Uit de kerken

Studie- en ontmoetingsdag Ermelo - Impressie

D.J. Bolt

07-10-23

Op 23 september vond, georganiseerd door de Kerngroep bezinning GKv, opnieuw een Studie- en Ontmoetingsdag plaats, nu in Ermelo. Hoofdspreker was prof. dr. H.J. Selderhuis, hoogleraar kerkgeschiedenis en kerkrecht aan de Christelijke Gereformeerde Theologische Universiteit te Apeldoorn. Elders op deze site vindt u er een uitgebreid verslag van.

We geven nu wat weer van onze indrukken van deze bijeenkomst en stellen af en toe vragen over zaken die aan de orde kwamen.

Kerkzijn

Hoe zijn we samen kerk van Christus? Eigenlijk heel 'eenvoudig': door te blijven bij de Schrift en de belijdenis. En als kerken samen te leven volgens een kerkorde met regels die van de Schrift zijn af te leiden. En niets daarvan af of toe doen. 'Gewoon' je er aan houden.

De sprekers in de morgensessie werden niet moe dit te benadrukken. Slechts een enkele aanwezige vroeg voorzichtig of we niet met alleen de drie oecumenische belijdenissen zouden kunnen volstaan. Nee, was het resolute antwoord.

Het deed ons verlangen naar kerkelijke eenheid met deze broeders alleen maar groeien. Als je zo één bent dan wil je toch die eenheid ook beleven en ervaren onder de bediening van de verzoening en aan de tafel van Christus?

Betekent dat de kerkorde onveranderlijk is?, was een belangrijke vraag. Uitvoerig stelde prof. Selderhuis de veranderbaarheid van kerkorde in het licht. Als iets beter past in deze tijd moet dat mogelijk zijn, en is zelfs soms nodig. En natuurlijk alleen als dat bevorderlijk is voor Christus' kerk en haar plaats in de samenleving. Hij gaf daar verschillende voorbeelden van.
Wat wij als de kern van Selderhuis' betoog hebben ervaren is dat het in de kerkorde, in kerkrecht gaat om 'regels van Christus'. 'Regels om de kerk te bewaren bij wat de Schrift over Christus leert', zoals Selderhuis het formuleerde.

Liturgie
 

Dat is ook van veel betekenis als het gaat om vereniging van kerken en verbanden met hun verschillende 'kerkculturen' en liturgische gewoonten. Hoe vaak merk je niet dat samengaan van broeders en zusters wordt gehinderd, zelfs geblokkeerd, door te hangen aan verschillende liturgische gebruiken, bijvoorbeeld de omvang van het gezangenboek.

Natuurlijk zijn zulke zaken bepaald niet 'waardenvrij'. De vraag ook daarin is altijd weer wie we dienen: Christus, of toch onszelf.

Wat heeft er op liturgisch gebied een omslag plaatsgevonden. Niet zelden is van een kerkdienst entertainment gemaakt. Prof. A.L.Th. de Bruijne, toch niet wars van veranderingen, constateerde kortgeleden dat samenkomsten soms meer lijken op popconcerten dan erediensten. En we hebben doopdiensten gezien waarbij het heilig sacrament in de schaduw raakt door leukigheid.

Kortom, we zijn blij met de nadruk die werd gelegd op regels van Christus, dan komen we vast verder met elkaar, ook op het gebied van liturgie.

Binding

Vele vragen cirkelden in Ermelo om de actuele en brandende vraag: Wat nu als 'houden aan' afspraken in de kerkorde een dode letter is geworden?

Het verbaasde niet dat naast de situatie in NgK ook die in de CGK nadrukkelijk en openhartig aan de orde kwam op de bijeenkomst. Daar immers woedt in alle hevigheid een strijd vergelijkbaar met die in de GKv, en daar verloren werd.
Wat moet een classicale vergadering doen als ondanks meerdere synodale besluiten toch de vrouw-in-ambt wordt ingevoerd (inmiddels in 30 gemeenten) en de betreffende kerkenraden zich niets gelegen laten liggen aan vermaan? Als na uitgebreide besprekingen, besluiten, appels en vermaningen kerken toch haar eigen gang gaan?

Zoals bijvoorbeeld in de samenwerkingsgemeente CGK-NGK Zoetermeer? De CGK classis Den Haag heeft inmiddels deze kerk haar spreek- en stemrecht ontnomen op classicale vergaderingen. Maar hoe wordt dat kerkrechtelijk gelegaliseerd, is dan weer een vraag.

Wij hebben op dit punt geen duidelijke antwoorden vernomen.

Nog een stap verder: als geconstateerd moet worden dat de binding aan Schrift en belijdenis 'in geding zijn', als het gesprek daarover ook verder niet meer mogelijk is, wat dan? Dan 'zakt de bodem uit de kerk', zoals br. Pel het plastisch uitdrukte.
En dan?

Hoe 'bitter ook, dan rest niets anders dan uit elkaar te gaan', zei prof. Selderhuis.
'Herverkavelen'.

Hij gebruikte de term weer.

Hoe verder?

'.. Vanaf vanmiddag zal er in deze kerk een dienst worden gehouden vanuit de GKv Urk. Meer informatie hiervoor vindt u in voorgaande nieuwsbrieven en berichten die u hebt ontvangen.
Vanavond is er een praiseavond in de Mariakerk. De avond begint om 7 uur en u bent daarvoor van harte uitgenodigd….'

Zo deelde de dienstdoende ouderling van Ngk Vollenhove zijn gemeente mee op zondagmorgen van 1 oktober jl.

Iedereen wist dat (eerste) natuurlijk al. Verschillende regionale bladen hadden er over bericht. Bijvoorbeeld Land Veno Actueel met nieuws uit Vollenhove en Sint Jansklooster. En Het Urkerland (20-09-23):

'… Rehobothkerk start preekplaats in Vollenhove

GKv Rehoboth (Urk) ondersteunt een groep mensen die in Vollenhove middagdiensten wil houden. De preekplaats gaat op 1 oktober van start. Urk is een van de drie GKv’s die dit jaar niet meegingen in de fusie met de Nederlandse Gereformeerde Kerken.

In diverse regio’s wordt nu onderzoek gedaan naar plekken waar middagdiensten gehouden kunnen worden voor mensen die niet meegegaan zijn met de fusie en op langere afstand van een van de drie kerken wonen.

Ook onder mensen uit andere kerkverbanden en mensen die wel meegingen met de fusie bestaat belangstelling, zegt de Urker kerkenraadsvoorzitter Louwe Kater. "We zijn als GKv Urk straks verantwoordelijk, maar de preekplaats moet zichzelf bedruipen. Volgens de eerste berichten zijn zo’n dertig gezinnen geïnteresseerd." Diensten worden gehouden in de kerk van de gefuseerde gemeente in Vollenhove….'

Een en ander geeft uitvoering aan het preekplaatsenplan (PPP) van de Kerngroep bezinning GKv. Waar de NgK middagdiensten afschaft wordt geprobeerd onder verantwoordelijkheid van GKv Urk deze weer in te stellen. Zo kunnen dan belangstellenden weer kennis opdoen van de leer zoals die in de gereformeerde belijdenissen is vastgelegd. Op termijn kan zo misschien toch nog een omslag in de NgK mogelijk worden.

Hoe sympathiek ook, we willen er in alle vriendelijkheid toch onze vragen bij stellen. In vriendelijkheid, ja, want gemakkelijk leidt het uiten van bedenkingen tot verwijdering tussen broeders en zusters die toch, zoals wij, zielsgraag eenheid op basis van de Schrift en belijdenis zien groeien, eigenlijk hét diepe thema van de bezinningsdag.

Tegelijk, laten we eerlijk en openhartig zijn. Dat helpt meer dan allerlei gevoelens weg te stoppen. We hopen dat zo onderstaande overwegingen worden gelezen.

Bezinning

Het PPP probeert dus te voorzien in middagdiensten waar die in de NgK vervallen zijn, om zo m.n. het onderwijs in de gereformeerde leer weer op te pakken. En wie zou niet blij zijn als broeders en zusters weer de gelegenheid krijgen de onvervalste leer van de Schrift in hun woonplaats en omstreken te horen?
Maar, en daar zit de moeite, faciliteert en stimuleert dit niet het blijven in een kerkgemeenschap waarvan we met diep verdriet hebben moeten constateren dat het er voor oud en jong gevaarlijk is geworden door allerlei wind van dwaalleer die er waait? Waar 'het Woord in geding is', zoals de Kerngroep in een omvangrijk boek breed heeft aangetoond?

Neem Vollenhove: 's morgens een NgK dienst, 's middag een GKv/Urk dienst, 's avonds een praisedienst in de PKN. En dat met de bedoeling volgens de Vollenhovense NgK om 'over kerkmuren heen elkaar de hand te blijven reiken'. Wat moet dat toch een verwarrende indruk geven m.n. op de jongeren van de kerk: zo van 'het maakt allemaal niet uit, je gaat daarheen waar je je het prettigst voelt, het leukst is'.

Daar komt nog iets bij. Toen wij deze zomer afgemeerd lagen in de haven van Urk gingen we zondags naar GKv Rehoboth. Het verbaasde ons dat de voorganger die zondagmorgen een docent van NgK theologische universiteit Kampen/Utrecht bleek te zijn. Kan dat? Wordt zo de verwarring niet nog weer een graad groter? Denk weer even aan Vollenhove. Zouden daar in de middagdienst ook predikers uit de NgK kunnen voorgaan…?

O.i. vraagt een en ander om bezinning.

Overleg

Waar worden preekplaatsen gesticht? En hoe verhouden deze zich tot gereformeerde kerken die zich al langere tijd geleden hebben afgescheiden, en 'natuurlijk' middagleerdienst houden? Een actueel voorbeeld.
Bij geruchte hoorden wij dat er 'vergevorderde plannen' zijn om (o.a.) in onze woonplaats Drachten ook een preekplaats, onder verantwoordelijkheid van GKv Urk(!), in te richten. Navraag bij de Kerngroep bevestigde dit.

Nu is er bij Drachten al sinds jaar en dag een van de GKv/NgK afgescheiden gereformeerde kerk, DGK Opeinde. Desgevraagd vertelde haar kerkenraad ons dat er geen enkel overleg over de voorgenomen preekplaats is geweest ...   

Het vergt niet veel invoelingsvermogen, denken we, dat het toch wel dringend gewenst is hier verandering in te brengen en over deze zaken op z'n minst broederlijk te overleggen.
Om kerkelijke brokken te voorkomen, 

Gemeentestichting

In de bezinningsbijeenkomst werd door iemand ter overweging gegeven of het niet beter zou zijn i.p.v. preekplaatsen over te gaan tot stichting van gemeenten. Zo'n gemeente kan heel klein zijn, maar zou als wijkgemeente van een grotere gereformeerde kerk deel kunnen uitmaken en zo goed functioneren. Als voorbeeld werd de kerk, naar we menen in Harderwijk, genoemd. Zo kunnen er op veel plaatsen bij wijze van spreken weer twee 'preekplaatsen' worden ingericht waarin de hele dag het volle Woord van geloof en bekering mag klinken. En, zoals terecht werd opgemerkt, ook de verantwoordelijkheid voor elkaar kan worden waargemaakt.

Ook deze overweging willen we graag in de aandacht aanbevelen.

Gehoorzaam herverkavelen

In de bezinningsbijeenkomst werd veel nadruk gelegd op eigen keuze, eigen verantwoordelijkheid in de kerkkeuze. En dat is terecht. Afscheid van een kerk, aansluiting bij een andere moet niet gebeuren zonder eigen eerlijke overtuiging dat het moet, moet vanuit geloof, om Christus' wil.

Ons leven wordt beheerst door Gods Woord. En we zeggen als gereformeerden er graag in één adem bij '… zoals de leer ervan is samengevat in de gereformeerde belijdenissen'. Daarin zijn geen minder- of meer belangrijke dingen, leerden we van prof. Selderhuis. En we zeggen het hem volmondig en van harte na. We herkenden elkaar daarin ook zó op de bezinningsdag.

Daarom wijzen wij in dit verband op de artikelen over de kerk in onze belijdenis. Als we daar toch werkelijk aan willen gehoorzamen als voortvloeiend uit ons belijden dan kan het toch niet anders dat we elkaar daar in liefde op aanspreken:
 

'Wij geloven dat niemand, welke positie hij ook heeft, zich van deze heilige vergadering afzijdig mag houden, om op zichzelf te blijven staan. In deze vergadering komen immers bijeen degenen die behouden worden, en buiten haar is er geen heil¹. Daarom moet ieder zich bij haar voegen en zich met haar verenigen². Zo wordt de eenheid van de kerk bewaard; men onderwerpt zich aan haar onderwijzing en tucht³, buigt de hals onder het juk van Jezus Christus⁴en dient de opbouw van de broeders⁵overeenkomstig de gaven die God aan allen verleend heeft, als leden van eenzelfde lichaam⁶.
 

Om dit alles des te beter te kunnen onderhouden, is het volgens Gods Woord de roeping van alle gelovigen zich af te scheiden van hen die niet bij de kerk horen⁷, en zich bij deze vergadering te voegen⁸op ieder plaats waar God haar gesteld heeft, zelfs al zouden de overheden en wetten van de vorsten zich daartegen verzetten en al zou er de dood of lijfstraf op staan⁹.
Daarom handelen allen die zich van haar afzonderen of zich niet bij haar voegen, in strijd met Gods bevel.'

¹Mat. 16:18, 19; Hand. 2:47; Gal. 4:26; Ef. 5:25-27; Heb. 2:11, 12; 12:23.²2Kron. 30:8; Joh. 17:21; Kol. 3:15.³Heb. 13:17.⁴Mat. 11:28-30.⁵Ef. 4:12.⁶1Kor. 12:7, 27; Ef. 4:16.⁷Num. 16:23-26; Jes. 52:11, 12; Hand. 2:40; Rom. 16:17; Opb. 18:4.⁸Ps. 122:1; Jes. 2:3; Heb. 10:25.⁹Hand. 4:19, (20.NGB art. 28)

Zie hoe haast elk zinsdeel van het geloofsstuk in de Schrift verankerd is! 'Ware kerk' en zo, is dus geen vrijgemaakte opgewonden eigenaardigheid maar gewoon een onderdeel van ons gereformeerde geloofsbelijdenis zoals die op de Ermelose bijeenkomst indringend op de harten werd gebonden. Een belijdenis van Christus' Lichaam die niet 'hoger of lager' is dan die van de godheid van de Geest, zei prof. Selderhuis.

Moet dit belijden ons niet allemaal tot bezinning brengen? Zodat we ons niet meer om allerlei fratsen en frutsels van elkaar gescheiden laten houden? We belijden immers dat, toe maar, zelfs 'dood en lijfstraf' ons er niet van mag weerhouden zich bij Christus' kerk te voegen, laat staan van alles wat wij verzinnen.

Daarom gehoorzaam samen op weg, achter Jezus Christus aan. 

'Herverkavelen', sprak de hoogleraar.

'Wie blaast de trompet', vroeg een ander.
Antwoord: wij, allemaal!

Want

Op Sions berg gebiedt de HEER de zegen,

Daar wordt genaad' en vrede rijk verkregen,

Het leven tot in eeuwigheid.

(Ps 133:3 ber.)