Wie zijn de Nieuwe Calvinisten (1)?
Redactie een in waarheid
12-01-12
Wie zijn de New Calvinist, de Nieuwe Calvinisten? Het is een kerkelijke beweging die sterk in de Verenigde Staten in opkomst is en die claimt op Calvinistische basis te zijn geschoeid. Maar niet alleen in de VS ook een Groot-Brittannië en vele andere landen neemt de invloed van deze beweging toe. En als we ons niet vergissen, staan de ontwikkelingen in onze kerken bepaald hier ook niet los van. Verklaart de beweging op z'n minst voor een deel niet de drive die achter de soms bijna fanatieke veranderingszucht zit? Kan het misschien zo zijn dat de 'neo oecumenische' opstelling van velen, ook prominenten in onze kerken (denk aan de 'Nationale Synode', het flirten met het rooms-katholicisme b.v. in het ND) hier mee te maken heeft?
Voldoende reden dus om meer te weten te komen wat er achter dat New Calvinism, het Nieuwe Calvinisme schuilt aan mensen, ideeën en opvattingen.
Een lezer maakt ons attent op een analyse van de beweging door dr. Ted Williams. Hij heeft zijn analyse uitgewerkt in een tweetal voordrachten, gehouden in juli 2012 voor de jaarlijkse Summerschool of Theology in de Metropolitan Tabernacle te Londen.
Ter historische informatie: de Metropolitan Tabernacle is de gemeente waaraan Charles Spurgeon drie decennia het evangelie heeft verkondigd. Sedert 1970 is Peter Masters dominee van deze gemeente. Ook dr. Williams is daar lid. Zij belijden het traditioneel gereformeerde calvinistische geloof.
Met toestemming publiceren we een vertaling van de twee genoemde lezingen. De lezingen werden ook in het Duits vertaald door dr. Martin Erdmann. Hij liet zijn weergave vergezeld gaan van een Voorwoord met interessante informatie. Met zijn toestemming geven we ook daarvan een vertaling hieronder.
Wie zijn de 'Nieuwe Calvinisten'?
Voorwoord
Toen ik meer dan tien jaar geleden in het Bergischen Land begon met mijn dienst als pastor in een baptistengemeente die rijk was aan traditie, was het gewoonweg revolutionair, ja bijna schandalig wanneer men openlijk de calvinistische heilsleer beleed. Al snel werd mij duidelijk gemaakt dat een leer zoals de volledige verdorvenheid van de mens, Gods uitverkiezing van bepaalde mensen tot het heil en het sterven van Jezus aan het kruis speciaal voor de uitverkorenen toch wel uitdrukkelijk van de aanduiding dwaalleer moest worden voorzien. In mondelinge discussies binnen de gemeenteleiding hielp het weinig, wanneer vanuit de bijbel duidelijk gemaakt kon worden dat deze leer volledig Schriftuurlijk is. Na iets meer dan een jaar van dienst werd mij op het hart gebonden er ernstig over na te denken om mijn ambt als pastor op te geven.
Hoe is de situatie in de afgelopen tien jaar als een blad aan een boom veranderd! Het aantal boeken dat de calvinistische leer uitdraagt is met een veelvoud gestegen. Op veel plaatsen worden jaarlijks bijbelconferenties gehouden die zich heel bewust op de reformatorische theologie beroepen en juist daarom goed bezocht worden. In de algemene evangelicale scene werd de theologische kern van de zaak steeds meer uitgehold werd, en op schrikbarende manier was te zien hoe in gemeenten die zelfbewust het 'Willow Creek Model' ingevoerd hebben een belevingscultuur ontstond die voor het pleziereffect de grootste plaats inruimt in 'praise events'. Juist daardoor kwam er een tegenbeweging op gang die zich opnieuw op de leer van de heilige Schrift beriep. Ik ben zeer blij, dat deze ontwikkelingen te merken zijn in bijvoorbeeld de organisatie van konferenties, weekend seminars in gemeenten, en ook omdat ik er zelf mede aan mag vormgeven door te doceren aan theologische universiteiten in binnen- en buitenland.
Deze ontwikkeling moedigde aan tot een geestelijk gezonde systematisch-theologische Schriftbeschouwing en uitte zich naar buiten toe in veel kenmerken van een praktisch ontplooid geloofsleven. Toch slopen hier en daar zekere mystieke en dominionistische (d.w.z. naar heerschappij strevende) invloeden naar binnen, die uit heel andere spirituele tradities putten.
Het beslist eerlijke verlangen om op grond van de Heilige Schrift gemeenschap met christenen te onderhouden die een ander kerkelijke achtergrond hebben, leidde er toe dat men tenslotte niet alleen het reformatorische geloofsgoed onderhield maar ook de deur wijd openzette voor vertegenwoordigers uit tradities die eigenlijk in hun verstaan van Heilige Schrift met menig centraal leerstuk van de calvinistische belijdenis in strijd kwamen. De bereidheid om ten gunste van de sterk groeiende beweging theologisch gezien compromissen aan te gaan werd des te duidelijker zichtbaar naarmate men zich in de openbaarheid door grote manifestaties probeerde te profileren. Tegelijkertijd was men ijverig bezig een bovenregionaal netwerk van gelijkgezinde dominees en leken (niet geestelijken) op te bouwen, die de beweging van de 'nieuwe calvinisten' en zekere organisatorische structuur verleende.
Te verwachten is, dat het 'nieuwe calvinisme' ook in de toekomst veel aanhang zal krijgen. Voor het Duitstalige gebied tekent zich dit reeds af. Zelfs wanneer we het in veel opzichten eens zijn met de 'nieuwe calvinisten' overschaduwen toch de talrijke bedenkelijke aspecten in de theologie en de praxis van deze beweging in haar geheel. Ondertussen hebben enkele waarschuwende stemmen zich laten horen, die wijzen op de geestelijke gevaren die het Nieuwe Calvinisme met zich meebrengt. Het is te betreuren, dat diegenen die zich met groot enthousiasme aansloten bij de theologie van een Tim Keller of een John Piper, niet de nodige bereidheid opbrengen aan een sociale filosofie (Dominionisme) en aan de verbreiding van een 'christelijk' hedonisme (John Pipers hoofdboodschap: een 'christelijk genotprincipe') een bijbelse maatstaf aan te leggen. Het zou wenselijk zijn dat de aanhangers van het Nieuwe Calvinisme zichzelf zouden bevragen of hun propaganda voor de Amerikaanse 'Gospel Coalition' ook daadwerkelijk met de bedoelde oriëntatie op het reformatorische geloofsgoed overeenstemt. De aanwijzingen dat dit nu juist niet het geval is, zijn niet meer te overzien. Enige van deze aanwijzingen worden in onderstaande analyse van E.S Williams aangetoond.
Dr. Martin Erdmann
Deel 1: New Calvinism
Dr. E.S Williams
New Calvinism is een beweging die zich in de christelijke gemeente van de USA naar Groot-Brittannië uitbreidt en ook andere landen in de hele wereld bereikt. Voor menig christen zal het begrip New Calvinism nieuw zijn. Daarom zal ik het verschijnsel eerst uitleggen.
Er is een beweging die van zichzelf beweert met de gereformeerde leer van Johannes Calvijn, Charles Spurgeon en Jonathan Edwards verbonden te zijn. Geleid door enige van de bekendste representanten uit de evangelicale wereld wekt New Calvinism de indruk gezond in de leer te zijn. Maar bij nadere beschouwing vertoond zich een ander beeld. We zien een beweging die de wereld in de gemeente brengt — een beweging die geen onderscheid meer maakt tussen het heilige en het profane. Ik hoop duidelijk te kunnen maken welke problemen New Calvinism zowel in de leer alsook in de praktijk met zich meebrengt.
Het algemeen bekende succes van New Calvinism gaat terug op enige invloedrijke activiteiten als megagemeenten waarvan de leiders zich bereid verklaard hebben samen te werken. Deze eenheid die berust op pragmatisme, ligt ten grondslag aan een onstuimige verandering in de evangelicale landkaart van de USA en andere landen. De invloed van deze nieuwe beweging is dermate groot dat zelfs TIME-Magazine de effecten op de evangelicale wereld gethematiseerd heeft. Het is evenwel verkeerd New Calvinism te zien als iets dat gebaseerd is op een duidelijke grondslag voor wat betreft de leer. Want zoals we zullen zien gaat het met betrekking tot deze beweging om een koepel te vormen die aan veel personen met heel verschillende denkbeelden, leerstellingen, praktijken en doctrines een plaats biedt.
Eerst zal ik de oorsprong van New Calvinism in haar relatie met het Amerikaanse initiatief Gospel Coalition beschrijven. Daarna bespreek ik vier theologen die algemeen als de centrale figuren van New Calvinisme zien worden: Tim Keller, John Piper, Mark Driscoll en Albert Mohler. Ook wanneer het begrip New Calvinism Europa zelden gebruikt wordt, aanvaarden veel gemeenten aan deze kant van de oceaan de filosofie van de beweging met groot enthousiasme.
Het artikel in TIME-Magazin
Van welke betekenis is nu New Calvinism? Voor veel mensen in Europa is het begrip niet vertrouwd. Maar New Calvinism oefent een enorme invloed uit en is het erg belangrijk in de christelijke gemeente. In 2009 stelde TIME-Magazine, het grootste wekelijks verschijnende nieuwsmagazin ter wereld, in een artikel een lijst met tien ideeën op die de wereld vandaag de dag veranderen; New Calvinism stond daarbij op de derde plaats. Ted Olson, redactieleider van het grootste evangelicale tijdschrift Christianity Today,werd geciteeerd met de woorden:
"Ieder weet waar de energie en de hartstocht in de evangelicale wereld te vinden zijn- bij de pionier van de 'New Calvinists', John Piper uit Mineapolis, de strijdbare Mark Driscoll en Albert Mohler, de leider van het seminarie van Zuidelijke Baptisten".
Young, Restless, Reformed - Jong, Rusteloos, Gereformeerd
De geschiedenis van de 'New Calvinists' begon waarschijnlijk rond 2006 toen Collin Hansen, een redacteur van Cristianity Today, een artikel publiceerde waarin hij berichtte over een nieuwe opleving van het gereformeerde onder jonge christenen in de USA. Hij kwam tot deze conclusie nadat hij door de USA gereisd was en leidinggevende gemeenten en christelijke instituten had bezocht en met theologen, dominees en gemeenteleden gesproken had.
Het boek van Hansen:Young, Restless, Reformed - A Jounalists Journey with the New Calvinists (Jong, Rusteloos, Gereformeerd - De reis van een journalist met de Nieuwe Calvinisten) dat in 2008 uitgegeven werd, berichtte over een opleven van het Calvinisme onder jonge mensen in de USA. Hansen was erg onder de indruk van de Passion Conference, een groot jaarlijks evenement met hedendaagse aanbiddingmuziek en John Piper als hoofdspreker. Twintigduizend collegestudenten die van moderne praisemuziek houden, zijn erop gebrand de als gereformeerd bestempelde boodschap van John Piper te horen. En Piper zegt dat de aanbiddingliederen, die nu geschreven worden, spreken van een grote God:
”Zij (de liederen) waren de grondslag voor de theologie; ik begrijp nog steeds niet, waarom nog veel gemeenten niet willen inzien dat de verkondiging haar theologie betrekt uit de liederen. Maar op zijn minst wordt in de Passion Beweging God verheven door de muziek”(1)
Hansen zegt dat jonge mensen door de verkondiging van Piper en door de muziek van de Passion Conference de nabijheid van God ervaren.
“Deze machtige combinatie op conferenties zoals Passion laat oude stereotypen van de gereformeerde theologie als een koude en ongenaakbare studie van God achter zich”.
Daarna onthult Hansen dat de gemeenten die behoren tot de Sovereign Grace Ministries(een netwerk van calvinistisch- charismatisch georiënteerde vrije kerken) de charismatische aanbidding met de calvinistische theologie verbinden. Hij concludeert:
”Het groeiende netwerk van calvinistische christenen dat door C.J.Mahaney geleid wordt, is een teken van het weer opleven van het gereformeerde geloof”.
Hansen zegt dat evangelicale christenen die de High School afsluiten en dan de gemeente van hun jeugd verlaten, naar hedendaagse aanbiddingconferenties zoals Passion of New Attitude reizen. Daar worden zij door de muziek en de transcendente God die hen door de gereformeerde theologie van John Piper en anderen gepresenteerd veranderd.
Hansens boek eert de bekende persoonlijkheden van New Calvinism. Hij gelooft dat er sprake is van een echte opwekking en constateert dan:
- John Piper is de centrale persoon in het weer opleven van het calvinisme onder jonge mensen.
- Mark Driscoll en zijn Mars Hill Church getuigen van de missionaire afstemming van New Calvinism.
- Al Mohler en het Southern Seminary in Louisville bevorderen het weer opleven van het calvinisme in de Southern Babtist Convention.
- De New Atitude Conference die door Joshua Harris georganiseerd wordt en gereformeerde ra p- en rockmuziek aanbiedt, bereikt jonge mensen met de leer van de New Calvinists.
- De New Calvinists hebben traditionele leerstellingen succesvol verbonden met de charismatische leer en praxis van C.J. Mahaney en de gemeenten van de Sovereign Grace Ministries.
- Tim Keller van de Redeemer Presbyterian Church in New York en een van de leiders van de Gospel Coalition is de leidende culturele analyticus van de beweging van de New Calvinists.
Het boek van Hansen werd door veel evangelicalen positief ontvangen. Commentaar van Tim Challies : “Collin Hansen nodigt ons uit deel te nemen aan een ontdekkingsreis waarbij wij herkennen hoe onze rusteloze jeugd opnieuw de leerstellingen van het christelijke geloof ontdekt”.
De leidende redacteur van Christianity Today, David Neff, is uitbundig in zijn lof: “Collin Hansen heeft een frisse beweging van jonge christenen ontdekt, voor wie de leer - in het bijzonder de calvinistische leer- de evangelisatie stimuleert, de hartstocht aanwakkert en het leven verandert. Lees het en wees er blij mee”
In Groot Brittannië werd het boek van Hansen in bekende tijdschriften zoals Banner of Truth, Evangelical Times, Evangelicals Now,en Reformation Today vol enthousiasme ontvangen. De Gospel Coalition heeft Hansen benoemd tot haar hoofdredacteur.
Peter Masters’ recentie van Young , Restless , Reformed
Peter Masters daarentegen, dominee van Metropolitan Tabernacle, was erg bezorgd toen hij het boek van Hansen gelezen had
"…omdat het een ernstig vervormd calvinisme beschrijft dat ver, heel ver afstaat van een authentiek leven in gehoorzaamheid aan een soeverein God. Als dit soort calvinisme verspreiding vindt dan wordt ware Bijbelse vroomheid blootgesteld aan aanvallen zoals nooit tevoren.
De auteur (Hansen) begint zijn beschrijving van de Passion Conference in Atlanta in het jaar 2007 waar 21.000 jonge mensen opgingen in hedendaagse muziek, en spekers als Jon Piper hoorden, die de calvinistische leer verkondigden. En dit beeld duikt in het boek vele malen op - grote conferenties die men als een vermenging van wereldse, opzienbarende, harde ritmische muziek en calvinistische leer beschrijven kan."
Dr. Peter Masters komt tot een conclusie:
"… Je kunt geen puriteinse soteriologie ( leer van het heil) zonder puriteinse heiliging hebben. Je kunt niet proberen mensen met de verlokkingen van de wereld geestdriftig te maken voor de calvinistische verkondiging. Wij hopen dat de jonge mensen in de beweging beter dan hun leraren begrijpen wat de calvinistische leer inhoudt, en geen compromissen meer maken. Maar wanneer deze nieuwe vorm van calvinisme verspreiding vindt, kondigt het onheil zich aan." (2)
Om New Calvinism te begrijpen moeten we de leer van de vier invloedrijkste mannen in die beweging toetsen:
- Ds. Tim Keller, dominee van de Redeemer Presbyterian Church in New York en samen met Donald Carson grondlegger van de Gospel Coalition;
- Ds John Piper van Desiring God Ministries , die door velen als de centrale figuur van New Calvinism gezien word;
- Ds Mark Driscoll van de Mars Hill Church in Seattle die de reputatie heeft in de geschiedenis als dominee het vaakst te zijn zijn gedownload;
- Dr. Albert Mohler, president van het Southern Baptist Theological Seminary.
Maar eerst moeten we ingaan op de Gospel Coalition, een organisatie die aan het voorste front staat van New Calvinism.
De Gospel Coalition
De Gospel Coalition werd in het jaar 2007 in het leven geroepen door Dr. Donald A. Carson, onderzoekprofessor voor het Nieuwe Testament aan de Trinity Evangelical Divinity School in Ilinois en Dr. Tim Keller. Carson stelde een confessionele verklaring op en Keller schreef een theologisch opstel over de "roeping tot dienst". Ook Mark Driscoll nam deel aan de oprichting van de Gospel Coalition. Hij was uitgenodigd een kleine theologische samenkomst bij te wonen die door Carson en Keller geleid werd samen met een rij dominees uit bekende evangelicale gemeenten zoals Alistair Begg, Kent Hughes, Philip Ryken, Mark Dever, Ray Ortlund en Ligon Duncan. Verdere deelnemers naast Acts 29 en The Resurgence waren organisaties zoals The Council on Biblical Manhood and Womanhood, Desiring God, Together for the Gospel, 9Marks, Alliance of Confessing Evangelicals, Sovereign Grace Ministries. De
Gospel Coalition heeft als visie een beweging te doen ontstaan, die op lange termijn het evangelicale denken en handelen in de USA en wereldwijd vernieuwen en reformeren kan. Hansen schrijft over de eerste bijeenkomst:
“Zoals Carson mij vertelde, zou deze groep vijf jaar geleden niet tot stand zijn gekomen. Maak er uit op wat je wilt, maar er komt wat in beweging in de evangelicale beweging. De Gospel Coalition probeert anders niet dan een terugkeer naar theologische consensus, zoals in de dagen van het Neo-evangelicalisme onder leiding van Billy Graham, Carl Henry, Harold John Ockinga en nog vele anderen.”
De Gospel Coalition wil dominees en theologen motiveren zich te verplichten tot sociaal activisme. Hun theologische missie statement (Theological Vision for Ministry) houdt in dat ze christenen willen motiveren een tegencultuur te vormen voor het algemeen welzijn. Het in praktijk brengen van gerechtigheid en barmhartigheid is een belangrijk aspect van de Gospel Coalition – het dienen staan voor hen in het middelpunt van het evangelie.
"De opstanding van Jezus laat zien, dat Hij zowel de spirituele als de materiële wereld verlost. Om deze reden is God niet alleen geïnteresseerd in het heil van de ziel, maar ook in de bestrijding van armoede, honger en ongerechtigheid". (Theological Vision for Ministry blz. 13).
In werkelijkheid is dit niet anders dan het oude “Social Gospel”, slechts verpakt in de bewoordingen van het New Calvinism
Contextualisering
De Gospel Coalition houdt zich bezig met de vraag, hoe de kerk zich verhoudt tot de cultuur en dus met het thema van de zogenaamde contextualisering.
"Wij geloven dat iedere uitdrukking van het christendom noodzakelijk en juist tot op zekere hoogte met betrekking tot de huidige cultuur van de mens gecontextualiseerd is… Het evangelie zelf heeft de sleutel voor de geschikte contextualisering". (blz. 10)
De Gospel Coalition wil bij de verkondiging van het evangelie de juiste balans vinden.
Waarheid
De Gospel Coalition propageert wat zij typeert als "een 'gelouterde' correspondentietheorie van de waarheid (chastened correspondence-theory of truth) die minder triomfalistisch is dan het evangelicalisme van het verleden". De zogenaamde correspondentietheorie van de waarheid is een filosofische constructie die argumenteert dat 'waarheid' steeds datgene is wat met de werkelijkheid correspondeert. De waarheid correspondeert met de feiten. Het gaat hier om een traditioneel model wat teruggaat op klassieke Griekse filosofen zoals Plato en Aristoteles. Dit model werd ook aangehangen door filosofen uit de 18de en 19de eeuw.
De Gospel Coalition heeft aan haar 'theorie van de waarheid' het woord 'gelouterd' toegevoegd. Daarmee wil zij zeggen dat de christelijke gemeente geen absolute waarheid zoals deze in de Schrift geopenbaard is, verkondigen kan, maar slechts een 'gelouterde' apologetische versie van wat waarheid zou kunnen zijn. De absolute waarheid te verkondigen wordt als triomfalistisch afgekeurd. Dat dient ten allen tijde vermeden te worden. Veeleer moeten christenen bescheiden zijn als ze de waarheid verkondigen want ze kunnen zich vergissen.
Maar dit is niet het Bijbelse waarheidsbegrip. De Gospel Coalition blijkt zich te verontschuldigen voor de absolute waarheid die in het Woord van God geopenbaard is en die door de gemeente bewaard word.
Hedendaagse lofprijzing
De Gospel Coalition heeft zich geheel gewijd aan hedendaagse praisemuziek en veel van haar conferenties zijn hip-hop concerten. Een artikel van Collin Hansen met de titel "The Hip-Hop-Opportunity" (hip-hop-gelegenheid) die op de website van de Gospel Coalition gepubliceerd werd, beschrijft een hip-hop-concert in het Moody Bible Institute:
"Met jeugdige energie De toehoorders stampten drie uur lang. Een bonte menigte van wel 2000 personen stond lang voor de deuren geopend werden in de rij. Tijdens het uitverkochte concert zongen ze bekende refreinen en dansten hartstochtelijk met vertrouwde en nieuwe vrienden die hun liefde tot de muziek deelden. Maar de boodschap was belangrijker dan de muziek en zelfs belangrijker dan de muzikanten van de avond. En precies zo wilden ze het allemaal…. Het concert, waarbij Lecrea, Trip Lee, Sho Baraka, Tedashi, Pro en DJ Oficial optraden, maakte Jezus Christus tot ster van de show."
Kennelijk is wat New Calvinists samensmelt hun overgave aan eigentijdse praise en 'Heilige Hip-Hop'.
De Leer
New Calvinism biedt een ruim onderdak aan allerlei leer, maar ontmoedigt aandacht aan leergeschillen. Zowel charismatische praktijken alsook leerstellingen van de Emerging Church vinden een hartelijk onderkomen bij de New Calvinists. Hoewel ze zogenaamd de leer van Calvijn vertegenwoordigen, stemmen weinigen in met de Westminster Confessie of met de Baptistische geloofsbelijdenis van 1689. We zullen zien dat leer van het Nieuwe Calvinisme weinig te maken heeft met de calvinistische leer van de genade.
Neo-evangelicalisme
Wat dit punt betreft, moeten we de betrekkingen tussen het Neo-evangelicalisme en het Nieuwe Calvinisme begrijpen. De denkbeelden van het Neo-evangelicalisme die zich in de de jaren 1940 en 1950 hebben ontwikkeld, richtten zich in het openbaar tegen geloofsovertuigingen van het fundamentalisme en streefden naar een liberaal meer aangepast geloof dat zich niet distantieerde van ongezonde leer. De leiders van de Neo-evangelicalen waren Dr. Harold Ockinga, die ook het begrip Neo-evangelicalisme ontwierp, en de theoloog Dr. Carl Henry. In 1956 begon Henry gestimuleerd en geholpen door Billy Graham met de heruitgave van het tijdschrift Christianity Today, dat spreekbuis van de Neo-evangelicalen werd, en nu (ook) spreekbuis voor de Neo-Calvinisten wordt.
Het Neo-evangelicalisme onderscheidt zich door vier eigenschappen. In de eerste plaats heeft ze een lage kijk op Heilige Schrift en ze sluit compromissen met betrekking tot haar foutloosheid. Het Nieuwe Calvinisme is, zoals we zullen zien, net zo lichtvaardig en oneerbiedig met betrekking tot de Heilige Schrift. Ten tweede sluit het Neo-evangelicalisme schippert als het gaat om zich verre te houden van valse leer, en ze streeft naar bondgenootschap met iedereen die zich aandient als christelijk, wat ook maar wordt geloofd. Het Neo-calvinisme is verregaand oecumenistisch georiënteerd. In de derde plaats zocht het Neo-evangelicalisme naar erkenning door de wereld en naar intellectueel aanzien. Het Nieuwe Calvinisme is zelfs nog wereldser wat haar verlangen en houding betreft. In de vierde plaats voegde het Neo-evangelicalisme sociaal activisme aan het evangelie van de waarheid toe. Ook het Neo-calvinisme bevorderd sociaal activisme.
Wereldwijde invloed
De invloed van de Nieuwe Calvinisten reikt inmiddels wereldwijd. In Groot-Brittannië bestaat er als zodanig nog geen organisatie van de Nieuwe Calvinisten, echter de denkbeelden en praktijken winnen snel terrein. Vooral de drie invloedrijkste vertegenwoordigers van het Nieuwe Calvinisme - Tim Keller, John Piper en Mark Driscoll - zijn in Groot-Brittannië uiterst populair. Mark Driscoll is zo populair dat hij in 2011 door een groep evangelicale leiders voor het London Men’s Convention uitgenodigd werd. Tim Keller onderhoudt nauwe contacten met Proclamation Trust in Groot- Brittannië en werd uitgenodigd om op drie conferenties van de Anglican Evangelical Ministry Assembly in de jaren 2004, 2007 en 2011 te spreken. Keller hield een referaat over hoe de verkondiging zowel een hedendaagse toepassing kan hebben (door middel van contextualisering) als ook in het rechtzinnige christendom kan zijn geworteld.
Tim Keller – de intellectuele reus van het Neo-calvinisme
Tim Keller is een van de hoofdpersonen van het Neo-calvinisme. Als belangrijkste dominee van de Redeemer Presbyterian Church in New York claimt hij het gereformeerde Christendom te vertegenwoordigen. Newsweek beschrijft hem als de "C. S. Lewis van de eenentwintigste eeuw". Hij wordt door velen als een grote intellectueel gezien, als expert in de christelijke apologetiek, als iemand die in staat is de waarheid van het Christendom in een postmoderne wereld te verkondigen. In een van zijn preken helpt Keller zijn luisteraars Jezus Christus als "existentieel opwekkend" en "intellectueel geloofwaardig" te zien. Tim Keller is de auteur van bestsellers en een populaire spreker op conferenties. Hij heeft veel boeken geschreven, inclusief "The reason for God" (vrij vertaald, Waarom God bestaat, 2008, eiw), dat zelfs op de top 10 van de bestsellerlijst van de New York Times stond (de Duitse vertaling: “Warum Gott? Vernünftiger Glaube oder Irrlicht der Menschheit? Brunnen-Verlag Giessen, 4. Auflage 2012). Hij wordt zeer gewaardeerd in evangelicale kring en was een van de hoofdsprekers op het derde evangelisatie wereldcongres in 2010 in Kaapstad. Keller sprak de laudatie bij de begrafenisdienst van John Stott in de VS.
Onder Kellers leiding groeide de Redeemer Presbyterian Church tot 5000 leden. Redeemer City to City is een wereldweide gemeente-stichtingsbeweging. Het netwerk bestaat uit ongeveer 150 gemeentes, die in de VS en in andere landen in de wereld gevestigd zijn. Van degenen die zich bij Redeemer City to City aansluiten wordt verwacht dat ze Kellers filosofie, zijn boeken, preken en artikelen doorgeven. In een artikel met de titel "Coming together on culture" schreef Keller, dat het belangrijkste is mensen die lid worden van de gemeente, als eerste te vertellen dat ze in Jezus moeten geloven en vervolgens dat ze gerechtigheid moet doen4. Ondanks Kellers grote reputatie en populariteit onder evangelicale christenen moeten we het evangelie dat hij verkondigt wel goed onder de loep nemen.
Kellers theïstische evolutie
Keller verdedigt overtuigd de door hem zo genoemde 'progressieve evolutie'. In zijn boek The reason for God (2008) probeert Keller de christenen te helpen hun twijfel af te leggen doordat hij ze van de waarheid van de theïstische evolutie probeert te overtuigen. Die theorie wil het voor christenen mogelijk maken zowel in de schepping als ook in evolutie te geloven. Naar Kellers overtuiging is het duidelijk dat de wetenschappelijke evolutietheorie waar is en daarom moet de bijbel aan de waarheid van de wetenschap worden aangepast. Keller doet dat doordat hij het eerste hoofdstuk van Genesis als gedicht uitlegt en de tekst daardoor dus niet letterlijk genomen kan worden. Hij schrijft:
“Ik denk, dat Genesis 1 de kenmerken van poëzie hebben en daarom dus een lied over de wonderen en de betekenis van Gods schepping is… God leidde een soort van proces van natuurlijke selectie. Tegelijk wijs ik de positionering van een evolutie als allesomvattende theorie af5”.
Toen hem gevraagd werd de duidelijke tegenstrijdigheden in zijn theïstische evolutieleer te verklaren, antwoordde Keller:
"Hoe kon er een dood bestaan voordat Adam en Eva in zonde vielen? Het antwoord is, dat ik het niet weet. Maar alles wat ik weet is: eten dieren niet kevers? Eten kevers niet planten? De dood moet bestaan hebben. Met andere woorden, als u begrijpt, oh wacht, dit is echt gecompliceerd…"6
Keller geeft openlijk toe, dat zijn voorstelling van de theïstische evolutie verwarrend is. En omdat hij zich realiseert dat zijn theïstische evolutietheorie onoplosbare moeilijkheden opwerpt, zegt hij dat hij wat hij noemt de chaos benadering prefereert. Deze benadering is zonder logica, onsamenhangend en vol tegenspraak.
Kellers leer over de redding
In 2006 uitte Keller tijdens een evenement (Entrepreneur’s forum) in de Redeemer Church zijn ongenoegen over conservatieve christenen. Hij zei:
"Conservatieve gemeentes zeggen: Deze wereld is niet ons thuis – ze zal een keer vergaan. Waar het op aan komt, is zielen te redden… dus evangelisatie, navolging en de redding van zielen zijn de dingen die belangrijk zijn. En wij (Kellers gemeente) proberen te zeggen, dat het eigenlijk andersom is. Dat het doel van de redding is, de schepping te vernieuwen, dus dat deze wereld in zichzelf goed is…7
In The Reason for God wordt dit door Keller nader verduidelijkt:
"Bij het christendom gaat het er niet alleen om dat onze individuele zonden worden vergeven zodat we in de hemel komen. Dat is wel een belangrijk doel van Gods redding, maar niet het uiteindelijke doel of plan. De reden van Jezus’ komst is de hele wereld in orde te brengen, haar te vernieuwen en de schepping te herstellen in plaats van haar te ontvluchten. Het gaat er niet alleen om persoonlijke vergeving en vrede te ontvangen maar ook daarom aan de wereld gerechtigheid en Shalom-Vrede te brengen … Het werk van Gods Geest bestaat niet alleen uit zielen te redden maar omvat ook het verbeteren en cultiveren van het uiterlijk der aarde en de materiële wereld … kort samengevat, het christelijke leven heeft niet alleen als doel de christelijke gemeenschap op te bouwen doordat ze mensen bemoedigt Christus in geloof aan te nemen maar ze wil de menselijke gemeenschap opbouwen door daden van gerechtigheid en door het dienstbaar zijn (p. 223-225)."
Wedergeboren fanatici
Keller laat zijn ongenoegen blijken over mensen die hij christelijke fanatici noemt. Hij zegt dat de schaduw van fanatisme voor de doorsnee mens de grootste belemmering voor het christelijk geloof vormt.
"Veel ongelovige mensen hebben vrienden of verwanten die 'een wedergeboorte beleefd hebben' en daardoor ietwat extreem zijn geworden. Algauw brengen ze hun afschuw over verschillende groepen en delen van onze maatschappij tot uitdrukking – vooral tegen bioscoop en televisie, tegen de democraten, tegen homoseksualiteit, tegen de verdedigers van de evolutietheorie … als ze voor de waarheid argumenteren, schijnen ze vaak intolerant en eigengereid te zijn. Dat zouden veel mensen fanatisme noemen." (p. 56-57).
Keller beweert dat wedergeboren christenen arrogant, eigengereid, betweterig, ongevoelig en nors zijn. Hij schijnt erg geïrriteerd te zijn over diegenen die wedergeboren zijn, het boze veroordelen en voor gerechtigheid instaan. De erg tolerante Keller lijkt zo tegenover wedergeboren christenen zeer intolerant te zijn .
Het Veritas forum
In augustus 2011 werd Keller door het Veritas Forum, een groep US Amerikaanse docenten aan universiteiten, academici en studenten, uitgenodigd om te spreken over de thema’s in zijn boek The reason for God. Keller werd door de NBC journalist Martin Bashir geïnterviewd en presenteerde zijn intellectuele argumenten die spreken voor het geloof aan God. Het interview is online te verkrijgen(8) en werd door duizenden mensen gehoord. Keller werd gevraagd of Jezus Christus de enige weg tot God is.
Bashir: "Ik heb het over miljoenen moslims, sikhs en joden die van Jezus gehoord hebben. Waar blijven die volgens uw opvatting?" Keller antwoordde:
"Als er al een achterdeur is, werd me dat niet meegedeeld. Als Jezus is wat Hij zegt dat Hij is, dan kunnen ze op de lange termijn gezien niet God hun God noemen. Aan de andere kant … alles wat ik daarvan zeggen kan is dat God mij als verkondiger met de Heilige Schrift slechts zoveel informatie geeft als ik moet weten … Als een mens hier en nu God niet heeft, moet hij Hem aannemen. Als ze sterven en Jezus Christus niet hebben, ik weet het niet ... Ik weet zeker dat God wijzer is dan ik, barmhartiger dan ik, en ik weet dat wanneer ik eenmaal zal zien hoe God met elke afzonderlijke ziel handelt, ik geen vragen meer zal hebben …"
Op aandrang van Bashir iets over aanhangers van andere religies te zeggen, antwoordde Keller:
"Mensen van andere religies - ik weet van geen andere weg tenzij ze Christus vinden. Maar ik krijg mijn informatie ook alleen maar voor zover ik het absoluut moet weten; als er al een achterdeur zou zijn of iets dergelijks werd het me niet gezegd."
Keller zegt dat de ziel "Jezus krijgen" moet zodat iemand christen wordt. Voor een groot aantal toehoorders doet hij de opmerkelijke uitspraak dat God mogelijkerwijs een achterdeur voor ongelovigen heeft, waarover God ons niets heeft gezegd. Keller vermoedt dat God daadwerkelijk een geheime weg in de hemel kan hebben voor al diegenen die geen boete doen en niet in Christus geloven. Maar de achterdeur van Keller is onbijbels en ten diepste ketters want dan zou Christus tevergeefs gestorven zijn.
En het is tenslotte schokkend als Keller zegt dat hij niet weet wat er met ongelovigen gebeurt die zonder Christus sterven. Hij zegt: "Als zij sterven en Jezus christus niet hebben, ik weet niet wat er met hen gebeurt". Maar hoe kan hij zeggen dat hij het niet weet wanneer de bijbel er toch duidelijk over is? "Wie in de Zoon gelooft, heeft eeuwig leven; wie niet in de Zoon gelooft, zal het leven niet zien maar de toorn van God blijft op hem" (Joh3,36). Het is opmerkelijk dat hij bij de beantwoording van Bashirs vragen niet de bijbel citeert.
Kellers affiniteit met Rome
In The reason for God zoekt Keller voor de theïstische evolutie steun bij de roomse kerk: "de katholieke kerk, de grootste kerk ter wereld, heeft zich bijvoorbeeld uitgesproken voor verenigbaarheid van de evolutieleer met het christelijke geloof" (blz. 87). Kellers definitie van het Christendom sluit bovendien de oosters orthodoxe kerken, de roomse katholieke kerk en alle protestantse kerken in, kerkken die de traditionele geloofsbelijdenissen zoals de apostolische geloofsbelijdenis accepteren: "Wat is het christendom? Voor onze doeleinden definieer ik christendom als het lichaam van de gelovigen, die al deze grote belijdenissen onderschrijven … Ik argumenteer in dit boek voor de waarheid van het christendom in het algemeen - niet voor een enkel standpunt”"(blz. 116-117).
De beide genoemde citaten maken duidelijk dat Keller geen onderscheid tussen het protestantse en het rooms-katholieke geloof maakt. Hij beweert het gehele christendom te verdedigen inclusief de rooms-katholieke en dus niet alleen een bepaalde kerk.
De katholieke auteur Mary Flannery O'Connor
Keller schrijft dat hij de weg van Gods genade in
"honderden bekende biografieën van geestelijke personen aanwijzen kan, zoals bijvoorbeeld van Paulus, Augustinus, Martin Luther, John Wesly… Maar mijn lievelingsvoorbeeld met betrekking tot het trauma van de genade is dat van Mary Flannery O’Connor met haar kort verhaal Revelation”. (blz. 237)
Na een twee bladzijden lange samenvatting van O’Connors korte verhaal trekt hij de volgende conclusie: “Wat een radicale vertoning! De 'freaks en de gekken' komen vóór de moreel oprechten in de hemel!?" (blz. 240) En nog drie keer citeert Keller publicaties van Mary Flannery O’Connor.
De New World Encyclopedia beschrijft Mary Flannery O’Connor als een vrouw die haar leven lang rooms-katholiek was en waarvan de publicaties zeer sterk berustten op de sacramentsleer. ”Ze schreef ironische subtiel allegorische ficties over moreel foute karakters uit het zuiden van de USA, gewoonlijk fundamentalistische protestanten die karakterveranderingen doormaakten die hen volgens O’Connor dichter bij het katholieke denken brachten " (9).
Het feit dat Keller de publicaties van O’Connor uitkiest om de betekenis van genade te verklaren, zegt veel over zijn theologie. In plaats van te putten uit de grote oceaan van gereformeerde literatuur die de redding uit genade alleen en door geloof alleen verklaard, haalt Keller er een rooms-katholieke auteur bij die door haar karikaturen van fundamentalistische protestanten het gereformeerde geloof subtiel ondergraaft.
Keller citeert katholieke prominenten zoals Malcolm Muggeridge, G.K. Chesterton en J.R. Tolkien om zijn theologische en filosofische argumenten te onderbouwen. In zijn interview met het magazin First Things, een van de bekendste katholieke magazins van de USA, zegt Keller: ”Ik wil niet maar één soort van christendom verdedigen. Ik denk en wil de Apostolische Geloofsbelijdenis verdedigen”. Hij zou graag willen dat ongelovigen de Apostolische Geloofsbelijdenis accepteren en dan overwegen waar hun reis heen zal gaan.
In dit interview werd duidelijk dat Keller als doelstelling heeft de verdediging van wat hij aanduidt als "gemeenschappelijk geloof" (whole Faith), en dat, zo zijn voorstelling, sluit de kerk van Rome in. In de grond van de zaak heeft Keller daarmee de reformatie van nul en generlei waarde verklaard.
Mysticisme in de gemeente van Keller
De vrucht van Kellers toenadering tot het rooms-katholicisme is zijn bevordering van rooms katholieke mystieke praktijken in zijn Redeemer Church. In 2009 hield Keller in zijn presbyteriaanse gemeente een reeks lezingen met als thema, hoe men de "weg van de monniken" (The Way of the Monk) gaat - een methode van gebed en aanbidding op basis van rooms-katholieke mystiek. De website van de Redeemer Church legt de rooms-katholieke meditatietechniek Lectio Divina uit en bevat voorts adviezen voor geestelijke oefeningen van Ignatius van Loyola, de stichter van de Jezuïten. Citaat: "Loyolas methoden, zoals ze beschreven zijn in zijn boek Geestelijke Oefeningen, worden sinds eeuwen gepraktiseerd".
Keller moedigt zijn aanhangers aan de Schrift met alle vijf zintuigen te ervaren: zien, horen, smaken, voelen en ruiken. (10) Een vrouw uit de gemeente van Keller was er zo verontrust over geworden dat ze schreef:
"Tenslotte moest ik de Redeemer Church verlaten omdat ik merkte dat ze onderwijs geeft hoe men op basis van de Lectio Divina bidt, hoe men een contemplatieve gebedsmeditatie praktiseert, en hoe men zelfs een 'eigen privéklooster' inricht (het evenement werd The Way of the Monk genoemd). Dit stuitte me beslist tegen de borst. Daarom schreef ik een paar maand geleden een brief aan de dominees en de oudsten van de gemeente met daarin mijn bezwaren maar heb tot nu toe geen antwoord gekregen".(11)
Het Evangelie en de cultuur
Kellers boek Generous Justice is een strijdschrift voor sociaal activisme. Om te beklemtonen dat God aan de kant van de armen staat, citeert Keller Gustavo Gutierrez, een dominicanenpriester en auteur van het boek A Theology of Liberation (een theologie van de bevrijding, vertaler). Gutierrez geldt als de vader van de bevrijdingstheologie. Maar Keller vermeldt op geen enkele plaats dat Gutierrez een rooms-katholiek theoloog is.
Keller verklaart wat hij onder gerechtigheid verstaat. Voor hem betekent dit de armen te helpen. Hij argumenteert:
"Als het waar is dat gerechtigheid en barmhartigheid voor de armen de onvermijdelijke tekenen van het rechtvaardigende geloof voorstellen dan heeft de christelijke gemeente als geheel een verplichting naar de armen toe".
Hij komt tot de conclusie: "Het onvermijdelijke kenmerk van ieder echt waar geloof aan het evangelie is een leven dat zich wijdt aan gerechtigheid voor de armen". (blz. 189)
Contextualisering van het evangelie
Keller beklemtoont hoe belangrijk het is het evangelie 'cultuurgevoelig' te maken. Hij gaat ervan uit dat de weerstand van de mensen tegen het evangelie principieel cultureel bepaald is. Daarom, aldus Keller, moet het evangelie
"in verbinding met de basaalste culturele denkbeelden gepresenteerd worden - Jezus moet het antwoord op alle vragen zijn die vanuit de cultuur gesteld worden. Vergeet niet - iedere presentatie van het evangelie stelt Jezus voor als het antwoord op een menselijke culturele vraag … iedere presentatie van het evangelie moet cultureel geïncarneerd zijn, ze moet enkele culturele verlangens van hogere orde bevatten … Het christendom moet het antwoord op de belangrijkste vragen en verlangens van onze cultuur zijn." (12)
Bij de presentatie van het evangelie moeten we, aldus Keller, de vraag beantwoorden: Hoe wordt de wereld op orde gebracht? En wij moeten duidelijk maken hoe wij daar zelf deel van kunnen zijn.
De theologie van Keller kan met zijn eigen woorden worden samengevat:
"Het primaire doel van de redding is - culturele vernieuwing - de wereld tot een betere plaats te maken".
Dit denkbeeld neemt in alle leerstellingen van Keller een centrale plaats in.
Conclusie
Dr. Tim Keller is een grote naam in de beweging van het Nieuwe Calvinisme. Zijn leer stellingen worden in Groot-Brittannië wijd verbreid door The Gospel Coalition, Redeemer Network, Proclamation Trust, evenals door conferenties in de gehele wereld. Terwijl hij de naam heeft een vertegenwoordiger te zijn van gezond protestantisme, blijft hij in werkelijkheid niet bij de rechtzinnige leer van het gereformeerde geloof. Hij past een pseudo-intellectuele, filosofische methode toe om een evangelie naar de mens te propageren. Hij verbreidt een versie van het evangelie, die ver van de Bijbelse waarheid af staat.
We hebben gezien dat Keller zich aan de ene kant zeer oecumenisch voordoet en veel sympathie voor het rooms-katholicisme toont maar zich aan de andere kant geïrriteerd is door het 'fanatisme' van hen die zichzelf beschouwen als wedergeboren christenen. Zoals ook de neo-evangelicalen heeft hij een lage kijk op de Schrift wat hem mogelijk maakt de leer van de theïstische evolutie te verbreiden. Hij probeert het evangelie te contextualiseren, zodat het in de huidige cultuur geaccepteerd wordt. Hij probeert evangelisatie te verbinden met sociaal activisme. Hij is het prototype van een Nieuwe Calvinist die in principe de reformatie verworpen heeft. De apostel Paulus waarschuwde voor het gevaar van hen die filosofische denkbeelden in de naam van het christelijke geloof verspreiden.
"Pas op dat niemand u als buit meesleept door de filosofie en inhoudsloze verleiding , volgens de overlevering van de mensen, volgens de grondbeginselen van de wereld , maar niet volgens Christus. Want in Hem woont heel de volheid van de Godheid lichamelijk. En u bent volmaakt geworden in Hem, Die het Hoofd is van iedere overheid en macht". (Kol 2,8-10)
Wij mogen ons niet gevangen laten nemen door leeg bedrog en menselijke filosofieën van het Nieuwe Calvinisme dat slechts lippendienst bewijst aan de leerstellingen van de Reformatie. Veeleer moeten we aan de gezonde Bijbelse leer vasthouden.
Noten
- Collin Hansen, Young, Restless, Reformed: A journalist’s journey with the New Calvinists, Crossway Books, 2008, p20
- Ibid. p22
- Ibid. p99
- Ibid. p1 of endorsements
- ‘The Merger of Calvinism with Worldliness’, from Sword & Trowel 2009, No. 1 by Dr Peter Masters
- Christianity Today, ‘Gospel Coalition: New group of high-profile pastors seeks return to evangelical consensus’, by Collin Hansen, May 25, 2007
- Gospel Coalition, Foundation documents, Theological vision for ministry, ‘The doing of justice and mercy’, http://thegospelcoalition.org/about/foundation-documents/vision/
- Ibid. ‘The contextualization issue’
- Ibid. ‘The epistemological issue’
- Gospel Coalition website, ‘The hip-hop opportunity’, Collin Hansen, 10 November, 2010
- Tim Keller, Coming Together on Culture’, Parter 2: Practical Issues, 10 Feb 2012,
- Tim Keller, The Reason for God, Hodder and Stoughton, 2008, p93
- Ibid. p94
- http://www.firstthings.com/onthesquare/2008/02/an-interview-with-timothy-kell
- http://freedomtorch.com/blogs/3/2762/tim-keller-and-social-justice
- The Reason for God, pp 223-225
- Ibid. pp56-57
- http://www.newcalvinist.com/tim-kellers-false-gospel/
- The Reason for God, p87
- Ibid. p116-117
- Ibid. p237
- Ibid. p240
- http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Flannery_O'Connor
- http://www.firstthings.com/onthesquare/2008/02/an-interview-with-timothy-kell
- http://www.newcalvinist.com/kellers-affinity-with-rome/kellers-mysticism/
- http://www.redeemer.com/connect/prayer/prayer_johnson_article.html
- http://www.newcalvinist.com/kellers-affinity-with-rome/kellers-mysticism/
- Timothy Keller, Generous Justice, Hodder and Stoughton, 2010, p135 and p189
- http://www.case.edu.au/images/uploads/03_pdfs/keller-deconstructing-defeater.pdf
- http://www.newcalvinist.com/tim-kellers-false-gospel/
Wordt vervolgd
Vertaling P. Dijkstra