Dag Fokko 4
D.J. Bolt
12-12-15
Het was heel gezellig. We gingen uit met vier stellen. Naar Kinderdijk met zijn molens. Interessant, want je mag naar binnen in dit brok vaderlandse glorie en kunt een levensechte molenaar het hemd van zijn gat vragen. Bovendien stond er nogal wat wind zodat de wieken ronddolden als gekken die elkaar niet konden krijgen en de hele molenopbouw kreunend en zuchtend zijn uiterste best deed onze voeten droog te malen. Wat een mooi stukje oud-Nederlandse traditie!
Na afloop gingen we samen lekker eten en nagenieten van de dag.
Hoe het kwam weet ik niet maar iemand keek na bijbellezen en zingen vergenoegd rond en maakte de opmerking: We zijn dan wel lid van allemaal verschillende kerken maar toch fijn dat we één zijn in het geloof! We kunnen immers nog steeds samen de Bijbel lezen, bidden en zingen met elkaar!
Het is een beetje lastig om na een fijne dag te dissonanten. 'k Heb het toch gedaan en stelde: We zijn niet één in het geloof. Dat gaf de nodige reuring. Hoe kon ik dát nou toch zeggen?
Ik probeerde het uit te leggen. Het gezelschap was van kerkelijk oorsprong allemaal vrijmaakt-gereformeerd geweest. Maar inmiddels was dit mini-landschap geheel veranderd: er was een stel christelijk gereformeerd geworden, een ander had zich aangesloten bij De Gereformeerde Kerk (hersteld), en weer een ander had het heil gevonden bij de Vrije Baptisten Groningen (VGB). En ja, er was ook nog een echtpaar vrijgemaakt, maar misschien niet eens meer voor lang.
Kerkelijk geheel verdeeld dus. En toch één in het geloof? Het klinkt fijn en warm maar eerlijk gezegd, het voelde bij mij niet goed. Want wat is die eenheid dan, wat stelt die voor?
Voorzichtig probeerde ik toch wat helderheid te krijgen met een visueel voorbeeld waarom geloofseenheid m.i. ver te zoeken is. Stel, zei ik, dat onze kerkgebouwen pal naast elkaar aan een straat zouden staan. 's Zondagsmorgens om 9.15 uur beginnen de kerkklokken te beieren. Aan de overkant van de straat is een aantal ongelovigen ook al wakker geworden en zij kijken met belangstelling naar het tafereel aan de andere kant van de straat. Wat zien zij? Al maar mensen die elkaar al dan niet groetend voorbijlopen, verdwijnen achter hun verschillend gekleurde kerkdeuren.
Wat moeten zij hier toch van denken? In elk geval níet dat deze kerkmensen zo één in geloof zijn. Want waarom lopen ze dan in vredesnaam elkaar zo straal voorbij?
Het werd een beetje lastig. Iemand probeerde de wat ongemakkelijke impasse, haast verontwaardigd, te doorbreken: We geloven toch allemaal in één God, en in Jezus die ons aan het kruis verlost heeft? Zo zijn we toch echt één?
Gelukkig, ja. Als dat niet zo was zou het gesprek op een heel andere leest geschoeid zijn dan nu. Maar, vroeg ik, stel dat ik op die basis aanklop op de kerkdeur van de Vrije Baptisten bijvoorbeeld, word ik dan binnengelaten, kan ik er dan lid worden, Avondmaal vieren?
Er viel een wat ongemakkelijke stilte. Nee, dat kon niet, dan moest je je wel eerst laten overdopen ('geloofsdopen' in baptistenterminologie).
Maar, bleef ik lastig doen, hoe kunnen we dan eigenlijk nog spreken van één God, één geloof, één doop? Want ik ben absoluut niet van plan me te laten overdopen. Het zou naar mijn diepste overtuiging een regelrechte verloochening zijn van de opname in Gods verbond en van zijn kostbare beloften toen ik als baby'tje werd gedoopt. En, hoe moet ik aan met de verzekering van baptistenzijde bijvoorbeeld dat er op mijn gereformeerde gezicht nog steeds een bedekking ligt wat verbond en doop betreft? Ik 'zie' het volle evangelie dus niet, in elk geval voor een deel niet.
Bovendien, wat is er toch de oorzaak van dat jullie bewust hebben gekozen voor je kerk-nu en beslist afscheid namen van je kerk-toen, waarin we nog samen Avondmaal vierden? We hebben toch 'de gemeenschap van deze heiligen verbroken', de katholiciteit van de kerk geschonden? Wat voor ernstige zaken moeten er dan toch wel niet aan de hand zijn om zó te handelen? Ik dan dat niet recht breien met een slogan als 'we zijn wel één in het geloof, hoor'
Het was goed om weer eens ronduit te praten met elkaar over geloof, kerk en eenheid. Ook al is gemeenschappelijk geloof ver te zoeken op dit moment en in veel opzichten. Toch proberen door te praten over geestelijke dingen in ons leven. Niets verdoezelen maar openstaan voor elkaar.
Zouden we vaker moeten doen.
En de verstandhouding bleef goed.
Gelukkig.
Pastorparade
Het gevoel dat we één zijn in het geloof terwijl we kerkelijk allemaal onze eigen optrekjes hebben, verslaat de duizenden. Een oud adagium van de Wereldraad van kerken Niet de leer maar de Heer is bij velen het voornaamste stuk van hun geloof. De leer is eigenlijk een vervelend en naargeestig begrip geworden. Laat staan dogmatiek of leerstellingen.
Niet de eenheid in het ware geloof, ook alweer zo'n muffe term, maar de gezamenlijke actie geeft de relationele warmte en compenseert het ontbreken van gedeelde geloofsinhoud. Dat werd ook zo duidelijk bij 50-jaar Tehuisgemeente. We willen er iets van laten zien.
Het begon met het interview dat prof. F.T. Oldenhuis aan het ND gaf.
‘We wilden niet terugkijken, over hoe warm het was en hoe ver, maar juist vooruit: hoe ben je christen in de grote stad? () Als het aan mij ligt zouden alle predikanten, priesters en pastores in Groningen – protestanten, Nederlands-, christelijk- en vrijgemaakt-gereformeerden, rooms-katholieken en baptisten – zeggen: we gaan niet discussiëren over “kanselruil”, we gaan dat gewoon doen. Voor mijn part benoem je een commissie die dit voor één jaar op touw zet. Kerken scharen zich op voorhand achter dit idee en evalueren na precies een jaar. Komen er bezwaarschriften, dan schorten we die voor dat jaar op, om ze daarna in behandeling te nemen. Landelijk belijden deze kerken de oecumene, wat mij betreft voegen we in Groningen de daad bij het woord.’
Hoe kan dat uit de pen komen van iemand die lid is van een gemeente die behoort bij het verband van de Nederlands gereformeerde kerken? Dat hij hier schier ongelimiteerd allerlei wind van leer wil loslaten op de gemeente? Haar zelfs muilkorft door hun eventuele bezwaarschriften, in elk geval voor een jaar, onder in een la te leggen? Wat is dit voor soort oecumene?
Het is maar niet een 'slip of the pen' maar duidelijk een visie, een overtuiging, een vergezicht. 'Adembenemend' mooi vond Oldenhuis het, dat er al tal van predikanten meestal uit de PKN voorgingen in zijn Tehuis-gemeente. En met afschuw denkt hij aan zijn vrijgemaakte verleden toen hij eigenlijk nooit andere predikanten hoorde. Hij kan zich er nu wel om 'voor de kop slaan'.
Oldenhuis staat hierin niet alleen. Het is kennelijk de cultuur in zijn gemeente. Zo horen we van zijn predikant, de kort geleden nog vrijgemaakte predikant ds. D. Mak in zijn slotwoord aan het eind van het seminar zeggen
In Efeze 3 gaat het over de kerk van alle heiligen, niet over de eigen denominatie, die is daar maar een klein stukje van. Daarom is het voorstel van Fokko zo mooi, zo positief. Daar word ik blij van. Zo leren we God beter kennen.
Vanuit die sfeer kwamen ook de vijf vertegenwoordigers van Groningse kerkgemeenschappen aan het woord in een forum. Kwam daar helder naar voren waar men voor stond?
Wat is waarheid?
Er werd de deelnemers aan het forum natuurlijk een schitterende gelegenheid geboden om een getuigenis van hun geloof te geven. Gezien de pluriforme samenstelling ervan moest er wel discussie komen, verwachten we, zeker toen de vraag op tafel kwam Wat is waarheid? Als je gereformeerden, zij het in soorten, naast een protestant, rooms-katholiek en ook nog vrije baptist voor een breed publiek zet moet er toch wel enig reliëf komen in de antwoorden op die aloude waarheidsvraag.
Het heeft ons verbaasd dat men niet veel verder kwam dan, we vatten de kern maar even samen
- Wat is waarheid? 'Ergens' moet je toch wel een streep trekken (VBG)
- Er is een absolute waarheid maar de één gelooft zus, de ander zo (RK)
- Waarheid is een Persoon, geen set leerstellingen (VBG).
- Alleen Jezus kan zeggen wat waarheid is (PKN).
- Verschillen moeten er zijn. Kennis moet praktisch worden gemaakt (PKN).
- De waarheid is zo megagroot, we hebben alleen maar een stukje ervan (GKv).
Wil men met deze antwoorden de Stadsjers overtuigen van de waarheid van het Evangelie? Daar wordt toch niemand echt warm van? Zo houd je toch uiteindelijke geen mensen bij de kerk? Zoals blijkt in de deze tijd.
In de Groningse oecumene zoekt men niet eenheid in het ware geloof. In plaats daarvan is eenheid in samen doen speerpunt geworden. Niet door inhoudelijk met elkaar door te praten maar eenheid uitstralen door gezamenlijke actie in de Stad. En dus kun je als boodschap horen: houd op met scherpslijperij, verketteren, haarkloverij. Van het hoofd naar de handen, geen woorden maar daden. Dan slijten vanzelf de geloofsverschillen weg, is de verwachting.
Remmen
Het leek even alsof zó een baanbrekende oecumene begon in Groningen. Maar de euforie over het voorstel van Oldenhuis bleek toch wel grenzen te hebben. In de eerste plaats bij hemzelf. Enkele weken na het symposium zond hij een ingezonden naar het ND[1]. We lezen daarin o.a.:
Alle nuances, onder meer met betrekking tot de waarheidsvraag en de binding aan het kerkrecht, liet ik bruut achterwege. Ik dwong de lezer na te denken over kerkelijke verdeeldheid: moet wat eens geworden is, altijd – in die vorm – blijven?
Er blijkt in elk geval enige bezinning uit. Dat is winst. We werden zelfs met geweld op een verkeerd been gezet, zo blijkt. Als het niet zo serieus was zou je kunnen denken aan een kerkgrap. Er lijkt nu toch ook weer een zeker schoteltje op het deurtje van de Tehuiskansel te zitten. Oldenhuis
Wie uit mijn stellingname heeft afgeleid dat in de Tehuis-gemeente in Groningen (waartoe ik behoor) alles maar mogelijk is, kan ik geruststellen. Zo werkt dat bij ons niet. Elke voorganger weet zich, evenals de gemeente, geborgen onder de genade van onze levende Heer Jezus Christus.
Daar zijn we blij mee. Tegelijk laat de vraag zich niet wegdrukken: wat betekent dit nou precies? Er zijn toch geen christelijke kerken (behalve bepaalde kerkprovincies in de PKN) die dit willen ontkennen? Ook Rome niet. Maar welke wacht zet Oldenhuis hiermee dan bij de kansel? Waar is hier een verwijzing naar de gereformeerde confessies? Want de Tehuisgemeente behoort immers bij het Nederlands gereformeerde kerkverband. Of vormen voor de Tehuisgemeente deze confessies niet de samenvatting van haar geloof. Zij heeft immers niet de in de NGK geldende kerkorde het zgn. Akkoord Kerkelijke Samenwerking (AKS) ondertekend? Kortom, het is ons uit deze nadere 'toelichting' niet duidelijk geworden waar deze gemeente precies voor staat.
Prof. Oldenhuis zegt van zichzelf dat hij 'er oecumenisch gezien heel breed in zit'. Zo heeft hij inmiddels samen met de RK-bisschop mgr. dr. G. de Korte het voornemen een 'viering van Woord, zang en gebed' te organiseren.
Echter, daar zijn wel grenzen aan! Niet van Oldenhuis maar van deze bisschop!:
"Ons denken over en beleven van Eucharistie en Avondmaal kent nog grote verschillen. Een en ander maakt het onmogelijk om als predikant een actieve rol te spelen tijdens een Eucharistieviering. Omgekeerd kan ook een priester niet betrokken zijn bij een protestantse Avondmaalsviering."
Een rooms schot voor de protestantse boeg!
Eigenlijk is het beschamend dat als het er op aankomt Rome moeten herinneren aan de inhoud van de gereformeerde belijdenis die spreekt van de eucharistie als een vervloekte afgoderij. Zelfs de lector in het forum stond dat helder voor haar roomse ogen
"In de Heidelbergse Catechismus wordt de mis een vervloekte afgoderij genoemd maar we hakken elkaar (zal moeten zijn 'jullie', djb) daarom niet meer de kop af."
Deze 'denominatie' weet kennelijk beter waar de fundamentele verschillen liggen dan gereformeerden.
Bron
Waar komt zo'n kerkelijk indifferentisme bij de Tehuisgemeente toch vandaan, vraag je je af. Is het te gewaagd om te veronderstellen dat het te maken heeft met de ontstaansgeschiedenis van deze kerk?
In de vorige aflevering in deze serie hebben we gezien vanuit welk klimaat deze gemeente ontstond. Een predikant die samen met medestanders zich niet wilde laten gezeggen door de broederschap maar independent stug zijn eigen gang ging. Die geen oog bleek te hebben voor onschriftuurlijke ontwikkelingen in de binnen- en buitenkerkelijke wereld van zijn dagen. Die de eenheid van zijn kerkgemeenschap opofferde aan eigen inzichten.
Is dat niet de bron waaruit dat 'brede oecumenische denken' zijn oorsprong heeft?
We gaan dat in dit artikel niet verder uitwerken. Wie er echt meer over wil weten die leze een (eerste) artikel over het boek van het andere lid van de Tehuisgemeente Van Langevelde, zie Absolutisme of idealisme in de rubriek 'Uit het verleden' op deze site. Dan wordt ineens een heel stuk achtergrond helder van het spreken op het seminar. En ook het verduidelijkende artikel Oecumene en de leer (rubriek Rond de Schrift) dat eveneens tegelijk met dit artikel op de site is geplaatst. En tenslotte, degenen die nog wat meer willen weten kan verwezen worden naar de lopende serie artikelen over fundamentele zaken als Schriftgezag, geloof en confessie van de Australische predikant rev. R.M. Retief, getiteld Sola Scriptura, rubriek Rond de Schrift.
Het is overigens opmerkelijk dat die breedheid van 'oecumenisch denken' niet resulteert in het opheffen van eigen kerkelijk appartement. Want je kunt je afvragen dat, als de inhoud van de leer Tehuisgemeenteleden (en anderen) zo weinig uitmaakt, waarom dan nog een separate gemeente in stand te houden en waarom niet aansluiten bij, noem maar wat, de PKN, waar toch al warme banden mee zijn?
Maar ergens zegt Oldenhuis dat hij wel 'vasthoudt aan zijn eigen identiteit' zonder duidelijk te maken waarin die dan onderscheidend van andere kerkgemeenschappen. Zodanig dat kerkelijk gescheiden leven voor Christus verantwoord is. Het is ons in elk geval niet duidelijk geworden na vijftig jaar Tehuis-gemeente en het seminar.
Nog een laatste opmerking.
In het kielzog van de vereniging van GKv en NGK komt ook de Tehuis-gemeente mee. Het is interessant om te volgen hoe m.n. de vrijgemaakten hiermee zullen omgaan. Het zal mede een graadmeter zijn voor het confessionele gehalte van de nieuwe kerkencombinaties.