Kerkverband

Wederzijdse herkenning

Op 6 juli 2019 kwam een buitengewone synode van De Gereformeerde Kerken (DGK) bijeen in de Hessenwegkerk te Hardenberg. Aanleiding daarvoor waren positieve ontwikkelingen in de relatie met de Gereformeerde Kerken Nederland (GKN).

Afgevaardigden:

Classis Noord-Oost: br. Th.J. Boersma, ds. M. Dijkstra, br. E.A. Rodenboog, br. K. Schaak, br. J. Sikkens ds. M.A. Sneep; Classis Zuid-West: br. J.H.P. Ensing, ds. E. Heres; ds. C. Koster, br. B. Lourens, ds. S. de Marie, br. M.W. Menninga.
 

Op de publieke tribune volgden ongeveer 50 kerkleden de beraadslagingen.

Br. Th.J. Boersma opende namens de samenroepende kerk van Lutten op christelijke wijze de vergadering.

In zijn openingstoespraak merkte hij n.a.v. het gelezen Johannes 10 op, dat het er om gaat de Goede Herder in liefde én gehoorzaamheid te volgen. Het is Gods genade als Hij dát door zijn Geest in ons werkt. Om de stem van deze Herder te herkennen is het nodig de gehele Schrift als goddelijke waarheid te aanvaarden en niet, zoals in onze tijd zoveel gebeurt, naar eigen inzicht te interpreteren.

Als we datzelfde geloof herkennen bij andere kerken dan is het van Godswege roeping om eenheid te zoeken. Heel concreet is dat aan de orde nu gesproken gaat worden over de relatie met de GKN. Laten we in onze besprekingen de gezindheid van Christus tonen. Eensgezind-zijn, één van ziel, één van gevoelen. En daarbij alles verwachten van onze hemelse Vader.

Instituering

Het moderamen van de synode wordt gekozen: br. Th.J. Boersma, preses; ds. S. de Marie, assessor, ds. M. Dijkstra, scriba 1, br. K. Schaak, scriba 2.

De synode wordt geïnstitueerd.

Op voorstel van DGK Lutten worden drie adviseurs benoemd: ds. H.G. Gunnink, dr. P. van Gurp en ds. H.W. van Egmond. De laatste is verhinderd de synode bij te wonen.

Als quaestor wordt br. E. Korevaar aangewezen.

Hoofdonderwerp zijn ontwikkelingen in de relatie met de GKN. Maar er zijn ook twee andere onderwerpen op de agenda gezet: de classis ZW stelt voor om het mogelijk te maken om student P. Heres spreekconsent te verlenen, en deputaten Liturgische Voorzieningen rapporteren over het laten drukken van een HSV-bijbel met het huidige Gereformeerde kerkboek.

Spreekconsent  

Het punt is ten onrechte niet al op de synode van Lansingerland behandeld. Zo is er een zekere 'noodsituatie' ontstaan.
De afgevaardigden bespreken eerst of het voorstel ontvankelijk is. Immers de synode is buitengewoon d.w.z. kan formeel alléén de zaak behandelen waarvoor zij is bijeengeroepen.
De broeders overwegen dat wachten op de synode van 2021 geen zin heeft omdat dan naar verwachting de studie van br. Heres al zal zijn voltooid terwijl er nood bestaat in de kerken m.b.t. de actuele verkondiging.. De synode besluit om het verzoek in behandeling te nemen. Besloten wordt om het algemene verbod voor studenten om voor te gaan tijdelijk op te heffen tot aan de volgende synode.

HSV met kerkboek

Als dit initiatief van GKN ook gedragen wordt door DGK is er een mogelijkheid dat het kan worden gerealiseerd zonder al te hoge drukkosten. Maar ook hier ontspint zich weer een stevige discussie over ontvankelijkheid. Formeel gezien hoort het niet op de agenda van deze synode. Het wreekt zich dat synoden van DGK slechts één keer per drie jaren wordt gehouden.

Maar bij hoge uitzondering is de synode bereid de zaak te behandelen. Belangrijk argument is dat het om een praktische zaak gaat, geen zaak van de kerkleer. Het zou ook al te formalistisch zijn om genoemde reden nu niet samen met GKN aan dit project te kunnen gaan werken. 

Aparte bespreking wordt gewijd aan de kosten, 30.000 euro. Hoe moet dat worden gefinancierd? De deputaten zien daarvoor verschillende mogelijkheden: door de kerkenraden, door de gezamenlijke kerken of misschien zelfs door privépersonen. De synode besluit het over te laten aan de deputaten Liturgische Voorzieningen.

De synode neemt tenslotte met algemene stemmen ook dit het voorstel aan.

Wel spreekt de synode nadrukkelijk uit dat ontvankelijkheid en behandeling van de twee agendapunten als een grote uitzondering moet worden beschouwd en beslist niet mag worden gebruikt als precedent.

Relatie DGK - GKN

Leden van het deputaatschap ACOBB zijn: ds. M. Dijkstra, ds. E. Heres; ds. C. Koster, br. B. Lourens, ds. S. de Marie, ds. M.A. Sneep en ds. H.W. van Egmond. De laatste is verhinderd. De broeders worden als synodelid aangevuld door hun secundi: br. H. Folkers, br. J.D. Groenendijk, br. J. Gunnink, br. T.M. de Marie, br. K.K. Snippe en br. F.W. Velthuis, omdat deputaten in deze zaak geen stemrecht hebben.

Deputaat ds. Sneep als primaire woordvoerder, verwoordt de dankbaarheid voor de positieve ontwikkelingen in de relatie met de GKN. We staan voor een belangrijk moment in de kerken, geeft hij aan. De rapportage is weliswaar kort maar het traject van contacten is lang, het eerste oriënterend gesprek vond al plaats op 28 januari 2016.

Op 6 maart jl. werd gesproken over de katholiciteit van de kerk en het functioneren van het kerkverband. Daarin vonden de broeders elkaar op de basis van Schrift en belijdenis.

We zien dat als verhoring van vele gebeden door Christus die zijn kerk bouwt, aldus ds. Sneep.

Besluit 1

De synodeafgevaardigden willen graag meer informatie over hoe deze omslag in de tot nu toe stroeve gang van zaken heeft plaatsgevonden. Welke veranderingen zijn geconstateerd in kerken en kerkleden? Is er nu overeenstemming over de visie op de kerk en de plaats van het kerkverband?

Een afgevaardigde wijst er op dat er wel veel is gebeurd: scheuringen en schorsingen, er zijn gemeenten gesticht zonder overleg. Er is een verheugende ontwikkeling maar zijn wel alle fundamentele zaken die GS Groningen noemde, besproken? Zoals de betekenis van Genesis 1-3, naleving van KO artikelen 31, 35, 67, laten voorgaan van buitenlandse predikanten, handhaven vierde en zevende gebod, gebruik van NBV en Liedboek, gasten aan HA, lidmaatschap ICRC. Het zijn zaken die plaatselijk onrust geven.
Wat betekent herkenning in dit kader nu?

Ds. Sneep antwoordt dat de verandering in de relatie tussen de kerken mag worden gezien als gebedsverhoring. Er is veel wantrouwen geweest. Maar er kon nu inhoudelijk worden doorgesproken, ook over de zaak van 'pluriformiteit van kerken'. Daarbij hebben de GKN-deputaten nadrukkelijk verklaard dat hun kerken zich gebonden weten aan art. 27-29 NGB. Herkenning betekent dat we uitspreken dat de GKN ook metterdaad staan op het fundament van Schrift en belijdenis.

Genesis 1-3 is aan de orde geweest en afgehandeld. GKN hanteert de KO op dit punt net als wij dat doen. GKN is geen lid van de ICRC, heeft alleen een waarnemer gezonden. Over een eventueel lidmaatschap zal verder worden doorgesproken.

Voorgaan van buitenlandse predikanten komt later aan de orde in het proces van eenwording. Nu gaat het om de basis waarop we elkaar binden.

Kortom, GKN wil gereformeerd zijn en zo hebben zij ook hun kerkelijk leven ingericht.

Afgevaardigden hadden graag een volledig verslag van de samensprekingen gehad en niet alleen een bloemlezing daaruit, zoals nu in het deputatenrapport wordt geboden. Dat vergroot de transparantie en het meeleven. Graag zou men nog wat meer de veranderingen toegelicht willen hebben die de positieve omslag in de relatie die de deputaten hebben ervaren. Bijvoorbeeld op het punt van onschriftuurlijke publicaties. Hoe wordt daar mee omgegaan en hóe functioneren de Schrift en de belijdenis?

Deputaten antwoorden dat volledige verslagen niet altijd goed overkomen. Bij de geboden bloemlezing kan ook de rapportage aan de synode van Lansingerland worden betrokken voor meer informatie.

Er is in de GKN na het 'voorlopig kerkverband' een ontwikkeling geweest naar meer focus op het functioneren van de KO. De manier waarop bijvoorbeeld GKN Kampen omgaat met gezangen en formulieren is landelijk geijkt en is beperkt tot deze gemeente. De GKN gaan kerkrechtelijk niet anders met publicaties om dan wij. De kerken zijn aanspreekbaar op gemaakte afspraken.

Wie zijn veranderd, is niet zo belangrijk. Laten we de Heere dankbaar zijn dat we elkaar gevonden hebben op basis van Schrift en belijdenis.

Synodeleden uiten hun dankbaarheid voor het werk dat is gedaan en het resultaat dat bereikt is. Echter zij zien wel diverse problemen door schorsingen en afscheidingen in het verleden. Het geeft nog steeds de nodige onrust. Schorsingen zijn dan wel plaatselijk van aard en kunnen daar hopelijk worden opgelost, maar scheuringen hebben ook een meer landelijk karakter, ze gaan de katholiciteit van de kerk aan. Die gebeurtenissen werken lang na.

Tegelijk, onwil moet in wil, wantrouwen in vertrouwen veranderen. Het gaat om volledige kerkelijke binding aan de Schrift en belijdenis en niet om losse uitspraken van individuen. Wij moeten bereid zijn schuld te belijden waar dat nodig is om zo de kerkelijke weg vrij te maken naar elkaar.

De adviseurs zijn positief over de nieuw ontstane situatie en zien dat als verhoring van gebeden. Ook bij ons is er verandering van inzicht. Dat moet in beweging zetten naar verder vreugdevol vormgeven aan concreet handelen. Het gaat niet om vele kerkvisies te beoordelen maar om met elkaar gebonden te zijn aan Schrift en belijdenis. Dan komt het goed.

Hoewel het deputatenrapport nogal summier is werd voldoende duidelijk gemaakt dat er eenheid is in de kernzaken Schrift, belijdenis en kerkorde. Daar gaat het om.

Stemming

Besluit 1 wordt met algemene stemmen aangenomen. Het luidt:

De Gereformeerde Kerken (hersteld) herkennen de Gereformeerde Kerken Nederland (GKN) als kerken van Christus, staande op het fundament van apostelen en profeten.

Gronden bij besluit 1

De gehouden samensprekingen tussen de deputaten van DGK en de deputaten van GKN hebben duidelijk gemaakt dat er

1. eenheid is in het omgaan met het gezag van de Heilige Schrift
2. eenheid is in de binding aan de gereformeerde belijdenis
3. eenheid is in het zicht op kerkorde en het functioneren van het kerkverband.

Besluit 2

Aan de synode van de Gereformeerde Kerken Nederland (GKN) met grote dankbaarheid dit besluit mee te delen met het dringende verzoek ook van haar kant de weg tot het realiseren van de kerkelijke eenheid te blijven volgen.

De vergadering neemt ook dit besluit unaniem.

Besluit 3

Het besluit handelt over de vraag hoe verder na de herkenning en instrueert de deputaten daartoe. Het conceptbesluit moet instructie 17 van GS Lansingerland vervangen.

Voorgesteld wordt nog een extra instructie toe te voegen, om eventueel een vervroegde synode bijeen te kunnen roepen als daar aanleiding toe is in de besprekingen met GKN. Overigens, vereniging moet wel zo spoedig mogelijk maar ook zorgvuldig gebeuren. De vraag is hoe de landelijke en plaatselijke gesprekken in de pas blijven.

De adviseurs stellen dat we moeten leren van de Vereniging 1892 waarbij de klacht was dat de gemeenten niet voldoende werden gehoord. Gemeenten moeten worden betrokken in het proces.
Wellicht kan er landelijk een aantal zaken aan de orde komen zoals: opleiding van predikanten; geen gemeenten stichten waar er al een is van DGK of GKN; een naam voor het nieuwe kerkverband; afgeven van attestaties; kanselruil; gemeentegrenzen; bijwonen kerkelijke vergaderingen.

Deputaten geven aan dat het proces nog niet helder is. Het is vooral belangrijk de dingen samen te doen, samen een weg te zoeken. Ook kerkenraden kunnen allerlei zaken aandragen. Zij moeten in het proces worden meegenomen. Communicatie tussen deputaten en kerken is van uitermate groot belang. Maar geef deputaten ook de ruimte om naar bevind van zaken te handelen.

Allerlei aanbevelingen en suggesties worden gedaan: aansporing van kerkenraden zich plaatselijk met de zaak van eenheid bezig te (gaan) houden; hulp en advies aan kerkenraden  door deputaten; een plan van aanpak om het proces duidelijk te maken; scheiden van planning en uitvoering.

De GKN-synode komt op 2 november bijeen, er is dus nog voldoende tijd voor gesprekken. Misschien kunnen de deputaten in september/oktober alweer elkaar ontmoeten

De intensieve bespreking leidt tot het volgende besluit:

Aan deputaten ACOBB opdracht te geven het gesprek met de GKN voort te zetten; aan de deputaten de volgende instructie te geven, dit vervangt instructie 17 van de GS Lansingerland:

1. in overleg met deputaten van de GKN de route te bespreken waardoor kerkelijke vereniging in alle zorgvuldigheid zo haastig als mogelijk gestalte kan worden gegeven en daarbij ook te spreken over plaatselijke toenadering. Zodra er duidelijkheid is over deze route zullen de deputaten de plaatselijke kerken zo spoedig mogelijk informeren.
2. In gesprek alle overige punten die kerkverbandelijke eenheid in de weg kunnen staan, aan de orde te stellen en zo mogelijk weg te nemen.
3. de plaatselijke kerken zoveel mogelijk van de ontwikkelingen op de hoogte te brengen. En ook kunnen plaatselijke kerken zaken aanreiken aan deputaten ACOBB
4. beschikbaar te zijn om advies en hulp te bieden aan de plaatselijke kerken in haar toenadering tot de kerken van de GKN, indien de plaatselijke kerken daarom vragen
5. In geval van positieve bevindingen zonodig aan deputaten ad art. 49KO voor te leggen of er reden is om een buitengewone of vervroegde synode bij een te roepen met een termijn van 2 maanden voor het indienen van het rapport

Gronden bij besluit 3

1. Aangezien er in fundamenteel opzicht geen gronden zijn die het kerkelijk gescheiden zijn van beide kerkverbanden rechtvaardigen, dienen eventuele belemmeringen, vanwege de opdracht van Christus tot kerkelijke eenheid, zo spoedig mogelijk weggenomen te worden.
2. Het wegnemen van belemmeringen die plaatselijk de eenheid in de weg kunnen staan is primair een zaak van de plaatselijke gemeente.
3. Deputaten ACOBB komen, aangezien zij betrokken waren bij de kerkverbandelijke contacten, het meest in aanmerking om vraagbaak te zijn en waar nodig hulp te bieden.

Stemming

Besluit 3 wordt met 11 stemmen voor en 1 stem tegen aangenomen.

Communicatie

Berichtgeving naar de GKN en andere instanties, en de verslaglegging worden geregeld.

Sluiting

De vergadering wordt door de assessor ds. S. de Marie met dankgebed gesloten.

Noot

Het verslag geeft de hoofdlijn van de beraadslagingen weer. Details m.b.t. typisch synodale procedures zijn uit het bovenstaande verslag weggelaten.