Europese verkiezingen: wat moeten we ermee?
J. Wieringa
18-05-24
Op 6 juni is het weer zover: Europese verkiezingen. Misschien dat menigeen denkt: Europa, dat is ver van m’n bed. En al die Europese regels brengen meestal niet veel goeds. Dus wat moet ik met die verkiezingen?
Kiesraad
De website van de Kiesraad (centraal stembureau, adviesorgaan en informatiecentrum op het gebied van kiesrecht en verkiezingen) legt de Europese Parlementsverkiezing in het kort uit:
“Het Europees Parlement vertegenwoordigt de burgers van de lidstaten van de Europese Unie. De leden van het Europees Parlement worden rechtstreeks verkozen. Het aantal leden dat voor een lidstaat in het Europees Parlement zit, is afhankelijk van het aantal inwoners. Momenteel bestaat het Europees Parlement uit 705 zetels verdeeld over 27 lidstaten. Nederland wordt op dit moment vertegenwoordigd door 29 Europarlementariërs. Bij de verkiezing van juni 2024 stijgt het aantal zetels in het Europees Parlement naar 720. Nederland wordt dan vertegenwoordigd door 31 leden. Bij de Europese Parlementsverkiezing in Nederland stemmen we op Nederlandse partijen. Deze partijen maken vaak deel uit van Europese fracties.”
Vroeger
Verder lezen we:
“Het Europees Parlement heeft wetgevende, begrotings- en toezichthoudende bevoegdheden. Verkiezingen voor het Europees Parlement vonden voor het eerst plaats in 1979. Toen bestond het Europees Parlement nog uit 410 leden, afkomstig uit 9 lidstaten van de Europese Economische Gemeenschap: België, Nederland, Luxemburg, Frankrijk, Italië, West-Duitsland, Ierland, het Verenigd Koninkrijk en Denemarken.”
In dat eerste Europees Parlement was Nederland vertegenwoordigd met 25 zetels. 25 op 410 is 6,01%. Na de komende verkiezingen worden dat 31 zetels, maar wel op een veel groter totaal, nl. 720. Nederland levert dan nog maar 4,3% van de zetels. Een grotere Europese Unie betekent automatisch dat kleine landen steeds minder gewicht in de schaal leggen. We zouden misschien geneigd zijn om te denken: Die EEG vroeger, dat waren nog eens tijden. Dat was tenminste overzichtelijk en je wist wat je aan die West-Europese landen had. Degelijker en stabieler. Vroeger was alles beter, zijn we vaak geneigd te denken. Het is de vraag of dat ook waar is. Prediker leert ons dat die vraag niet uit wijsheid voortkomt: Zeg niet: Hoe komt het dat de dagen van vroeger beter waren dan deze? Want niet uit wijsheid zou u dat vragen. Pred. 7:10.
Wel of niet stemmen
We zullen het moeten doen met de huidige situatie, en dus komt de vraag op ons af hoe in deze situatie een verantwoorde keuze te maken. Moeten we eigenlijk wel gaan stemmen voor het Europees Parlement?
Er is in het verleden nog wel eens bezwaar gemaakt tegen het bestaan van de Europese Unie, ook vanuit christelijke hoek. Het verenigde Europa zou het herstelde Romeinse Rijk worden, het beest uit de zee uit Openb. 13. Je kunt dit nog steeds horen en lezen. We moeten echter voorzichtig zijn met het duiden van profetieën zeker als het gaat om politiek. Er is al vaak gebleken dat uitleggers het bij het verkeerde eind hadden. Maar zelfs als dit wél zo zou mogen worden uitgelegd, dan betekent dat toch niet dat we ons afzijdig moeten houden in dit Europa? Juíst niet, zou ik zeggen. Juist in het huidige klimaat is het hard nodig dat er een helder Bijbels getuigenis klinkt, ook in het Europese Parlement als dat kan. Daarom is het juist belangrijk om wél te gaan stemmen bij deze Europese verkiezingen.
Spannend
Dit is des te meer van belang nu de wegen van de ChristenUnie en SGP uiteen gaan. In 2019 deden SGP en CU nog samen mee aan de Europese verkiezingen. Toen behaalden ze, evenals bij de verkiezingen van 2014, samen 2 zetels. Maar nu heeft de CU de jarenlange samenwerking opgezegd, omdat de partijen teveel uit elkaar zijn gegroeid. Het gevolg hiervan zou kunnen zijn dat ze bij de komende verkiezingen allebei uit het Europees Parlement verdwijnen. In 2014 kregen ze samen nog 2 volle zetels (1,9955 zetels). In 2019 werd de kiesdeler weliswaar ruim gehaald maar was de 2e zetel een restzetel (1,7766 zetels). Het is dus maar de vraag of CU en SGP, nu ze als zelfstandige partijen meedoen, dit keer elk wel een zetel krijgen. Gezien de laatste Tweede Kamerverkiezingen wordt het ook voor de CU spannend of ze wel een zetel krijgen. Want in november 2023 kreeg de SGP bijna 5000 stemmen méér dan de CU. Dat scenario stond de CU waarschijnlijk niet voor ogen toen ze in de zomer van 2022 het besluit namen om de samenwerking met de SGP op te zeggen…
Opkomst
Doorslaggevend is het opkomstpercentage, dus hoeveel Nederlanders er uiteindelijk de moeite nemen om op 6 juni naar de stembus te gaan. Dat de combinatie in 2014 twee volle zetels kreeg was vooral het gevolg van een wat lagere opkomst. In 2014 was het opkomstpercentage 37,3% en daarmee kwam de kiesdeler uit op 182.836 stemmen. In 2019 bedroeg het opkomstpercentage 41,9% en was de kiesdeler 211.454 stemmen. In de periode 1994 – 2014 zat het opkomstpercentage voor de Europese verkiezingen steeds onder de 40%. In 2019 echter lag dat ineens 4,6% hoger dan in 2014. Als die trend zich doorzet dan zou bij de komende verkiezingen het opkomstpercentage zomaar boven de 45% uit kunnen komen. Op zich is dat prima, iedere stemgerechtigde mag immers zijn stem laten horen in een democratisch bestel. Maar voor christelijke partijen is een hoge opkomst slecht nieuws, want dat betekent dat de kiesdeler omhoog gaat, je hebt meer stemmen nodig voor een zetel.
Aanhang
Een lage opkomst werd tot nu toe gezien als gunstig voor christelijke partijen, omdat die een vaste en trouwe aanhang hadden. Inderdaad, hádden. Want de laatste Tweede Kamerverkiezingen hebben duidelijk gemaakt dat die aanhang niet meer zo vast en trouw is als voorheen. De CU was verbijsterd dat bijna 140.000 kiezers hun hokje niet hadden ingekleurd. De SGP mocht zich weliswaar verheugen in een kleine groei, maar ook bij de traditionele SGP-aanhang is heel wat beweging geconstateerd. Er was groei, vooral door ex-CU stemmers, maar deze groei werd vrijwel teniet gedaan door overlopers naar de partijen die nu een nieuw kabinet proberen te maken. En het deel van de SGP-ers dat thuis bleef was ongeveer even groot als het deel dat de keer daarvoor thuis bleef en nu in november 2023 toch maar besloot te gaan stemmen. Opmerkelijk.
Het is dus ook voor de SGP niet meer vanzelfsprekend dat de voorheen trouwe aanhang ook nu weer de moeite wil nemen om te gaan stemmen. Veel reformatorische christenen lopen niet echt warm voor Europa. En als ze wel gaan stemmen, zullen ze dan wel op de SGP gaan stemmen? Vroeger voelden christenen zich ‘verplicht’ om te gaan stemmen. Zeker orthodoxe christenen waren bereid om voor hun principes op de barricaden te gaan en desnoods op de brandstapel. Dat vuur is bij velen intussen wel gedoofd. Het postmoderne denken druppelt helaas ook door in onze kringen. Ik doe wat ik wil, ook in het stemhokje…
Uitgangspunten
Maar willen we een Bijbels geluid kunnen laten horen in Europese Parlement dan is het belangrijk om juist bij deze verkiezingen wél te gaan stemmen. Maar op wie moeten we dan stemmen? We beperken ons tot de CU en de SGP omdat er wat ons betreft geen andere keuze is. Wat is in het kort het verschil tussen die twee partijen als het gaat om Europa? Wat is er te merken van de christelijke beginselen van beide partijen?
Wat het meest opvalt in de verkiezingsprogramma’s is de verwoording van de uitgangspunten. In het verkiezingsprogramma van de CU blijft het verwoorden van de christelijke principes heel algemeen. Er is amper een verwijzing naar God te lezen. Slechts driemaal wordt verwezen naar God. Maar stellen ze zelf:
“Onze inzet is helder: met een voluit Christelijk geluid bijdragen aan een veilig, duurzaam en rechtvaardig Europa. Voor ons staat vast dat Europese samenwerking een positieve bijdrage kan leveren aan onze samenleving.”
De SGP daarentegen begint met een paragraaf van 3 pagina’s over de soevereiniteit van God, die ook in Europa geldt:
“De aarde is door God geschapen en is Zijn eigendom. Al in het paradijs kreeg de mens de opdracht om de aarde te bebouwen en te bewaren. Deze twee uitgangspunten zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De mens mag als goed rentmeester gebruik maken van de mogelijkheden die de schepping biedt. Daarbij geldt echter wel een grote verantwoordelijkheid om op te komen voor de rijkdom van Gods schepping en die te bewaren. Anno 2024 maken actuele vraagstukken inzake klimaat en milieu deze opdracht extra urgent. Maatregelen zijn nodig, ook in Europees verband, om roofbouw op de schepping te stoppen. Fundamentele veranderingen in ons consumptiegedrag zijn hierbij dringend geboden.”
Ze betogen dat burgers alleen werkelijk tot bloei kunnen komen als we terugkeren naar de christelijke wortels. Het programma had ‘Terug naar de kerk’ kunnen heten, het is ‘Terug naar de kern’ geworden omdat het uiteindelijk over politiek gaat. Maar de boodschap is eigenlijk dezelfde:
“De SGP staat voor politiek bij een open Bijbel en wil handelen vanuit de christelijke waarden die Europa hebben gevormd, ook als dit op weinig instemming kan rekenen. Europa moet terug naar zijn christelijke wortels!”
Stemgedrag
In het programma van de CU lezen we verder:
“We leven in een tijd waarin veel mensen welbewust afscheid nemen van het christelijke verleden dat Nederland en Europa heeft gevormd. Maar een politiek die los komt te staan van in het christendom gewortelde waarden, mist koers. Eerbied voor menselijke waardigheid, vrijheid, democratie en gelijkheid, de rechtsstaat en mensenrechten vormen de basis van de Europese Unie als waardengemeenschap. Deze waarden die opgenomen zijn in het verdrag van de Europese Unie hebben nadrukkelijk christelijke wortels. De Europese Unie kan slechts geloofwaardig zijn als ze deze onderliggende waarden en haar christelijke wortels serieus neemt en koestert.”
Het lijkt er op dat de CU en de SGP dezelfde uitgangspunten hebben. Op de belangrijkste christelijke thema’s kunnen ze elkaar waarschijnlijk ook nog wel vinden. Maar toch zag je de afgelopen jaren steeds meer verschillen in het stemgedrag. Op thema's als migratie en klimaat en Europese samenwerking werden de verschillen steeds duidelijker zichtbaar. Voor de CU was dat de reden om de Europese samenwerking te verbreken. De partijen zaten ook al niet meer in dezelfde fractie in het Europees Parlement. Na de meest verkiezingen van 2019 sloot de CU zich aan bij de christendemocratische Europese Volkspartij (EVP), terwijl de SGP bij de Europese Conservatieven en Hervormers (ECR) bleef.
In mijn analyse voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 hebben ik al geconstateerd dat de CU behoorlijk is opgeschoven naar progressief links. Dat is zeker ook te merken in bv. de thema’s migratie, klimaat en Europese samenwerking. De CU staat ook veel positiever tegenover Europa dan de SGP, ze worden zelfs wel eurofiel genoemd. De verschillen met de eurosceptische SGP komen daarom steeds duidelijker aan het licht. Het was denk ik dan ook onvermijdelijk dat er een einde kwam aan de samenwerken.
Superstaat
In het programma van de SGP lezen we:
“Europese samenwerking is goed en nodig. Voor het aanpakken van grote grensoverschrijdende vraagstukken hebben de landen in Europa elkaar nodig. Denk hierbij aan mensenhandel, vervuiling van lucht en water, oneerlijke concurrentie en het voorkomen van voedselschaarste. Dat kunnen lidstaten niet alleen. Europese samenwerking heeft bijgedragen aan welvaart en voorspoed in Europa. Nederland als handelsland profiteert van de grote Europese interne markt zonder handelsbelemmeringen.”
Maar de invloed van Brussel moet beperkt blijven, want zeggen ze:
“Wat ooit een nuttige samenwerking was van verschillende landen, dreigt te ontaarden in een hoogmoedig streven naar een alomvattende Europese superstaat.”.
Daarin hebben ze gelijk. De Europese Unie zal nooit een Verenigde Staten van Europa kunnen worden, daarvoor is de historie van Europa veel te divers. Dit wordt wellicht door enkelen betwist en door anderen onderschat, maar het streven naar die superstaat is als de torenbouw van Babel. De vele talen die we in Europa spreken zouden ons te denken moeten geven.
Bidden
Gods Woord moet gehoord worden. In de kerk, in de samenleving en ook in de politiek. In Den Haag maar ook in Brussel. Alles overwegend ben ik van mening dat onze stem dan beter naar de SGP kan gaan dan naar de CU. Christelijke politiek bedrijven zonder Gods Woord erbij te betrekken is als zaaien zonder zaad. De Bijbel open, ook in Brussel, dat is het krachtigste middel om iets te bereiken. En dan ook trouw blijven aan Gods Woord, wat anderen er ook van vinden. Denk aan Daniël en z’n vrienden in Babel! Als in trouw aan God en Zijn geboden wordt gewerkt dan mogen we zegen verwachten. Dat we daar dan ook om bidden.
Doorslaggevend om een zetel in het Europees Parlement te krijgen is het opkomstpercentage, schreef ik eerder. Daarom mogen wij niet thuis blijven. Maar uiteindelijk is niet het opkomstpercentage, maar de zegen van de HEERE beslissend. Hij kent de harten en Hij werkt daar waar niemand het ziet. Laten we het maar gewoon in de handen van de HEERE leggen. Zullen we bidden voor politici die Gods soevereiniteit zullen laten horen? Want Hij regeert, altijd en overal en dat moet iedereen weten.