Ethiek

Ethiek

Signalen



Aanmelden GRATIS nieuwsbrief

Naam:
E-mail:



printen

mailen

Dubbeldik dagblad

Verroomsing

 

D.J. Bolt

04-10-24

 

(Dit artikel verscheen eerder op 20-02-21).

 

De roomse bisschop De Korte kijkt ons vriendelijk glimlachend aan. Maar hij heeft wel een probleem. Bij de digitale presentatie van de Actie Kerkbalans werd een helder signaal afgegeven: donkere financiële wolken pakken zich samen boven de deelnemende kerken, waarvan de Protestantse Kerk in Nederland en de Rooms-Katholieke Kerk de grootste zijn.

De Korte denkt dat de opbrengst van de jaarlijkse geldwerving gelijk blijft. Vooral de collectes hebben te lijden onder corona. En dat moeten we proberen te compenseren via de Actie Kerkbalans, zei hij, riep op. Geef!

 

Het Nederlands Dagblad opende op zaterdag (23-01-21) op pagina 2 met dit door ons samengevatte bericht. Juist op het moment toen wij het artikel Dikker dagblad publiceerden waarin we op het gevaar wezen dat deze 'leesvriend' in onze huizen zevendaags beslag op onze tijd probeert te leggen. Het blad telde die zaterdag zelfs nog acht pagina's meer dan de standaard 80 van eerdere zaterdag-zondag edities.     

 

Een van de gevaren die we aanwezen was de sluipende verroomsing die met deze krant meekomt. We willen daar, onder andere, nog iets meer van laten zien, juist met de krant van die zaterdag.

Eerst een overzicht wat er in aan 'rooms' werd geboden.

 

Overzicht

 

Pagina 2 - Tekorten kerken

Zoals boven al aangegeven roept bisschop De Korte op giften te geven voor Actie Kerkbalans want m.n. zijn kerk, RK, en de PKN hebben dat hard nodig omdat ze in financieel zwaar weer verkeren.

 

Pagina 7Twintigers over bidden en kerkmuren

Vier jonge bestuursleden van de ChristenUnie jongerenorganisatie praten met elkaar over bidden en kerkmuren. Ze behoren tot de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK), de Nederlands Gereformeerde Kerken (NGK), de Protestantse Kerk (PKN) en de Rooms-Katholieke Kerk (RK).

 

Pagina 8 – Seksueel misbruik Jezuïeten

De roomse Hendro Munsterman en vaste ND-medewerker meldt dat 96 Spaanse Jezuieten excuses aanbieden voor seksueel misbruik van  81 minderjarigen en 37 volwassenen. Het misbruik vond plaats tussen 1927 en 2020 in door jezuïeten geleide onderwijsinstellingen.

 

Pagina 8 – Onderzoek toedekken kardinaal

Munsterman bericht verder dat het onderzoek van het Poolse Openbaar Ministerie naar kardinaal Stanislaw Dziwisz is gestaakt. Hij wordt verdacht van het toedekken van seksueel misbruik door een priester. Dziwisz (81), van 2005 tot 2016 aartsbisschop van Krakau en 27 jaar secretaris van paus Johannes Paulus II, was destijds niet wettelijk verplicht het misbruik te melden.

 

Pagina 8 – Korte baarden

De mannen van het Duitse Oberammergau moeten een jaar lang hun baarden laten groeien om mee te mogen spelen in beroemde roomse passiespelen. Maar lange baarden maken anticorona mondkapjes niet meer zo effectief. Gelukkig zal er deze keer 'een oogje worden toegeknepen', signaleert Munsterman. Een baard van twee of drie maanden oud is ook OK.

 

 

Pagina 1 – Bijbellezen

Opnieuw kijkt bisschop De Korte, wat strenger nu, de lezer aan, met op de achtergrond ds. De Reuver, scriba PKN. Het zal gaan over De bisschop en de dominee over de Maand van de Bijbel. Maar eerst komt een ander onderwerp aan de orde.

 

Pagina 4-6 – Ex-rooms in Polen

Hendro Munsterman interviewt de Poolse priester Polak: hoogleraar aan een pauselijke faculteit, priester van de rijke en machtige Poolse kerk, lid van de Vaticaanse Internationale Theologencommissie. Polak kreeg een relatie met een vrouw, en ook zijn 'theologisch denken ontwikkelde zich'. Hij wilde 'vrije lucht' en werd daarom atheïst. Het 'systeem' van de kerk was voor hem niet langer meer 'houdbaar' en 'de kerk is niet te hervormen omdat de fout in haar kern zit': de eerste christenen waren (al) overtuigd dat zij 'uitverkoren waren, en dus feitelijk beter'.

Zijn ethiek lijkt op die van Jezus, vindt Polak: 'solidariteit tussen mensen en oog voor de armen en kwetsbaren.’

 

Pagina 9-11 – Meer Bijbellezen

Bisschop De Korte en ds. De Reuver schreven elkaar ieder vijf persoonlijke brieven over de rol van de Bijbel in hun leven, en bundelden die in het boekje Houvast. Ze vertellen hoe ze met de Bijbel omgaan.

 

Tot zover het overzicht.

Op twee artikelen gaan we nader in: het interview met bisschop De Korte en ds. De Reuver, en dat met de jongerenorganisatie PerspectieF. We vatten ze eerst samen.

 

Interview De Korte en De Reuver

 

N.a.v. hun boekje Houvast gaan bisschop De Korte en ds. De Reuver met elkaar over de  omgang met de Schrift.

Roomsen zijn niet gewend de Bijbel thuis te lezen, daaruit hoor je in de kerk en op school. De Korte las de Bijbel pas toen hij geschiedenis ging studeren. Nu leest hij bij de morgen-eucharistie twee Bijbelgedeelten en bidt dagelijks thuis enkele Psalmen. De Reuver zou zulke dagelijkse kerkdiensten ook wel willen: iets wat 'protestanten moeten leren'. Want bij elke maaltijd uit de Bijbel lezen, komt er vaak niet van, ook niet bij hem.

De geestelijken vinden Psalm 31 en 139 heel mooi (De Korte: behalve dan het vers 'God, breng de zondaars om'). De Bijbel is een troostboek ook als het gaat om sterven.

 

Maar het is een groot probleem dat mensen 'religieus analfabeet' zijn geworden. Bovendien zijn Roomsen meer van rituelen dan van de Schrift, bijvoorbeeld op bedevaart gaan, een kruisje op het voorhoofd krijgen. Maar toch zouden roomsen en ook protestanten meer in de Bijbel moeten lezen 'anders kan de secularisatie heel snel gaan. Wie de Schriften niet kent, voor die blijft Christus een naam uit het verleden', denken de voormannen. Ook samen lezen, niet-individualistisch. Structuur en discipline zijn daarbij belangrijk.

 

Bij De Reuver gaat het altijd sterk om de uitleg van de Schrift. En om God liefhebben met hoofd, hart en handen. De protestantse belangstelling groeit voor spirituele wijzen van bijbellezen als bibliodrama, lectio continuo. Echter De Korte houdt het bij een kort woordje bij de dagmis 'om de tekst wat toegankelijker te maken en het schriftwoord te actualiseren'. Hij leerde niet teveel te exegetiseren maar biddend en als 'een koe herkauwend' te lezen, en dan kijken 'wat er binnenkomt'. De Bijbel is geen gemakkelijk boek.

De Reuver wil 'de diversiteit van Bijbelboeken en genres tot je te laten komen'. Laat de tekst staan ook al kun je er nog niks mee, of heb je vragen. 

 

De mannen constateren dat er in de praktijk sprake is van een canon (geliefde Bijbelgedeelten bijvoorbeeld het Evangelie volgens Johannes) in de canon. Maar De Reuver benadrukt wel dat God zich heeft geopenbaard in de hele Schrift. Verdiep je in de tekst met z'n context, dat doet recht aan de betekenis.

 

Nadere toelichting van de bisschop

 

In het ND van 11-02-21 komt bisschop De Korte terug op het interviewgesprek en wil zijn standpunt rond het lezen van de heilige Schrift verhelderen. Hij bedoelde niet negatief of wantrouwend te spreken over exegese, of een meer spirituele lezing van de Bijbel daar boven te stellen, maar wil pleiten om de heilige Schrift meervoudig te lezen, dus met hoofd én hart.

 

Zeker is er in rooms-katholieke kring nu alle ruimte om de Schrift grondig te onderzoeken, stelt hij, huiver voor te veel exegese is niet terecht. Wel kan exegetisch onderzoek bestaande beelden, bijvoorbeeld over de schepping, 'vergruizen', maar hoeft op geen enkele manier het geloof in de scheppende God te ondermijnen.

Maar niet iedere exegese is even vruchtbaar, m.n. niet gestapelde hypotheses. Dat zorgt dat de tekst plat en dood wordt. Iedere exegeet doet er goed aan te beseffen dat bijbelteksten zijn bedoeld als geloofsgetuigenissen. De schrijvers geven een menselijk getuigenis van Gods openbaring en willen mensen winnen voor het geloof.

 

Geestelijk lezen is overdenken van en kauwen op fragmenten in de Schrift tot er voedsel voor de ziel uitkomt. Denk aan de Moderne Devotie uit de late Middeleeuwen. Dat geeft troost, bemoediging en leidt tot navolging. Spiritueel lezen is legitiem.

 

Kernproblemen

 

De bisschop en de dominee raken kernproblemen in hun kerken: door niet meer de Bijbel te lezen kan inderdaad de secularisatie heel snel gaan, en blijft Christus slechts een naam uit het verleden. Wij zijn blij dat te horen vanuit de roomse hoek waar zelf-Bijbellezen een vrij onbekend fenomeen is. En ook van de protestantse leider die naar hij zelf zegt, Bijbellezen kennelijk ook niet meer de hoogste prioriteit geeft.

 

Maar we hebben ook wat bedenkingen bij het verhaal. Want hebben deze leidslieden er wel voldoende oog voor dat de secularisatie in Nederland reeds razend snel gaat? Die 'kan' niet, die 'gaat al'! Dat komt inderdaad door het niet meer kennen van de Schrift maar ook, en misschien vooral, door de geestelijke leiding in deze kerken. Wanneer bijvoorbeeld ds. De Reuver en zijn kerk tolereren dat er predikanten rondlopen die het bestaan van God ontkennen evenals de ontkenning dat Christus ooit op aarde heeft gewandeld, zie o.a. Secularisatie in cijfers, click hier

 

De Reuver kijkt met een zekere jaloersheid naar de dagelijkse morgenmissen van De Korte. Hij zou ook wel een protestantse variant willen en dan net als de bisschop een paar stukjes uit de Bijbel voorlezen. Is er toch ergens dagelijks nog aanraking van het vaderlandse volk met het Woord.

Ja, 't zou mooi zijn. Maar als we in de protestantse wereld rondkijken zien we juist een sterke tegengestelde trend, namelijk van afnemende kerkgang. Zie bijvoorbeeld de (kleine) gereformeerde kerken. Het aantal gemeenten dat geen tweede kerkdienst meer organiseert groeit sterk want van velen hoeft die niet meer, er is geen belangstelling voor, één keertje is wel genoeg[1].

 

We hebben geen aantallen paraat, maar we denken dat ook de ochtendmissen van De Korte slechts maar door een deel van de parochianen wordt bezocht. En dus het Woord slechts een selecte groep bereikt. Daarmee is de strijd tegen secularisatie dus bij voorbaat al zwaar gemankeerd. Bovendien wordt de roomse kerk geteisterd door seksuele misbruikschandalen waarover vrijwel wekelijks wordt bericht, zie ook bovenstaand berichtenoverzicht. Het wordt lastig zo de neergang om te keren.

Dat laat onverlet dat zijn oproep om meer de Bijbel te lezen en dat gedisciplineerd (ook) in groepsverband te doen, heel waardevol is. We kunnen het even niet laten: gereformeerden doen dat al tientallen jaren[2]!

 

Heel mooi dus deze bisschoppelijke opening naar de omgang met de Schrift. We zijn er echter niet helemaal gerust op wat die Schrift voor De Korte en zijn kerk betekent. We gaan nu voorbij aan de verstarring die het interview met die Poolse ex-priester meent te signaleren.

Uit het interview en De Korte's nadere toelichting lijkt hij de Bijbel te zien als een bundel menselijke geloofsgetuigenissen van Gods openbaring. Maar dat is toch wat anders dan het onfeilbare Woord van God dat op 'alle terreinen van het leven' de volstrekte en hoogste autoriteit heeft? En ook hebben gereformeerden altijd groot bezwaar gemaakt tegen de roomse opvatting dat de paus het predicaat onfeilbaar claimt als hij zogenaamd ex cathedra uitspraken over de Schrift doet.

 

We worden nog meer kopschuw als De Korte, haast en passant, ons aan wil praten dat 'nader onderzoek beelden over de schepping kan 'vergruizen' maar het geloof in God de Schepper op geen enkele manier hoeft te ondermijnen'. Als we het goed aanvoelen, wordt hier bedekt afstand genomen van Genesis 1, en de evolutietheorie omarmd. En dat kan natuurlijk gemakkelijk als je daarvoor de Bijbel 'spiritueel' wil lezen. Dan is niet meer waar wat de Schrift zélf zegt, en is die niet z'n eigen unieke uitlegger, maar dat wat al 'herkauwend' in je eigen hoofd en hart opwelt.

 

Raken we hier niet kernproblemen die zoveel secularisatie tot gevolg hebben in zowel de roomse als de protestantse kerk?

Laten we in dit kader ook nog luisteren naar 'christelijk betrokken' jongeren.

 

Jongerenorganisatie Perspectief

 

Het ND interviewt de vier bestuursleden van PerspectieF, de jongerenorganisatie van de ChristenUnie (CU). De twintigers zijn leden van verschillende kerken: Bina Chirino (26), Rooms-Katholiek; Sylvana Bal (28), PKN; Pieter Dirk Dekker (25), Nederlands Gereformeerde Kerken (NGK); Justin den Harder (20), Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK). Bina is voorzitter en staat op de Tweede Kamerlijst voor de CU.
Onderwerpen in het interview zijn bidden en eenheid. We focussen op hun visie op de eenheid van kerken en vatten dat samen waarbij we de jongeren duiden met hun kerkelijk afkomst. 

 

Bidden voor eenheid is 'hartstikke nodig', vindt Ngk, eenheid blijft 'opdracht'. Hij constateert dat de kerkmuren nu écht lager zijn. Er ontstaat meer eenheid, juist ook onder en door jongeren. En dat is nodig, vindt Cgk, zijn CGK/NGK kerk werkt steeds meer samen met de GKv omdat de avonddiensten steeds minder werden bezocht. De jeugd loopt daarbij voorop.
Er is ook meer relativering van het eigen gelijk, volgens Ngk. Vroeger hield men 'stug vast aan de eigen waarheid en dacht men dan ook alles te weten. Nu is de houding meer: jij hebt jouw mening, ik de mijne; zonder dat je het triviaal vindt.'

 

Eenheid van christenen is iets wat hen bezighoudt. Rk stelt dat ze als gelijkgestemden meer praktisch met eenheid bezig zijn. Ze vertegenwoordigen de verschillende (kerkelijke) achtergronden in de politieke partij. Wel worden verschillen tussen christenen soms steeds groter, zie het gebeuren rond Trump. Ja, vindt Ngk, het is schokkend en onbegrijpelijk dat in christelijke kringen politiek zo vaak wordt beperkt tot een of twee onbetwijfelbare thema’s, bv. in de medische ethiek

 

Toekomst

 

Het voorzichtig elkaar besnuffelen van de oudere generatie leidslieden van RK en PKN vormt een groot contrast met het onbevangen vrijmoedig gedrag van de PerspectieF jongeren. Principiële politieke samenwerking van jongeren van christelijk gereformeerd tot rooms blijkt geen enkel probleem te zijn. Het kan blijkbaar zelfs zonder dat men veel van elkaars achtergrond weet of daar inhoudelijk belemmeringen in ziet.

Niet alleen politieke maar ook kerkelijke eenheid willen deze jonge mensen. Voor hen zijn de kerkmuren veel lager dan vroeger.

 

Mooi, dat openhartige inkijkje dat deze twintigers ons gunnen. Het laat zien hoe de geestelijke ontwikkeling in de kerken ook de geest van deze jongeren beïnvloedt. Ze zeggen de dingen op hun eigen manier, recht-toe-recht-aan. De Korte heeft het deftig over meervoudig spiritueel Bijbellezen maar de jongeren zeggen gewoon: niet meer stug aan jouw waarheid vasthouden, dat deden onze opa's van twee generaties terug. Nu heeft ieder z'n eigen waarheid en dat kán.

Kwamen we dat ook al niet tegen op de GKv synode Goes waar wél of niet vrouw-in-ambt volstrekt 'even Bijbels' werd gevonden?

Ook hier geldt: zoals de ouden zongen piepen de jongen. 


Koers

 

De bisschop begon zijn artikel met 'In onze krant, het Nederlands Dagblad…'. Uit het bovenstaande is gemakkelijk te begrijpen dat deze roomse geestelijke zich inmiddels uitstekend thuisvoelt bij het voormalig Gereformeerd Gezinsblad. Dat komt niet omdat de bisschop gereformeerde trekken heeft gekregen maar het blad meer en meer naar wierook is gaan ruiken. Het ND is meer en meer een algemeen christelijke krant  ('christelijk betrokken') geworden met een sterk toenemend rooms accent. Het vormt een platform voor bijdragen aan allerlei soorten oecumene, richting de 'wereldkerk' waarin rooms en protestant in allerlei variaties, verenigd zijn op de een of ander wijze. Het vroegere confessioneel belijnde karakter is verdwenen, hoewel het blad daar nog wel mee koketteerde in dezelfde zater-zondagskrant. In een advertentie om een content marketeer heet dat zo:

 

'Nederlands Dagblad is een schaamteloos christelijke krant die geen blad voor de mond neemt. Zuinig op onze lange traditie van degelijke, betrouwbare kwaliteitsjournalistiek, treden we open, onbevangen en innovatief de mediatoekomst tegemoet...'

 

Ja, dat 'schaamteloos' kunnen we wel plaatsen t.a.v. de omgang met het oorspronkelijke gereformeerde karakter van het blad. Maar die 'zuinigheid op de lange traditie', zijn we wat koers en content (inhoud) betreft, niet tegengekomen.

 

Lezen én ook nog luisteren

 

In ons vorige artikel Dikker dagblad waarschuwden we voor het grote beslag dat deze krant probeert te leggen op onze leestijd en daarmee de geesten probeert te beïnvloeden. Het vangt met allerlei onderwerpen de aandacht. Daarbij valt op dat in de nieuwe formule van de krant inkijkjes in persoonlijke levens en relaties een heel grote plaats innemen. Men vraagt abonnees ook expliciet om hun leven en omstandigheden te etaleren. De 80 pagina's moeten worden gevuld! Niet zelden krijgen we het gevoel te gluren in het leven bij de buren. Zo hoeft naast de zondagskrant ook Libelle of de Margriet niet meer uit de kiosk worden gehaald. 

 

We willen opnieuw waarschuwen tegen deze alledaagse 'vriend' die veel eisend is geworden. Als je niet oppast blijf je er even gemakkelijk je tijd mee vermorsen als een Tv-programma waar je niet wijzer van wordt of waarmee je in de verkeerde richting wordt gestuwd.

Een nog nieuwere ontwikkeling rond de krant versterkt die tendens nog meer. Het ND lanceerde 'twee actuele podcasts'[3]. Wat wil men daarmee? De redactie promoot deze zo

 

'In de nieuwe podcast Deze Week nemen EO-presentator Joram Kaat, relatiecoach Cocky Drost en ND-hoofdredacteur Sjirk Kuijper de week door. Met bekende christelijke duiders bespreken zij het nieuws van de week en kijken met een frisse blik naar de actualiteit'

 

En

 

'In de podcast Dick en Daniël geloven het wel bespreken Dick Schinkelshoek, chef geloof van het Nederlands Dagblad, en adjunct-hoofdredacteur Daniël Gillissen het kerk- en geloofs-nieuws van deze week. ‘We willen luisteraars op een aangename, persoonlijke en inhoudelijke manier informeren over de achtergronden bij geloofsnieuws en -ontwikkelingen’, aldus Gillissen.'

 

Toe maar. Naast vele honderden pagina's ND per week lezen kunnen nu ook weekenduren worden gevuld met luisteren naar 'christelijke duiders' met 'aangename' en 'frisse blikken'.

Wat ons betreft vormt dit temeer een waarschuwing voor dit medium. En een (extra) stimulans om na te denken over de besteding van schaarse eigen tijd. Zou daarin het lezen en bestuderen van de Bijbel, goede boeken en bladen, en daarover doorpraten en elkaar opbouwen, niet hoge voorrang dienen te krijgen boven alle tijd besteden aan een blad dat in veel opzichten onze aandacht niet (meer) verdient en waarin er veel is dat beter ongelezen kan blijven?

 

Nog een laatste opmerking. Gereformeerden doen wél aan Bijbellezen en –studie, persoonlijk en in groepsverband. Maar

Wie denken te staan, laten zij oppassen dat zij niet vallen[4].

 

 

NOTEN

[1] Een voorbeeld. Enkele tientallen jaren terug zaten in GKv Zuidhorn de vier kerkdiensten per zondag stampvol, zodat je, als je aan de late kant was, een plekje moest zoeken. Nu is men bezig het af te schalen naar nog slechts ëën dienst! Zie ook het jongeren interview.

[2] Zo was het in 2016 70 jaar geleden dat de bond voor gereformeerde vrouwenverenigingen werd opgericht. In de jaren na de vrijmaking kwamen overal de vrouwenverenigingen weer van de grond. Er ontstond een grote behoefte om gezamenlijk op te trekken én om gezamenlijk goed, Schriftuurlijk studiemateriaal uit te brengen. Het blad “Rondom het Woord en Petajah van de mannenverenigingen zagen het licht en verschenen vele tientallen jaren.

[3] Een podcast is een audio-uitzending waarbij het geluidsbestand op aanvraag wordt aangeboden.

[4] 1 Kor. 10:12.