Kerkverband

GKN herkent DGK als Christus' kerken 3

D.J. Bolt

17-11-18

We hebben in het eerste artikel in deze reeks het blijde bericht op de voorpagina van de GKN-website over de herkenning van DGK als kerken van Christus enthousiast ontvangen. Vervolgens hebben we daarna enige aandacht geschonken aan fundament en kerkorde van de kerk, waarover de GKN-synode schreef aan de DGK-synode van 2021. Er leken wat verschillende opvattingen daarover te bestaan in GKN-kringen, zo concludeerden we uit hun Acta. Maar het bleek dat de kerken op dat punt gelukkig niet verschillen. Kort samengevat: samen staan op hetzelfde fundament en samen gaan volgens de kerkorde.
 

Wat heeft de GKN-synode concreet besloten? Daar willen we nu aandacht aan geven. Want er staan opmerkelijk zaken in die wat vragen oproepen.

Besluit

Het besluit van de generale GKN-synode te Dalfsen (06-10-18) bestaat uit drie delen. We willen die achtereenvolgens bespreken. Degene die het besluit eerst in z'n geheel wil lezen kan het vinden in de bijlage hieronder.

Besluitdeel 1

Het eerste besluitdeel luidt:

De Gereformeerde Kerken Nederland (GKN) herkennen De Gereformeerde Kerken (hersteld) (DGK) op basis van hun publieke belijdenis en op de gevoerde gesprekken als kerken van Christus, staande op het fundament van apostelen en profeten.

Gronden:

1. De DGK erkennen het gezag van heel de Schrift
2. De DGK binden zich aan de gereformeerde belijdenis
3. Er zijn verschillen in opvatting over de kerk, maar zolang er niet boven Schrift en belijdenis wordt gebonden, vallen die binnen de bandbreedte van de katholieke kerk

Inderdaad, het is en mag voor ieder duidelijk zijn dat de DGK vanaf het begin van haar bestaan, het gezag van heel Gods Woord erkent en zich daaraan onderwerpt. En ook dat deze kerken zich onvoorwaardelijk binden aan de gereformeerde belijdenis. En van daaruit eenheid zochten met broeders en zusters elders, staande op hetzelfde fundament.

Maar we hebben wel vragen bij die derde grond. Wat wordt daar nu precies bedoeld? Laten we in alle vriendelijkheid, de volgende vragen mogen stellen.

Verschillen

Wat zijn 'die verschillen in opvatting over de kerk'? We binden ons toch alleen aan de gereformeerde belijdenissen die uitvoerig genoeg over de kerk spreken (HC Zondag 21, NGB art. 27-32)? We vragen het voorzichtig: zijn er bij GKN opvattingen die men graag getolereerd wil zien, en wordt die ruimte hier geclaimd?
Het is een bekende uitdrukking: bandbreedte van de katholiek kerk. Maar tegelijk ook weinig zeggend, zo niet verhullend. Want wát is die dan en wíe bepaalt die? Leert de kerkhistorie, ook de recente, niet dat met de zo geformuleerde bandbreedte deuren worden opengezet die gesloten hadden moeten blijven? Moeten we daarom niet gewoon blijven bij, als we het woord toch willen gebruiken, bij de bandbreedte van de gereformeerde belijdenis zelf?
 

Boven-binding

De GKN hamert er voortdurend op dat er niet gebonden mag worden boven Schrift en belijdenis[1], ook in deze derde grond. Helemaal mee eens! Maar is met deze derde grond de GKN zélf eigenlijk wel ontkomen aan een binding aan bepaalde opvattingen[2] die gehuldigd moeten worden wil de kwalificatie 'Christus' kerk' standhouden?
Als lakmoesproef: wat gebeurt er als we nu eens de derde grond gewoon weglaten? Gaat er dan iets wezenlijks fout? Op welke punten? Heeft GKN dan fundamentele bezwaren tegen zijn herkenning van DGK, en moet die wat haar betreft vervallen?   

Bovenstaande vragen zijn niet ingegeven door letterzifterij maar een roep om duidelijkheid. Dat mag toch gevraagd worden van besluiten van een meeste vergadering van een kerkgemeenschap? Het gaat immers uiteindelijk om een eerlijke en kostbare eenheid, gefundeerd in Christus' bloed.

Besluitdeel 2

Het tweede besluitdeel luidt:

Het door DGK bedoelde gesprek kan niet worden hervat zonder de uitspraak van DGK dat de GKN herkend worden als kerken van Christus, staande op het fundament van apostelen en profeten.

Gronden:

1. Er is uitvoerig gesproken over de leer over de kerk en over het Schriftgezag, waarbij ook de opvattingen van prof. J. Douma zijn besproken. Daarmee zijn de fundamentele onderwerpen uit de agendapunten van de kant van DGK behandeld. Samen met wat publiek aan informatie over de GKN verkrijgbaar is, levert dat voldoende materiaal om tot een dergelijke uitspraak te komen.
2. Alle overige agendapunten die de DGK willen bespreken, behoren tot de categorie kerkorde, kerkelijke rechtsspraak en kerkelijke geschiedenis en zijn volgens een gezamenlijk persverslag van niet-fundamentele aard. Dit deel van het gesprek hoort daarom niet gevoerd te worden voordat er van beide zijden herkenning is uitgesproken.
3. Door een dergelijke uitspraak door DGK wordt de nodige helderheid verschaft over hoe zij de GKN beschouwen en zou de betiteling 'schismatieke kerken' duidelijk weersproken zijn.
4. Voor eventuele verkennende contacten op een later moment biedt de instructie van het deputaatschap Eenheid Gereformeerde belijders voldoende ruimte en is geen nadere opdracht van de Generale Synode nodig.

Ook hier voelen we behoefte om enige vragen te stellen en opmerkingen te maken.

Nieuwe voorwaarde

Allereerst, is het wel erg broederlijk om zo DGK onder druk te zetten? Om deze kerken weer een absolute voorwaarde te stellen voor de voortzetting van samensprekingen: éérst herkenning op dezelfde manier als wij deden, en anders géen gesprekken meer? Dat kan toch eigenlijk niet? Je eigen handelen als maatstaf voor de ander stellen? Zo blokkeer je toch een open en openhartige samenspreking?
Zou het bovendien ook niet veel meer waarde hebben als DGK zélf in gesprekken met GKN ongedwongen tot de in de gronden opgesomde conclusies komt?
 

Er is 'gesproken over' zegt het besluitdeel, maar wat zijn de wederzijdse aanvaarde conclusies dan? Als DGK op bepaalde punten nadere informatie nodig vindt en deze aan GKN vraagt, dan moet dat toch in alle openheid mogelijk zijn? En de taxatie van wat GKN fundamenteel en niet-fundamenteel vindt hoeft toch niet op voorhand samen te vallen met wat DGK vindt? Ook daar moet toch over gesproken kunnen worden?
 

Gespreksonderwerpen

We hopen dat ons gevoel ons bedriegt, maar wil GKN met dit opmerkelijke besluit in één zwaai de aandacht voor dramatische feiten uit het verleden uit de agenda schrappen? Dat schorsingen, scheuringen en schisma's niet meer relevant zijn, niet meer principieel aan de orde hoeven komen?
Meerdere keren hebben we aangegeven hoe er bepaalde diepaangrijpende gebeurtenissen in de kerken zijn geweest[3], zouden die niet in een open broederlijk gesprek aan de orde moeten komen? Natuurlijk niet om alles tot op het bot[4] uit te zoeken, dat werd ook door de DGK-deputaten al volmondig erkend. Maar wel zodanig uitgepraat dat de broeders en zusters elkaar weer recht in de ogen kunnen zien en in liefde samen verdergaan.
Trouwens, we weten dat er daar binnen de GKN óók behoefte aan is, hoe kan het ook anders! Kerkscheuringen gaan over en weer niet in de kouwe kleren zitten.
 

Verkennende gesprekken

Stel dat DGK inderdaad tot de gevraagde herkenning zou komen (of uitspreekt dat die er al was!), kunnen dan 'gesprekken met het oog op eenwording' (de geijkte term op weg naar daadwerkelijke eenwording) gevoerd gaan worden?
Neen, zegt het besluit, er is door de GKN-synode alleen ruimte gegeven voor 'eventuele verkennende contacten'…
'Eventuele'... 'Verkennende'…. Moeten we hieruit niet de trieste conclusie trekken dat we nauwelijks verder zijn dan het initiële verkennende gesprek van januari 2016?

We stoppen er nu mee. De volgende keer hopen we nog aandacht te geven aan het derde besluitdeel. En proberen dan een balans op te maken. Mocht iemand ons verhelderende antwoorden op boven gestelde vragen kunnen geven dan horen we dat graag en zullen die in het laatste artikel in deze serie meenemen.

Wordt vervolgd
 

Bijlage

Het hele GKN-besluit luidt

Besluit Generale Synode Dalfsen 6 oktober 2018.

1. De Gereformeerde Kerken Nederland (GKN) herkennen De Gereformeerde Kerken (hersteld) (DGK) op basis van hun publieke belijdenis en op de gevoerde gesprekken als kerken van Christus, staande op het fundament van apostelen en profeten.

Gronden:

1. De DGK erkennen het gezag van heel de Schrift
2. De DGK binden zich aan de gereformeerde belijdenis
3. Er zijn verschillen in opvatting over de kerk, maar zolang er niet boven Schrift en belijdenis wordt gebonden, vallen die binnen de bandbreedte van de katholieke kerk.
    
2. Het door DGK bedoelde gesprek kan niet worden hervat zonder de uitspraak van DGK dat de GKN herkend worden als kerken van Christus, staande op het fundament van apostelen en profeten.

Gronden:

1. Er is uitvoerig gesproken over de leer over de kerk en over het Schriftgezag, waarbij ook de opvattingen van prof. J. Douma zijn besproken. Daarmee zijn de fundamentele onderwerpen uit de agendapunten van de kant van DGK behandeld. Samen met wat publiek aan informatie over de GKN verkrijgbaar is, levert dat voldoende materiaal om tot een dergelijke uitspraak te komen.
2. Alle overige agendapunten die de DGK willen bespreken, behoren tot de categorie kerkorde, kerkelijke rechtsspraak en kerkelijke geschiedenis en zijn volgens een gezamenlijk persverslag van niet-fundamentele aard. Dit deel van het gesprek hoort daarom niet gevoerd te worden voordat er van beide zijden herkenning is uitgesproken.
3. Door een dergelijke uitspraak door DGK wordt de nodige helderheid verschaft over hoe zij de GKN beschouwen en zou de betiteling 'schismatieke kerken' duidelijk weersproken zijn.
4. Voor eventuele verkennende contacten op een later moment biedt de instructie van het deputaatschap Eenheid Gereformeerde belijders voldoende ruimte en is geen nadere opdracht van de Generale Synode nodig.
    

3. Op basis van de herkenning van de DGK als kerken die staan op het fundament van Schrift en belijdenis kan samenwerking worden gezocht op het terrein van ethische onderwerpen e.a.

Gronden:

1. Terwijl voortgang van het gesprek in de toekomst mogelijk wordt geacht, kan het bereikte resultaat de kerken over en weer helpen om in publieke verdediging van het geloof en praktische vorming van het christen zijn elkaar van dienst te zijn.