Theologie in dienst van de kerk?
N. van Dijk
20-04-13
In zijn maandelijkse column in het Nederlands Dagblad zette dr. G.C. den Hertog vraagtekens bij de huidige theologiebeoefening, volgens hem is de eigenlijke vraag vandaag niet meer of onze theologie de kerk dient en of ze uit de schat van de kerk der eeuwen nieuwe en oude dingen voortbrengt. Het klimaat is veranderd:
“Op allerlei wetenschappelijke conferenties komen we elkaar tegen en hebben we op persoonlijk vlak plezierige contacten met elkaar. Theologische verschillen zijn er nog altijd, maar we hebben het er niet meer zo over. We kunnen vandaag ook niet meer doen waar we zin in hebben, maar we moeten deugdelijk wetenschappelijk onderzoek leveren. Dat proberen we. We schrijven - liefst in het Engels - en leggen het voor aan vakgenoten, die onze producten ‘blind’ beoordelen. Als jouw specialistisch wetenschappelijk artikel voor een toptijdschrift of een bundel van hoog wetenschappelijk niveau geaccepteerd wordt, spring je een gat in de lucht. Dat telt namelijk. Dit is wat de overheid wil zien. Hiermee bewijzen we ons bestaansrecht als theologie. De vraag is of je voldoende wetenschappelijke producten hebt afgescheiden, die wereldwijd misschien door hooguit drie of vier mensen worden gelezen. Op deze manier proberen we onze wetenschappelijke status te bewijzen”.
Den Hertogh vraagt zich af of de overheid binnen een aantal jaren niet zal vragen of er buiten het wetenschappelijk circuit nog wel mensen echt geïnteresseerd zijn in wat de theologische wetenschap voortbrengt; “Misschien zijn we in Nederland vandaag wel bezig om onszelf in de theologie overbodig te maken en om zeep te helpen”
In het Hersteld Hervormde Kerkblad van 9 maart 2013 schrijft ds. P.C. Hoek ook over de huidige theologiebeoefening. Hij bekritiseert de mening die naar voren kwam n.a.v. de publicatie van dr. G. Dekker, ‘De doorgaande revolutie’, en die de secularisatie als een nieuwe kans wil zien. Ds. Hoek noemt de rijke zegen die de Heere ons in het verleden gaf als het gaat om de gereformeerde theologiebeoefening. Studenten kwamen vanuit diverse Europese landen naar Nederland om theologie te studeren. Tegenwoordig zijn veel theologische faculteiten omgevormd tot faculteit of departement van religiewetenschappen, waar het niet meer gaat om de bestudering van de openbaring en de doorwerking daarvan in de geschiedenis, om de christelijke leer, de kerk en het ambt. Veelal gaat het vandaag om het verschijnsel religie, om de religieuze mens en zijn denken en ervaren; “wie zich nog met ‘oude theologie’ wil bezighouden wordt nogal eens meewarig aangekeken. De huidige theologie meent de tijd van de klassieke theologie voorbij te zijn als een soort van kindertijd in haar eigen ontwikkeling”. Opvallend is dat de vraag naar de kennis van de klassieke gereformeerde theologie in landen als China en Korea groot is. Daar bloeit de kennis op, die hier niet meer relevant gevonden wordt. Ds. Hoek noemt dit een crisis en het valt hem moeilijk in deze situatie van nieuwe kansen te spreken:
“Luiden deze symptomen niet een nieuw tijdvak in onze vaderlandse (theologie)geschiedenis in? Een tijd van volstrekt secularisme? Is het er een symptoom van, dat de Heere bezig is de kandelaar weg te nemen? Dat mag wel een crisis in de diepste zin van het woord heten! Dan staken onze redeneringen. Ook die van crisis naar kansen. Dan blijft nog de hoop over. Namelijk dat onze onmogelijkheden nogal eens Gods mogelijkheden zijn gebleken”.
Ds. S. Alserda (GKv Hoogkerk) pleit voor het klassiek ‘katholiek’ gereformeerd belijden. In een artikel in de Gereformeerde Kerkbode van Groningen – Fryslân – Drenthe (8 maart 2013) constateert hij dat veel kerken bezig zijn met de bezinning op wat het betekent om eigentijds gereformeerd te zijn. Het valt hem op dat de uitkomst van deze bezinning vooral vernieuwend moet zijn, hij vindt dit ook terug in het onderzoek van zijn collega ds. Mark van Leeuwen in zijn scriptie Missionaire Master aan de TUK, over ‘pioniersgemeenten’. In het onderzoek van ds. Mark van Leeuwen zou de gereformeerde confessie niet zozeer de functie hebben om (opnieuw) de waarheid van Gods Woord te belijden, maar
“zij slaat een brug tussen de kerk op een zekere plaats en tijd enerzijds en de universele kerk anderzijds. Confessies zijn niet bedoeld om slaafs te repeteren of na te apen, maar om te laten zien dat elke vernieuwing(!) uiteindelijk alleen legitiem is wanneer zij breder wordt gedeeld en door meer kerken wordt erkend als een gestalte van de kerk van Jezus Christus hier en nu”.
In deze visie zal de kerk nooit overal hetzelfde uiterlijke hebben, als Jezus Christus maar centraal staat en Gods Woord leidend is. Op deze manier kan men ook verschillend denken over bv. de kinderdoop. Er zouden binnen de gereformeerde belijdenis zaken zijn, die onopgeefbaar zijn, maar ook zaken, waarover je verschillend mag denken.
Deze manier van denken kwam wel vaker voor in de geschiedenis en ds. Alserda noemt dan prof. Trimp die in zijn boek ‘Kerk in aanbouw’ dit een onbegaanbare weg noemt:
“wie maakt uit wat wel en niet opgeefbaar is? De Bijbel heeft een kern: Jezus Christus. En niet alle Bijbelteksten staan even dicht bij die kern. Maar je kunt niet zomaar de conclusie trekken: dus zijn sommige waarheden in de Bijbel minder belangrijk en mag je daar verschillend over denken. Want het staat niet voor niets in de Bijbel. En dat moet toch de beheersende vraag zijn: wat zegt de Bijbel. Dat is de kern van gereformeerd-zijn. Zolang we belijden dat de gereformeerde belijdenis in alles de Bijbel naspreekt, is het heel vreemd om binnen die belijdenis twee (of meer) niveaus aan te willen brengen: waarover je het beslist eens moet zijn en waar je verschillend over mag denken”.
Ds. Alserda benadrukt de duidelijkheid van de Bijbel, het probleem zit hem in de mensen met hun beperkte inzicht. Door de hele gereformeerde belijdenis als uitgangspunt te nemen zijn we breed gereformeerd (katholiek), en dan gaat het vooral over de inhoud: de apostoliciteit van de kerk; “de kerk is katholiek (algemeen) omdat zij zich alleen bindt aan de leer van de apostelen (Hand. 2:42; Ef. 2:20), oftewel aan de Bijbel en aan niets en niemand anders”
En zo blijft bij alle veelheid van conferenties en verschijnen van scripties en onderzoeksresultaten de wijsheid van Prediker actueel:
”er komt geen einde aan het aantal boeken dat geschreven wordt, en veel lezen mat het lichaam af. Alles wat je hebt gehoord komt hierop neer: heb ontzag voor God en leef Zijn geboden na. Dat geldt voor ieder mens”.