Stiekeme journalistiek
D.J. Bolt
19-06-21
We stelden al eens de journalistieke ethiek van het ND aan de orde[1]. Dat n.a.v. een artikel van een van hun redacteuren, H. Rozema. Die maakte duidelijk hoe ND-journalisten met vertrouwelijke informatie van anderen behoren om te gaan. Hij gaf het voorbeeld van een per ongeluk op de printer vergeten rapport waarop met 'koeienletters Strikt vertrouwelijk' staat. Rozema stelt dat dit door een toevallig passerende journalist 'natuurlijk moet worden meegenomen'. Gewoon 'de enig juiste reflex'. Anders ben je 'als journalist geen knip voor de neus waard', oordeelde hij.
Een week later probeerde ND-eindredacteur D. Schinkelshoek deze norm christelijk te tinten (19-04-21). Want 'het past in een christelijke visie om hun – opdringerige journalisten - daarvoor de ruimte te geven – in elk geval zolang wij ‘ten dele kennen’.
Dat dit voor het ND niet alleen theorie is mag blijken uit een artikel in de zaterdag-zondagkrant van 19-06-21. Daarin probeert Daniël Gillissen, adjunct-hoofdredacteur nd.nl/opinie, zijn collega Auke van Eijsden van smetten vrij te wassen. Want wat heeft Auke gedaan? Hij heeft meegeluisterd naar een online bijeenkomst van het CDA waarvoor hij niet was uitgenodigd. Pikant nieuws dat hij daarin oppikt verspreidde hij vervolgens onmiddellijk via het ND. Op de voorpagina.
Het is 'grappig' hoe de adjunct-hoofdredacteur dit gedrag masseert. We volgen hem op de voet met enig ingesprongen commentaar.
Mag dat, online meeluisteren?
Deze titel dekt alvast de lading niet: niet 'meeluisteren', want dat is natuurlijk toegestaan voor alle uitgenodigden. Nee, het gaat om stiekem afluisteren van besprekingen waarvoor je niet bent uitgenodigd.
Dinsdagavond zit collega Auke van Eijsden op de warme trappen van de Ridderzaal in Den Haag. Hij heeft een link naar een online bijeenkomst voor CDA-leden doorgestuurd gekregen. Meeluisteren kan geen kwaad, ook al verwacht hij niks spannends van het samenzijn. Intussen houdt hij een oogje op degenen op degenen die het formatieoverleg verlaten.
Een heel liefelijk begin: een journalist die, lekker in het zonnetje, zich wellicht wat zit te vervelen, en ondertussen kijkt of er niet een politicus in het vizier komt die vragen kunnen worden gesteld. Niks mis mee.
Maar iemand (politieke tegenstander, dwarsligger…?) heeft Auke een linkje toegestuurd waarmee hij in de CDA-vergadering kan inloggen.
Dat is niet zo netjes van die iemand. Ook niet van Auke als deze de illegaal verkregen sleutel nu gaat gebruiken. Maar mwah, moet kunnen, want afluisteren kan immers geen kwaad, er zal wel 'niks spannends' gebeuren, denkt Auke.
Dat is natuurlijk wel een beetje dom van de persman, want hij weet toch dat het CDA in rep en roer is? We hebben daarom zomaar het vermoeden, dat het omgekeerd was: net als dat vergeten strikt vertrouwelijke stuk op die printer. Grijpen wat je pakken kunt, steek je neus in het gonzende politieke CDA-wespennest voor een sappige voorpaginaprimeur. Tenminste, dat kun je logisch afleiden uit het vervolg.
Diezelfde avond brengt het Nederlands Dagblad het nieuws naar buiten dat het kritische document van voormalig CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt door iemand uit zijn omgeving is gelekt. Volgens CDA-partijvoorzitter Marnix van Rij heeft Omtzigt, die ziek thuiszit, dat aan hem laten weten. De bijeenkomst levert nog meer nieuws op. Omtzigts bewering dat hem het lijsttrekkerschap was beloofd als Hugo de Jonge zich zou terugtrekken, wordt weersproken. En fractievoorzitter Wopke Hoekstra citeert Omtzigt: ‘Ik moet zestien weken rust houden en ik moet ook medische hulp zoeken.’
Dus nóg een lekkende stiekemerd die een vertrouwelijk document uit de Omtzigt-omgeving verspreidde. Zo'n pers-taart gelardeerd met allerlei opmerkingen van CDA-prominenten in de meeting kun je natuurlijk niet onder de dagbladkorenmaat houden. Daar móet het grote mediapubliek wel van smullen!
En dat lukt.
Alle andere media nemen het nieuws meteen over. Als op woensdag het artikel op de voorpagina van de krant te lezen is, druppelen reacties van lezers binnen. ‘Deze manier van doen doet ons denken aan een vorm van inbreken’, schrijft iemand. En een ander vindt dat ‘zonder schroom’ inloggen bij de CDA-bijeenkomst ‘geen blijk’ van ethiek toont.
Gelukkig is er nog besef van ethisch fatsoen hier en daar. Maar Schinkelshoek trapt door deze rem.
Het meeste nieuws vergaart een journalist door mensen te bevragen, door te netwerken, door onderzoek te doen. Soms is het nodig iets minder gebruikelijke wegen te bewandelen.
Toe nou, even wat helderder taal gebruiken. Zoiets van: 'soms gebruiken we gewoon illegale methoden om onze frontpagina aantrekkelijk te maken en daarmee de aandacht van het vaderland te trekken'.
Zo lag ik ooit in de bosjes bij een besloten bijeenkomst van dominees die zich fel verzetten tegen de Protestantse Kerk en zocht ik in een prullenbak bij een printer naar ‘geheime’ informatie. Maar mag dat zomaar?
Nee.
Dat lijkt ons schaamteloze vuilcontainer-journalistiek.
En belangrijker: mag je op die manier verkregen informatie gebruiken? In dit geval met de CDA-bijeenkomst is het antwoord volmondig ja. Collega Auke van Eijsden mocht meeluisteren en citeren. Voor de online meeting waren honderden CDA’ers uitgenodigd. Iemand was zo vrij de online link te delen met Van Eijsden. Zonder vragen werd hij toegelaten tot de bijeenkomst.
Opnieuw verhullende sfeertekening. Want ook al waren er een miljoen CDA-ers voor de bijeenkomst uitgenodigd, Auke niet. En zeker niet om vervolgens met zijn artikel nog weer extra olie op het CDA-vuur te gooien.
Daar wringt de schoen.
Kortom, en daarover heeft hij voor publicatie met de hoofdredactie overlegd,
Voelde Auke toch wel nattigheid?
er is geen vertrouwelijk wachtwoord gebruikt
Geeft dat een vrijbrief voor inbraak?
en geen identiteitsfraude gepleegd.
Nee, inderdaad hoeft je je niet te identificeren als het lukt stiekem binnen te komen.
Bovendien was voor de CDA’ers duidelijk dat er ook journalisten meeluisterden. Zo sprak de aanwezige minister Ank Bijleveld journalisten haast persoonlijk toe toen ze vroeg Omtzigt met rust te laten.
Waarom 'haast'? Dus 'eigenlijk' niet? Bovendien is dat aan de achterkant proberen recht te praten wat aan de voorkant al krom is.
Het was dus alsof honderden CDA’ers een fysieke bijeenkomst hielden in een gebouw met de ramen en deuren open waardoor Van Eijsden ongehinderd naar binnen kon lopen.
Daarmee heeft hij volledig binnen de ethische regels van de journalistiek gehandeld.
We voelen enige twijfel, zo is wel duidelijk uit het bovenstaande. Want is het wel christelijke ethiek als journalisten als bosjesmensen in de struiken vergaderingen afluisteren? Dat zou een christelijk betrokken krant toch eigenlijk niet moeten willen?
Overigens is het nog niet zo gek voor het CDA dat met naam en toenaam is geciteerd uit de bijeenkomst. Het vormde een mooi tegenwicht tegen allerlei anoniem gepraat over Omtzigt in andere media.
We doen aan deze eigenroem dus even niet mee.