Signalen 71
R. Sollie-Sleijster
06-10-18
Wat hebben de kerken aan wetenschappelijke theologie?
Domineesfabriek of seminarie?
Website NGK – Openingsrede TUK - september 2018
‘Domineesfabriek of seminarie?’ is de titel van de openingsrede van het academisch jaar van de Theologische Universiteit Kampen (TUK). De rede is op 3 september gehouden door mr. Leendert Verheij (NGK), oud-president van het gerechtshof in Den Haag. De opening staat in het teken van de integratie van de Nederlands Gereformeerde Predikantenopleiding (NGP) en de TUK.
Mr. Verheij geeft drie voorbeelden om het belang van wetenschappelijke theologiebeoefening te benadrukken: ambtsvisie, justitiepastoraat en (uitgebreid) de discussie over de eerste hoofdstukken van Genesis. Met name over dit derde voorbeeld doet hij opmerkelijke uitspraken. We geven een korte weergave.
‘Hoe moeten we Genesis 1-3 lezen?’
Hiervoor kijkt Verheij naar de ‘Lost World’-boeken van de Amerikaanse oudtestamenticus dr. John H. Walton. Bij het nadenken over de uitleg van Genesis 1-3 kwamen veel vragen bij mr. Verheij op. Hij dacht dat het antwoord zou liggen in een beter inzicht in de ontstaanstijd van het boek Genesis en in de betekenis van de toen gebruikte begrippen. Walton blijkt dezelfde vragen te hebben en daar studie naar te hebben gedaan. Verheij geeft een paar van diens bevindingen door.
Zijn geloof en wetenschap te verenigen, of, met andere woorden: is theïstisch evolutiegeloof mogelijk? Of is het een contradictio in terminis (een innerlijke tegenstrijdigheid)?
Walton maakt de tekst van Genesis los van de inhoud ervan. Hij doet dit door te stellen dat in de oude wereld het functionele aspect in een verhaal over wat werkelijk gebeurd is het materiële aspect overtreft, ja zelfs vervangt. We moeten Genesis lezen als een verhaal dat niet weergeeft wat er werkelijk is gebeurd, maar op zoek gaan naar de functie van het verhaal. Dus dat God rustte op de 7de dag, betekent alleen maar dat, omdat destijds de mensen meenden dat de goden in de tempel een rustplaats hadden, het een ‘tempeltekst’ is. De dag is de belangrijkste van de zeven dagen, meer niet.
En omdat Genesis 1 niet het oog heeft op het scheppen van materie, kunnen wij er wetenschappelijk onderzoek naar doen. Daarom stelt Walton dat bijvoorbeeld gemeenschappelijke voorouders (van mens en dier) niet in strijd hoeven te zijn met wat de Schrift zegt. Walton scheidt zo het feit (het materiële aspect) van de functie (wat met het verhaal, naar menselijk inzicht (zijn inzicht), bedoeld zou zijn).
Verheij voelt zich hier goed bij. Christelijke wetenschappers hoeven niet meer in een spagaat terecht te komen. Ze kunnen de Bijbel lezen en tegelijk de wetenschapsresultaten (al wisselen die continue) serieus nemen. De Bijbel is effectief van gezag beroofd, het is immers maar een verhaal, waar de functionele bedoeling achter verborgen ligt. Het gaat niet om de feitelijke gebeurtenissen, aldus Walton.
TUK
Mr. Verheij wijst op een artikel in Theologia Reformata, waarin de docenten Kwakkel en Van Bekkum (TUK) aandacht geven aan de kadertheorie (de Israëlitische week als ‘kader’ voor het ‘literaire’ verhaal van Genesis 1). Zij merken op dat “de exegetische observaties met betrekking tot Genesis 1 en 2 een groot deel van de argumenten bevestigen, die men aandraagt ten gunste van de kadertheorie”. Al vinden zij wel dat dit moeilijk te verenigen is met Exodus 20:11 en 31:17.
Verheij denkt dat de cultische interpretatie van Walton hier verder helpt.
Ook prof. Stefan Paas is positief-kritisch en vindt dat de boeken van Walton een groot lezerspubliek verdienen.
Op de nieuwe kweekplaats voor predikanten moet het goede zaad gezaaid worden. Wetenschap, opleiding en vorming moeten volgens Verheij hand in hand gaan ten behoeve van verkondiging, catechese en pastoraat èn het gesprek met hen die ooit weggingen èn het missionaire gesprek.
Kort commentaar
Maar waar de Bijbel wordt losgemaakt van haar klaarblijkelijke inhoud door de drogredenen van Walton, daar wordt geen goed zaad gezaaid, maar onkruid. Om meer zicht hierop te krijgen, verschijnt binnenkort op LOGOS (website) een indringende studie over Walton’s ideeën. De weerlegging daarvan wordt op Bijbelse gronden gedaan en is zeer overtuigend!
We hopen dat dit artikel binnenkort ook door EIW kan worden geplaatst.
De cultische interpretatie van Walton helpt verder, zo denkt Verheij.
Van de wal in de sloot?
Ambten GKv open voor vrouw in 50 gemeenten
RD 28 september 2018
In ongeveer 50 van de 265 gemeenten van de GKv zijn sinds de synode Meppel (2017) één of meer ambten voor vrouwen opengesteld. Het kerkelijk magazine OnderWeg hield een inventarisatie, waaruit blijkt dat minstens 32 van deze 50 gemeenten de ambten van ouderling en diaken, en meestal ook van predikant voor vrouwen hebben opengesteld. In de meeste van deze 50 gemeenten functioneren inmiddels vrouwen als ouderling en diaken. Een twintigtal gemeenten heeft alleen het diakenambt opengesteld. Naar men verwacht zullen 15 á 20 gemeenten revisie aanvragen bij de volgende synode in 2020.
Kort commentaar
Waar Genesis niet meer veilig is (zie eerste Signaal), verwondert het niet dat meer delen van de Bijbel het onderspit delven. En of zo’n revisieaanvraag dan nog enige zin heeft, kun je je inmiddels wel afvragen. Wie gelooft nog dat terugdraaien mogelijk is nu de praktijk al zo ver is doorgegaan?
Zie de diepe ernst en betekenis van dit besluit uit 2017 toegelicht in het volgende signaal.
De priesterlijke lijn
Een voorbeeld van gereformeerd Bijbellezen
Nader Bekeken – september 2018
Dr. Pieter Boonstra (GKv) concentreert zich opnieuw op de vraag: Hoe lees je de Bijbel?
Dit omdat er zomaar kortsluiting ontstaat als je vanuit onze tijd de Bijbel gaat lezen. Daarom eerst nadenken over hòe je dat doet en welke leesregels je gebruikt.
In dit artikel licht de predikant deze ‘priesterlijke lijn’ nog nader toe. Als gereformeerde christenen binden we ons aan wat er:
- in de tekst geschreven staat,
- we rekenen met het geheel van de Bijbel en
- we lezen de Bijbel aan de hand van wat de apostelen als bindend hebben verklaard en wat ze hebben ontbonden.
Eredienst, onderwijs en gezag voeren
Met het oog op de discussie M/V en ambt komen deze regels expliciet aan de orde. Het gaat niet maar om een verschil van mening over een bepaald onderwerp, maar om het bieden van bescherming om zo Gods Woord als norm te bewaren. Doordat het Woord op schrift is gesteld, is de tekst op zich los komen te staan van de auteur en de situatie. We kunnen bijv. Paulus niet meer vragen wat zijn bedoeling nu precies is. We moeten het met de tekst doen en daaraan recht doen. En niet alleen recht doen aan de tekst, bijvoorbeeld de ‘zwijgteksten’, het ‘onderwijs geven’ en ‘gezag voeren’ en het ‘ondergeschikt blijven (1 Tim. 2 en 1 Kor. 14)’, maar daarbij ook recht doen aan het directe verband van de tekst. In 1 Kor. 14 gaat het om de eredienst, de publieke samenkomst. En in 1 Tim. 2 en 3 gaat het om voorschriften voor opzieners. Een opziener moet bekwaam zijn om te onderwijzen.
Daarna ga je naar het geheel van de Bijbel. Er kan geen tegenspraak zijn binnen de Bijbel, God is immers de eigenlijke auteur van het geheel ervan. Zo komt Boonstra bij de priesters in het Oude Testament. Ook daar ging het om eredienst, onderwijs en gezag voeren. En vrouwelijke priesters komen we nergens tegen in het OT, zo merkt de predikant op.
Apostelen
Nadat het volmaakte offer is gebracht, worden de apostelen uitgezonden. Hun taak is het onderwijzen van al wat Christus hun geboden had (Matt.28). Dit onderwijs vinden we terug in de apostolische brieven. Het gezag voeren van de apostelen komt voort uit de sleutels van het koninkrijk van de hemel, die ze van Christus hadden ontvangen. Zij mochten binden en ontbinden (Matt. 16). De kerk is aan hun leergezag gebonden. Bij het lezen van veel teksten uit het Oude Testament is het van groot belang dat we nagaan of de apostelen de voorschriften, waarover gesproken wordt, hebben ontbonden of niet. (Denk hierbij o.a. aan de zondag, die wij nu i.p.v. de zaterdag als sabbat onderhouden.) Het is opvallend dat de Here Jezus enkel mannen aanstelt als zijn apostelen. Er waren vrouwen genoeg in zijn gevolg, maar die worden niet gekozen.
Oudsten
De apostelen stellen in elke gemeente oudsten aan. Op hun schouders komt de taak om de gemeente te onderwijzen in de leer van de apostelen. Zij moeten als opzieners zorgen voor het volk van God en waken over wat hun is toevertrouwd. Dat vraagt van de gemeenteleden gehoorzaamheid en onderdanigheid (Heb. 13:17). De oudsten, de opzieners, hebben gezag, de bevoegdheid om uitspraak te doen over het wel of niet ingaan in het koninkrijk van God. Hun uitspraken zijn gezaghebbend, wanneer zij het Woord van de apostelen bedienen.
Paulus stelt alleen mannen aan in het ambt. De priesterlijke lijn wordt door hem niet ontbonden, maar juist vastgehouden. In 1 Cor. 11 en Efeze 5 werkt Paulus het verschil tussen man en vrouw nader uit. Ieder heeft een eigen plaats en Paulus benadrukt dat de man eerstverantwoordelijke is in de liefde, zoals Christus! Die overgave, dat dienen, zo moet een man bijvoorbeeld in zijn huwelijk staan (Efeze 5).
De heilsgeschiedenis: het grote verhaal
Waarom ontstaat er bij ons geen kortsluiting als we in de Bijbel lezen over oorlogen, dierenoffers, enz.? Omdat we de Bijbel niet zien als een opsomming van losse gebeurtenissen of voorschriften, maar als Gods openbaring van de geschiedenis van onze verlossing. Het gaat van schepping naar herschepping, van paradijs naar het volmaakte koninkrijk. Het OT gaat over Gods toewerken naar de komst van de Messias. Alle gebeurtenissen en voorschriften staan in het kader van Zijn komst. Met het oog op onze redding was God bezig om de vijand te ontwapenen. In Christus is dat gebeurd (Kol.2:15). De nieuwe periode brak aan, die doorloopt tot vandaag. Alles werkt nu toe naar de grote dag van de wederkomst. Wij zijn opgenomen in die heilsgeschiedenis.
Dan weet je dat het ook over mij, over ons gaat. In vertrouwen lees ik ook de apostolische voorschriften, al voelen die vandaag misschien vreemd. Maar ik realiseer me dat Christus zelf, via zijn apostelen, ons zijn instructies geeft. Levert dat hoongelach op? Laat dat geen reden zijn om je niet in vertrouwen aan te passen aan Gods leiding.
Lees juist samen in alle zorgvuldigheid de Bijbel en houd vast wat God daarin tot ons te zeggen heeft, zo is de klemmende oproep waarmee de predikant afsluit.