Ethiek

Plaatselijke kerken

Nieuwe artikelen
Signalen



Aanmelden GRATIS nieuwsbrief

Naam:
E-mail:



printen

mailen

Donderslag in Enumatil 3

 

D.J. Bolt

24-12-11

 

"School moet ingrijpen voordat de groep Joep ontstaat",

zo kreet de chocoladeletterkop boven een ND-artikel over twee Berliner-pagina’s[1]. Het artikel bouwde in Telegraafstijl een sfeertje waarom de gereformeerde basisscholen in Enumatil en Aduard toch echt wel dicht zouden moeten. Al eerder misleidde de krant de ouders door aplomb als feit te beweren: "De gereformeerde basisscholen in de Groningse dorpen Enumatil, Aduard in Mussel sluiten in de zomer van 2012 de deuren". En als deze krant dat beweert dan moet het wel zo zijn, toch? 


Volgens het Joep-verhaal vinden de voorzitter van het lokale schoolcomité[2] in Aduard en de ouders, en warempel ook de kinderen zelf het nog niet zo slecht als het gereformeerd onderwijs daar verdwijnt. De broeders en zusters daar zijn "realistisch", zo horen we ook hier weer. En de onderwijskwaliteit staat bovenaan, en daarom kunnen ze met z’n allen maar beter naar die grote school in Zuidhorn gaan, weet de krant te vertellen.

Waar praten we eigenlijk over, zegt deze voorzitter, Zuidhorn is maar vier kilometer van Aduard. En we verwachten dat die Zuidhornse regioschool "een dijk van een school is voor een grote groep betrokken christenen".
De kinderen vinden het wel "een beetje jammer", orakelt het dagbladartikel verder, maar kom op, "we kunnen er weer fijne nieuwe vriendjes maken". En het Aduarder schoolgebouw, daar willen we "een zwembad" van hebben! En natuurlijk, dat kan ook mooi als hun school in het water is gevallen.

 

Het is opmerkelijk dat de directeur van de christelijk school in Aduard, een van het drietal basisscholen in deze plaats, haast nog de meeste moeite lijkt te hebben met het verdwijnen van de gereformeerde school. Er was een goede samenwerking, zoals b.v. bij de 4 mei viering, sportdagen en zo. "We zullen de Regenboog[3] gaan missen", verzucht de schoolleider.

 

Maar ja, als het werkelijk zó is als het ND-artikel suggereert, dat de ouders het eigenlijk nauwelijks een probleem vinden dat de school verdwijnt, wie zou het dan nog tegenhouden? Echter ergens kriebelt het gevoel dat het toch wel eens wat anders zou kunnen liggen. Journalist Joep is gedupeerde ouders teveel aan het masseren met mooi frasen en dooddoeners om zijn verhaal helemaal geloofwaardig te laten zijn. Misschien zou het goed zijn als de ouders zelf zich eens gezamenlijk zouden kunnen uiten en een standpunt bepalen.

 

Aan de gereformeerde school in Enumatil, die het centrale stichtingsbestuur ook wil sluiten, maakt het artikel weinig worden vuil. O ja, het is de oudste gereformeerde school in ons land, ze bestaat al meer dan 150 jaar. Het is bovendien ook nog eens de enige school in dat dorp. Jammer, jammer,  maar daar heeft het bestuur verder geen boodschap aan. Centrale bestuursvoorzitter R. van den Berg: "Je zou teveel van ons vragen als wij de leefbaarheid van kleine dorpen op onze schouders moeten nemen". Daarom gaat hij voor die "dijk van een school" te Zuidhorn.

Nu geven we hem dat graag toe: die hele leefbaarheid op je nek nemen, dat kun je van een koepelbestuur van maar liefst 20 scholen ook niet verwachten[4]. Het zal al een hele toer zijn om fatsoenlijk op de hoogte te zijn van wat er allemaal in de scholen aan de hand is. Maar gelijk op, dan ook niet die leefbaarheid afbreken terwijl daar nog geen enkele noodzaak toe is. Zolang als dorpelingen en ouders zich graag voor een leefbare woon- en onderwijsomgeving inzetten en het niet buitensporig veel inspanning en middelen kost, is het parool: afblijven. Beter nog: in stand (laten) houden, stimuleren. Dat is heel belangrijk voor de toekomst.

Want wat is het perspectief?


 


Enumatil in de sneeuw, midden-rechtsboven is in de verte de school met haar twee karakteristieke dakpunten te zien. Het grote huis er links-naast is (nu) van de voormalige lokatiedirecteur H. Schipper, huidig onderwijsdirecteur van GSGPO.
De foto is genomen op de omloop van de dorpsmolen, links is nog een stukje wiek te zien.
--------------

Perspectief 1

 

Het is anno domini 2021.

De dienstdoende ouderling van de gereformeerde kerk[5] in Enumatil kondigt af dat er die week een gemeentevergadering zal worden gehouden over de toekomst van de gemeente in deze plaats. Eerder was al in ‘Samenbinding’, het lokale kerkblaadje, het een en ander vermeld over de problemen waarmee de kerkenraad worstelt.

Sinds de sluiting van de basisschool was het aantal gereformeerde gezinnen met kinderen langzaam maar zeker afgenomen. Sommige gezinnen verhuisden naar Zuidhorn, anderen hadden hun domicilie in Leek gevonden. De afgelopen tien jaren had geen enkel nieuw gezin met schoolgaande kinderen zich aangemeld.

Zo was langzaam maar zeker de populatie van het dorp en de kerkgemeenschap sterk vergrijsd, of ontgroend, zoals dat heet in het jargon.

Het dorp in onaantrekkelijker geworden. Er is nog net geen leegstand van woningen maar de huizenprijs is wel drastisch gedaald. Een gevolg daarvan is dat ook het karakter van de dorpsgemeenschap is veranderd. De sociale cohesie is sterk afgenomen.

 
Het ledental van de kerk is nu gedaald tot ver onder de tweehonderd. Nadat enkele jaren geleden de predikant vertrok naar Zuidhorn is er geen nieuwe dominee meer beroepen. Weliswaar heeft de gemeente in financieel opzicht haar best gedaan en de VVB drastisch verhoogd, maar zelfstandig een predikant beroepen, dat kan niet meer. Daarom is preeklezen aan de orde van de (zon)dag. Dat gaat nog wel, maar ook de groep gemeenteleden die dit willen en kunnen, wordt kleiner. Gelukkig kan af en toe een beroep op de predikanten van Zuidhorn worden gedaan. Daar is na de sluiting van de basisscholen in Enumatil en Aduard een megagemeente van over de 2500 leden ontstaan met vijf predikanten.

 

De kerkenraad wil praten met de gemeente hoe het verder moet. Want behalve de moeiten met de preekvoorziening, staat ook het pastorale werk in de gemeente onder grote druk. Bekwame ambtsdragers zijn hoe langer hoe moeilijker te vinden en de meesten die er nog zijn, lopen al tegen de zeventig. Kan Enumatil misschien een wijk van Zuidhorn worden?, is een vraag die leeft binnen de kerkenraad.

 

Daar komt nog bij dat het kerkgebouw van ongeveer 1000 zitplaatsen met zijn pastorie waar je met gemak een predikant met tien kinders plus een aantal asylzoekers kunt onderbrengen, een zware wissel trekt op de financiële gezondheid van de kerk. De onderhoudskosten van kerk, toren en bijgebouwen zijn hoog. Is het niet beter om deze molensteen van de hand te doen? Aan een projectontwikkelaar bijvoorbeeld die er misschien een zwembad van te maken, zoals Aduard van zijn vroegere basisschool?


De kerk kan misschien het best 'fuseren' met Zuidhorn, d.w.z. worden opgeheven. De broeders en zusters kunnen immers best naar Zuidhorn rijden, zover is dat nu ook weer niet. Zei het schoolbestuur dat destijds al niet m.b.t. de schoolkinderen?

 

Het wordt stil in Enumatil.

Doods-til.

Perspectief 2

 

Het is anno domini 2021.

De basisschool ’t Klimop gaat uit: de Dorpstraat vult zich met kinderen. Gejuich en gejoel. Met de plattelandsrust in het dorp is het even helemaal gedaan. Moeders en vaders staan hun kinderen op te wachten. Een prachtige  gelegenheid om met elkaar mee te leven en het laatste wel en wee uit te wisselen.

Dan worden fietsjes worden uit de rekken getrokken.

Noar huus.

Tot mörg’n.

De rust keert weer.

 

Nee, de dorpsgemeenschap heeft het niet gemakkelijk gehad de afgelopen jaren om een gezond samenleven in stand te houden. En nog is er reden om alert te blijven op allerlei ontwikkelingen die de leefbaarheid van het dorp belagen. Dat begon al in 2011 toen er de dreiging in de lucht hing dat de basisschool zou worden gesloten. Gelukkig kon dat toen worden afgewend doordat ouders en leden van de schoolvereniging eendrachtig nee zeiden: dat willen we niet. Dat zou ook rampzalig zijn geweest voor de dorpsleefgemeenschap en ook voor de kerk.

 

Maar wat en hoe dan wel? Want het was duidelijk dat de teruggang in het kindertal, ook in de gereformeerde kerk, niet kan worden ontkend en ook niet op korte termijn tot staan kan worden gebracht. Toch bedachten de ouders en dorpsbewoners dat met vereende krachten wel iets mogelijk zou moeten zijn. Want is de plaats eigenlijk toch ook niet een heel mooi forensendorpje voor mensen die in de stad Groningen en de grote plaatsen Leek en Zuidhorn werkten? En ligt het dorp ook niet op een kruispunt van waterwagen waar wellicht wat mee te doen is?

‘Dorpsbelangen’, de Dorps Activiteiten Commissie, schoolbestuur en andere belanghebbenden sloegen de handen ineen. In een aantal bijeenkomsten waarvoor alle inwoners waren uitgenodigd, werden creatieve ideeën bedacht en uitgewerkt.[6]

 

En het werkte!

Het dorp werd aantrekkelijker en trok ook jongere mensen met gezinnen aan. Er is een minicamping gekomen aan het water. Er worden sloepentochten georganiseerd naar het Leekstermeer. Kanotochten door het landelijke Troanstergat, de natuur in. Ja, zelfs boottochten door ‘de Stad’ aangeboden. Prachtige fietsroutes langs o.a. het Lettelberterdiep worden gepromoot. De oude korenmolen is een toeristisch trekpleister geworden. Bij het dorp is een kindvriendelijk terrein aangelegd waar de jeugd naar hartelust hun eigen optrekjes kan bouwen van afvalhout en andere materiaal. Het kleine restaurant van ‘tante Til’ kon worden uitgebreid door de nieuwe bedrijvigheid. En na veel lobbyen en smeekbeden wilde de gemeente Leek voor de leefbaarheid van het dorp ook nog wel een ietsje aan woningbouw toestaan. Zo werden er weer nieuwe initiatieven ontplooid. Niet allemaal even succesvol, maar toch de neergang was tot staan gebracht, gestabiliseerd.

 

En de basisschool kon behouden worden! Het leerlingenaantal was in eerste instantie nog wel iets afgenomen maar mocht de laatste paar jaren toch weer een pietsje stijgen. Er werd zelfs al stilletjes gedacht aan vier leergroepen. Wellicht zou dat kunnen met de extra steun die het ministerie van onderwijs toezei voor laatste scholen in kleine dorpsgemeenschappen.

 

En op een zondag in juni dankt de predikant voor het 160-jarig bestaan van de gereformeerde school, nog steeds de oudste van Nederland.
 

Overwegingen

 

Mooi verhaal misschien, dat laatste tenminste, maar is het wel ‘realistisch’?

Met een bekende reclame voor een Friese bank zouden we willen zeggen: willen is kunnen. Om te beginnen, juist een dezer dagen stond er ergens in een klein hoekje van het ND[7] een belangrijk bericht van de minister van Onderwijs:

 

"

Meer tijd voor kleine scholen

 

DEN HAAG

EEN TE KLEINE SCHOOL HOEFT DE DEUREN PAS TE SLUITEN ALS DIE VIJF OPEENVOLGENDE JAREN NIET VOLDOET AAN DE NORM VOOR HET MINIMUM AANTAL LEERLINGEN.

 

Minister Marja van Bijsterveldt van Onderwijs maakte gisteren bekend dat zij scholen twee jaar extra tijd geeft om een oplossing te vinden. Het Instituut voor Onderzoek van Overheidsuitgaven becijferde onlangs dat voor negenhonderd scholen sluiting dreigt binnen drie jaar. Het aantal leerlingen daalt niet alle in de bekende krimpregio’s Noord-Nederland, Zeeland, Zuid- en Midden-Limburg, maar ook in de rest van het land. Sommige scholen proberen sluiting te voorkomen door te fuseren met een andere school. Dit leidt echter vaak tot financiële problemen, omdat het nieuwe bestuur minder geld ontvangt dan voor twee afzonderlijk scholen.

"

 

Kijk, kijk, de minister heeft waargemaakt wat ze al in maart van dit jaar beloofde[8]. Deze bewindspersoon is het kennelijk ernst om kleine scholen te behouden. Ongetwijfeld zal ze enthousiast zijn over een dorpgemeenschap die zijn uiterste best doet om haar school te behouden. Daar heeft ze, kun je min of meer ook wel tussen de regels door lezen, wel wat geld voor over. In elk geval wil ze de 'ontgroening' tackelen. Dus: arm in arm met deze minister om ons probleem op te lossen!

 

Ons probleem?

 

We hebben nog eens wat verder nagedacht over 'het probleem' dat op het bordje van Enumatil en Aduard is geschoven. In de vorige aflevering van deze geschiedenis constateerden we op basis van informatie van het Ministerie van Onderwijs dat deze scholen eigenlijk helemaal niet dicht hoeven. Weliswaar is het totaal aantal leerlingen van de koepel GSGPO afgenomen maar zolang de gemiddelde schoolgrootte (gemiddeld aantal leerlingen op de 20 scholen) boven de norm van de minister is, mogen Enumatil en ook Aduard rustig blijven bestaan. Zelfs als de norm nu niet meer wordt gehaald, kunnen de scholen nog een aantal jaren open blijven om aan een oplossing te werken, zie bovenstaand artikeltje in het ND.

 

Maar laten we nog eens wat meer kijken naar die norm en 'het probleem'

In het vorige artikel gaven we al aan dat als het GSGPO niet aan de norm van het ministerie voldoet, er een eenvoudige oplossing is: laten Enumatil en Aduard fuseren met Zuidhorn en maak er nevenvestigingen van. Dan is 'het probleem' opgelost.

 

Maar eigenlijk kan nog eenvoudiger.

Op de informatieavond in Enumatil gaf het centrale bestuur aan dat het totaal aantal leerlingen op de teldatum van 1 oktober 2011 met 120 was afgenomen ten opzichte van 1 oktober 2010. Volgens de verstrekte informatie is dat 3% van het totaal aantal leerlingen[9]. Dus is ook de gemiddelde schoolgrootte met 3% afgenomen.

Om deze -3% te compenseren is het voldoende dat alleen Aduard fuseert met Zuidhorn!

Want wat wordt de gemiddelde schoolgrootte na die fusie? In plaats van door 20 moet nu het totaal aantal leerlingen door 19 worden gedeeld. Dat betekent dat de gemiddelde schoolgrootte van -3% naar ruim +2% gaat![10]

Met de enkele fusie van Aduard wordt dus het gemiddeld aantal leerlingen per school ongeveer 5% hoger en dus zelfs nog hoger dan het in 2010 was.
Met andere woorden, ook op deze wijze is er geen 'probleem' meer.

 

Conclusies

 

Wat zijn kort samengevat de conclusies op basis van deze overwegingen?

 

Voor Enumatil 

  1. De school in Enumatil kan blijven bestaan.
  2. De school in Enumatil kan een zelfstandige school blijven (geen extra kosten)

Voor Aduard

  1. Als de gemiddelde schoolgrootte van GSGPO met de krimp van 3% nog steeds boven de getalsnorm ligt nog (vragen aan het centrale bestuur), hoeft Aduard niet te fuseren noch te sluiten.
  2. Als de gemiddelde schoolgrootte van GSGPO wel onder de getalsnorm is gezakt:
    1. De school in Aduard kan blijven bestaan als nevenvestiging van Zuidhorn (kost wat geld).
    2. De school in Aduard moet gesloten worden als het centrale bestuur er geen geld voor over heeft of in de financiële problemen zit.

Het is nu zaak om de trein van schoolsluitingen die in gang is gezet (zie voorgenomen besluiten van het centrale bestuur en de berichten daarover in het ND) te stoppen[11]. Daarvoor moeten er z.s.m. activiteiten ontplooid worden vanuit de dorpsgemeenschappen zelf. Er zal met het centrale bestuur moeten worden gesproken.

Het is zaak om er vaart in te zetten. Want een stuurgroep bestaande uit twee GSGPO directeuren, R. van den Berg en H. Schipper, en de drie schooldirecteuren van Aduard, Enumatil en Zuidhorn, is al in volle galop bezig met het sluitingsproces.

 

Ook zou het goed zijn dat een ouder/leden (dorps)comité rechtstreeks met het ministerie contact opneemt om deze zaak door te spreken. Er mag aangenomen worden dat het ministerie met déze minister elk initiatief tot behoud van kleine scholen en dorpsgemeenschappen welwillend tegemoet zal treden en het krachtig wil ondersteunen.

 

Wie weet is er zo over enig tijd bij tante Til een feestje te bouwen!


 

Kortom, de 'hamvraag' is: wil Enumatil in de toekomst dit

  













of dat?

















Laatste update 26-12-11


[1] ND 17 december 2011

[2] Officieel heet het ‘afdeling’, want de scholenkoepel is georganiseerd al een ‘stichting met afdelingen’.

[3] De naam van de gereformeerde basisschool.

[4][4] Toch zie je ook hier weer doorschemeren het grote nadeel dat de zorg voor en het bestuur van de plaatselijke scholen op (verre) afstand is komen te staan van de ouders. Dat geldt zeker voor GSGPO wat zelfs een stichtingsvorm heeft.

[5] Voor dit verhaal laten even de van oorsprong synodaal gereformeerde kerk, nu PKN buiten beschouwing. 

[6] Dit perspectief 2 moet niet de indruk wekken alsof er tot nu toe weinig gebeurt in het dorp. Integendeel, de website van het dorp www.enumatil.eu laat zien dat Enumatil bepaald geen duf dorp is. Allerlei activiteiten worden ondernomen, niet in het minst voor en door kinderen. Er lijkt een gezonde basis te zijn om de strijd om de leefbaarheid van het dorp met kracht voort te zetten.

[7] ND 21 december 2012.

[8] Zie Donderslag in Enumatil (het eerste artikel).

[9] Gezien deze gegevens zal het totaal aantal leerlingen van GSGPO ongeveer 4000 zijn.

[10] Voor degenen die het na willen rekenen:

Verandering gemiddelde schoolgrootte = ((aantal leerlingen x 97%) / 19) / ((aantal leerlingen)/20). In woorden: Deel 97% (dat is dus 3% minder) van het aantal leerlingen per 1 oktober 2010 door het aantal leerlingen per 1 oktober 2010 gedeeld door 20.

Oftewel deel het aantal leerlingen per 1 oktober 2011 (is dus 3% minder) gedeeld door 19 (dus zonder Aduard) en deel dat door het aantal leerlingen op 1 oktober 2010 gedeeld door 20.

Vergelijk dit voor het begrip met het simpele voorbeeld van brandstofkosten per autokilometer. Als de benzineprijs lager wordt gaan deze kosten navenant naar beneden. Maar als er minder kilometers worden gereden per liter dan stijgen de gemiddelde kosten per kilometer weer. Omgekeerd werkt dat natuurlijk ook. Zo kun je de stijging van prijs compenseren door een zuiniger auto te gaan rijden, zoals iedereen weet.

Zo werkt het ook met de gemiddelde schoolgrootte: minder leerlingen?, dan minder scholen om het gemiddelde aantal leerlingen op (minstens) hetzelfde niveau te houden.

[11] Het is kwalijk dat de website van de school in Enumatil, www.gbsklimop.nl, al vermeldde dat de school dicht gaat en dat dat  "langzamerhand tot de ouders doordringt". Wie loopt hier voor de (treur)muziek uit door zulke berichten te plaatsen? Is het overgenomen van het ND, of geplaatst op oekaze van het centrale bestuur?
Inmiddels het het verhaal verdwenen. Terecht.
Op de website van de school in Aduard zie je hetzelfde. Daar lijkt de zaak ook al in kannen en kruiken. Alleen nog even wat zaken regelen met een stuurgroep. Gaan wij zo met elkaar om?