Hoe heeft christelijk Nederland gestemd?
J. Wieringa
02-12-23
Hoe heeft christelijk Nederland gestemd?
Twee weken geleden hebben we overwogen aan wie we onze stem konden toevertrouwen. Intussen zijn de verkiezingen geweest en de uitslagen bekend. De stofwolken zijn neergedaald, de harde werkelijkheid ingedaald. Wat kunnen we concluderen als we het slagveld overzien?
Beteuterd
Het was niet wat links Nederland zich had voorgesteld, een deel van rechts Nederland overigens ook niet: 37 zetels voor de PVV. Niemand had dat verwacht. Stoere politici stonden beteuterd te kijken toen de uitslagen binnenkwamen, het was bijna aandoenlijk. Er is een nieuwe politieke werkelijkheid sinds 22 november 2023, het kost wel even tijd om dat te verwerken. Vertwijfeld vragen vooral linkse partijen zich af hoe dit mogelijk is. De landen om ons heen zijn er ook verbaasd over. Maar we hoeven ons niet te verbazen, want in een seculiere wereld is zoiets allemaal mogelijk. We zullen in de komende jaren vast nog meer van zulke grillige verschuivingen zien.
Nie wieder
Mensen schamen zich niet meer voor rechts-populistische of zelfs rechts-radicale opvattingen. In de meeste Europese landen zie je deze stromingen opkomen, het is ook niet onmogelijk dat partijen van die signatuur in bijvoorbeeld Frankrijk en Duitsland nog fors zullen groeien. In Duitsland wordt hard geroepen ‘Nie wieder’ maar de rechts-radicale AfD (Alternative für Deutschland) is inmiddels een factor om rekening mee te houden. Afkeer tegen immigranten kan zomaar omslaan in haat. Het antisemitisme is weer zichtbaar op straat sinds Israël met de terreur van Hamas afrekent. Het sentiment kan zomaar omslaan. Het is eigenlijk wel ironisch dat mogelijk de linkse pro-Palestijnse demonstraties in ons land hebben bijgedragen aan de verkiezingswinst van de PVV. Zo was het waarschijnlijk niet bedoeld...
Strategisch
Links en rechts, het wisselt elkaar regelmatig af. Nu is duidelijk dat de tendens rechts is, hoewel de PVV ook op sommige punten verbazend links is. Dat hebben misschien niet alle stemmers zich gerealiseerd. Het is waarschijnlijk dat veel mensen een proteststem hebben uitgebracht en dat ze zich niet uitvoerig hebben verdiept in de standpunten van de PVV. Dat zal overigens ook gelden voor het merendeel van de andere partijen, mensen gaan waarschijnlijk het meest af op het beeld dat in de media gegeven wordt. Dat is op zich ook al een teken aan de wand. Het gaat blijkbaar niet altijd om de inhoud, vandaar ook dat veel kiezers op het laatst ‘strategisch’ zijn gaan stemmen. Ik wil Piet of Truus niet in het torentje, dus stem ik Jan. Zoiets…
Men vergeet dan, of men vindt het niet belangrijk, dat er volksvertegenwoordigers gekozen werden. Juist mensen die de (mening van de) kiezers vertegenwoordigen in het parlement. Als je ‘strategisch’ gaat stemmen, kan jouw eigen échte mening wel eens helemaal niet aan bod komen! Ik vrees dat dit in de komende periode, en die duurt vast geen 4 jaar, ook wel duidelijk gaat worden. En dan begint het circus weer opnieuw. Wie z’n geschiedenis niet onthoudt, die zal hem moeten overdoen.
Individualisme
Over politieke aardverschuivingen hoef je je in een seculiere wereld dus niet te verbazen. We hebben in een vorige bijdrage al opgemerkt dat individualisering ons inziens één van de hoofdoorzaken is van de vatbaarheid voor allerlei ‘wind van leer’. Een groot deel van de bevolking heeft geen fundamentele binding meer met ideologieën. Tegenwoordig moet iedereen ‘zichzelf’ kunnen zijn, elk individu moet kunnen doen en laten wat hij wil. Daar is ook alles op gericht in de huidige maatschappij. Dan moet je ook niet vreemd opkijken als mensen juist dat gaan doen. Het zal er niet eenvoudiger op worden om stabiele regeringen te vormen, als mensen niet bereid zijn elkaar voldoende ruimte te geven en tegelijk elkaar toch met respect te behandelen. Individualisme ligt dichtbij egoïsme.
CDA
Dat individualisme lijkt ook voet aan de grond te krijgen bij christelijke partijen. De vraag is of je het CDA nog wel een christelijke partij moet noemen. We vroegen ons daarom de vorige keer al af wat voor die laatste CDA-stemmers nog de reden is om op het CDA te stemmen. De peilingen hebben gelijk gekregen, er zijn in de nieuwe Tweede Kamer 5 zetels voor het CDA overgebleven, een verlies van maar liefst 10 zetels. In 2021 hebben er nog 990.601 mensen op het CDA gestemd, nu nog slechts 344.926 (bron: NOS.nl). Een verlies van 645.675 stemmen! Het merendeel van de mensen die in 2021 nog op het CDA stemden hebben nu op het Nieuw Sociaal Contract (NSC) van Pieter Omtzigt gestemd, nl. 33%. Verder heeft 13% VVD gestemd, 12% PVV en 6% BBB.
Opmerkelijk genoeg heeft maar 1% voor de ChristenUnie gekozen en nagenoeg niemand voor de SGP. Hieruit kun je concluderen dat blijkbaar voor minder dan 10.000 mensen een iets christelijker profiel belangrijk was. Dan verschilt de C van het CDA denk ik maar weinig van de C van NSC. Die partij werd ook al het ‘nieuwe CDA’ genoemd.
Wat ook opvalt is dat er weinig toestroom vanuit CU en SGP naar het CDA was. Ca. 14.000 stemmers (4%) was afkomstig van mensen die in 2021 CU hadden gestemd. Ca. 3.500 ex-SGP-stemmers gaven hun stem aan het CDA.
We merken hierbij wel op dat de cijfers van de kiezersbewegingen indicatief zijn. De NOS heeft door IPSOS een onderzoek uit laten voeren onder ruim 3500 Nederlanders naar hun stemgedrag in 2021 en 2023. Je kunt je afvragen of dat, m.n. voor kleine partijen, voldoende representatief is, maar niettemin geeft het een indicatie van het grensverkeer tussen partijen.
ChristenUnie
Voor de CU kwam de klap hard aan, 138.820 stemmen minder. 212.455 mensen hebben dit keer op de CU gestemd. Daarmee kreeg de partij voor het eerst minder stemmen dan de SGP. Waar zijn die 138.820 verloren stemmen gebleven? Dat is een redelijk teleurstellend verhaal: van de 351.275 stemmen die in 2021 werden verkregen is volgens het onderzoek van de NOS 12% bij NSC terechtgekomen, heeft 8% op de SGP gestemd (ca. 27.000 mensen), 6% op GroenLinks/PvdA, 5% op de BBB en 4% op het CDA. Ca. 21.000 mensen die in 2021 nog op de CU hebben gestemd (6%) hielden het helemaal voor gezien, die hebben dit keer helemaal niet meer gestemd.
Bij zoveel stemmenverlies is er geen sprake van grote toestroom. Er waren wat ex-CDA-ers die hun stem nu aan de CU gaven, maar opmerkelijker was dat er volgens het NOS onderzoek 5% ex-D66-stemmers dit keer op de CU hebben gestemd. En eveneens opmerkelijk: 5% van de mensen die nu op de CU hebben gestemd, had de vorige keer niet gestemd! Slechts 1% bleek afkomstig van de SGP.
Het is verbazingwekkend, zo niet schokkend, dat er grensverkeer is tussen CU enerzijds en GL/PvdA en D66 anderzijds. Hieruit blijkt mijns inziens hoezeer de CU naar de links-progressieve kant is opgeschoven. We zijn dankbaar dat ca. 27.000 kiezers nu voor de SGP heeft gekozen. Waarschijnlijk dat die toch hebben gekozen voor het gereformeerde profiel van de SGP. Anders hadden ze immers ook wel NSC en BBB kunnen stemmen zoals blijkbaar ca. 60.000 andere ex-CU-stemmers hebben gedaan.
SGP
De SGP mocht zich verheugen in een kleine groei van het aantal kiezers. Het waren er maar 2.038 meer, maar toch. 217.287 mensen hebben voor de SGP gekozen, de 3 zetels mochten behouden blijven en dat is reden tot dankbaarheid. Soli Deo Gloria! Het was niet vanzelfsprekend dat de 3 zetels behouden bleven. Als we kijken naar het stemgedrag van mensen die in 2021 op de SGP gestemd hebben, dan kunnen we niet alleen maar blij zijn. Volgens het onderzoek van de NOS heeft slechts 72% van de mensen die in 2021 voor de SGP kozen, nu weer op de SGP gestemd. Maar liefst 9%, zo’n 19.000 mensen, zou dit keer niet hebben gestemd. Opvallend genoeg heeft ook zo’n 9% die de vorige keer niet hebben gestemd, nu op de SGP gestemd. Het lijk er op dat een deel van de (potentiële) SGP-stemmers gemakkelijk ‘ontstemd’ raakt. Ook dat is een vorm van individualisme! Zou dat ook te maken kunnen hebben met de soms wel erg kritische houding tegenover de overheid?
Ik denk dat dit een punt is waarop de SGP zich zou moeten bezinnen. Ook omdat maar liefst zo’n 17.000 stemmen (8%) verloren zijn gegaan aan de PVV. Dat is niet iets om blij van te worden. Nog eens 8% ging naar VVD, NSC en BBB. Slechts 1% stemde dit keer CDA en ook 1% op de CU. Hieruit mogen we denk ik wel concluderen dat die laatste twee partijen geen aantrekkelijk, christelijk, alternatief zijn.
Wake-up call
Wel heeft een behoorlijk aantal voorheen CU-stemmers de overstap naar de SGP gemaakt. Dat stemt tot dankbaarheid, blijkbaar was voor dat deel van de ex-CU-aanhang het christelijk-sociaal profiel van de CU niet christelijk genoeg meer. Ik kan geen andere reden bedenken waarom ze anders op de SGP zouden stemmen. Het stemt verdrietig dat de CU inmiddels zo is veranderd dat deze partij de gereformeerde gezindte niet meer kan vertegenwoordigen in het parlement. We hebben al eerder geconstateerd dat de CU tegenwoordig geen betrouwbaar en helder Bijbels geluid meer laat horen. Het postmodernisme en ook individualisme holt de partij uit, vreet ze van binnenuit op. Wat bij het CDA is gebeurd lijkt nu ook met de CU te gaan gebeuren. Dat is iets waar de CU zich op zou moeten beraden, als je het mij vraagt. Waar ook CU-kiezers zich persoonlijk op moeten bevragen. Wil ik hiermee verder, of is de tijd aangebroken om kleur te bekennen? We zouden het toejuichen als de CU er voor zou kiezen om de Bijbelse standpunten weer klip en klaar uit te dragen. Dat ze, wakker geworden door de wake-up call, zich zouden bekeren van de weg die leidt tot niks. Een schip op het strand is een baken in zee.
Dat spreekwoord zou zeker ook SGP-ers moeten aanspreken. Als Gods Woord niet meer de énige norm is die ons stemgedrag bepaalt, dan raken we uit koers. Als PVV of rechtse partijen, die Gods geboden níet als norm hebben, voor jou een serieus alternatief zijn dan moet je je afvragen of je dan God gehoorzaamt. Het gaat niet om macht bij de verkiezingen, het gaat om vertegenwoordiging van jouw stem in het parlement. Het gaat erom dat Gods Woord blijft klinken, zodat ook daar duidelijk wordt dat, wat mensen er ook van vinden, Gód regeert. Hij heeft alle macht in hemel en op aarde.
Babel
Ik denk aan de drie vrienden van Daniel, die niet wilden knielen voor het beeld van Nebukadnezar. Hun antwoord aan Nebukadnezar, de machtigste man op aarde in die tijd:
“Als het moet, kan onze God, Die wij vereren, ons verlossen uit de brandende vuuroven, en Hij zal ons, o koning, uit uw hand verlossen. En zo niet, het zij u bekend, o koning, dat wij uw goden niet zullen vereren en het gouden beeld dat u hebt opgericht, niet zullen aanbidden.”
Dan. 3:17-18.
Voor hen lag een goede afloop beslist niet voor de hand. En ze werden ook daadwerkelijk in de brandende oven gegooid. Maar Gód liet zien Wie werkelijk regeert op aarde. Die God is gisteren en vandaag Dezelfde. Durven wij net als Sadrach, Mesach en Abed-Nego helemaal op de HEERE te vertrouwen? Het waren er ook maar drie, in dat hele grote rijk van Nebukadnezar, maar zij bleven trouw aan Gods Woord. Ze rékenden niet op redding maar vertróuwden wel op God. En de HEERE liet zien dat Hij regeert. Het resultaat was een ongedachte en ongekende verandering van beleid, Dan. 3:28-30:
“Nebukadnezar nam het woord en zei: Geloofd zij de God van Sadrach, Mesach en Abed-Nego, Die Zijn engel heeft gezonden en Zijn dienaren heeft verlost, die op Hem hebben vertrouwd, het bevel van de koning hebben weerstaan en hun lichaam hebben overgegeven, omdat zij geen enkele god wilden vereren of aanbidden dan hún God. Daarom wordt door mij een bevel uitgevaardigd dat elk volk, elke natie of taal die lasterlijke dingen zegt over de God van Sadrach, Mesach en Abed-Nego, in stukken zal worden gehouwen en dat zijn huis tot een mesthoop zal worden gemaakt, want er is geen andere god die zo redden kan.
Toen maakte de koning Sadrach, Mesach en Abed-Nego voorspoedig in het gewest Babel.”
Vastheid
Opkomen voor Gods Woord in de politiek is geen garantie voor succes in de politiek. Dat wisten de drie vrienden van Daniel, dat weten wij ook wel. In ons land dreigt nog geen brandende vuuroven als we gehoorzaam blijven aan God, maar spot en hoon kunnen we wel verwachten. En ook wel maatregelen waardoor het leven voor christenen er niet gemakkelijker op wordt. Immers, allen die godvruchtig willen leven in Christus Jezus, zullen vervolgd worden (2 Tim. 3:12). Zijn wij bereid om dit te verdragen, of willen we liever vrienden zijn met de wereld? Liever Gods geboden opzijzetten dan apart te staan? Als we kiezen voor vriendschap met deze wereld worden we wel vijanden van God! Dat is pas echt gevaarlijk. Want deze wereld zal vergaan door de vuuroven van God. Dan zal
“Hij met vlammend vuur wraak oefenen over hen die God niet kennen, en over hen die het Evangelie van onze Heere Jezus Christus niet gehoorzaam zijn” (2 Tess. 1:8). Dan komt de nieuwe hemel en de nieuwe aarde. Daar zal gerechtigheid wonen, daar hoeven geen compromissen te worden gesloten, daar hoeft geen politiek te worden bedreven. Maar tot die tijd geldt wat de apostel Petrus ons voorhoudt in 2 Petr. 3:17-18
“U dan, geliefden, omdat u dit van tevoren weet, wees op uw hoede, zodat u niet door de dwaling van normloze mensen wordt meegesleept en afvalt van uw eigen vastheid. Maar groei in de genade en kennis van onze Heere en Zaligmaker Jezus Christus. Hem zij de heerlijkheid, zowel nu als in de dag van de eeuwigheid. Amen.”.
We zijn de HEERE dankbaar dat Hij ons nog volksvertegenwoordigers geeft die Zijn Woord in de politiek trouw willen blijven. We bidden hen Zijn zegen toe, dat hun werk tot Zijn eer mag zijn. Dan zal het, hoe het ook gaat, ook ons wèl doen.
Hopelijk herinneren we ons dit ook als we de volgende keer naar de stembus gaan.