Kerkverband

Kerk zijn tussen mensen en muren (3)

D.J. Bolt
08-02-14

We woonden het congres bij dat maart 2013 in de vrijgemaakte scholengemeenschap prof.dr. S. Greijdanus te Zwolle werd gehouden. Er werden drie toespraken gehouden waarop kon worden gereageerd. Sprekers waren:

Prof.dr. B. Kamphuis (GKv) over De kerk is katholiek of ze is niet.

Ds. Joh. Schaeffer (NGK) over Lijden aan de kerk, hoe hou je het vol?

R. Sonneveld (GKv) over Waarom ik weer naar de kerk ga.

We geven uitgebreide samenvattingen van deze toespraken en de daaropvolgende discussie omdat deze een goede (deel)indruk geven van het kerkelijk klimaat, ook die tussen GKv en NGK.
Deze keer de laatste toespraak van de vrijgemaakte R. Sonneveld. De door de TU Kampen opgeleide theoloog en publicist is in de vrijgemaakte kerken actief en invloedrijk.

R(einier) Sonneveld (GKv)

Twaalf jaar geleden verliet ik de vrijgemaakte kerk. Na acht jaar werd ik weer lid. Van de gemeente van Stroom West waar Rikko Voorberg als kerkplanter werkt.

Ik ben opgegroeid in de GKv en heb altijd op gereformeerde scholen gezeten. Waarom verliet ik deze kerk?
Op school kregen we een schema van het ontstaan van de kerken te zien. Een schema met allerlei vertakkingen. Maar de rechte lijn van boven naar onderen was van de apostolische kerk naar de vrijgemaakte. Alsof de Roomse kerk en de synodale kerken van deze waren afgescheiden. Dat schema moesten wij uit ons hoofd leren. Het was pure geschiedsvervalsing. Janneke Niemeijer die toen ook op school zat en ik hebben daar 

in de pauze hartelijk om gelachen. Dit is mijn favoriete voorbeeld omdat het evident dwaas is. Wij namen het ook niet serieus.

We hadden ook geen vrienden buiten de kerk. Dat gaf vreemde effecten. Want er was een grote groepsdruk. Aan wat de meerderheid deed kon je je moeilijk onttrekken. Daar werd ook bewust gebruik van gemaakt op vrijgemaakte scholen.

[Spreker probeert groepsdruk aan te tonen door een experiment met iemand in de zaal die een logische keuze zou moeten maken met de hele zaal mee. Het experiment mislukt doordat de man in kwestie de goede keuze doet.]

Maar via huis-aan-huis evangelisatie kwam ik toch in aanraking met buitenkerkelijken en kreeg zelfs verkering met een niet-christelijk meisje. De vraag kwam op mij af of zij naar de hel zou gaan.
Als een persoonlijke overwinning ging een jongen met mij mee naar de kerk. Wel moest ik hem elke zondagmorgen halen. Maar na drie keer bleef hij in zijn bed liggen. In de kerkdienst, naast zijn lege stoel, ging ik met zijn oren horen. Toen begreep ik waarom. Want de preek was een volkomen onbegrijpelijk verhaal. Het werd zó vervreemdend, het had niet met mijn leven te maken. Langzamerhand ging ik óók minder naar de kerk. Om verder gedoe te voorkomen onttrok ik mij tenslotte na mijn afstuderen, met excuses voor mijn jarenlange hypocrisie. Daarmee was ik een van de velen.

[Spreker laat een grafiek zien waar per leeftijdgroep de sterke toeneming in de kerkverlating is te zien. Van 25% kerkleden in 2011/12 zullen in zijn leeftijdsgroep over twintig à dertig jaar nog 11/12% over zijn. Wel vlakt de curve wat af.]
 

Wat waren nu mijn redenen om gefrustreerd de kerk te verlaten?
Ik had weinig banden met kerkleden. Ik ervoer veel nutteloze kerkelijke ballast. Ik voelde me ongemakkelijk bij de benadering van homo's en lesbiennes. En ook dat vrouwen uit leidinggevende posities werden gehouden. Dat laatste was wel de druppel die de emmer deed overlopen.
Zo waren de nadelen om lid van de kerk te zijn groter dan de voordelen.

In de kerk zijn de dominees eigenlijk de grote boosdoeners. Niet dat ze te weinig doen, ze doen teveel. Zij vormen een grote energieput, een afschuifloket voor de gemeenschap. In een gemeente kunnen tien mensen, mannen en vrouwen, minstens zo goed preken als hij. Hetzelfde geldt voor het pastoraat en de omgang met de jongeren. Zo heb ik dat zelf ervaren. De hoeveelheid energie die los zou komen als we dominees zouden afschaffen zou wel eens kunnen leiden tot een opwekking. Ik overdrijf niet. Als je dominees zou afschaffen komen de gaven en talenten die God geeft los.
Ik heb ze zien werken en heb het zelf ervaren in de kleine gemeenschap van 40 zielen waar ik nu bij hoor. Geen gedoe met allerlei zaken, alleen huur voor een zaal. Daar wordt beter gepreekt dan door een theoloog. Dat is natuurlijk wel slecht voor mijn ego.

Ik schreef toen dus een afscheidsbrief. Maar de laatste regel ervan was: Ik geloof wel. Wat, dat wist ik niet, maar dat ik geloofde wist ik wel. Daarna ben ik een zoektocht gestart die leidde tot een soort late bekering. Hoe kwam het dat ik weer ging geloven? Dat heeft te maken met groepsdruk.

[Spreker laat een bekend filmpje zien waarop te zien is hoe mensen in een lift zich in dezelfde positie opstellen. Als er een nieuwe persoon binnenkomt neemt die weer op dezelfde wijze zijn plaats in als de al aanwezige mensen.] 

Niet meedraaien met een groep voelt ongemakkelijk. In de acht jaar buiten de vrijgemaakte kerk was ik dus vrij. In die tijd kwam ik af en toe wel in de kerk bijvoorbeeld bij bruiloften. Dan kwam alle ellende weer boven en voelde ik woede, frustraties. Kwam ik soms letterlijk vloekend de kerk uit. Uit heilige woede want ik had het gevoel dat Christus verminkt werd.

Inmiddels ga ik wel weer naar de kerk. Waarom eigenlijk?

Niet om een goede preek te horen. Daar is een kerkdienst nooit voor bedoeld geweest. Dat hebben de reformatoren er van gemaakt. Een goede preek kun je ook wel buiten de kerk horen, of in een megakerk.
Ik ga ook niet om de sacramenten te ontvangen. Daar zou een dominee voor nodig zijn  maar dat denken is een restant van rooms denken over het priesterschap. Maar inmiddels zijn alle gelovigen priesters.
Ook ga ik niet om God daar te ontmoeten want daarvoor is de kerk niet erg bevorderlijk. God kun je veel beter in een goede film zien of in een vrijpartij met mijn vrouw.
En God prijzen doe ik liever bijvoorbeeld onderweg in de auto. Want je wisselende emoties passen soms helemaal niet in een dienst.
Alle redenen van mensen om dit anders te vinden zijn respectabel. Maar niet voor mij.

Maar waarom ga ik dan wel weer naar de kerk?

Nu, voor de gezelligheid. Het klinkt niet vroom maar het is wel zo. In die gemeenschap heb je ook status als theoloog.
Het is ook een gewoonte geworden en kost daardoor minder energie dan om steeds weer te moeten beslissen. Bovendien zou ik me schamen om me nu weer te onttrekken. Het zijn niet allemaal zuivere motieven maar ik heb het zo wel vier jaar volgehouden.

Een belangrijke reden was ook mijn verlangen te bidden. Nu niet meer plichtmatig zoals zo vaak gebeurde. En dat samen te delen met anderen. Met Rikko Voorberg en zijn twee positieve krachten. Om hun positieve kracht over te nemen. Want er kan ook sprake zijn van positieve groepsdruk.

[Spreker toont een stuk filmjournaal dat laat zien hoe mensen snel geld pakken dat een geldauto had verloren en daarmee vandoor gaan. Iemand die daarbij in de kijker komt, trekt zich hypocriet snel terug.]
 

Zo ervaar ik ook Rikko en zijn kerk. Het is een heuse kerk waarin je gevormd wordt. Geloven is een vormingsproces door Jezus. Niet het ondertekenen van belijdenisgeschriften. Jezus zegt: volg mij, neem als mijn discipel mijn levenshouding over. Gods Geest krijgt iets van mij. Dus zo kun je God wel ontmoeten via mensen. Zo werkt Hij in elk geval wel bij mij.

Er is een groepsdruk om God te verlaten. Om dat normaal te vinden. Overal zijn kudden, nergens ben je vrij van groepsdruk. Maar het is wel van belang wie aan het hoofd staat. Of dat een goede herder is. Als er dan overal gepreekt wordt dan het liefst een preek over God.

Daarom ga ik naar de kerk. Ik wens ieder dat immense voorrecht toe.

De drie toespraken in Zwolle geven een inkijkje in het kerkelijke leven en welke bewegingen daar zijn waar te nemen. Het laat ook onmiskenbaar ingrijpende veranderingen zien en voelen. Kamphuis die vanuit zijn vrijgemaakte achtergrond behoedzaam zijn verschuivingen onderbouwt, Schaeffer die als typisch Nederlands gereformeerde underdog toenadering zoekt, en Sonneveld als representant van een vrijgevochten voorhoede, die unverfroren zijn afkeer etaleert van waar het gereformeerde geloof voorstaat.

De druk in de kerken is groot om deze bewegingen te integreren, ruimte te bieden. De brandende vraag is of deze kerkgemeenschap dan nog gereformeerde kerk mag heten.

Voor wie nog enige informatie wil over 'Rikko en zijn kerk', die door deze gemeenschap zelf  pop up kerk' wordt genoemd, kan daar op internet een indruk van krijgen, zie onderstaande link. O.a. laat het filmpje een gesprek zien tussen Rikko Voorberg en zijn vader dr. P.L. Voorberg, predikant te Emmeloord.

http://www.uitzendinggemist.nl/afleveringen/1382976