Kerkverband

Kerk en kansel 5

D.J. Bolt

06-04-19

In de vorige publicatie in deze serie probeerden we de situatie te schetsen in de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK). Het ging m.n. om de zogenaamde samenwerkingsgemeenten waarin groepen kerkleden behorend tot verschillende kerkverbanden als één gemeente samenleven. Er zijn zulke gemeenten in elke denkbare samenstelling met GKv en NGK.
Gemeenten waarin de CGK participeert vormen in toenemende mate problemen in dat kerkverband. En er lijkt zelfs sprake te zijn van een stroomversnelling in de ontwikkelingen. We geven nog wat voorbeelden daarvan om vervolgens stem te geven aan hen die het kerkverband willen behoeden voor verder vervagen van het gereformeerde karakter.

Stroomversnelling

Uit een recent uitgebreid onderzoek van het ND blijkt dat er in enkele tientallen kerken m.n. bij een deel van stadskerken in midden- en west-Nederland grote spanningen bestaan rond de vrouw in het ambt. Genoemd worden Aalsmeer, Amersfoort-Vathorst, Arnhem, Den Haag., Dronten, Emmeloord, Gouda, Hilversum, Nieuwegein, Nijmegen, Rotterdam-Zuid en Zwolle.

De problematiek wordt zichtbaar in vragen als: kunnen in CGK-diensten vrouwelijke ambtsdragers uit GKv en NGK worden geaccepteerd? En kunnen vrouwen die inmiddels zich op aangeven van de landelijke CGK-synode hebben ingezet in het pastorale, diaconale en bestuurswerk een formele ambtelijke bevestiging/inzegening nog worden onthouden? En hoe om te gaan met een CGK-NGK gemeente in Nieuwegein die in mei/juni a.s. de vrouw toelaat tot het ambt van ouderling en diaken zonder daar zelfs maar toestemming voor te vragen van het kerkverband?[1]

Hoe moet dit verder?

Richtingwijzers

Er worden van allerlei kanten voorstellen aangedragen en beschouwingen gegeven om dit 'vernieuwingsproces' te vervolgen in de richting van acceptatie. We noemen er een aantal.

DOE-overleg

Het zogenaamde DOE-overleg, een platform van de CGK, GKv en NGK, heeft als taak de onderlinge samenwerking en eenheid te bevorderen en te faciliteren. Het platform stelt een nieuw 'model van samenwerkingsovereenkomst’ voor. Daarin is geregeld wat er moet gebeuren als een samenwerkingsgemeente afwijkt van een kerkorde of een landelijk besluit. Dan moet de classis gevraagd worden of ze dit wil ‘dragen’ of ‘accepteren’. Dus geen vraag om goedkeuring. Zo zou de vrede bewaard moeten worden.

Vrijlaten

Dr. B. Loonstra

Dr. B. Loonstra (CGK) gaat nog verder en diende op de classis ’s-Gravenhage een voorstel in om de CGK-kerken vrij te laten of zij wel of niet de ambten open stellen. Kortom, het vrijgemaakte 'model' dus.

Luisteren naar de Geest

Ds. P. van Dolderen (CGK-NGK, Almere) ziet plaatselijke gemeenten 'luisteren naar wat de Geest tot de gemeente zegt'. Zulke gemeenten denken en luisteren in 'schakeringen, verwondering, vrede en verdraagzaamheid'. Welnu, daar moet een kerkverband met zijn synoderegels niet tussenkomen maar gewoon aanvaarden dat 'in vertrouwen de Geest het geloof zal schenken om een nieuwe bestuursvorm te vinden'.

Minder Schriftgezag

Ds. J.M. Mudde (NGK Haarlem) meent het probleem van de CGK bloot te kunnen leggen (ND 03-04-19). Het probleem is hun opvatting: ‘Iets is goed of niet goed. Het kan niet volgens de Schrift, of wel'. Dat is een simplisme, zo wordt onverdraagzaamheid het kenmerk van de kerk, volgens de predikant.

En hij weet de oplossing: 'Het Schriftgezag zou een stapje terug moeten'. Gods woorden zijn 'eeuwig maar tegelijk in elk opzicht cultuur- en situatiebepaald'!
Een voorbeeld waar dat toe leidt blijkt uit bijvoorbeeld zijn standpunt dat homorelaties gezegend moeten kunnen worden[2].

Al deze verschillende stemmen zijn indicaties dat de kerkelijke grondslagen van de CGK in geding zijn.  

Weerstand

Verschillende CGK voormannen verzetten zich hiertegen. We laten enkele tegenstrijders horen.[8]

Prof. Selderhuis

De bovenvermelde reactie van Mudde was m.n. gericht tegen een indringend referaat van prof. dr. H.J. Selderhuis zoals hij die op de christelijke gereformeerde ambtsdragers conferentie in Apeldoorn hield (29-03-19). Het Reformatorisch Dagblad gaf er een verslag van. We laten er enkele momenten uit volgen.

Prof.dr. H.J. Selderhuis

Het is crisis in de kerk, constateerde de hoogleraar kerkrecht. Plaatselijke kerken wijken af van landelijke afspraken over vrouwelijke ouderlingen en diakenen, en over homoseksuele relaties terwijl het kerkordelijke basisprincipe van de CGK is: Ieder houdt zich aan besluiten die gezamenlijk met meerderheid zijn genomen. Dus niet ‘ik maak zelf wel uit wat goed voor mij is'. Dat is een houding die 'niet alleen onfatsoenlijk is maar ook onkerkelijk en zondig'. En die 'ons in het paradijs al in het verderf heeft gebracht'. In de huidige situatie plaats je je daarmee in feite buiten het kerkverband en ontstaat een breuk. Want 'gedogen en verdragen kan niet'.

Niemand wil gemeenten in het kerkverband kwijt, volgens Selderhuis, geen leden van een samenwerkingsgemeente noch Bewaar-het-Panders, niemand in de CGK Barendrecht of CGK Zwolle. De kerk is niet een club waar wij onze experimenten op los laten en ook niet de kluis waarin wij onze tradities bewaren, maar is het levende lichaam van Christus.

Wat is nu Selderhuis' uitweg uit de actuele misère?: een pauze in de besluitvorming.

Ds. A.A. Egas (CGK Damwoude)

Explicieter is ds. Egas (Bewaar het Pand). Het is zonde de vrouw in het ambt toelaten evenals homorelaties. Dat gaat tegen de Schrift in, en de predikant zal dat niet verdragen. Wat moet binden is het gezag van de Bijbel en de daarop gegronde uitspraken van de synode. Ontbreekt dat dan 'moet je daar de consequenties uit trekken'.

Ds. J.M.J. Kieviet (emeritus CGK Renswoude)

Ds. Kieviet ervaart verdriet en grote zorg over de ontwikkelingen in de CGK (De Wekker 21-12-18).

Ds. J.M.J. Kieviet

Hij oordeelt dat in de CGK-prediking er grote afstand is gekomen van het credo van de Afscheiding: de Dordtse Leerregels. 'Om van de verdere invulling van de eredienst maar niet te spreken'.

Vooral verontrust hem de verschuivende visie op de Heilige Schrift. Onder het mom van een andere hermeneutiek mogen we anders gaan denken over de oorsprong van de mens en de plaats van de vrouw in de gemeente.

Ook verzet hij zich tegen de toenemende aanvaarding van homoseksuele relaties. Zo ging hij, ondanks stampij over zijn deelname, moedig de publieke rondetafel-discussie aan bij de Roze Ode aan de Synode te Dordrecht. En handhaafde in de publieke arena desgevraagd ook zijn handtekening onder de Nashville-verklaring[3]!

Evaluatie

We hebben gezien hoe sterke krachten de CGK uit het gereformeerde spoor dreigen te duwen. Voor een deel is men daar al in geslaagd en betekent dat crisis in de CGK. En crisis betekent dat er wat gebeuren gaat, de ene kant of de andere kant op’, zo sprak prof. Selderhuis. Maar het liefst wil hij 'een pauze in de besluitvorming', zo meldden we al. Hij lichtte dat toe met de metafoor van het Maleisische vliegtuig waarmee hij naar Nederland vloog en dat rechtsomkeert maakte toen het onderweg watergebrek ontdekte. Pauze in de reis dus.

Maar gaat deze metafoor toch ook niet behoorlijk mank? Komt Selderhuis' voorstel niet overeen met de situatie waarin discussiërende piloten die het niet eens kunnen worden, dus maar uren doorvliegen totdat tenslotte wellicht het luchtschip strandt?

Pauze in de besluitvorming betekent wachten op de volgende synode, in 2022. Over drie jaren! Inmiddels weten we uit de stormachtige ontwikkelingen in de GKv van de laatste jaren en tot nu toe, dat in zo'n periode het veranderende karakter van het kerkverband geheel kan consolideren. Geloofsovertuigingen werden en worden sluipenderwijs[4] en met geestelijk geweld[5] uitgesleten.

Is het niet hoog tijd de rug te rechten en uit te spreken: tot hier en niet verder?

Eerder stelden we dat de CGK op een kruispunt staan. Maar zijn ze er eigenlijk al niet over? Dan moet er echt omgedraaid worden! We hebben een heel aantal zaken uit de praktijk laten zien die er naar onze mening om vragen.
 

Kerk en kansel

Deze zomer komt dus de generale synode van CGK bijeen. De kerkelijke vergadering kan veel betekenen als zij het woord van prof. Selderhuis waar maakt: 'gedogen en verdragen kan niet'. En niet alleen in deze vergadering maar daar ook in het verdere kerkelijk leven uitvoering aan geeft. Zo alleen kan worden voorkomen dat een soortgelijke lijdensweg als in de GKv moet worden afgelopen. Dat moet ook bezwaarden in de GKv te denken geven...

De titel van deze serie is bewust gekozen: Kerk en kansel. Want er blijkt op allerlei niveaus veel kerkbesef te ontbreken. Vaak wordt er maar wat aangerommeld met instituten en kerkvergaderingen alsof het gezellige buurtverenigingen zijn. In plaats dat men beseft te maken te hebben met het unieke Lichaam van Christus dat zijn grenzen kent en die moeten worden bewaakt. Zoals bijvoorbeeld ds. J.M. de Heer (Gereformeerde Gemeenten) stelde die onderzocht hoe de evangelische beweging als spiegel en spanningsbron fungeert voor reformatorische en gereformeerde kerken en daarop promoveerde[6]. Hij geeft als advies aan de CGK [6].

'… dat daar een ‘eenduidige geestelijke leiding dringend gewenst is. () Als op het grondvlak de grenzen vervagen, is het nodig dat leidinggevenden deze grenzen duidelijk markeren.’

Kerk van de Afscheiding 1834, Ulrum

Een belangrijk onderdeel daarvan is bewaking van de kansel. Is het ook niet een fundamentele fout in het kerkleven als dat niet gebeurt? De misère in de 'gereformeerde gezindte' is o.i. voor een groot deel veroorzaakt door 'gemoedelijke' kanselruil, kerkgrensperforatie, conferenties waar gezwegen moet worden over het Lichaam van Christus en men tevreden is met de 'oecumene van het hart'. Hoe gemakkelijk en verleidelijk is het om als een blijk van eigen ruimhartigheid kansels 'over de grens' te openen! Maar dan neem je je eigen kerk(grenzen) niet serieus. Want van tweeën één: als ze terecht zijn moet je ze niet overschrijden – en zeker niet door predikanten die als herder-voorbeelden voor de kudde zijn! -, en anders ze zo spoedig mogelijk slechten.

We zouden zielsgraag zien dat de CGK haar gereformeerde karakter behoudt. Wat zouden deze kerken dan veel kunnen betekenen voor de echte oecumene in ons seculariserende land. Dan komen er ook openingen voor eenheid met de kleine afgescheiden kerken.

Anders niet.

Laten we bidden voor de komende generale synode.

[8] We vermeldden eerder op basis van informatie in het ND dat alle CGK-hoogleraren tenslotte voor de vorming van de GTU zouden zijn geweest. Maar er hebben ons inmiddels signalen bereikt dat het 'genuanceerder' ligt. We hebben dat niet nader kunnen onderzoeken en laten het daarom bij deze kanttekening.