Scheiden zonder gronden (deel 3) 1.1 Zondige situaties 1.2 Tolerantie gevraagd 1.3 Tucht in de Schrift 1.4 Verlegen kerkenraden 2.1 Waarom is zo'n raad nodig? 2.2 Onmachtige kerkenraden 2.3 Diagnostiek op afstand 2.4 Deskundigen inschakelen 2.5 Conclusie

Met de synodebesluiten van Amersfoort-Centrum m.b.t. huwelijk, echtscheiding en hertrouwen heeft een fundamentele verschuiving plaatsgevonden in huwelijksethiek van de gereformeerd vrijgemaakte kerken. De besluiten en hun consequenties worden in een viertal artikelen besproken.

Dit derde artikel bespreekt de aanpassingen van de tucht en de instelling van de raad van advies voor huwelijksmoeilijkheden.

Voor een uitgebreidere behandeling hiervan, klik hier.

1 Kerkelijke tucht

De Nieuwe Benadering vraagt ook om een nieuwe praktijk van de kerkelijke tucht.

Er moet immers rekening gehouden worden met tal van hedendaagse te verwerken omstandigheden en invloeden. Het niet uitoefenen van de kerkelijke tucht in zulke situaties van scheiding en hertrouwen kan natuurlijk makkelijk tot misverstanden leiden. Vooral als hertrouwen zelfs met kerkelijke bevestiging plaatsvindt.

Daarom heeft de synode de bevoegdheid verleend publieke mededelingen te doen over dergelijke situaties om verkeerde conclusies te voorkomen. (Besluit 4, zie Bijlage C, klik hier).

1.1 Zondige situaties

Het gaat dan om situaties "waarin sprake is van zonde die - voor zover te beoordelen - niet voortkomt uit bewust verzet tegen God en zijn Woord." Als voorbeeldsituaties worden genoemd: zwakte van geloof en christelijke overtuiging; onmacht om het goede in praktijk te brengen of vol te houden; ander (verkeerd) inzicht in Gods Woord;

een situatie waarin een kerkenraad om de gemeente geen tucht durft uit te oefenen. Zo zal dan volstaan kunnen worden met een mededeling.

Bijvoorbeeld in het geval dat een eenvoudige broeder wil scheiden van zijn "kijfachtige" vrouw. Hij doet een beroep op 'billijkheid'. En vraagt de kerkenraad toestemming op basis van de Paulinische uitzondering. In de krant had hij ook gelezen dat ene vrijgemaakte professor uit Eindhoven vond dat dat moest kunnen.

Zo'n broeder voldoet naadloos aan het profiel om geen (openlijke) tucht te oefenen. De gemeente moet vervolgens niet de indruk krijgen dat alles maar kan. Daarom een mededeling. Zo bijvoorbeeld:
Onze broeder X wil scheiden. Dat is tegen de stijl van Gods koninkrijk. Maar uw broeder is integer en verzet zich niet bewust tegen God en zijn Woord. De kerkenraad weert hem dus niet van het Heilig Avondmaal.

Is deze handelwijze wérkelijk in overeenstemming met Christus' en Paulus' onderwijs? Wordt zo het grote kwaad van de huwelijkszonden krachtig en effectief bestreden?

Wij denken veeleer het omgekeerde.

1.2 Tolerantie gevraagd

De synode probeert het gebrek aan tuchtoefening te rechtvaardigen met een besluit van een Haagse generale synode (1914). Die vroeg tolerantie als een broeder te goeder trouw dwaalt in een niet-fundamenteel stuk van de leer en dat niet propageert.

Het is de vraag of deze analogie opgaat. Want: is de gereformeerde leer van het huwelijk niet "fundamenteel" ? Maar ook, het gaat in echtscheiding toch om de daad bij het woord voegen? Dan past geen tolerantie maar voorgezette tucht totdat de zondaar om zijns levenswil tot bekering komt. Ook hier vinden we weer die vreemde tegenstellingwaarbij radicale inzet uitmondt in de roep om tolerantie.

1.3 Tucht in de Schrift

De synode probeert ook met een aantal Schriftplaatsen haar visie te onderbouwen. We zullen de aangehaalde teksten kort bespreken.

1Tim. 5:20 en Mat. 18:15-18

In 1Tim 5:20 staat: Wie in zonde leven moet u in aller tegenwoordigheid bestraffen, opdat ook de overigen ontzag hebben. Echter de synode heeft o.i. over het hoofd gezien dat het hier om leven in de zonde gaat! Dán is toch in elk geval tucht in de vorm van afhouding van het Heilig Avondmaal vereist? Ook naar onze kerkorde?

Datzelfde geldt ook van Mat. 18:17. Want het gaat daar om de tuchtoefening zoals wij al in de kerkorde kennen.

2Kor. 2:6

Het gaat hier niet over publieke bestraffing van een zondaar maar het omgekeerde: de gemeente moet een berouwvolle zondaar die ze vermaand heeft weer in haar midden opnemen.

Gal. 2:11

Paulus vermaant Petrus openlijk om zich zichtbaar te bekeren. Helaas houdt nu juist de nieuwe synodale "maatregel van vermaan en tucht" in om wel te zeggen dat de kerkenraad het "niet goed" vindt maar dat hij geen berouw en bekering eist.

Deze bijelkaar gezochte teksten zijn naar onze mening voor dit doel ondeugdelijk. Bovendien is het onbarmhartig de zondaar niet volhardend op te roepen zich te bekeren. Het is een verzwakking van de tucht, die een kenmerk van de kerk van Christus is.

1.4 Verlegen kerkenraden

De synode vindt deze publieke afkondigen óók nodig omdat "veel" kerkenraden met allerlei situaties verlegen zijn en daarom terecht geen kerkelijke censuur oefenen. Tegelijk moet "de stijl van Christus' koninkrijk hoog gehouden worden" door een mededeling van de kerkenraad over de gang van zaken.

Maar hoe kan geen-censuur en Christus-stijl samengaan en de gemeente duidelijk worden gemaakt? Wij kunnen dit in elk geval niet. Ja, de kerkenraad is zo wel van zijn verlegenheid af en kan het dossier sluiten. Echter de heiligheid van de gemeente is geschonden.

Heel anders gaat de 'verlegen' Paulus om met hen die zich niet bekeren. "Hij zal niets ontzien!" Het lijkt ons beter zijn voorbeeld te volgen.

2 Raad van Advies

De synode heeft besloten tot de instelling van een permanente Raad van Advies bestaande uit een ethicus, kerkrechtdeskundige, jurist, hulpverlener, gedragswetenschapper en "ervaringsdeskundige" . Het college heeft als taken: adviezen verstrekken en brede voorlichting geven op het gebied van huwelijksethiek.

2.1 Waarom is zo'n raad nodig?

De synode oordeelt dat kerkenraden zich "onmachtig voelen om in echtscheidingssituaties tot een goede oordeelsvorming te komen" . Daarvoor geeft deze kerkelijke raad dus, min of meer, bindende adviezen. Ook zal voorlichting gegeven worden op het gebied van huwelijksvoorbereiding en relatieontwikkeling.

Het valt zeer te waarderen dat er zo gewerkt gaat worden aan een betere huwelijksvoorbereiding.

Maar er is meer.

2.2 Onmachtige kerkenraden

De kernvraag is: waarom zijn die kerkenraden onmachtig? Ons antwoord is dat we het niet meer eens zijn over wat de Schrift ons leert over huwelijk, echtscheiding en hertrouwen. Wat eeuwenlang vanzelfsprekend was is ter discussie komen te staan.

Daarom duurden kerkenraadsvergaderingen steeds langer. Niet zelden om de eindeloze discussies over wel of niet tucht, zelfs bij overspel met desastreuze gevolgen.

Er zal nu wel een nieuwe 'eenheid in de leer' ontstaan: de leer van de Nieuwe Benadering. En met een advies van de raad zal veel tijd worden bespaard. Maar naar ons inzicht zal zo de verantwoordelijkheid en het zelfstandig oordeel van kerkenraden en ouderlingen - hoe ongewild ook - worden aangetast.

2.3 Diagnostiek op afstand

De advisering gebeurt anoniem en zonder contact met de betrokkenen.Deze 'diagnostiek op afstand' moet het hebben van allerlei indirecte informatie van "onmachtige" kerkenraden. Is dat verantwoord? Onze vraag blijft waarom toch kerkenraden niet zelf in staat zijn een eerlijk, christelijk en bijbels verantwoord oordeel te vellen. Zij overzien toch de hele situatie?

Bovendien menen we dat de echte 'oplossing' in huwelijksproblemen mag worden verwacht van diepgaande pastorale gesprekken van hart tot hart. Waar ambtsdragers geduldig, volhardend en biddend worstelen om zondige overleggingen te doorbreken. Om zo verzoening te bewerken.

2.4 Deskundigen inschakelen

De Nieuwe Benadering voert aan dat een instelling van de Raad van Advies een must is. Want stel nu een echtgenoot die zich ontpopt als een psychopaat? Dan is toch een raad nodig en moeten "vuile handen gemaakt durven worden" ? 

Maar dit is het punt niet.

In noodsituaties moet zeker worden ingegrepen door handelingsbekwame predikanten met hun ouderlingen. Daarvoor is een raad-op-afstand toch niet nodig?Wellicht zelfs hinderlijk? De kerken hebben primair deze in de Schriften bekwame ambtsdragers nodig. Ontbreken die dan heeft de kerk een groot probleem dat alleréérst moet worden opgelost.

2.5 Conclusie

Een 'adres' voor 'technische' vragen en informatieverstrekking is zinvol. Schriftuurlijke voorlichting aan en training van kerkenraden om de ambtsdragers schriftuurlijker hun ambt te laten bekleden, juichen wij toe. Maar deze raad, werkend op basis van de Nieuwe Benadering verwerpen wij omdat hij het belangrijke werk van ambtsdragers frustreert en verlamt.

In het laatste artikel in deze reeks willen tenslotte nog een aantal overwegingen maken bij de Nieuwe Benadering van echtscheiding en hertrouwen als geheel.