Uit de kerken

Middenkerk, doormidden? – 4

D.J. Bolt

04-05-24

De vorige keer beloofden we het een en ander uit het forum Schriftgezag en schriftbeschouwing naar voren te halen als illustratie hoe diep de kloof is geworden in het verstaan van de Schrift. Maar inmiddels konden we kennisnemen van een opmerkelijke bijdrage aan het Convent die we onze lezers niet willen onthouden en die wat ons betreft veel vragen oproept die ook in bredere zin de kerk en haar katholiciteit raken.

Het gaat om een toespraak van ds. J.A.W. Verhoeven, predikant van de Protestantse Kerk Nederland te Krimpen aan den IJssel, wijkgemeenten Rehobothkerk en Sionskerk. Ook is hij voorzitter van het hoofdbestuur van de Gereformeer­de Bond. Hij kreeg de gelegenheid van de deputaten die het convent organiseerden om een bijdrage te leveren aan de oplossing van de grote moeiten in de CGK.

We hebben de toespraak, getiteld Kom ons helpen, met intense belangstelling gelezen. Gelijk de titel intrigeerde ons al. Immers, de CGK is in grote nood, staat op breken, zo kun je van verschillende kanten horen. Dan moet het treffen dat een PKN-lid op dit moment vraagt zijn kerk te helpen! Had de titel niet moeten luiden zoiets als Wij komen u helpen?, want is de moeite in de CGK al niet groot genoeg?
En de volgende vraag is nu natuurlijk: waarmee wil ds. Verhoeven dat de CGK zijn kerk helpt? Past dat goed bij een van de 'denkrichtingen' waarvoor de meningen van het kerkvolk gepeild werden?

We zouden het referaat en daarná vervolgens gevonden antwoorden kunnen weergeven  Maar er is o.i. zoveel in het referaat dat al lezend vraagt om een reactie ter plekke dat het handiger lijkt het anders te doen.  We gaan 'offline in gesprek' met (het verhaal van) de predikant  en onderbreken hem vrijmoedig met opmerkingen en vragen onzerzijds.
We stellen met nadruk dat het ons niet gaat om de criticaster uit te hangen maar omdat we menen wezenlijke vragen te hebben die de kerk(en) in Nederland en ook ons persoonlijk raken. Ook in onze familie zijn er die zich in dezelfde 'hoek' van de PKN bevinden om maar iets te noemen, en ook in de CGK. We voelen ons daarom nauw betrokken bij wat er gebeurde op het convent.

Onze 'interrupties' worden steeds ingesprongen weergegeven.

Toespraak ds. J.A.W. Verhoeven

Met interrupties

Kom ons helpen

We constateren wederkerig met dankbaarheid geestelijke herkenning. Wij bidden voor elkaar. Wij ontmoeten elkaar in het deputaatschap Eenheid van de gereformeerde belijders. Dat geeft mij vrijmoedigheid om vandaag iets aan u te zeggen, nu de eenheid en de waarheid op het spel staan.

Ik ervaar grote betrokkenheid en diepe verwant­schap. Persoonlijk: ik ben als hervormd predikant in hoge mate gevormd door uw hoogleraren - W.H. Velerna, B.J. Oosterhoff, W. van 't Spijker, J.P. Versteeg en anderen - hoewel ik bij hen nooit colle­ge liep. Echter, vrijwel alles wat zij publiceerden, heb ik gelezen en verwerkt.

We constateren wederkerig met dankbaarheid geeste­lijke herkenning. Wij staan op elkaars kansel. Daarom doet het ons pijn dat uw kerken diep verdeeld zijn ge­raakt. De eenheid staat op het spel. En niet minder de waarheid.

We zijn blij dat ds. Verhoeven zijn verhaal zó insteekt. Want ook naar onze overtuiging staan de eenheid en de waarheid op het spel. Dat gaat veel verder dan een meningsverschil over een kerkordelijke afspraak of een vrouwengezicht op de kansel.
En ook bij ons is diepe betrokkenheid bij deze kerken, altijd al geweest en nóg. Wat hadden gehoopt en hebben gebeden dat toen eindelijk in 2008 het geschil rond de toe-eigening des heils was opgelost we, GKv en CGK, ook kerkelijk één waren geworden. Maar, zoals ieder weet, de CGK kon dit 'niet dragen'.

Andere bril

Wat zit daaronder? De hermeneutiek allicht. We zeggen allemaal dat we gereformeerd zijn, tegelijk lezen we de Schriften met een andere bril. Verwar­ring alom. Alles lijkt vloeibaar te worden. We heb­ben met elkaar niet het geestelijke niveau om tot een eenduidig verstaan van de Bijbel te komen. Dat tekent onze vervallenheid. Als Gereformeerde Bond weten wij daar alles van. Wij delen met u in die armoede. Over hermeneutiek zou veel gezegd kunnen worden. Er móét veel over gezegd worden.

Ja, inderdaad, door de 'nieuwe hermeneutiek' lijkt alles 'vloeibaar' te worden. Degenen die de kerkgeschiedenis van de GKv vanaf het begin van deze eeuw heeft gevolgd ziet daar vele voorbeelden van.
Wat is nu het probleem volgens ds. Verhoeven? Het is een kwestie van 'geestelijk niveau'! Van 'vervallenheid' en 'armoede'. In de gereformeerde bondsmodaliteit in de PKN weet men daar zelfs 'alles' van.
Jammer, dat de predikant hier niet verder op doorgaat, zoals hieronder blijkt. Want dit is toch zo wezenlijk? We zouden zo graag willen horen wat er dan ontbreekt aan dat geestelijk niveau! En wat er aan gedaan moet worden.

We uiten een vermoeden. Zou het niet te maken hebben met wat we als gereformeerden belijden m.b.t. een waar geloof, namelijk, dat het 'een stellig weten is waardoor ik alles voor betrouwbaar houd, wat God ons in Zijn Woord geopenbaard heeft' HC v/a 21? Dus met deze bril opzetten, of beter, dit oortje indoen en 'gewoon' luisteren naar en gehoorzamen aan de Schrift?
Maar goed, ds. Verhoeven gaat hier niet verder op in, we laten het voor nu rusten en hopen er in een volgende editie van deze serie op terug te komen. 

Afscheiding

Toch stel ik een ander punt aan de orde. In deze be­klemmende situatie dringt zich de vraag op: wat is kerk? De ecclesiologie. Of u nu wat conservatiever of progressiever bent: hebt u die vraag wel gewogen? Uw ds. J.H. Velema zette zich in voor het COGG (Contact­orgaan Gereformeerde Gezindte). Dat overlegorgaan kwam in 1996 met een gezaghebbend document: 'Ecclesiologische Consensus'. Lezend wat daar ge­schreven staat, stel ik u de vraag: heeft afscheiding recht? Heeft Paulus zich afgescheiden van de synagoge? Neen! Heeft Luther zich afgescheiden van de Rooms- Katholieke Kerk? Neen! Heeft de Afscheiding herstel gebracht van de kerk? Neen!

We kunnen ons voorstellen dat 'ware' christelijke gereformeerden deze uitspraken als schokkend hebben ervaren. In feite zegt deze protestantse dominee: Die afscheidingen in 1834 en in 1892, foute boel! De vaderen hebben zich van onze protestantse kerk, de Vaderlandse Kerk van Nederland afgescheurd. In wezen bent u een scheurkerk en hebt daarmee niet bijgedragen aan herstel van Christus' kerk. Integendeel.

Ds. Verhoeven tracht zijn betoog te versterken met een referentie aan een 'gezaghebbend document Ecclesiologische Consensus', waarbij hij in één adem ook christelijke gereformeerde predikant J.H. Velema (1917-2007) noemt wiens woord veel gezag had en heeft in deze kerken.

Na wat omzwervingen hebben het document gevonden. Het is onderdeel van het boek Verscheurd Verlangen uitgegeven door Contactorgaan Gereformeerde Gezindte (COGG opgericht in 1963). In dit orgaan spraken leden van de CGK, GKv, NGK, PKN/GB, PKN/CV en NHK o.a. over de vraag: Wat zegt de Bijbel over de kerk, de gemeenten? En: 'Kunnen wij vanuit de verschillende kerken toch komen tot een eensluidende weergave van het Bijbels getuigenis aangaande de kerk dus tot een 'ecclesiologische consensus'?

Na enkele jaren resulteerden deze gesprekken in 1996 in een stuk met precies deze titel: Ecclesiologische Consensus. Heel interessant, om er breed uit te citeren. Maar in het kader van Verhoevens betoog beperken we ons tot dit citaat dat gaat over NGB art. 28 over ware en valse kerk:

'Zo is het ambt aller gelovigen zich af te scheiden van hen die niet van de kerk zijn en zich te voegen bij deze vergadering.' Maar ook: 'Daarom al degenen die zich van haar afscheiden of niet daarbij voegen, die handelen in strijd met de ordinantie Gods'

We citeren uit de 'consensus' (p188):

'Over de toepasbaarheid van artikel 28 NGB op de Nederlandse Hervormde Kerk verschillen wij helaas van mening. De Afgescheidenen noemden ook deze kerk een valse kerk, terwijl de mannen van het Reveil en anderen streden voor haar herstel. Maar ook in de Acte van Afscheiding (1834) werd de hoop uitgesproken op terugkeer van de verlaten kerk 'tot de waarachtige des Heeren'. Mr. G. Groen van Prinsterer; die voor de Afgescheidenen pleitte, sprak van 'Hervormde (of Gereformeerde) Ge­zindheid' (1848), zowel buiten als binnen de Nederlandse Hervormde Kerk. Maar wij beamen allen: het recht van afscheiding bestaat slechts bij de gratie van de bede om hereniging in waarheid.

Langs deze lijnen willen wij elkaar in de Gereformeerde Gezindte vasthouden, zolang een algemene consensus hierover niet mogelijk is. Iets van wat de apostel Paulus na het oerschisma gevoelde, herkennen wij bij elk intern schisma, namelijk dqt de ver­scheurdheid van de kerk 'ons een grote droefheid en ons hart een gedurige smart is' (Romeinen 9).' (Cursief van het COGG)

Tot zover het citaat. Zou ds. Velema met de NGB in hand achter Verhoevens betoog hebben gestaan of met hem van mening hebben verschild? We vermoeden het laatste.
 

Natuurlijk hebt u sinds 1834 Gods zegen ervaren. Dat laat ik voluit staan. Diep en breed verkondigt u de Christus der Schriften, wellicht beter dan wij in onze gemeenten. Maar voor de kerkleer deugt het principe van de afscheiding niet. Het strijdt met de kern van het reformatorische belijden: de rechtvaar­diging van de goddeloze.

Verhoeven voelt natuurlijk aan dat zijn frontale attack op het bestaansrecht van de CGK hard zal aankomen en lijkt dit daarom gelijk wat te willen verzachten. Maar hij maakt het eigenlijk nog erger: wat de Afgescheidenen hebben gedaan is in strijd met de diepste kern van het christelijke geloof, de rechtvaardiging van de goddelozen door Christus' bloed…
Je moet maar durven! De moeiten waarmee de CGK worstelen krijgen er zo nog een extra diepe dimensie bij!

Maar wat zijn Verhoevens argumenten?

Een afgescheiden kerk moet immers op een of andere manier zichzelf rechtvaardigen: waarom zijn wij een betere kerk dan de ander? Daarom hin­dert een afgescheiden kerkbegrip de volle prediking van de rechtvaardiging in Christus, van de onvoor­waardelijke genade in Hem (A.J. Mensink).

Deze uitspraken tonen toch een diep misverstaan? Het gaat niet om 'een betere kerk' een verzameling gelovigen die zich beter achten of 'vromer' (lees later in het verhaal) dan die zij achterlieten. Wat is het grotesk om daar in een paar zinnen aan te koppelen dat in de afgescheiden kerken niet het volle evangelie van de rechtvaardigen van de zondaar zou behoeven te worden gepreekt. Want ze zouden met hun afscheiding immers 'betere' mensen zijn geworden die dus minder genade nodig hebben. Tenminste, zo begrijpen we de spreker. Ach toch!

Waar gaat het dan wel om? Ds. Verhoeven rekent zich tot de gereformeerde bond, is er zelfs voorzitter van. Dan moet hij toch weten dat zijn en onze gereformeerde belijdenis helder aangeeft wat de kenmerken van de ware kerk zijn, art. 29 van de Nederlandse Gereformeerde Geloofsbelijdenis (NGB)? Wellicht overbodig maar we halen ze maar even kort aan: zuivere prediking van het evangelie, zuivere bediening van de sacramenten en oefening van de kerkelijke tucht.

Had dit niet de insteek van ds. Verhoeven moeten zijn in zijn beoordeling van de CGK? Had hij dáár de broederschap niet mee kunnen helpen? Maar wellicht was hij daar beducht voor gezien het ontbreken van deze kenmerken en handhaven ervan in zijn PKN.

De laat­ste decennia hebben we de meest wonderlijke kerk­verbanden zien ontstaan. En dat in een seculiere samenleving, aan wie wij het beeld presenteren dat we experts zijn in nederige hoogmoed. Is het een wonder dat het imago van de kerk slecht is en veel prediking krachteloos?

We weten niet precies waar deze suggestie op slaat. Maar als Verhoeven bedoelt dat het beeld van de kerk door de grote verdeeldheid niet positief is, dan vallen we hem bij. Voor een seculier mens is het lachwekkend dat zoveel kerkgemeenschappen, gescheiden door kerkmuren, zich met de naam 'gereformeerd' tooien en tevreden zijn met het etiket 'gereformeerd gezind'. Zoek de verschillen…
En ja, als het bestaan van de 'eigen kerk' ook nog gepaard gaat nederige hoogmoed (een contradictio in terminis overigens) dan is dat schandelijk en maakt prediking krachteloos.  

Maar het is te gemakkelijk om hier een punt te zetten. Want is er nog niet een andere, meer basale oorzaak dat prediking geen kracht heeft? Namelijk als niet het volle evangelie daarin stem krijgt. Als bijvoorbeeld wel Gods liefde alle nadruk krijgt maar niet over zijn gerechtigheid en toorn wordt gerept. Of nog erger, als in de prediking de oproep tot Schriftuurlijke geloof en leven wordt vervangen door vrijzinnige presentaties van wat mijn ikje gelooft en die mag zijn wie het ook maar is. Waar kerkdiensten meer entertainment en performance zijn dan verkondiging met Schriftuitleg en oproep tot geloof en bekering. Zou dáár de kern niet liggen van de enorme secularisatie en de vele duizenden die gelovig leven voor gezien houden sinds het begin van deze eeuw?  

Gelijkgezinden

Het principe van afscheiding is te menselijk. Het zet te laag in: bij mensen, gelovige mensen weliswaar, gereformeerde mensen die hun handtekening onder de drie Formulieren van Enigheid zetten - maar nog altijd ménsen. Zij vormen een kerkverband. Waar komt dat woord vandaan? Ik zou het niet weten. Niet uit de belijdenisgeschriften, en zeker niet uit de Bijbel. Niet verbánd, maar verbónd! De kerk bestaat niet uit gelijkgezinden, maar uit gelijkbeminden (W. Verboom/C. Blenk). Wij zijn geen vrienden. Wij zijn in Christus aan elkaar gegeven als broeders en zus­ters. Daarop zijn we aanspreekbaar. Over het hart oordeelt de Heere, niet wij.

Geen verbánd maar verbónd. Dat raakt, ook ons! En dus roept Verhoeven de CGK op haar naam te veranderen in 'Christelijke Gereformeerde Kerk', niet meer Kerken. 'Verband'?, het komt gewoon niet voor in de Schrift, volgens de spreker.
Maar is deze redenering niet veel te simpel? En net zo flauw als we als tegenargument zouden aanvoeren dat Verhoeven predikant is van een Hervormde W.B.A., een hervormde Wijkgemeente van Bijzondere Aard. Die W.B.A. kunnen we ook nergens in de Bijbel vinden, zelfs de website van deze kerk geeft er geen helderheid over.

Maar als we de zaak serieuzer aanvliegen dan komt de zaak van kerkverband wél in de Schrift voor. Eerder gaf ds. Verhoeven aan dat hij vrijwel alles wat CGK theologen publiceerden 'gelezen en verwerkt' heeft, we wilden dat we het hem na konden zeggen. Maar wellicht is het nu tijd om ook kennis te nemen wat vooraanstaande broeders in de vroege(re) GKv hebben geschreven. Ook over kerkverband. We noemen twee publicaties:

Roeping en recht tot oefening van kerkverband
Verkenningen III, Kerk en kerkrecht, p59-130, prof. J. Kamphuis.
 

De Gereformeerde Kerken in Nederland: een bond van kerken, geen kerk
Vereniging in wederkeer, Opstellen over de Vereniging van 1892, p45-60, prof. drs. D. Deddens.

Zo helder als glas, een kerkverband is een voluit Schriftuurlijke zaak waar 'Christus ook Zijn bloed voor heeft gegeven'! (K. Schilder).

Het is nu hier niet het moment om breed uit deze documenten te citeren, laten we nu volstaan met een simpele vergelijking: de kerk van Christus als gezin. En dat heeft recht. We zijn immers door Hem allemaal kinderen van Vader geworden, zijn daardoor broeders en zusters van elkaar. Die leven samen in gezinnen geografisch verspreid over de hele wereld. Maar hoe zelfstandig levend ook, zij hebben een band met elkaar want zijn verbond-en in de ene Heer. Dat verbond en de er uit voortvloeiende liefdesband verplicht tot onderling contact, steun, regelingen[1]. Net als in een menselijke familie.  Er is toch iets grondig mis met de onderlinge liefde als broers en zussen hun relatie als volstrekt vrijblijvend zouden achten, die je naar eigen believen wel of niet kunt aangaan?
Deze fundamentele overtuiging is de grond voor een gereformeerd kerkverbandelijk samenleven!
 

De Afscheiding hanteert een kerkprincipe dat onver­mijdelijk leidt tot steeds verdere scheuringen. Wie op dat stramien doorborduurt, komt op een woord als herverkaveling, een akelig woord.

De term is van prof. dr. H.J. Selderhuis. [update 02-06-24: Inmiddels vonden het woord ook al bij een verhaal van ds. P.J.D. Buijs in het boek Verscheurd Verlangen (2013), p134.]
Een 'akelig woord'?, in elk geval een heldere metafoor die een heel belangrijke zaak aanduidt! Als we hem goed hebben begrepen gaat het om twee zaken.
Eerst, als een gezamenlijk volgen van Jezus Christus naar Zijn Woord onmogelijk is geworden door, kortgezegd, voortgaande ontrouw en ongehoorzaamheid aan het Woord moet afscheid worden genomen om trouw te blijven aan de Heer van de kerk. De gereformeerde belijdenis spreekt over ware én valse kerken.

Zo hebben de christelijke gereformeerde kerken sinds de Afscheiding, van meet af aan de Nederlands Hervormde Kerk die is ondergegaan in de PKN, als valse kerk aangemerkt. Gebrek aan eenstemmigheid hierover met de dolerenden was zelfs een van de hoofdpunten van de christelijke gereformeerde broeders om niet mee te gaan met de Vereniging van 1892 (Tweede bezwaar). Het 'beginsel van de Afscheiding' werd onvoldoende gehonoreerd.   

 
Maar het tweede element in 'herverkavelen' is het verenigen van wat bij elkaar hoort. Nooit mag een (afgescheiden) kerk berusten in een status quo, in hoogmoed (zie eerder) of zelfgenoegzaamheid. Altijd moet er een open oog zijn voor het dynamische werk van Christus en Zijn Geest Die wil verenigen wat in waarheid bij elkaar hoort. Dáár heeft Hij hartstochtelijk en ontroerend voor gebeden, Joh. 17.

Zoals bij herverkaveling van landerijen er afscheidingen van stukken grond zijn om vervolgens deze samen te voegen tot een dienstbaar en vruchtbaar geheel, zo moeten ook zij die noodgedwongen en vaak tot groot verdriet afscheid van medebroeders en zusters moesten nemen voortdurend met open ogen, brandende harten en actieve bereidwilligheid zich gehoorzaam inspannen voor de ware eenheid van Christus' kerk.

Voorlaatste fase

U zult zeggen: 'Het gaat toch om de waarheid! Als die in het geding komt, moeten we afscheiden'. Ds. G. Boer heeft ons geleerd dat het denken over waar­heid en eenheid ons sámen tot Christus moet drin­gen. De kerk gelooft niet in haar belijdenisgeschrif­ten - zij gelooft in Christus, waardoor de belijdenis haar lief is. Dat wel.

De kerk gelooft en preekt niet de waarheid-op-zich­zelf. Ook niet de eenheid -op-zichzelf. Dat zijn ab­stracties. In de kerk spreekt de levende Heere, Die tussen de kandelaren loopt. De kritische vraag is wel: klinkt Zijn stem in de verkondiging? Preken wij werkelijk de volle rijkdom van de drie-enige God? 'Het gehalte van de prediking bepaalt het gehalte van de kerk'. (A.J. Mensink)

Nee, zeker niet, we geloven niet in abstracties. We geloven in een levende Heer, niet in geschriften. Maar we kennen Hem wel uit de Schrift en alléén daarin. Men zegt wel, Christus komt in het gewaad van de Schrift naar ons toe. Hem liefhebben betekent een hart-elijke band met Hem hebben. Én, het kan er niet zonder, Gods geboden bewaren en gehoorzamen. Niets toedoen aan of afdoen van zijn Woord op straffe van verlies van de eeuwige zaligheid[2]
Om ons te bewaren bij dat Woord en haar leer, en om ons te beschermen tegen tal van ketterijen die de kerk hebben geteisterd alle eeuwen door tot op deze dag, hebben we als een kostbaar geschenk de belijdenissen. Daar vinden we elkaar van harte in als broeders en zusters die hetzelfde ware geloof delen.  

Gelijkgezinden komen vroeg of laat in problemen met zichzelf. Er ontstaat wrijving, onmin, verwijten. Het begint ermee dat predikanten niet meer op elke kansel van hun eigen kerkverband worden uitgeno­digd. Dat is de eerste fase. De voorlaatste fase is dat er hardop gedacht wordt over scheuren. De Hersteld Hervormde Kerk bevindt zich momenteel in de eer­ste fase, u in de voorlaatste fase. Het proces is het­zelfde. Ga niet van de ene afgescheiden kerk naar een andere, u komt van de regen in de drup.

Verbazingwekkend, dit argument tegen de achtergrond van Verhoevens lidmaatschap van de PKN. Want als er toch ergens gesloten kansels voorkomen dan is het juist daar. Een vrijzinnig dominee op de kansel van een Wijkgemeente van Bijzondere Aard? Of een gereformeerde predikant op een vrijzinnige preekstoel? Ondenkbaar! Maar dan snijden deze waarschuwende woorden van ds. Verhoeven toch diep in zijn eigen vlees? Dan moeten toch haastig preekroosters in diverse kleuren, 'modaliteiten' worden geverfd? Om niet weer een scheuring in PKN als in 2004 beleefde, mee te hoeven maken.

Was het niet eerlijker geweest als de spreker niet de HHK en de CGK als voorbeelden had aangewezen maar zijn eigen kerk?

Een paraplu

Voor u blijft alleen de Protestantse Kerk over. Is die beter? Beslist niet. Ik spreek u niet toe vanuit de hoogte, maar in een gebroken gestalte. Waar u ver­deeldheid legitimeert, accepteert de Protestantse Kerk verbrokkeling van de waarheid.

Hier komt de aap uit de kerkmouw. 'Kom ons helpen' houdt in: 'Hef uw CGK op (want daarin blijft u kleddernat) en breng uzelf onder de paraplu van mijn Protestantse kerk'. U gaat er weliswaar niet op vooruit maar…
Ook hier valt de sterke drang niet te onderdrukken de spreker in de rede te vallen. Alleen al de gekozen termen vragen daarom.
Hoe kan Verhoeven toch zeggen dat de CGK, de gereformeerden, verdeeldheid legitimeren? En dan vervolgens daartegen als doekje voor het bloeden de PKN te zetten die daartegenover liever en beter 'verbrokkeling van de waarheid 'accepteert'? Laten we deze zinnen eens proberen te corrigeren met gereformeerde overtuiging.

Verdeeldheid is zonde, die wordt veroorzaakt door ontrouw aan de Schrift, als de goede strijd van het geloof gestaakt en niet meer gehoorzaamd wordt aan God en zijn Woord. Niet legitimatie daarvan is de oplossing maar bekering! En ja, als die na veel geduld er niet komt dan wordt het onvermijdelijk diegenen uit ons midden weg te doen die niet deugen.[3]
 

'Verbrokkeling van de waarheid'? Wat is er dan nog van de waarheid over? Verwordt die niet tot een valse bazuin? Hoe leren we onderscheiden waarop het aankomt?[4] Laten we het maar rechttoe rechtaan zeggen: hoe kun je aan je genootschap de naam kerk verbinden als je zelfs toestaat dat geleerd wordt dat de Heer van de kerk geen historische figuur is geweest.[5] Deze peilloze kloof tussen geloof en ongeloof kan op geen enkele wijze worden verzacht en gewettigd door de overal te horen slogan dat 'de PKN op weg naar Christus' Koninkrijk in een gebroken gestalte gaat'. Het is als een soort opwekken van legitimerend mededogen met een arme zieke moeder, een andere veel gebezigde metafoor.
  

Volgens haar kerkorde is zij een belijdende kerk, kunt u dat erken­nen? In de praktijk presenteert ze zich echter als een mozaïek van kerkplekken, een paraplu.

U wilt geen kleurloze kerk, die alles wat mensen ver­zinnen, voorziet van Gods zegen. Dat wil de Gere­formeerde Bond ook niet.

Ja maar, de gereformeerde bond is niet een kerk. De P-Kerk-N is juist wél die kerk waar alles op de kansel mag worden gebracht wat mensen religieus verzinnen.

Het geding om de waar­heid moet blijven. Maar onze geestelijke kracht is klein. Dat openbaart zich in onze prediking en theologiebeoefening. De Gereformeerde Bond kan theo­logisch niet op eigen benen staan. Daarom vraag ik u nederig en indringend om ons te komen helpen, juist in de vragen rond hermeneutiek, prediking, doordenking van gereformeerde theologie met het oog op de 21e eeuw voor onze samenleving.

Wij hebben diepe achting voor uw vroomheid. Als u die toch zou willen inbrengen! Gereformeerde theo­logie gedijt niet in afgedamde hokjes, ze heeft arm­slag nodig om haar kracht te tonen. Wij zijn jaloers op uw universiteit. Wat zou die veel kunnen beteke­nen voor de vorming van onze predikanten. Ziet u niet de urgentie?

Maar waarom, is onze indringende vraag, komen de broeders en zusters van de PKN die gereformeerd willen zijn, dan niet bij de CGK aankloppen? Dat zou 'helpen', misschien zelfs die 'denkrichting A' van 78 naar 98% opstuwen! En dan kan ook zonder enig probleem gebruik worden gemaakt van de TUA, toch? Ziet ds. Verhoeven niet de grote urgentie om deze stap te doen? Om zo ook het 'imago' van de kerken in Nederland te verbeteren?

Wij leven in de laatste dagen. Niet het voortbestaan van uw kerkverband staat op het spel, maar überhaupt het voortbestaan van de kerk in Nederland.

U werpt tegen: de Gereformeerde Bond heeft nooit een synodebesluit kunnen beïnvloeden, laat staan veranderen. Dat is waar. Wij weten ons arm, hoewel niet ongezegend. Alles brokkelt ons bij de handen af.

Het voortbestaan van de kerk in Nederland is afhankelijk van de trouw aan de Heere, aan zijn geopenbaarde Woord. Dat is de kern van de zaak. En als de PKN jaarlijks tienduizenden leden verliest en wekelijks kerkgebouwen moet afstaan of sluiten heeft het daarmee te maken! Naar ons gevoelen leidt het volgen van de oproep van ds. Verhoeven ertoe dat de CGK in deze val wordt meegesleurd.
De predikant lijkt gefocust op uiterlijke kerkomvang. Maar de Schrift leert en laat zien dat niet het getal maar de trouw aan de Schepper van hemel en aarde bepalend is[6]. Dan is zwakheid en klein in getal niet doorslaggevend.

Maar dït weten wij: dat God mét ons is. 'Hij denkt aan Zijn verbond voor eeuwig, aan de belofte die Hij gedaan heeft tot in duizend generaties.' (Ps.105) Zouden we niet sámen dáárvan kunnen leven?

Op het Schriftwoord zeggen we van harte amen. Maar laten we behalve het hier geciteerde vers 8 en ook het slot van deze Psalm verzen 42-45 er bij nemen

'Want Hij dacht aan Zijn heilige woord,

aan Abraham, Zijn dienaar.
Zo leidde Hij Zijn volk uit met vreugde,

Zijn uitverkorenen met gejuich.

Hij gaf hun de landen van de heidenvolken.

Zo namen zij in bezit waarvoor de volken hadden gezwoegd,

opdat zij zich aan Zijn verordeningen zouden houden

en Zijn wetten in acht zouden nemen.

Halleluja!'

'… opdat zij zich aan Zijn verordeningen zouden houden en Zijn wetten in acht zouden nemen…' De Heere houdt Zich trouw aan Zijn verbond, geeft mild en overvloedig wat hij beloofd heeft[7]. Tegelijk eist hij van Zijn kinderen dat zij zijn verordeningen houden en Zijn wetten in achtnemen. Gewoon, zich buigen voor Zijn Woord. Kortgezegd: het heilig verbond omvat Gods beloften en eisen[8].

Napraten

Zoals kan blijken uit onze 'interrupties' verbazen we ons over deze bijdrage aan het convent. Daarin is toch in het geheel niet gepeild de principiële nood waarin de CGK kerken verkeren en waarin zij hulp nodig hebben?
Gelukkig lijken de CGK broeders en zusters dat ook zelf te beseffen. Want een van de 'denkrichtingen', 4, was om het kerkverband op te laten gaan in een andere kerk. Met 1% van de stemmen werd daar dus grondig mee afgerekend.

Tegelijk mag niet vergeten worden dat de 'CGK een rand van samenwerkingsgemeenten', dus combinatiegemeenten van CGK en NGK heeft gelegaliseerd. De ideeën van de laatste krijgen meer en meer invloed op het leven en denken van christelijke gereformeerden zoals o.a. blijkt uit vrouw-in-ambt. Het vormt een groot gevaar, ook voor de kerkelijke zelfstandigheid gezien het feit dat langzamerhand de vraag of de NGK niet beter kan opgaan in de PKN meer en meer bevestigend wordt beantwoord. Zo werd gemeld dat 9 op de 10 predikanten daar wel voor voelt [9].

Nog iets, misschien belangrijker nog. Boven gaven we aan dat het fundamenteel is voor gereformeerde kerken zelfstandig te zijn en tegelijk in een kerkverband samen te leven. Verhoeven wijst dat volstrekt af, 'staat niet in de Bijbel'.

Maar hij is niet de enige die deze opvatting probeert in te dragen in de CGK. Kort geleden is dr. H. van den Belt, lid van de PKN, benoemd (50%) als hoogleraar in de systematische theologie (dogmatiek) aan de TUA. In het contactblad Connect van de TUA stond een interview met hem. Het was kapitaal gekopt: '

Daarin zegt prof. Van den Belt onder meer:

'Ik ben niet zo van kerkmuren of kerkverbanden. Als ik lesgeef in de ecclesiologie (kerkleer) lijkt het me goed om dat in gesprek te brengen: hoe kijk je aan tegen de kerk? Waarom ben je hervormd of christelijk gereformeerd? Hoe verhoudt zich dat tot de Afscheiding en allerlei denominaties? Ik denk meer in termen van de ene Kerk dan in kerkverbanden. Dat woord komt in mijn theologische woordenboek niet voor. Theologisch denk ik wel: het is goed om met elkaar in gesprek te blijven. We hebben elkaar hard nodig. Feitelijk is er weinig verschil tussen de CGK en confessionele en hervormd-gereformeerde gemeentes in de PKN. Dat overlapt elkaar eigenlijk wel. Het verschil is vooral de veel bredere kerkelijke context in de PKN. Uiteindelijk gaat het om de ene kerk van Christus. Kerken en kerkverbanden zijn óns meervoud. De Kerk is Zíjn enkelvoud. De Kerk is het lichaam van Christus, verbrokkeld en gescheurd en toch één in Hem.'

Voor nu alleen dit. De opvattingen van Verhoeven en Van den Belt lijken als twee druppels water op elkaar, geen wonder, ze komen uit hetzelfde 'nest. Maar de PKN-predikant kreeg slechts een ad hoc kans aangeboden de CGK geesten te beïnvloeden. Maar met de leerstoel van PKN-professor Van den Belt is er een permanente protestantse invloed, ook m.b.t. de ecclesiologie, de leer over de kerk. Hij kan vrijelijk bij zijn studenten op aandringen het begrip 'kerkverband' in hun woordenboek als nauwelijks of niet van waarde te schrappen…

Wordt vervolgd

NOTEN