dat verhaal over de man in de daklozenopvang down town Hamilton vertelde. Mijn eigen terughoudendheid om de Heidelbergse Catechismus te geven kwam voort uit het gevoel dat het daarvoor niet een goed middel zou zijn. Maar die man bewees dat ik fout zat. 

Nu is de Heidelbergse Catechismus een tamelijk uitgebreid document met 52 soms nogal lange zondagen. Toch suggereer ik geen moment dat we deze moeten vervangen. Dat zou ik ook niet durven in een stad als Heidelberg! Maar wel wil ik ons allen er op attenderen dat er een verkorte versie of overgangsvorm van de Heidelbergse Catechismus bestaat: het Kort Begrip. Het kan van nut zijn voor jonge kinderen en nieuwe bekeerlingen.

 

Het Kort Begrip werd al in 17de eeuw door Hermanus Faukelius opgesteld. Het werd nooit officieel aangenomen als belijdenis van de kerk maar de beroemde Synode van Dordrecht 1618-1619 besprak het wel. De synode sprak uit dat er niets op tegen is om het aan te bevelen voor onderwijs aan de jeugd. Het kon naast de confessies worden gebruikt.

In 1767 vertaalde een vooraanstaande Schot genaamd Archibald Laidlie, het Kort Begrip in het Engels. En recenter, in 2007, zette een predikant in Canada de tekst over in hedendaags Engels en paste de layout iets aan. Het werd via internet gemakkelijk toegankelijke gemaakt (2013). Veel mensen hebben het al gedownload en gebruiken het. Deze versie telt slechts twaalf bladzijden en bevat alle kernwaarheden van het heilig Evangelie. En op zo'n manier dat naar mijn mening erg jonge kinderen en nieuwe bekeerlingen het zeker zullen waarderen.

 

Ik kan niet voor de situatie in Duitsland en ook niet Nederland spreken, maar ik weet wel dat in Canada dit kleine catechetische compendium meestal onbekend is: 'wat is het, waar heb je het over?'. Dat het maar ergens op een plank in een kast staat. Misschien  tijd het daar weer van af te halen en als een hulp te gebruiken bij evangeliseren.

 

Tot slot nóg een verhaal. Ook dit is waar gebeurd.

 

Derde verhaal

 

Een oprecht gelovige man leefde het grootste deel van zijn leven in een liberale, progressieve kerk die zich steeds meer verwijderde van Gods Woord. Waarom bleef hij daar? Zijn voornaamste reden: zijn gezin was er ook lid. Dan is het moeilijk een kerk te verlaten, zeker als generaties daar al naar de kerk gingen.

Maar toch.

Toen hij de hoge leeftijd van 80 jaar had bereikt, nam zijn kerk bepaalde beslissingen die hij op geen enkele manier kon rijmen met Gods Woord. Diepbedroefd verliet hij zijn gemeente waartoe hij als kind al toe had behoord en ging op zoek naar een trouwe kerk. Na verloop van tijd vond hij een gereformeerde kerk en maakte daar kennis met het catechetisch onderwijs en de prediking. Een jaar later zei hij tegen de predikant van deze gemeente (die vertelde mij dit verhaal):

 

'Bijna tachtig jaren(!) lang heb ik in bijbelstudiegroepen en aan mijn eigen keukentafel. Gods Woord bestudeerd, en dat toegewijd en met liefde. Maar door deze Heidelbergse Catechismus heb ik voor het eerst in tachtig jaren het gevoel dat nú eindelijk bij elkaar komt, wat ik al die jaren heb gelezen. En dat ik nú begrijp wat ik al deze jaren heb gelezen!'

 

Beste vrienden, als we toch iets zouden kunnen doen om te helpen dat niemand de Bijbel tachtig jaar lang moeten lezen voordat alles samenkomt en pas dan die echt begrijpt! Nee, we kunnen niet alles doen, maar laten wij doen wat wij kunnen. Laten we onze belijdenissen blijven gebruiken in de kerk naar Gods voorzienigheid, ook in de eenentwintigste eeuw. Laten we dat bescheiden en dankbaar doen. Laten we het consequent en met alle enthousiasme doen zoals in deze drie verhalen.

Dank u.

 


 

Een helder, bemoedigend en aansporend verhaal. De argumenten tegen het gebruik van onze oude confessies zijn zó herkenbaar en volop actueel, zie wat deze site aan huidige ontwikkelingen in bijvoorbeeld de GKv signaleert.